Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[1 Januari - 31 December 1576.]

[Januari]

Op den eersten Januarii anno LXXVII^o2 werden binnen Amsterdam⁺ vertelt, dat die schoudt aldaer één moetende, die bedeckt in een wit sacksken drouch een sinckroer, denwelcken als die schout vraechde waen hij quaeme ende wat hij in sijn saxken drouch, soe veynsden hij of hij wat sonderlings⁺ hadde om tot vriendenhuys te brengen. Maer hij werde bedwongen tsaxken te openen ende overmids het sinckroer, twelck daer sulx bevonden werde,

2 Bedoeld is LXXVI.

+ TJAER
LXXVI. JANUARIUS.

+ Wat sonderlings.

[p. 550]

soe naeme hem die schout gevangen als suspeckt van verraderie, hoewel dieselfde hemselven met veel manieren socht te verontsculdigen.

⁺ Op den IIen werde binnen Amsterdam met die stadsclock ofgeropen, dat ygelick, die buyten den stadt wilden gaen, voerhoedich soude sijn om van den guesen overvallen te werden¹.

⁺ Men seyde mede hier, dat die goesen haer gereet maeckteden om wat sonderlings tegen Amsterdam oft elders te beghinnen ende waren bij Leyden, sterck wel vijftien vaendel.

⁺ Hoorden noch, dat Huych Jansz. van der Goude, daer voerens of geteykent staet dat die van Woorden gevangen hadden, nu tot den prinsch gebrocht was ende nu beswaert werde met die opsette van der Goude in subjectie te brengen onder den coninck, daerom Adriaen Pietersz ende Pieter Jansz, s.m., eertijts ter Goude scandelick gedoot waeren.

⁺ Op den IIIen werde bij ons vreemdicheyt vertrocken. Men seyde, dat die coninckinne van Engelant den guesen gelt overdoen soude op sommige steden als Vlissingen, Dordrecht, Enckhuysen ende den Briel om hierop⁺ versekert te wesen van haer wuytgeleyde gelt // ende die winst daervan. Der waeren, die wuytstelden, dat die dolphijn² van Vranckrijck den prinsch gelt ende soudaeten presentierde, maer socht dat men hem sulx verlieden wilde, als men den coninckinne van Engelant hadde voergeleyt.

⁺ Van Zirkzee werde verspreyt, dat het beleg daervoer nieuwerts nae soe sterck oft benaut en was als men seyde, maer dat men wel mocht wuyt ende binnen die stadt comen; affirmerende dit met te seggen, dat voerseker eenen capiteyn, Ruychhaver genoemt <daer voerens of geteykent staet dat gedoot was>, daerwuyt gereyst sijnde tot Delft geweest hadde ende nu wederom binnen Zirckzee gecomen was³. Andere versaeckten dit ende brochten oeck bescheyt dier contrari bij.

⁺ Men seyde mede, dat die goesen binnen haer steden weynich troerden ende moedich waeren, doer oersaeck want sij onder hemluyden goede neeringe hadden ende anders niet en dochten of alle dinck soude wel nae haer wille coemen.

⁺ Op den IIIIen Januarii hadden wij wederom tijdinge, hoedat wederom veel nieu crijchvolck nederquaem, daervan verscheydelick gesproken werde, want sommige seyde dat het conincks volck waere ende tuychden andere dat het der guesen soudaeten waeren.

Op den Ven spraeke ick een borger wuyt Amsterdam, die om sekere gevangens te verlossen over ende weder tot den guesensteden reysde ende vertelde die, dat hij in den guesensteden niet anders en sage dan drincken, clincken, stelen, roeven ende moerden. Ende vonde dese <soe hij tuychde> den cornellen, oeck an der catholiker zijde, seer ongenaedich ende onredelick over den gevangens dien sij onder hem hadden, gheen regaerd nemende of dieselfde goet of quaet waeren, oeck soe seer dat niettegenstaende al werden die catholike gevangen bij den guesen ende doerdien

+ TAmsterdam wert die gemeent gewaerscuwet.

1 Deze keur werd uitgevaardigd in verband met het schaatsenrijden buiten de stad (keurboek G fol. 127).

+ Amsterdam werdet gedreycht.

+ Huych Jansz van der Goude wert tot den prinsch gebrocht.

+ Die coninckinne van Engelant doet den guesen gelt.

+ f. 277. v.

2 Daar de koning van Frankrijk geen zoon had, moet hiermee bedoeld zijn de troonopvolger, Frans van Anjou.

+ Verscheyde tijdinge van Zirczee.

3 O.a. was hij van 1 tot 6 Dec. 1575 buiten Zierikzee (Helmich 179).

+ Die guesen hebben in haer steden goede moet.

+ Men spreeckt versceydelick van nieu crijchsvolck.

[p. 551]

swaerlicker getraveleert, soe men vername dat haer volck an onse sijde gequelt werde, nochtans daerom niet verder hem lieten brengen dan hemselven gheliefde. Sij wilden soeveel duysenden hebben als sij eysteden ende en pasten niet daerop, al souden priesters, pastoren ende andere goeden menschen, bij den guesen gevangen, hiervoer gevilt ende gedoot werden. //

Op den VIen Januarii werde bij ons vertrocken, hoe onglanx geleden⁺ eenen Jan Vrancken van Leyden, maer vrijbeuter tegen den guesen, in een herberch met sekere Spaengers opstel gemaeckt hebbende om op Leyden een hoemoet te bedriven, mets dat sij daer voerrijden ende in scieten souden ende soe weer heenen rijden, haer op reys begaven om dit opset te bedriven, wesende tsamen in getale achtien, al paerderijders. Soe was één int huys, daer dit opstel begrepen was, den guesen gunstich ende liep over nacht om die van Leyden te waerschuwen. Twelc soe haest die guesen dit vernomen hadden, sij clouckelick toegeleyt hebben om desen te crijgen in haeren handen. Tot twee versceyde plaetsen stelden sij heymelick soudaeten; deen plaets hadde wel anderhalf hondert man, dander ontrent tachtich, ende laegen dese al heymelick onder die wegen verburgen met voernemen, dat sij dit volck souden verclicken. Als dan nu dese voirn. Jan Vranck met sijn complicen hier quaem ende hij eerst voer Leyden geweest had, daertoe die guesen eerst doer die vinger gesien hadden, meenende dat haer dese niet mochten ontgaen, soe sijn dese te voerschijn gecomen, te weten die anderhalf hondert, ende trocken an om desen Spaengers te vernielen ofte te vangen. Dit siende Jan Vranck heeft sijn mackers geseyt: ‘hier sijn wij lijfloos of wij moeten vromelick doen. Met troeren bliven wij verloren, maer met vromicheyt mogen somme onser het leven behouden. Ick wil voerheen tot hem inrijden, wilt ghi volgen, wij sellen mogelick victorie crigen’. Ende beloofden sijn mackers, dat sij in geen gebreken hem wesen souden. Reden hierom desen tegen de guesen inne ende deden die van malcander sceyden, soedat ygelick sijn lijf socht te burgen, loepende die één doer sloot ende dander elders, ygelick sijns weechs. Soe meenden nu die Spaengers, dat sij geheel verlost waeren ende victorie hadden, maer neen sij. Sij saegen van haer ende saegen die ander tachtich oeck haer tegen coemen. Ende sprack Jan Vranck weder als eerst tot sijn companen, die oeck met hem tegen dese inreden ende mede victorie cregen over dese als over die eerste. Waernae sij met blij schap als wonderlick victorioos weder nae Haerlem gereyst sijn, daer sij vandaen gecomen waeren. //

Op den VIIen Januarii hadden wij tijdinge, dat die guesen starck wuyt⁺ geweest hadden om Zirckzee te ontsetten ende wel twee ofte drie daegen tegens conincks leger, daervoer sijnde, gescoten hadden, maer en conden niet vernemen, hoe dat het voerseker gegaen was.

Men seyde oeck hier, dat die Ruychaver, daer voerens altemet of geteykent staet, hem met eenen capiteyn, Dorp¹ genaempt, in een vechtenisse

+ f. 278. r.

+ f. 278. v.
Die guesen soucken Zirckzee te ontsetten, maer en comen tot haer wille niet.
Ruychaver ende Dorp slaen tegen malcander.

1 Jhr. Arend van Dorp, heer van Teemsche, Maasdam en Middelharnis, geb. ± 1530, koos in 1568 's prinsen zijde, in 1573 gouverneur van Zierikzee en Zeeland beoosten Schelde, leidde de verdediging van Zierikzee, trad later op als onderhandelaar, st. 1600 (N.N.B.W., Van der Aa, W.P. en Pot 8).

[p. 552]

tegen malcander begeven hadde binnen Zirckzee ende dat sij malcander doersteken hadden.

⁺ Op den VIIIen hoorden wij van één, die wuyt den Briel quame, dat hij verstaen hadde, hoe nu onlanx geleden wuyt Zirckzee over die muyer drie manspersonen gevallen waeren, die voer seker wuytspraeken, dat binnen Zirckzee wuyt benautheyt die gemeent hooft voer hooft haer broet gedeelt werde.

⁺ Werden oeck hier veel vertelt, hoe oproerich het nu in Vranckrijck was doer wonderlick veel crijchsvolck, welck daer die een broeder, wesende coninck, tegen den andere broeder hadde in wapenen. Men waende, datter wonderlicke moert vallen soude.

⁺ Op den IXen worden vertelt, hoe die grand-commandeur, guvernoer over dese landen, sulck crijchsvolck als men voerheen geseyt hadde, dat in Brabant vergaerde, angenomen hadde om sorch welck hij hadde voer invalle tot Vlaenderen wuyt Vranckrijck.

⁺ Op desen dach werde op den dijck tusschen Amsterdam ende Spaerendam een bode vermoert gevonden, half opgegeten van de vogelen oft ander beesten, sulx dat hij onkundich waer, maer werde vermoet, dat hij een loeper was tusschen Haerlem ende Amsterdam om der luyden bootscappen te doen.

⁺ Op den Xen seyde men ons, hoe die guesen tot Middelburch die parochiekerck¹ te gront toe afgebroken hadden ende versochten van den prinsch consent om desgelijcks an andere goodshuysen te mogen doen, maer cregen antwoert, dat sij dencken souden dat sij soeveel te meer naemaels souden moeten oprechten, soe sij nu meerder broeken.

⁺ Op den XIen hadden wij int convent, daer ick mij residentie hadde, groete beroerte doer onpaciëntie van den susteren overmids dat men haer in alle haer behoufte niet mocht te wille wesen. Sij riepen, dat sij tgunt hem toequaeme wilden hebben, dat sij gheen sculden meer gemaeckt wilden hebben, dat sij haerselfs vrou wilden wesen ende veel desergelijck, soedat⁺ oeck hier die rebellicheyt die nu overal domineert // mede gesien werde.

⁺ Op den XIIen Januarii hoorden wij wederom, dat Zirckzee voerseker ontset hadde ontfangen op den tijt, daer voerens of geteykent staet, oeck hoeveel daertegens naemaels geseyt werde. Men vertelde, dat die goos groete clouckheyt hierinne gepleecht hadde, coemende met veel scepen in manier oft al oerlochscepen hadden geweest, diewelck nochtans maer coepvaerders en waeren, gedwongen om met den goosen an te comen ten eynde die Spaengers doer die menichte souden vervaert werden, sulx oeck geboerde, waerdoer die van Zirckzee seven ofte achts scepen met goets in cregen.

⁺ Op den XIIIen quame bij ons tijdinge, hoe die guesen bij haer doer placaet deden ofroupen, dat soewie conventen, religiosen, priesteren ende verloepen catholike sculdich waeren renten of pacht, dat die deselfde renten oft pachten mochten oflossen met die halve hooftsomme tot des prinschen behouf op te brengen, beloevende den opbrengers van sulck gelt goede

+ Men seyt, dat tot Zirckzee tbroot wuytgedeelt wert.

+ In Vrancrijck ist oproerich.

+ Vrees van Vranckrijc, dat vandaen inval mocht comen op Vlaendren.

+ Een bode vermoort op den dijck.

+ Die parochiekerck tot Middelburch wert ofgebroken.

1 Op 2 Febr. 1575 besloot de stadsregering tot afbraak van de Westmunster, een van de drie parochiekerken, op 6 Maart 1575 sloot zij een contract hiertoe met een metselaar (De Jonge van Ellemeet 122).

+ Rebellicheyt onder religiosen.

+ f. 279. r.

+ Fame, dat Zirckzee voerseker goet ingecregen heeft.

+ Die den verloepe catholike renten sculdich sijn, dese mogen lossen met die halve hooftsom.

[p. 553]

assecuratie ende volcomen quitancie, waermede sij souden versekert wesen om van sulcke rent niet meer gemolesteert te werden¹.

Op den XIIIIen quame binnen Amsterdam een missive wuyt Breda gescreven,⁺ inhoudende dat groete hope was van Zirckzee te onderbrengen overmids groete benautheyt, daert tegenwoerdelick hoe langer hoe swaerder mede gequelt werde.

Op den XVen hadde tvolck noch al in de mont, hoe benaut dat Zirckzee was, ende en hielen haer niet anders dan of men seker had geweest, dat dieselfde stadt niet mocht ontcomen sonder vercracht te werden, waerdoer oeck ygelick hoeptede, dat die gues seer gecrenckt soude werden.

Op den XVIen quame een wuyt der Goude, die voer tijdinge brocht,⁺ hoe in goesenlant gestadige fame liep, dat Zirckzee ontset was, seggende dat sij onderweechs sijnde seer hadde hoeren scieten wuyt Woorden ende van Goudesluys, twelck sij meende dat tot triumphe van dese ontsettinge geschiet was. Ende docht dit daerom te meerdere, soe sij ter Goude noch sijnde sprake hadde gehoort, dat men van stonde te stonde verwachte ordinantie om gemeenlick overal tot deser oersaeck te triumpheren.

Op den XVIIen hadden wij nieuwe rumoer, waermede wuytgestelt werde, hoe tot Woorden veel te doen was. Sommige seyden, dat conincks volck den guesen daer een scans ofgeloepen hadden. Ende spraken andere, dat die guesen ons soudaeten een starckte ontnomen hadden // ende souden tot⁺ sulx gecoemen wesen doer oersaeck van vernemen, dat een capyteyn, daer⁺ in een schans leggende onder den coninck, tot sijn soudaeten hadde gesproken, wilden sij van hem sceyden, hij wilde haer gaerne paspoort geven, doende tselfde doer oersaeck dat sijn knechten groet armoede leden ende noch gelt, noch broot en wisten te gecrigen. Dit sprack men, dat binnen Woorden vernoemen werde ende quamen sij smorgens, als die wacht gesceyden was, tsamen wuyt, overvallende sulx die scans, daer men nu of seyde dat sijluyden ingenoemen hadden.

Op den XVIIIen Januarii sach men tvolck noch al troeren, sorch hebbende⁺ dat die fame waerachtich was, waermede geseyt werde Zirckzee ontset te sijn, ende vreesden des te meere soe men nu vertelde, hoe dit ontset geschiet was doer sulcke hoochte van waeter, waerdoer die guesen met haer provandescepen hadden mogen coemen over het lant in Zirckzee².

Men seyde nu oeck, dat wederom veel Spaengers voer Woorden gecomen⁺ waeren om dese stadt te benauwen.

Op den XIXen scheyde van tconvent ter Lely die procuratrix van den convent sint Agnieten ter Goude, bij haer hebbende haer medesuster Maria Govertsdochter, ende ghingen tsamen woonen op een gehuyrde camer

1 Op 12 Dec. 1575 besloten de Staten van Holland over te gaan tot de verkoop van ‘alle heerlijkheden, tienden, waagen, moolens, leenen, bosschen, erspagten ende andere gerechtigheeden over goederen, weesende onder de domeinen van de Koninglijke Majesteit, mitsgaders alle landen, renten, thijnsen, chijnsen ende huysen, toebehoorende eenige geestelijke collegien ende persoonen’ ten einde een bedrag van 120000 £bijeen te brengen. Le kopers zouden op de koopsommen in korting mogen brengen de leningen, door hen aan de Gemene Zaak gedaan (R.H. 735). Uit de instructie voor de commissarissen tot de verkoping in Zeeland blijkt dat deze korting niet hoger mocht zijn dan de helft van de koopsom (De Jonge van Ellemeet 71), waarschijnlijk was dat in Holland ook het geval.

+ Wederom fame van Zirckzee.

+ Tijdinge dat die guesen triumph bedrieven, dat sij Zirckzee ontset hebben.

+ f. 279. v.

+ Fame van Woorden.

+ Men seyt, dat Zirckzee doort hooch water ontset is.

2 De bevoorrading van Zierikzee op 9 Jan. 1576 geschiedde uit zee (Pot 48).

+ Der comt wederom garresoon voer Woorden.
DAgnieten ter Goude haer procuratrix scheyt van der Lely.

[p. 554]

in een waerlick huys, doende dit doer oersaeck want sij wel saegen, dat sij over die hant waeren. Dus swerfden die goede religiosen achter lant ende vonden haer in alle benautheyt, scarp wetende waer sij haer bekeeren souden.

⁺ Op den dach voer desen dach quame ter Lely een nonne wuyt Rijswijck verloepen, genaempt S. Jobgen¹, ende coft haer cost alhier, doende dat doer begeerte om haer ordinantie te mogen beleven. Sij vouchde haer bij den gemeente, maer wracht voer haerselven om daermede haer costgelt te betaelen, ten eynde sij den conventualen niet soude toegen als lastich te sijn.

⁺ Op den XXen hadden wij malcander geheel contrari tijdinge, daermede dat sommige wuytstelden, dat Zirckzee den coninck ondergebrocht waer met compositie, ende seyden andere dat dieselfde stadt nu sekerlick ontset ende doer den goosen gevitalieert was.

⁺ Op den XXIen liep sprake, dat binnen Amsterdam een vrouwe², de mennisteseckt toegedaen, gevangen sat ende veel vrouwen accuseerde, die oeck haer wuyt den stadt versaegen, sulcks dat wel gemerckt werde datter tegenwoerdelick bij den wethouders genouch te doen was.

Men vertelde mede van één³ hier gevangen te sijn, die voerens die meester⁺ // genouch geweest had van den dijck bij Amsterdam doer te steken ende⁺ oeck den scepen daerontrent te sincken. Men seyde, dat dese quame om binnen Amsterdam als nu der guesen viant dienst te nemen, hebbende propoost van verraet. Ende geapprehendeert sijnde liep fame, dat hij der veel beclaptede.

⁺ Op den XXIIen Januarii seyde men, hoe die vrouwe van Eemden⁴ gesturven was ende dat haer jonger soon⁵ die heerlickheyt anvaerde, verdrivende sijn ouder broeder⁵. Ende werde voer seker vertelt, dat dese nieuwe heer in Eemden began wederom in te voeren die catholike religie met hulpe van soudaeten, dien hij daer tot sijn wille hadde. Men seyde, dat hij bij edickt den sectarysen wuyt die heerlickheyt van Eemde verbande.

⁺ Op den XXIIIen wast binnen Amsterdam een wonderlick onweer van wint, waerdoer seer veel kercken, conventen ende andere huysen deerlick bescadicht werden. Ter Lely waeren veel al haer huysen ontdeckt. Ende werde buyten die Harlemerpoort een molen, daerop was een vrou met twee kinderen, in het tIJe geworpen. tWas seer vreselick, hebbende een schijn

+ Sr. Jobgen van Rijswijck compt ter Lely.

1 Jobgen Jansdr. betaalde Maart 1576 3 gulden kostgeld aan het convent (N.N. fol. 99), verliet in Juli 1578 Amsterdam (dagboek).

+ Versceyde malcander contrari tijdinge van Zirckzee.

+ Doer een menniste vrou, tAmsterdam gevangen, werden veel tot Amsterdam besculdicht.

2 Op 9 en 10 Jan. 1576 werd Gerretgen Simonsdr., bleekster, verhoord, die in haar huis vermaningen door Doopsgezinden had laten houden. Hoe lang zij gevangen werd gehouden en hoe haar vonnis luidde, blijkt niet (R.A. 274 fol. 154 en 155).

3 Op 20 Jan. 1576 werd Jan Dircksz, metselaar, van Haarlem, verhoord in verband met de herkomst van de goudstukken, die op hem waren gevonden, Van het verraad, door de schrijver genoemd, blijkt niets (R.A. 274 fol. 155).

+ f. 280. r.

+ TAmsterdam wert één gevangen, die eertijts sint Anthonis hadden doergesteken.

+ Fame, dat tot Eemde de catholike religie wert ingevoert.

4 Anna van Oldenburg, geb. 1501, tr. 1530 Enno II van Oost-Friesland, sedert de dood van haar man in 1540 regentes, st. 10 Nov. 1575 te Gretsyhl bij Emden (A.D.B.).

5 De schrijver vergist zich hier. Niet de jongste broer, Johan (st. 1591), maar de oudste broer, Edzard (st. 1595), steunde de Spaanse koning. Zij waren in 1566 na de dood van een derde broer tezamen met het graafschap Oost-Friesland beleend door de keizer en voerden onder hooglopende twisten tezamen het bewind. Anton Koolman en Dr. Harm Wiemann, Ostfriesische Geschichte, I, Leer 1951, 14-20).

5 De schrijver vergist zich hier. Niet de jongste broer, Johan (st. 1591), maar de oudste broer, Edzard (st. 1595), steunde de Spaanse koning. Zij waren in 1566 na de dood van een derde broer tezamen met het graafschap Oost-Friesland beleend door de keizer en voerden onder hooglopende twisten tezamen het bewind. Anton Koolman en Dr. Harm Wiemann, Ostfriesische Geschichte, I, Leer 1951, 14-20).

+ Gruwelick onweer van wint.

[p. 555]

al soude die werlt vergaen hebben. Men vercocht op dese tijt een tonne⁺ calcks voer vier R. gl., een duysent pannen voer XX R. gl., een duysent oude leyen voer XI R. gl. ende andere materialen nootlick tot reparatie naer advenant.

Op den XXIIIIen hoerden wij, dattet garrezoon, twelck nu laetst voer⁺ Woorden gecomen was, hem vandaen weder versceyden hadde, maer bleven daer noch diër tevoeren geweest hadden. Men seyde, dat daer sommige guesen wuyt der Goude ende Leyden, tot dier plaetsen gecomen om conincks volck te crencken, geslaegen waeren.

Op den XXVen seyde men ons, hoe ontrent Amersfoert veel goesen, die wuyt Gorcum ende daerontrent vandaen gecomen waeren wuyt vermetelheyt doer die fame, die sij hadden dat Zircksee ontset was van des conincks soudaeten, geslaegen waeren.

Op den XXVIen liep wederom rumoer onder die gemeente, dat den guesen haer moet geheel rees, ende dit doerdien dat onder hem ghestroyt werde, hoe die coninckinne van Engelant die crijch van hem tegen den coninck soude anvaerden, overmids dat die prinsch haer tlant hadde opgedraegen.

Op den XXVIIen hadden wij tijdinge, dat veel commissariën van versceyde⁺ groete personaegen, als die keyser, die coninck van Spaengen¹ ende andere, gereyst waeren nae Engelant om daer treftelicke saken te tracteren, ende waeren veel die hope hadden dat daer pays soude gemaeckt werden. //

Op den XXVIIIen Januarii hadden wij tijdinge, dat te Nieuwerbrugge tegenwoerdelicken die guesen waeren ende schoten geweldelick tegens des⁺ conincks soudaeten, die daer in een schans laegen. Men seyde, dat sij daer twee groete stucken geschuts, dien sij in schuyten met haer hadden gebrocht, mosten sincken doer oersaeck dat die te swaer waeren om op die schuyten te gebruycken.

Op dese tijt werde ons vertelt, dat veel wuyt Steyn, in conincks subjectie geweken, nu van den guesen gevangen geweest waeren ende groot gelt⁺ hadden moeten geven eer sij weder conden los coemen ende saeten oeck noch sommige gevangen alsof sij scelmerie bedreven hadden, die nochtans goet ende doechtsaem waeren. Dus domineerden ende tyrannizeerden op dese tijt die quaetdaeders ende werden die goede overal geperst ende tot die wuyterste ellendicheyt gedreven.

Op den XXIXen werde veel onder die gemeent gespreyt van de wonderlicke⁺ scade, die tot diversche plecken ende steden geschiet was doer het gruwelick onweer, op den XXIIIen deser maent gevallen, sulcks boven geteykent staet. Tot Leyden waeren veel menschen doot gevallen doer die ruinatie van de daeken. In Tessel was gruysaeme scade geschiet in schepen, met coern ende ander vracht gelaeden om westwerts te reysen, die veel sulx vernielt waeren dat men niet en wist waer se gebleven mochten sijn. Tot Haerlem ende tot ander plaetsen waeren veel toorens van de kercken ofgeweyt ende laegen te landen ontelbaere molens ter aerden gevallen. Men seyde oeck, dat die Beverwijckse kerck in haer vallen veel soudaeten, daerin leggende, hadde gedoot. Eyntelick en was op dese tijt niet anders te hoeren dan groet jammer ende tgunt een ijsinge inbrocht.

+ Groete duerte van materialen om te repareren.

+ Tgarrezoon, onlancks voer Woorden gecomen, is weder vandaen gesceyden.

+ In Engelant reysen commissariën van verscheyde grote personagiën.

1 Op 12 Jan. 1576 vertrok Frédéric Perrenot, heer van Champagney (vergel. fol. 341vo), als afgezant van Requesens naar koningin Elisabeth (Read I, 319).

+ Die guesen comen te Nieuwerbrugge. f. 280. v.

+ Veel wuyt Steyn sijn van de guesen gevangen.

+ Van scaede, doer het voerleden onweer gesciet tot diversche plaetsen.

[p. 556]

⁺ Op den XXXen werde geseyt, dat die goesen tegenwoerdelick seer doende waeren op Crimpen om des conincks soudaeten vandaen te verdriven. Sij hadden bij hem wel XXVIII scepen, met volck ende gereeschap ten oerloge daerin, ende hadden nu Leckerkerck verbrant, soe men seyde.

⁺ Op den XXXIen hoerden wij niet dan bedrouftheyt ende en konden niet anders vermercken dan dat den goeden menschen die geheele moet ontviel, alsoe sij bevreest waeren dat dese beroerte verlange soude connen nedergeset werden, overmids groete forschheyt dien sij sagen dat van den guesen bedreven werde, hoe langer hoe geweldiger.

+ Die guesen bevechten Crimpen.

+ Die goede werden moeloos.