Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[December]

Op den Ien Decembris hadden wij bij ons sommige lantluyden wuyt⁺ Apcou ende beclaechden die haer swaer verdriet, bijsonderling van dat⁺ hem nu ontseyt was verdinge¹ van den guesen, waerdoer sij nu een deel tijts sonder vrees van haer huysen verbrant te werden hadden geseten. Sij vonden haer nu gedreycht van dach te dage haer beesten berooft te werden, haer huysen verbrant ende hemselven gevangen wech verbrocht te werden. Die leser sie wel inne die swaere bangicheyt welck dese arme lantluyden hier leden. Ende en saegen hiertegen gheen vertroostinge, soe die guesen genouch forselick wuytspraeken, dat geen hope en waer voer ende eer tgemeen lant van Hollant, haer noch niet toegedaen, met hem een generael ende gemeen verdinge hadde gemaeckt.

Liep oick op desen dach bij ons tijdinge, dat sommige Spaengers wederom⁺ voer Utrecht rumoerden, die daerinne wilden wesen. Der worden wuytgesteken, dat die overicheyt van de stadt met des casteels capiteyn² in communicatie waeren om doer hem denselfden buyten te houden, biedende hem wel tienduysent R. gl., maer hij wilde niet minder als twintichduysent hebben. Dit werde dus op dese tijt heymelick onder den gemeente verspreyt.

Op den IIen sprack men wederom, datter veel hope was van pays te coemen,⁺ sulx dat die guesensteden daervan selver seer spraken. Ende waeren

+ DECEMBER.

+ Lantluyden van Apcou beclaegen haer swaer verdriet.

1 Op 8 Dec. 1575 besloten de Staten van Holland voor taan geen sauvegardes meer aan de dorpen in Holland te verlenen en ook niet toe te staan, dat zij deze van de vijand verwierven (R.H. 735).

+ Fame, dat die Spaengers wederom in Utrecht willen wesen.

2 Francisco Hernandez d'Avila, die in 1574 Utrecht tegen de muitende Spaanse troepen beschermde (B. en M. 1883, 173) en tot 11 Febr. 1577 kapitein van het kasteel bleef (Bolhuis 201 en Mendoça).

+ Hope wederom van accort.
Dachvaert beroepen tot Antwerpen.

[p. 544]

tAntwerpen ontboden alle die guvernoors van de landen harwerts over om tsamen te tracteren op alsulcken missive als die coninck an hem nu gesonden hadde, welcke dachvaert beroepen was op den XXIIIen deser maent.

⁺ Op den IIIen werde binnen Amsterdam bij edickt wederom verboden alle communicatie ende handelinge met eenige goesen te hebben ende en mocht voert niet meer met licente ontfangen worden.

⁺ Men seyde oeck, dat in Noordelant van den guesen wederom oerlochscepen toegemaeckt werden, twelck al den loopende catholiken haer hope van pays te crigen verduysterde.

⁺ Op den IIIIen verhoerde men noch al, dat wederom getracteert soude werden om pays te maeken.

⁺ Mede soe werde gestadelick geseyt, dat het leger noch al vast voer Zirckzee in de dorpen van tlant van Schouwen ende oeck te Crimpen laege, met groete hope dat sij daer noch wel victorie vechten souden.

⁺ Op den Ven quaeme nieuwe wuytstel, dat die schepen wuyt Spaengen nu voerseker tot Duynkercken waeren, ende verbreede die fame van den pays, sulx datter opelick geseyt werde hoe dat het accort al gemaeckt was. Sommige toonden missiven van Utrecht gescreven ende wisten andere oeck haer⁺ besceyt, // soedatter veel waeren die haer hart al ontfonckte met hope oft eens beteren mochte.

⁺ Op den VIen Decembris quame één wuyt Delft bij ons ende brocht die voer nieuwe tijdinge, dat in Vranckrijck nu bestande¹ gemaeckt was die tijt van vijf maenden tusschen den coninck ende sijnselfs broeder, die hemselven oeck voer coninck wuytgave doer assistensie ende toemaekinge van sulcke pertiedrivers, huygenoosen, als daer tlant tegenwoordelick in⁺ rebellicheyt behielen. Hij seyde, dat hij hadde verhoort, dat ygelick van die twee gebroeders wonderlick veel volcks tegen malcander in wapenen hadden, sulx dat het te vreesen stonde - ten waere daer geaccordeert werde - van groete moorderie over wedersijde te willen vallen.

⁺ Op den VIIen sprake ick met sommige, wuyt Steyn tot Amstelredam doer desen turbel gevlucht, die mij vertelden van groet overlast hem angedaen als sij op haer hofstede saeten, soe van den guesen als oeck van des conincks soudaeten. Die conincks soudaeten bedwongen haer om met hem te verdingen ende als sij sulx gedaen hadden, soe en hielen sij haer beloften nietmendallen, maer beroofden hem al soe wat sij hadden, 't waeren beesten oft anders. Die guesen mosten sij in haer huysen houden in eeten ende drincken met hem haer gemack van wasschen, wringen, vuer ende licht te doen. Sij vertelde onder allen, dat hem op een deel tijts twee soudaeten opgeleyt waeren, die sij behalven die cost bedwongen werden te geven ygelicken dach achtien st. an gelt in haer handen, met voerwaerden dat dieselfde soudaeten haer sulx souden laeten vernougen als die lantluyden haerselver mede in haer huysen beleden, mids dat sij hierenboven noch⁺ ygelick voir hooft hebben souden twee mengelen biers des daechs. Maer en hielen dieselfde soudaeten haer voirwaerden niet, nemende van de lantman tvoerseyde gelt ende evenwel overtallich sijnde in haer onderhout,

+ Die licenten werden verboden.

+ Die guesen maken weder orlochscepen toe.

+ Hope van pays.

+ Tleger blivet noch in Zeelant ende te Crimpen.

+ Tijdinge van den Spaensche scepen.
Wuytstel, dattet pays is.

+ f. 274. r.

+ Fame van Vrancrijk, dat daer bijstant gemaeket is.

1 Op 22 Nov. 1575 begon de wapenstilstand in Frankrijk (Bezold I, 167).

+ In Vranckrijk is veel volcks in wapenen.

+ Groet overlast in Steyn gesciet.

+ Scandelicke ende ijsgelijke overtallicheyt.

[p. 545]

soedat sij merckelick op eenen avont an anderhalf ponde bouckweyte meels verbackten twalif ponden butters ende deden in allen anderen desgelijcks, niet anders dan die geswoeren hadden den lantluyden geheel op te eeten ende in de gront te bederven. Dit werde met groete bedrouftheyt vertelt.

Op den VIIIen hadden wij wederom nieuwe sprake, hoe sommige guesen⁺ wuyt Delft, Leyden ende die plecken daerontrent opgetrocken waeren nae Zirckzee om den Spaengers aldaer van achteren clouckelick te verrassen ende dat dese genouch altsaemen van denselfden Spaengers, die haerder ontwaer werden, geslagen waeren.

Op den IXen werde verseyt, hoe die guesen drie commissariën¹ in Engelant gesonden hadden om te sien of die coninckinne aldaer haer tot hem wilde begeven om van hem te ontfangen tot haerselfs behouf // alsulcke landen⁺ ende steden als sij tegenwoerdelick met rebellie ende tyrannie occupeerden,⁺ met wuytroupen dat sij den paews geheelick versaeckten ende liever haer onder den Turck begaven dan sij wederkeeren wilden daer sij geweest hadden.

Op den Xen Decembris vertelde men ons, hoe die van der Goude tot Haestrecht twee vaendel Duytsche soudaeten, van coninx wegen die plaets bewaerende, nedergeleyt hadden met verrassinge over het ijs ende dien al vermoordende².

Men seyde mede van Schiedam, datter suspicie was van verbrant te⁺ wesen ende dat binnen Middelburch die gemeente ofte die pertiën an malcander geweest hadden.

Op den XIen hoerden wij, dat groet verdriet nu wederom binnen Haerlem⁺ geleden werde doer sommige Spaengers, die daer versch gecomen waeren, ende den benaude gemeente deerlick traveleerden. Die huysluyden werden van dien geslagen, van als berooft ende was een goet man sijn oogen wuytgesneden om gheen ander saeke dan dat hij niet vlitich en was om den Spaengers sijn beste camer te ruymen.

Op den XIIen liep bij ons fame, dat nu weder van conincks wegen versch volck, wel tien vaendel Waelen, int lant van Namen angenomen, nae Zirckzee gereyst waeren.

Op den XIIIen werde geseyt, dat die vrouwe van Ascendelft³, die⁺ nu wuyt den Hage doer Haerlem tAmsterdam gecomen was, van haer gave hoe sij den prinsche mondelick hadde hoeren seggen, dat hij den guesen, sijn complicen ende anhangers, hadde voergehouden, dat sij van drie dingen één mosten kiesen, te weeten òf pays te versoucken, òf groet gelt op te

+ Guesen op die r(ey)se nae Zirckzee geslagen.

1 Op 28 Nov. 1575 werd in de Staten van Holland de instructie voor de drie gezanten naar Engeland vastgesteld (R.H. 732). Het waren Philips van Marnix, heer van St. Aldegonde, Mr. Paulus Buys, geb. 1531, st. 1594 (N.N.B.W.) en Dr. François Maelson, geb. 1538, st. vóór 1602 (N.N.B.W.). Volgens anderen zijn zij echter pas begin Jan. 1577 naar Engeland vertrokken. (Read 315).

+ f. 274. v.

+ Fame dat die goosen den coninckinne van Engelant presenteren haer steden in handen te stellen.
Soudaeten werden tot Haestert nedergeleyt.

2 Dit geschiedde 8 Dec. 1575 (Brugmans 250).

+ Fame van Sciedam.

+ Die Spaengers doen die van Haerlem veel verdriets.

3 Dit was Wilhelmina van Haeften, in 1560 getr. met Claes, heer van Assendelft, die in 1570 stierf. Hij liet zijn weduwe het vruchtgebruik van de heerlijkheid Assendelft. Op 23/24 Nov. 1576 sloot zij een overeenkomst met Claes' erfgenaem, Cornelis van Assendelft, en stond hem daarbij o.a. de heerlijkheid af. Zij hertr. ± 1579 Walraven van Brederode en st. 1608 (Holleman 244, 247, 261 en 375). Op 5 Oct. 1576 verleenden de Staten van Holland haar een paspoort voor geheel Holland (R.H. 165).

+ Die prinsche proponeert sijn volck drie dingen.

[p. 546]

brengen, òfte een meerder heer te verkiesen dan hij was, die hem mocht beschermen, met additie dat hij hem niet sufficiënt en vonde om sulcken oerloch te voeren als der tegenwoerdelick op hande was.

⁺ Op den XIIIIen hadden wij tijdinge, dat die guesen den dijck tot Zirckzee doergesteken hadden, soedat conincks volck hem nu op die dijcken begeven most.

⁺ Men seyde oeck, dat Bommene wederom met gewelt doer den guesen ingenomen was, maer en werde dit van veel menschen niet gelooft.

⁺ Op den XVen hoerden wij vervolch van Bommene met hierbij, dat Zirckzee ontset was doer sekere ses schepen, die de guese met practijke ende gewelt daer ingebrocht hadden¹. Der waer der veel, die dusdanige tijdinge voer guesenwuytstel bespotteden, maer die de saeken wel insaegen, hoe tot dese tijt toe tgunt quaet vertelt was veel waerachtich bevonden werde ende⁺ versiert tgunt blijde wuytgeset was, dese // troerden hierdoer seer ende hadden groete sorge dat ment metter waerheyt sulcks bevinden soude.

⁺ Op dese tijt geviel tot Utrecht, een groete beroerte, soedat die poorten daer wel drie dagen toegehouden werden, ende quame dit doer een Spaenger, die hem seer qualick hadde. Hij quaeme tot een appelcoepster, daer hij nae appelen vraechde, ende als die vrou hem seyde, wat sij voer die appelen begeerde, alsoe hem die coop niet anstonde, stiet die Spaenger met sijn voeten die appel over straet. Dit vermerckende één, die hierbij stonde, sprake, waert saeke hem sulx van denselfde Spaenger geschiede, dat hijt niet gedoogen maer hartelick wreken soude. Doer welcke woerden die Spaenger van leer tooch met propoost <soe scheen> van dien te doersteken, maer falgeerde hem sijn opset, want één, van achter coemende, den Spaenger overviel ende hem metterdaet sijn hooft ofsneet. Alle twelck groet rumoer in den stadt maeckte, sulx dat gevreest werde van oploop ende werde groete toesicht gehadt ende die poorten des stadts toegehouden².

⁺ Op den XVIen Decembris vernaemen wij, hoe die binnen Haerlem wederom haer seer benaut vonden doer fame dien sij ontfingen, dat in haere stadt noch meer Spaengers souden geleyt werden. Sij troerden ende sij suchteden deerlick, wel siende dat sij geheel bedurven waeren ende niet en vermochten om yet meer te dragen, maer en conden nochtans dit niet tegens staen, alsoe die coninck hem nu te machtich was ende dit genouch bleeck te sijn des Heeren roode. Der verliep veel volcks tot andere steden, die liever hadden al haer possessie te laeten dan sij in soe swaere verdriet souden bliven.

⁺ Op den XVIIen sach men binnen Amsterdam, dat seer rijcke luyden,

+ Ontrent Zirckzee steken die guesen die dijcken doer.

+ Fame van Bommene.

+ Tijdinge, dat Zirckzee ontset soude sijn.

1 Waarschijnlijk wordt de bevoorrading van 5/6 Dec. 1575 bedoeld (Pot 47).

+ f. 275. r.

+ Oproer binnen Utrecht deur een Spaenger, die sijn hooft ofgesneden werdet.

2 Op 6 Dec. 1575 werd een Spaans soldaat van het kasteel Vredenburg bij de Bakkerbrug (aan de Oude Gracht) door een zekere Adnaen Aert zwaar gewond in zijn hals met een opsteker. Op 7 Dec. 1575 werd gekondigd, dat zij, die wisten waar de schuldige zich ophield, op straffe van als medeplichtige te worden beschouwd dit moesten bekend maken (buurspraakboek d.d. 7 Dec. 1575). Zeker zullen ook de poorten zijn toegehouden, zoals blijkt uit de volgende mededeling uit een kroniek van deze tijd over het weerstaan van de gewelddaden van de Spaanse soldaten door de Utrechtse burgers: ‘Indien die burger ontquame ende zijn leet wederom aen denselfden Spanjaerden vraeckte, alsdan hielden de Spaeniaerden des stads poerten thoe ettelycke dagen gesloten (want zij de sluetelen daervan zellfs bewaerden) ende sochten alomme ende lieten de banclock luyden ende affroepen dat men op sekere penen sulcken burger veropenbaren zoude’. (B. en M. 1883, 170).

+ Bangicheyt van den burgers tot Haerlem.

+ Die rijcke luyden vercoopen tot Amsterdam haer lijnwaet om alleen daervan haer nootruft te crigen.

[p. 547]

daer of geseyt werde dat eertijts groete aelmissen gedaen hadden met blijde moede, strijkende haere goude ringen van haer handen ende costelicke riemen van haer lijve ende die gevende ten behoeve der armen, soe wanneer gesien werde sulx van noede te sijn, dat dese nu heymelick haer lijndwaet, slaeplakens, tafellakens ende andere deesgelijck deden vercoepen, alleen om haer nootlick ende armelicke nootruft te mogen crigen wuyt die penningen welck hiervan quaemen.

Op den XVIII hoerden wij veel, maer verscheydelick van Zirckzee;⁺ daer waeren die voer seker wuytstelden, dat het ontset waer met ontfang van drie scuyten vol provande, ende seyden andere, die oeck affirmeerden dat sij staende voet van tleger bij Zirckzee quaemen, dat het niet ontset was ende dat die goesen tot het ontset coemende veel geslegen waeren. Men seyde // hier mede, dat tegenwoerdelick die ingesetene van den guesensteden⁺ sonderling swaerder als voerens gescattet werden, oeck bedwongen⁺ te geven van sulcke vier houcken haerder beddens als ygelick in huys hadde.

Op den XIXen Decembris ontfingen wij tijdinge, dat tot Schoonhoven⁺ gesturven was Cornelis Dirrixz van der Goude, genaemt ondert volck: die Hongerige Vliech. Dese was een treftelick, eerlick man, kerckmeester van de Goudtse kerck, die oeck sijn rijckelicke possessie verloepen hadde doer verdriet van alsulcke ongeschicktheyt als hij gesien hadde dat die guesen over haer hadden. Die Heere sij hem genaedich.

Op den XXen werde ons vertelt, dat die van der Goude nu haer in de⁺ religie verdeelden, soedatter sommige ophieven die confessie van Ausburch¹ ende exerceerden dese religie in de Natgoods kerck.

Op desen dach werden binnen Amsterdam op sint Anthonispoort gevangen⁺ gestelt sommige², die nu met sekere waer wuyt Noordelant onder licent daer gecoemen waeren, ende gescieden dit door oersaeck want sij gedaen hadden tegens des conincks placaet, twelck alle licenten verbodet. Dit dede menich mensch verscrickt werden, overmids sij wel conden vermercken, dat hierdoer die pertiën over wedersijden niet dan te verbitterder soude werden.

Op den XXIen hoorden wij, hoe tegenwoerdelick Huych Jansz, soone⁺ van den oude Jan Huygez van Oudewaeter, tot Woorden gevangen sat ende dat die van der Goude veel deden om hem tot haer te crighen, souckende hem wuyt bitterheyt te vernielen.

Op desen dage spraeken wij een vrou van Oudewaeter, die vertelde veel⁺ verdriet, haer angedaen in den dach als Oudewaeter overvallen werde. Sij werde selver sulx gesteken, dat haer een ribbe wuyt haer lijf staeke ende bleef soe bloonde over nacht ende dach sonder dat haer yemant te hulpe quaeme. Sij hadde oeck op haer schoet een jonck kint van seven weken ende werde dat kint int velt, daer sij sat, eerst sijn luyren vant lijf gerooft ende naemaels heel verduystert, soedat sij niet en wist waert vervoert mocht sijn, tsij an een spies gesteken oft int water gewurpen ende crengegewijs verdroncken. Haer man lach op sijn bedde ende werde daer doersteken, soedat

+ Versceyde tijdinge van Zirckzee.

+ f. 275. v.

+ In gueselant gaet groete scatterie om.

+ Die Hongerige Vliech sterft te Schoonhoven.

+ Men begint ter Goude die confessie van Ausburch.

1 Luthersen.

+ Licentvaerders wuyt Noordelant werden tAmsterdam op die poort geset.

2 Daar zij niet in het confessieboek voorkomen, geschiedde deze arrestatie waarschijnlijk van militaire zijde.

+ Huych Jansz van der Goude wert binnen Woerden gevangen gebrocht.

+ Deerlickheyt binnen Oudewater een vrou angedaen.

[p. 548]

hij bijnae doot was ende werde voerts in sijn kelder getogen ende daer geheel vermoort.

⁺ Op den XXIIen werde geseyt, dat Zirckzee ingecregen hadde soeveel provants ende anders, twelck sij nootlick mosten hebben, dat men daer⁺ nu in twee jaer // gheen vrees en hadde van gebreck te lijden.

Op den XXIIIen Decembris vond men den menschen heel moeloos,⁺ genouch wanhopende van ymmermeer een ander tijt te sien. Die tijdinge, waermede geseyt was van de scepen wuyt Spaengen gecomen te sijn, dat men pays maeken soude ende dat Zirckzee niet lange tegenstaen mocht oft ten soude vercrachticht werden, liep hier altemael te niet ende werde nu hiervan niet altijts geroert, in maniere oft geheel wuytstel ende versiert geweest had. Men sayde oeck onder die gemeent, dat die guesen noch groete moet hadden ende haer anstelden gelijck of sij Engels souden werden. Eyntelick was dese tijt een sonderlinge bedroufde tijt, waerinne die menschen, niet weetende werwerts sij haer keeren souden, verdwijnden ende niet schoonder en sochten dan deser werlt te overlijden.

⁺ Op den XXIIIIen werde voer nieuwe tijding vertelt, hoe onlangs geleden die guesen wuyt Bommel een convoy, twelck van Antwerpen quame met hem hebbende om over te brengen wel twintich wagens geladen met verscheyde waeren, overvallen hadden. Tconvoy waeren Spaengers. Desen siende den guesen, dat sij machtiger waeren dan sij, verscheyden haer terstont ende liepen ygelick sijns weechs, soedat die guesen die victorie hadden ende die gelaede waegens tot haer voer prijs ende beut naemen.

Op den XXVen verstonden wij, dat op dach voerleden binnen Amsterdam veel te doen geweest hadde doer verraet, daervan fame liep dat die guesen desen stede hadden toegestelt.

⁺ Der werde geseyt, dat die grave van Boshuy, gevangen tot Hoorn, Amsterdam hadde gewaerschuwet, hoe een cappiteyn binnen Leyden van meeninge was om met vijf vaendel knechten <dien hij practizeerde doer clouckheyt, angedaen met religiose-, bootsgesellen-, oft vrouwenhabijt, bedectelick in den stadt te brengen> Amsterdam op den heyligen Kersdach te verraeden. Die rechte gront en konde nyemant wel weten, maer werde besceydelick gesien, hoe die van de gerechte ende sonderling die officier seer naerstich waeren om overal ondersouck te doen.

Op den XXVIen hoerde men noch al vant voers. verraet ende werde hier geseyt, dat die stadt van den stadhouder wuyt Utrecht gewaerschuwet⁺ waere, hoe die guesen voer // hadden binnen dese twalif nachten¹ Amsterdam met scepen ende scuyten te beclimmen ende te overvallen.

⁺ Op den XXVIIen Decembris en verhoerden wij niet anders dan dat alle dinck noch sonder troost bleve ende dat die guesen over haer sijde ende des conincks soudaeten over dander sijde ygelick om stijf roofden, soedat die landen hoe langer hoe swaerder bedurven werden.

⁺ Op den XXVIIIen hoorden wij, dat het bestant in Vranckrijck, daer voerens oeck in dese selfde maent of geteykent staet, nu wederom te niet was, doer oersaeck dat des conincks Raet daerover niet wilde staen, maer den coninck animeerden om hem te wreken over den rebelle, met presentacie dat

+ Fame van Zircksee.

+ f. 276. r.

+ Bedrouftheyt onder die menschen.

+ Die guesen wuyt Bommel nemen een groet convoy van Antwerpen.

+ Nieuwe oproor van verraet binnen Amsterdam.

+ f. 276. v.

1 De tijd van Kerstmis tot Drie Koningen.

+ Men rooft over wedersijden.

+ Het bijstant in Vranckrijck is weder te niet.

[p. 549]

sij hem daertoe wilden bijstellen haer lijf ende alle haer goet soe wat sij hadden.

Op den XXIXen quame missive binnen Amsterdam, van hare burgemeester¹⁺ wuyt Antwerpen gescreven, ende hiele in hoe die fame, waermede verspreet was dat Zirckzee ontset ofte gespijst was, falgierde ende maer versiert waere, mids dat dieselfde stadt hoe langer hoe cloucker benaut werde.

Op den XXXen hadden wij selver veel te doen met een tonne goets,⁺ welck van Delft gecoemen was, toehoerende een nonne van sint Anna tot Delft, nu bij die twee jaeren geweest bij ons ter Lely om haer professie hier te beleven. Die officier wilde dese tonne anslaen voer prijs om saeke want het tegens des conincks placaet wuyt een goesenstadt gecomen was, sonder anschou te nemen, dat die persoon diet toequaem haer in goede ordinancie gehouden had. Men solliciteerde seer met veel goede menschen te versoucken, dat sij hierinne ten besten wilden spreken, ende, watter gedaen werde, soe en condt men verder niet comen dan dat men dees tonne met drie ponden grooten Vls. most verborgen, wilde men die opdoen, ten fijne, waerdt dat bevonden werde dese tonne waerachtich prijs, dat dan die coninck an die borch sijn verhael soude hebben. Ende sij ickselver borch geworden, waerdoer oeck dese tonne in den convente gebrocht is.

Op den XXXIen vernamen wij niet dan swaeren tijdinge, waermede Amsterdam⁺ deerlick van den guesen gedreycht werde om te beleggen. Men seyde, dat hiertoe tot Leyden veel paerden ende soudaeten vergaderden, dat tot Hoorn gereets oerlochscepen toegemaeckt werden ende dat haer concept sonderling was om Ouwerkerck // in te nemen ende die dijcken doer te⁺ steken, meenende doer sulx dat die van Noordelant ende den guesen in Zuythollant tsamen tot malcander eenen vrijen toeganck souden mogen hebben.

Van der Goude seyde men oeck, dat daer het soute waeter was ende datter⁺ veel swaer verdriet geleden ende gesien werde.

Hoorden oeck, dat in Brabant tegenwoordelick seer veel crijchsvolck⁺ vergadert werde in getaele wel hondert vaendels.

Item dat die van den Briel practizeerden den wilde zee, met doer den⁺ duynen te graven, int lant te brengen.

Somma, dat het eynde van dit jaer voerleden niet anders voert en bracht dan vervaernisse, bangicheyt ende dreygement van veel meer hartseers noch onderweechs ende achter te sijn dan wij voerens oyt gehadt hadden.

1 Sybrant Buyck, die in 1576 1192 gulden, 14 st. en 8 penningen kreeg voor zijn reis met Marten Blockland, pensionaris, en twee dienaeren naar Antwerpen en Brussel van 27 Oct. 1575 tot 5 Febr. 1576 (rap. 1576 fol. 118). Sybrant Joostensz Buyck, geb. 1532, burg. 1575 te Amsterdam, in 1578 uitgezet, st. 1612 (De Bont 53 etc.).

+ Tijdinge van Zirckzee.

+ Die wuytlandige en mogen met vrijheyt haerselfs goet niet ontfangen, hetwelck sij met cloucheyt wuyt haer lant weten te crigen.

+ Amsterdam wert gedreyget van den guesen.

+ f. 277. r.

+ Ter Goude compt het sout water.

+ In Brabant neempt men knechten an.

+ Van den Briel.