Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[September]

⁺ Op den eersten Septembris had men nu wederom te spreken van Vranckrijck,⁺ hoe die pays, daer van wegen die pertie tusschen den coninck ende den huygenosen gemaeckt, nu wederom verwerret was, met fame dat het daer nu geheelick op een nieuwen tumultueerde. Ende werde hierbij geseyt, dat die coninck die contracte van pays eerst gebroeken hadde.

Op den IIen liep onder den gemeent weder veel reden van den Staten, Vlaenderen, Artoys, Henegouwen ende Brabant, opt stuck van sulcke anneminge⁺ van knechten ende ruyteren, als nu gestadelick geseyt werde daer te geschiën. Men hoorde bij nae soeveel versceyde oersaeken, waerom dit gedaen werde, als men menschen spraeke. Die sommige keerdent ten besten ende waenden, dat sijt den coninck te dienste deden, ende meenden andere datter wel groete swaericheyt wuyt soude mogen coemen. Der waeren oeck, die voer seker wuytstaeken, dat pays wesen soude ende dat men die daer angenomen werden soude in den steden leggen tot onderbrenginge van den rebellen, mids dat die Spaengers wuyt dese landen souden reysen.

⁺ Op den IIIen wast wederom benautheyt doer verscheyde swaere nieumaren. Men verspreyde, dat dom Johan wederom terugge keerde ende nae Genuën reysde, waerdoer veel niet anders conden dencken dan dat die coninck onse landen wilde laeten verwoosten.

⁺ Der waeren mede die wuytstelden, dat alle die voirgaende tijdinge van pays maer logenen waeren ende dat nyemant conde vernemen waer vergarinck mocht sijn om van accort ende pays te spreken.

⁺ Op desen dage waeren oeck wederom guesen ontrent Amsterdam ende reysden die Amsterdamsche soudaeten daertegens wuyt, met veel rumoors onder die gemeent, maer en bedreven niet, want die guesen haer verduystert hadden.

⁺ Reysden mede op desen dach nae Haerlem die procuratrix van Poel om weder nae Leyden te reysen, daer sij onlanx geleden vandaen gecomen was. //

⁺ Op den IIIIen Septembris spraeck men, dat die van Vlaenderen den⁺ guesen ontnomen hadden wel seventien haerinckbuysen. Item werde hier noch geseyt, dat die prinsch den Vlamingen gepresenteert hadde assistentie tegen den Spaengerden, ten tijde als die eerst soudaeten annaemen tot der Spaengers rebellicheyt te wederstaen, soe ygelick waende, maer ontseyden

+ SEPTEMBER.

+ Fame, dat Vranckrijck wederom rumoert.

+ Verscheyde opinie, waerom in Vlaender knechten angenomen werden.

+ Fame, dat dom Johan nae Genuën reyst.

+ Fame, dat van de pays niet is.

+ TAmsterdam reysen haer soudaeten wuyt.

+ Die procuratrix van Poel reyst.

+ f. 299. v.

+ Teykenen, waerwuyt gefueert werdet, dat die van Vlaender den prinsch niet toegedaen en sijn.

[p. 593]

die van Vlaender deselfde assistentie, te kennen gevende dat sij gheen aliantie met den prinsch en hadden.

Op dese tijt werde mede wuytgestelt, dat die capiteyn van tcasteel tot⁺ Antwerpen¹ hem opwerp als guvernoor deser landen van conincks wegen contrarie den guvernoers², die tegenwoerdelick met bezegelde commissie wuyt Spaengen, geconfirmeert doer subscriptie bij den coninck, het guvernamentschap bedienden. Die voirn. capiteyn animeerde ende spijsde den verkeerde Spaengers ende hadde oeck sekere andere soudaeten gesuborneert tot rebellie, hoewel dieselfde gesuborneerde haer noch lieten tevreden stellen. Ende werden hierdoer veel menschen verscrickt, want hierwuyt scheen dat die werlt, die nu meer als te verkeert was, noch veel deerlicker tot hollen comen soude.

Op den Ven werde noch al geseyt, dat die van Vlaenderen tsterckelick⁺ annaemen knechten, met additie dat dengheen die angenomen werden tevoeren geseyt werde, dat sij getroost mosten sijn haer leven te waegen tegen sulcken werck, waertegen sij angenomen werden ende dat men hem niet ledich houden soude, maer metterdaet an de vijanden voeren.

Men seyde mede hier, dat die guvernoor van Haerlem, Verduygo, hem⁺ wuytgave als luytenant van den capiteyn van Antwerpen, die hem presuymeerde guyvernoor-generael.

Op den VIen began men te spreken, dat die propoost der Vlamingen⁺ met haer complicen int annemen van soudaeten was den Spaengers te driven wuyt den regemente deser landen, twelck meenich al te swaer voerstonde. Van Vlaender seyde men, dat voer haer angenomen hadde ses hondert paerden ende XII vaendel knechten.

Op desen dage liep noch tijdinge, dat die capiteyn van Antwerpen doer⁺ communicatie, welck hij gehouden hadde met den hartoch van Aerschot ende montsuere Averey, het casteel van Antwerpen verlaeten had ende met sijn volck nae Luthsenberch gereyst was.

Op den VIIen quame tAmsterdam een missive wuyt Loven, die inhiel⁺ dat de scriver van dien onlanx geleden geweest sijnde tot Bruysel gesproken hadde Pieter Pietersz³, burgemeester van Amsterdam, ende wuyt sijn mont gehoort hadde datter groete hoepe was van pays te coemen.

Liep oeck hier fame, dat die vrijbeuters van Vlissingen ofgedanckt⁺ waeren, twelck tot troost ontfangen werde, alsoft waerachtich mocht sijn ende dat daerwuyt comen mocht versaeminge van desen turbele.

Op den VIIIen werde die fame van de vrijbeuters te Vlissingen gecontinueert, met additie dat insgelijx gedaen werde te Enchhuysen ende mede van des conincks sijde tot verscheyde plaetsen.

Men verspreyde mede hier starckelick van pays, met wuytstel dat die⁺ prinsch sijn complicen wuyt die revolteerde steden nu tsamen beroepen hadde tot Delft om daer te tracteren, hoe hij hem hebben soude in de tractamente van accort.

+ Die capiteyn van Antwerpen werpt hem op als een guvernoor van dese landen ende stijft de rebelle.

1 Sancho d'Avila, koos de partij van de muitende Spaanse troepen (M.A. I, 199/200 en Mendoça).

2 Dit was de Raad van State.

+ Met wat waerschu die knechten in Vlaender an genomen werden.

+ Verduygo werpt hem op als luytenant-generael.

+ Waerom die Vlamingen knechten annemen.

+ Fame, dat die Spaensche capiteyn tcasteel van Antwerpen verlaet.

+ Hope van pays.

3 Pieter Pietersz bevond zich weer in het Zuiden in opdracht van de stad Amsterdam (Ter Gouw VII, 157). Daar hij niet terugkeerde, kennen wij de duur van zijn reis niet, aangezien deze niet in de stadsrekening is verantwoord.

+ Tijdinge van Vlissingen, dat sij haer vrijbeuters afdancken.

+ Van pays breede spraeke.

[p. 594]

⁺ Op den IXen moetede mij een bode, die wuyt Brabant quaeme, ende en seyde die niet anders voer nieuwe maere dan: ‘ten is geen pays, noch ten is geen oerloch, maer werden alleen die coopluyden met die rentiers getribuleert’. Men ondervraechde hem van dom Johan ende antwoorde sulx, dat men wel mercken conde weynich hope te sijn dat hij in dese landen coemen soude.

Op den Xen reysden die Spaengers wuyt Haerlem, maer werwerts sij trocken conde nyemant te degen weten. Sommige staeken wuyt, dat sij⁺ haer aensicht nae // Vlaenderen hadden om daer mitten rebelle Spaengers⁺ haer te versaemen, met propooste dat sij haer verweren wilden tegen den Vlaemsche soudaeten, daer spraeck van liep dat om haer te verdriven angenomen werden. Andere meenden, dat sij bij malcander ontboden werden om betaelt te werden ende soe voorts nae believen van de Staeten wuyt dese lande te reysen, niet twivelende of ten soude voerseker pays werden. Igelick spraeke wuyt, soe hijt gaerne hadde gesien ende waeren die van Haerlem sonderling verblijt, doerdien dat sij van de Spaengers verlost waeren.

Op den XIen Septembris quaeme de secretarius van Verduygo, guvernoor van Haerlem, tot Amsterdam om te reysen nae Haerlem ende daer⁺ te halen Verduygo sijn harnes ende andere gheweer. Dese stroyde onder den gemeente, dat die Spaengers te poste ontboden werden om in Vlaenderen te coemen daert men dallen qualick stonde. Hij seyde, dat Barlamondt ende die hartoch van Mansvelt gevangen waeren ende dat die hartoch van Aertschot capiteyn waer van alle sulcke armey als die van Vlaender, Brabant, Artoys ende Henegouwen angenoemen hadde hadde¹.

⁺ Op den XIIen spraeck men, hoe die Spaengers, hier ontrent wuyt den steden geroepen, ontrent Utrecht bij malcander quaemen, daer oeck Duytschen ende Waelen vergaderden. Men seyde, dat die stadhouder soudaeten in Utrecht hebben wilde, eer hij met den armey voertreysden, maer en conde noch nyemant sekerlick weten watter te doen mocht sijn, dan men sach dat ygelick verscrickt werde, bevreest van verder beroerte.

⁺ Men hoorden noch op desen daege, dat binnen Utrecht wel seven vaendel knechten gecomen waeren, daer andere tegens spraeken, missaekende tselfde seer.

⁺ Oeck staeck men voert, dat een weynich tijts geleden binnen Bruysel die clock een geheelen dach alarm geslaegen had met groot oproer in die stadt. Ende quame alle dese beroerte <soe die faem luyden> overmids dat ygelick, te weeten die Spaengers ende dese Nederlantsche heeren, stonde nae die hoochheyt ende tguvernamentschap van dese landen.

⁺ Op den XIIIen verstarckte die fame van Bruysel seer ende werde nu meer vertelt, dat oeck Viglius, Fonck³ ende andere wuyt den Secreten

+ Sonderlinge tijdinge.

+ f. 300. r.

+ Die Spaengers reysen wuyt Haerlem ende is hiervan versceyde opinie onder tvolc.

+ Swaere tijdinge, hoe Barlamont ende Mansvelt gevangen sijn. Twil gans hollen.

1 Op 4 Sept. 1576 werden de leden van de Raad van State gevangen genomen (M.A. I, 203).

+ Der vergaderen bij Utrecht veel soudaeten, Spaengers ende andere.

+ In Haerlem² comen ander soudaeten.

2 Bedoeld moet zijn Utrecht, vergelijk later bericht op deze folio.

+ Groot oproer tot Bruysel ende die saecke waerom.

+ Noch van Bruysel ende hoe daer noch meerder gevangen sijn.

3 Johannes Fonck, geb. Amersfoort, bekleed met hoge geestelijke waardigheden, diplomaat in dienst van de koning, lid van de Raad van State en van de Geheime Raad, in 1580 naar Spanje als opvolger van Hopper, st. Spanje 1585 (N.N.B.W. en Van der Aa). Hij behoorde inderdaad tot de gevangenen en werd 15 Sept. 1576 vrijgelaten (M.A. I, 204). Viglius behoorde niet tot de gevangenen, wel kreeg hij soldaten in zijn huis ter bewaking (Van Zuylen II, 928).

[p. 595]

Raedt daer gevangen waeren. Ende was te verwonderen, dat in het hollen van dese noch gevonden werden die wuytstelden, dat het voerseker pays wesen soude.

Op den XIIIIen sprack men noch al van die voirs. beroerte ende dat alle de Secreten Raet van den coninck gevangen was. Dat Barthi¹, die secretarius desselfs Raedts, met noch een opt huys te Vuylvoort² gevoert⁺ waeren. Ende dat ditselfde stuck van dese apprehensie geschiede bij aviis van den Staeten wuyt Brabant, Vlaenderen, Henegouwen ende Artoys, daeronder oeck waeren veel geestelicke heeren, bisschoppen, abten ende andere diergelijke. Men seyde, dat die heere van Gaesbeeck³ die wuytspraeke tot den voirs. heeren gedaen hadde, dat sij des conincks gevangens mosten sijn, ende dat die hoochbaljuwe van Vlaenderen⁴ die apprehensie hadde gedaen.

Op den XVen quaeme sekere tijdinge, dat die gemeente binnen Wuytrecht⁺ int geweer geweest had om sulcke soudaeten tegens te staen als hem geordineert werde om te ontfangen. Ende als dit den stadthouder tevoeren quaeme, soe heeft hij haer bevoelen denselfden in te laeten met dreygemente, waeren sij hierinne rebel, dat hijt bij hem sulx maeken soude, dat het vrou ende kint bescreyen soude. Waerdoer die burgemeesters bemoruwet werden ende deden den burgeren haer wapenen nederleggen, twelck veel met sulcke arremoede deden, dat sij haer geweer an stucken slaegen. Ende quaemen daernae daerinne drie vaendel knechten, met fame dat die stadhouder wilde datter tot seven toe incomen souden⁵ //

Op den XVIen Septembris ontfing ick een missive wuyt Rotterdam, inhoudende⁺ dat daer oeck verspreyt werde die beroerte van die apprehensie⁺ der groete meesters tot Bruysel ende dit met gedruckte bouckskens⁶, die daer den menschen in de handen quaemen. Vermelde oeck mede, dat bij hem spraeck liep van de landen harwerts over, Hollant, Zeelant, Vlaenderen, Brabant, Artoys ende Henegouwen, hoe dese onlanx bij den anderen souden coemen om te raetsplegen of men gheen middelen soude mogen vinden dese lastige beroerte neder te leggen.

Op den XVIIen werde vertelt, dat die gevangen heeren tot Bruysel wederom geabsolveert waeren haerder apprehensie, behalven die heere Barlamond ende Del Rio⁷, die noch in bewaernisse bleven.

1 (Jean) Baptiste Berty, in 1555 secretaris Geheime Raad, in 1556 secretaris Raad van State, 4 Sept. gevangen, 15 Sept. 1576 vrijgelaten, diende onder Don Juan en Parma, st. in het kamp voor Maastricht 13 Maart 1579 (B.N.B.).

2 Vilvoorden.

+ Noch van de voirs. beroerte, dat oeck die geestelicheyt hier in geleyt werdet.

3 Philips, graaf van Egmond, prins van Gavere, baron van Gaesbeek, geb. 1559, vertoefde na de dood van zijn vader in Duitsland, koos bij zijn terugkeer in 1576 de zijde der Staten, verzoende zich later met de koning en vocht aan diens zijde, sneuvelde 1590 (N.N.B.W., B.N.B., Van der Aa en W.P.).

4 Niet de hoogbaljuw van Vlaanderen deed de arrestatie, maar Jacques de Glymes, sedert 1566 baljuw van Nivelles en Waals-Brabant, bleef dit tot 1606, st. ± 1612 (B.N.B.).

+ TUytrecht comen drie vaendel knechten in.

5 Dit geschiedde 12 Sept. 1576 (Brugmans 256).

+ f. 300. v.

+ Die beroerte van Bruysel verspreden die goesen met gedruckte bouckskens.

6 Waarschijnlijk is bedoeld Knuttel 257.

7 Ludovicus del Rio, geb. ± 1530, trad in 1565 in dienst van de koning, kwam met Alva naar de Nederlanden, lid van de Raad van Beroerten, 1573 lid van de Geheime Raad, 1576 lid van de Raad van State, 4 Sept. 1576 gevangen gezet, 1577 bevrijd, lid van de Geheime Raad van Don Juan, st. 30 Juli 1578 (W.P.).

[p. 596]

⁺ Men seyde, dat in goeselant boucken gestroyt werden, daermede sij den gemeent sochten te persuaderen, dat sij voer seker nemen souden haer angenomen ketterie die rechte waerheyt te sijn, als dien sij bemerckten dat God voerstonde ende sonderling bescermde doer sulcke onverstant te stellen onder haer vijanden <welck sij noomden bloethonden> waermede sij onder malcander vijanden werden ende hem schickten malcander te vernielen.

⁺ Oeck vond men op dese tijt die breet wuytstelden, dat het voerseker pays soude sijn met opheffinge van de catholike religie ende verbiedinge dat die goos haer predicatie niet mochten frequenteren, maer souden, stil wesende, mogen doen in haer huysen soe sijt verstonden. Dese faeme, hoewel die abhominabel waere - want als sulx geboerde toch niet anders geschiën soude dan alledaachs nieuwe beroerte -, soe werde se nochtans van veel met sonderlinge soeticheyt gehoort, overmids die groete benautheyt, daer sij haer in vonden, meenende, als sij maer in den haeren wederom mochten coemen, dat sij dan haer noot al verwonnen souden hebben.

⁺ Op den XVIIIen verswaerde die tijdinge van de commotie in Vlaenderen noch al meer met additie, dat tsHertogenbosch met Antwerpen midsgaders die grave van Oversteyn, die sijn armey in Antwerpen hadde, geconfedereert waeren met den Staten, sonder dat sij eens letteden opt casteel van Antwerpen, twelck die Spaengers inhadden.

⁺ Men spraeke voert van wondere dingen, hoe die guvernoer van Henegouwen¹ opgenomen hadde sekere posten, an den coninck gesonden, met haer hebbende missiven, anders gescreven dan bij den Staeten was geresolveert, waerwuyt oeck die apprehensie van den heeren voirn. was geschiet.

⁺ Dat oeck montsuer Hirgis, ons stadthouder, opgenomen hadde een post, van den Staten an Utrecht gesonden om dien te trecken in de confederatie van hemluyden. Ende dat hij om sulx te verhinderen geweldelick soudaeten in Utrecht gebrocht hadde.

⁺ Op den XIXen en werde noch niet goets verhoert, maer bleef die voirgaende faem noch in state. Ende werde meer geseyt, dat die commotie in Vlaenderen doer den Staeten meest geschiet was, doerdien dat sij haer geaccuseert vonden bij den coninck met brieven als den goserie toegedaen ende dit bij den heeren, dien sij nu geapprehendeert hadden, dien sij seyden dat sulx gescreven hadden onder pretext ende decksel, dat sij opsonden sulcke accort van pays als nu bij hem altsaemen gesloeten was.

⁺ Op den XXen seyde men ons, dat die guesen tot twee ofte drie plaetsen tusschen Utrecht ende Amsterdam haer hielden ende die vaert aldaer seer onveylich maeckteden.

Op desen daege spraeke ick een lantman wuyt Apcou, die mij vertelde hoe hij met sijn gebuyren nu vijf daegen achter malcander getribuleert was van den conincks soudaeten. Hem was een vet vercken wuyt sijn schot geslaegen ende opgegeten. Wel seven R. gl. behalve spijs ende dranck

+ Die guesen persuaderen den gemeente, dat haer ketterie van God geapprobeert werdet.

+ Noch wuytset van pays.

+ Hoe die Staeten in haer confederatie veel hebben.

+ Die post, an den coninck gesonden, werdet in Henegouwen opgenomen.

1 Stadhouder van Henegouwen was toen Philippe van Lalaing (Japikse I, 149), die zich aan Staatse zijde schaarde, pas later weer naar Spaanse zijde overging, st. 1582 (M.A. I, 255/56).

+ Montsuer Hirgis neemt oeck een post op.

+ Fame van de oersaeke waerom die groeter meesters gevangen sijn.

+ Die vaert tusschen Utrecht ende Amsterdam is seer onveylich.
Die lantluyden werden deerlick mishandelt.

[p. 597]

in sijn huys, twelck al vernielt was, hadden sij hem ofgeteert. Ende en^a hadde dese goede man geen slaegen gebreck gehad, maer was deerlick mishandelt, sulx oeck alle sijn buyren jammerlick getracteert waeren. //

Op den XXIen Septembris hoerde men van een placaet bij den Staeten⁺ op den VIIIen deser maent tot Bruysel wuytgegeven¹, daermede den⁺ provinsiën van harwerts over gedenuncieert werden, dat sij hem vougen wilden tot den concepte bij den Staeten in desen turbele begrepen, welck sij protesteerden niet anders te sijn dan om tlant in sijn oude welvaeren te wederbrengen, den coninck te profiteren ende sonderling den roomsche catholike religie te erigeren. Dese saeken beloofden dit placaet, maer en conden die goede catholike hierinne niet getroost sijn, besorricht dat oeck hier gheen geloof soude gehouden werden op der guesen manier, die noyt haer woorden macht en gaven, maer altijts contrarie doen dan sij beloeven, sonderling als wel ingesien werde, dat dese der Staeten beroerte niet anders dan conspiratie scheen te wesen, want niet vernoemen conde werden dat hier des conincks authoriteyt gebruyckt werde.

Op den XXIIen werde weder geseyt, dat binnen Bruysel tegenwoerdich⁺ gecoemen was die jonge heer van Egmont met noch andere groete meesters, bij haer hebbende XIIII C paerden.

Werde oeck hier geseyt, dat die heere Barlamond tot Machlen gevangen⁺ gebrocht was ende Del Rio op het huys te Vuylvoorde.

Mede sprack men op dese tijt, dat die hartoch van Aertschot oppercapiteyn was van den angenomen garrezoon bij den Staeten, hebbende hem adjunckt die heere Havere, twelck van den Spaengers genomen werde gheen minder rebellie dan Egmondt mede beswaert werde doen men hem met die swaerde executeerde.

Op den XXIIIen verstroeyde men, hoe die goesesteden of deden roupen, dat ygelick geoerlocht waer, wie wilde, op der catholiker manier bij den priester te trouwen ende dat men oeck openbaerlick in die parochie began het officie des heylich misse te exerceren.

Op den XXIIIIen hadden wij tijdinge, dat die jonge heer van Egmondt⁺ tot Bruyzel met een sonderling Spaengoer hantgeweer geweest had, wuyt oersaecke dat van sijn vaders cranckheyt bij hem tot een nederlegginge van denselfde opgehaelt werde.

Men seyde hier mede, dat des grave van Egmondt, eertijts geëxcuteert,⁺ ten tijde als dese jonge heer binnen Bruysel quaeme, sijn wapenen, die met scande teniet gemaeckt waeren, nu wederom met eere voert huys van Egmondt gehangen warden.

Op den XXVen quame sprake, dat die heere Hirgis, ons stadhouder,⁺ wuyt Utrecht gesceyden was, sonder dat men conde weten werwerts hij gekeert mocht sijn². Men seyde, dat hij met den eersten van der Vlamin-

a Er staat ‘een’.

+ f. 301. r.

1 Gedateerd op 8 Sept. 1576 is de samenroeping van de Staten-Generaal te Brussel door de Staten van Brabant (M.A. I, 209), volgens anderen was de datum van deze oproeping echter 6 Sept. 1576 (Japikse I, 21). Waarschijnlijk doelt de schrijver op een anonym stuk, dat op 8 Sept. 1576 werd uitgegeven ter verdediging van de arrestatie (Bor IX, 742 en Brugmans 255).

+ Die Staeten geven placaet wuyt en de beloven defensie den catholike religie.

+ Binnen Bruysel is die jonge heer van Egmont.

+ Barlamondt wert tot Machlen gevoert ende Del Rio tot Vuylvoert. Aertscot is capiteyn.

+ Die soon van Egmont is hantsgemeen met een Spaenger.

+ Die wapenen van Egmont werden tot Bruysel weder opgehangen.

+ Tijdinge van ons stadhouder.

2 Op 14 Sept. 1576 was Hierges naar Wijk bij Duurstede vertrokken (Brugmans 257).

[p. 598]

ger oproer hem gereet gemaeckt hadde om nae Bruysel te reysen met propooste om te sien of hij sijn gevangen vader Barlamond niet mocht verlossen, maer tselfde onderweechs was gebleven doer persuasie van den president van Hollant, die waende, dat hij doer sulx te attenteren in soe raesende tijt lichtelic in groet pericule soude mogen coemen. Ende werde hierdoer gesuspiceert, dat hij noch darwerts mocht gereyst sijn.

⁺ Op // denselfden daege saech men, dat binnen Amsterdam gelaeden⁺ werde een schip vol provande, daer spraeck of was dat mede gevitalieert soude werden tcasteel van Utrecht, twelck nu van Duytsche soudaeten soude bewaert werden, overmids dat die Spaengers tselfde verlieten ende nae Brabant reysden om malcander te verstercken.

⁺ Op den XXVIen Septembris liep tijdinge, dat die Spaengers wel driehondert van den statensoudaeten hadden verslaegen. Ende worde noch geseyt, datter tegenwoerdelick veel getracteert werde om alle dese beroerte tsaemen eens ter neder te brengen ende te accorderen.

⁺ Op den XXVIIen began men te spreken, hoe die prinsch den Staeten hadde gesonden XIIII vaendelen soudaeten met etlicke cartouwen wuyt Vlissingen.

⁺ Men seyde, dat die soone van Egmondt een wuytval had gedaen met wel seshondert paerden wuyt Bruysel tot den Spaengers, daer hij der wel vijfhondert of nederleyde mids wel tachtich gevangens in stadt brengende.

⁺ Liep hier noch spraeke, dat der Staeten knechten tcasteel van Gent belegert hadden mids een walle daertegens opgewurpen hebbende¹.

⁺ Op den XXVIIIen quaemen missiven, inhoudende dat die wuyt Middelburg, Vlissingen ende wuyt andere vlecken van Zeelant wederom tsamen handelden met Vlaender ende Brabant, vrij onbecommert tot malcander reysende. Item dat doctor Fonck wederom sijn gevangenisse tot Bruysel ontslaegen was². Ende dat tot Barlamondt sijn huys gevonden waeren twee tonnen scadts, die men seyde dat hij achtergehouden had wuyt die betalinge der soudaeten, waervan geresen was de oorsaeck van der Spaengers rebellicheyt. Quaeme op desen dach mede tijdinge, dat Viglius met doctor Sasbout³ oeck haer gevangenisse ontslaegen waeren.

⁺ Op den XXIXen ontfing men groete roupe van pays, dat nu seker accort was onder den Staten ende den prinsch, te weten dat die catholike religie wederom soude geërigeert werden, dat die prinsch met sekere van de consistorie an sijn sijde ende die Spaengers an haer zijde wuyt de lande souden trecken. Ende dat des prinschen soone wuyt Spaengen comen soude in besit van sijns vaders goet. Maer dit stonde al tot des conincks beliefte, of hijt wilde approberen of niet, om welck des conincks believen nu tot sijn mayesteyt gesonden was. Der was oeck onder darticulen, dat soe wie catholice voertan wilden leven, dat die in allen soe wat hij voerens misdaen heeft soude geperdoneert wesen, ende die in haer verkeertheyt wilden bliven, dat die haer goet souden vrij mogen vercoepen ende soe met haer goet op een gereede gemaeckt wuyt dese landen vertrecken.

+ f. 301. v.

+ Tcasteel tUytrecht werdet gespijst.

+ Die Spaengers verslaen sommige der statensoudaten.

+ Die prinsche doet den Staten assistentie.

+ Egmondts soon slaet sommighe Spaengers.

+ Tcasteel van Gent werdet belegert.

1 Op 18 Sept. 1576 verschansten de Staatse soldaten zich tegen het kasteel te Gent (De Kempenare 167).

+ Die guesen wuyt Zeelant coemanscappen met Vlaenderen ende Brabant.
Sommige heeren tot Bruysel werden haer gevangenis ontslaegen.

2 Hij werd 15 Sept. 1576 vrijgelaten (M.A. I, 205).

3 Hij werd vlak voor Fonck vrijgelaten (M.A. I, 210).

+ Fame van pays met die articulem waerop geaccordeert soude sijn.

[p. 599]

Op den XXXen sprake ick één, die wuyt Antwerpen quame, ende vertelde die dat hem belast was van // Pieter Pietersz, burgemeester van⁺ Amsterdam, tAndwerpen in commissie sijnde van stads wegen, dat hij tAmsterdam den gemeente soude starcken om niet te troeren van sulcke⁺ rumoor als hij wel dochte, dat onder hemluyden was doer fame des apprehensie van soe groete heeren, maer dat sij moet houden souden, sonder te twivelen of dom Johan de Austria soude onlanx met groet volck int lant sijn.

+ f. 302. r.

+ Fame van dom Johan.

2 Bedoeld moet zijn Utrecht, vergelijk later bericht op deze folio.