Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[Juni]

Op den eersten Junii quamen smorgens binnen Amsterdam drie gevangens⁺ daeronder een lantman was ende waeren die andere van Delft, van den vrijbeuters⁺ ingebrocht, sonder dat men yet seyde dat dese bedreven hadden dan dat sij die wegen bereysden mogelick wuyt wedemoedicheyt oft anders nootlickheyt om te sien waer sij haer cost haelen souden. Soe wast op dese tijt gestelt, dat nyemant, wie hij was, die wegen bruycken mocht sonder merckelick bescadicht, geslagen oft gevangen te werden.

Op desen dage quamen binnen Amsterdam twee missiven, een wuyt⁺ Utrecht ende die ander wuyt der Goude, sprekende beyde dat niet te twivelen en stonde of ten soude pays sijn, sonderling met den Suydthollantsche steden.

Op den IIen quaemen die guesen wederom an den Overtoom buyten⁺ Amsterdam ende meenden daer veel beesten gerooft te hebben, twelck des stadts vrijbeuters verhinderden. Die guesen, siende dat sij met den beesten niet wech en mochten, dreychden die nochtans den hals of te sniën, maer werden hem dat oeck ofgeraeden, sulx dat sij sonder merckelicke scade te doen wederom vertrocken.

Der waeren op dese tijt oeck guesenoerlochscepen gecomen op Pampis⁺ ende men seyden, dat in die contrey oeck van den guesen wederom gescanst werde, maer men vernaeme niet dat sij noch eenich quaet deden.

Op den IIIen hadden wij tijdinge, datter nu in Alckmer wederom guesesoudaeten⁺ gecoemen waeren, treckende verbij des coninx leger <alsoe sij geseyt werden wuyt den Hage gecoemen te sijn>, sonder dat sij eenich wederstant leden dan datter besijden of een schermuts geviel tusschen den vrijbeuters.

Op den IIIIen verhoorden wij, dat nu onlanx voerseker tot Alckmer⁺ binnen gevangen gebrocht waeren wel seven wagens guesensoudaeten, daer wuyt het lant opgenomen, om saeken want sij geaccuseert werden als verraders, als alyantie hebbende met den Spaengers om denselfden met clouckheyt den scansen over te leveren, die hem in de weech waeren int Noordelant te coemen.

Men vonde mede op desen tijde sonderlinge bedrouftheyt in veel goede⁺ menschen, die nu heymelick vertelt werde dat in den guesensteden veel woorden waeren ende om veel geweddet werde dat Amsterdam binnen den tijt van één maent mede gues soude sijn. Ende werde geseyt, dat den burgemeesters hiervan oeck een mindelicke waerschuwe gedaen was ten eynde sij regaert op haer stadt nemen souden.

+ JUNIUS.

+ TAmsterdam werden doer den vrijbeuters gevangens ingebrocht.

+ Wederom fame van pays.

+ Der comen weder guesen bij den Overtoom.

+ Op Pambis comen gueseoerlochscepen.

+ Der comen guesesoudaten in Alckmer.

+ In Alckmer werden guesen gevangen gebracht, die men verraet opleyt.

+ Amsterdam wert gedreycht oec onlanx gues te werden.

[p. 502]

⁺ Op den Ven waeren in den nacht voier Jan Roonpoert¹ tAmsterdam die guesen ende hadden voer daer veel beesten te roeven, maer alsoe sij eerst die bleycksters, die daer bleyckten, overvielen om haer die webbens te ontweldigen ende doerdies veel gescals ende geluyts viel, soe sijn dat des stadts soudaeten, binnen wacht houdende, ontwaer geworden. Ende wuytloepende hebben sij den roevers haer geschickt om weder te staen. Twelck die guesen siende sijn terstont verloepen, met haer nemende wel in de⁺ dertich webbens, soe men seyde. Och men sach den menschen soe deerlick suchten ende weenen, dat het qualick om scriven is. Ende quame dit doer insien, dat die verlossing wuyt soe groot verdriet soe weynich gesien werde. Men vonder meenich, die geheel moeloos waeren ende waenden dat die⁺ boosheyt groeter // was dan dat ymmermeer weder ondergebracht soude mogen werden.

⁺ Op den VIen Junii hoorde men, dat groete vreese was van weder op een nieu te oerlogen. Der waeren, die seyden dat wuyt het leger te Beverwijck brieven gecoemen waeren, die weynich goets in hadden. Ende spraken andere, dat die guvernoor met geheel den Raet² nedercoemen soude, soe haest men wist dat die pertiën in onmoede gescheyden waeren.

⁺ Op den VIIen vertrock het leger, twelck nu onlanx voer dese tijt in de Beverwijck gecomen was, ende en wist nyemant wat datter doons mocht sijn, maer peynsden ygelick verscheydelick. De waeren die meenden, dat het pays most sijn, ende seyden andere, dat des hartochs van Pyamont³ sijn dochter met groot crijchvolck wuyt Vrancrijck die Mase ofquaeme om den prinsche van Araengen te trouwen. Ende dat daertegens des conincks volck ontboden werde wuyt alle houcken om denselfden inganck te beletten tot desen landen. Men sach het volck geheel weerloos te loepen ende seer desolaet, als die gheen hope met allen en hadden, maer deerlick vreesden van verder verdriet ende ellendicheyt.

⁺ Op denselfden dach is geschiet, dat een guesenwaterschip van ons volck, die nu wuyt den Wijck optrocken, genomen is. Ende quame doer oersaeck dat die guesen ons volck waenden te overvallen. Twelck soe haest die onse vernomen, hebben voersichtelick gedaen. Sij sijn dien tegemoet getrocken ende hebben over haer victorie gecregen. Veel worpen sij wuyt dat schip over boort van de guesen, die daerinne waeren. Den capiteyn doerstaeken sij. Ende naemen sommige met het schip, dien sij tAmsterdam gevangen brochten.

⁺ Op den VIIIen hadden wij tijdinge, hoe die guvernoor van Haerlem, genaempt Verduygo, tot den E. heere die bysschop te Haerlem geseyt hadde, dat het voerseker pays was ende dat daerom die Spaengers wuyt die lande mosten vertrecken. Maer hoewel dit dus werde geseyt, soe vondt men nochtans weynich die tselfde geloofde, merckelick om reden want ygelick wel vernaeme, dat die guesen haer met alle scoevericheyt in rebellicheyt behielden.

⁺ Op desen dage werde mede sterckelick wuytgeset, dat Oudewater ende Woorden van conincks volck belegert was, maer en conde tselfde bij den diepsinnigen niet gelooft werden.

+ Der comen guesen voer Amsterdam ende roeven webbens.

1 Poort aan de Westzijde der stad ten Zuiden van de Haarlemmerpoort.

+ Den menschen siet men seer troeren.

+ f. 253. v.

+ Verscheyde faemen, maer meest dat die pays of waer.

2 Waarschijnlijk is hier bedoeld de Raad van State.

+ Het leger in de Beverwijck treckt opwert ende wert versceydelick gesuspiceert.

3 Emanuel Philibert, hertog van Savoye en Piémont, geb. 1528, 1555-1559 gouverneur-generaal der Nederlanden, st. 1580 (N.N.B.W.).

+ Der wert een guesewaterschip genomen.

+ Fame van pays, maer en wert niet gelooft.

+ Fame, dat Oudewaeter belegert is.

[p. 503]

Op den IXen liep die fame van het Oudewaterse beleg contrarie ende werde⁺ geseyt, dat die knechten ontrent Utrecht laegen.

Hoorden oeck hier wederom van pays, dat die sekerlick coemen soude⁺ ende dat men daervan nu meerder hoops hadde dan men tot noch toe gedaen had.

Op den Xen continueerde noch die fame van pays ende werde daervan⁺ nu seer breet of gesproken. Men seyde, dat die gedeputeerden over wedersijden tot Breda malcander seer wel sceenen te verstaen ende dat sij tsamen nu dickmaels aeten ende droncken, als die met malcander weltevreden waeren ende gheen twist en hadden. Hoorden oeck, dat veel van den revolteerden steden haer commissariën tot haer dachvaerden in Dordrecht volcomen authoriteyt gegeven hadden om al te doen, soe wat sij mochten vermercken dat wesen soude tot vorderinge van de pays. Der werde mede geseyt tot affirmatie om hope te houden in de fame van de pays, dat die soudaeten den landen wutreysden. Ende quame hierdoer, dat die goeden wat hoops begonnen te ontfangen, maer verbitterden die verkeerde altijts meerder, als die op gheen pays noch accort en pasten. //

Op den XIen Junii saegen wij wederom groete swaericheyt in veel menschen⁺ ende quame dat, doerdien want die guesen haer ongenaede noch even bitter⁺ bedreven over wien sij eenichsins macht mochten crigen ende waeren van haer nu gevangen genoemen ende nae Woerden gebrocht wuyt die vaert tusschen Utrecht ende Amsterdam wel drie ofte vier scuyten vol volcks, wesende sommige wuyt haer van Amsterdam ende sommige van alreley andere wegen, soewel geestelick als waerlick, alleen op reys omdat ygelick sijn dingen te doen hadde, Die leser merck op die tijt ende siet wat verdriet den menschen hier overgecomen is, die sonder yemant yet bescadicht te hebben dus onnoeselick van den raubauwen sijn gequelt ende gepijnicht.

Op den XIIen vernaemen wij, dat men noch al pays verhoepte. Ende⁺ was wonder, dat niettegenstaende soeveel verdriets als den menschen op alle plaetsen overquame ende soe menich loegens als sij wel bevonden dat sij tot noch toe tevergeefs mede getroost waeren, dat nochtans die memorie van pays den benauden haer hart soe lichtelick conde vervroechden ende daer geloof in mochten stellen.

Op den XIIIen quame nieuwe tijdinge ende werde geseyt, dat het tractaet⁺ van de pays nu opgeset was tot den XXen deser maent ende quame dese wuytstel doer begeerte van den commissariën wuyt des conincks naem gesonden. Ende liepen dus die tijt verbij met groet hartseer der verdreven menschen, die doer veel vertrecks in soe groete beloften van vrede soe nu soe dan te ontfangen haer wonderlick gepinicht vonden.

Op desen dage spraeke ick één, die onlanx wuyt Delft quame, ende seyde⁺ dese, dat nu cortelinck binnen Delft sint Annenconventskerck weder op een nieu seer deerlick geraseert was, soe datter nu niet heels in gesien mocht werden ende quame dit doer oersaeck, dat die conventualen denselfden wat opgeschickt hadden. Soe verbittert waeren noch die guesen tot deser tijt over die religie, niettegenstaende al liep bij haer oeck die fame dat getracteert werde om den lande te pacificeren.

Op den XIIIIen vertroosten wij malcander wederom met pays ende⁺ werde geseyt, dat die prinsch met sijn nieuwe getroude bruyt in den Briel

+ Contrari tijdinge.

+ Wederom wuytstel van pays.

+ Noch rumoor van pays.

+ f. 254. r.

+ Der werden wederom schuyten genomen tusschen Utrecht ende Amsterdam.

+ Fame van pays.

+ Het tracteren van pays te maeken wert opgeset.

+ Tot Delft wert sint Annenconventskerck wederom geslaegen.

+ Wederom fame van pays.

[p. 504]

geweest hadde, troostende aldaer den gemeente met wuytspreken dat sij goede moet souden houden ende weltevreden sijn, want onlanx pays overal soude wuytgeroepen werden. Dese tijdinge hadden wij des morgens.

⁺ Op den XVen rese weder in den conventen binnen Amsterdam groete beroerte, doer oersaeck want die sprake onder den gemeente liep dat die conventen van den Magdaleenen ende die Margrieten¹ van groeter armoede sceyden souden om voerts ygelick toe te sien waer sij haer nootruft mochten vinden, want die conventen haer verder niet voeden en mochten. Doer dese tijdinge sijn andere conventen mede gaende gewerden ende, verdriet hebbende van de benautheyt daer sij altsamen mede overvallen werden, //⁺ toochden sij genouch dat sij oeck tot desgelijcks genouch begeerlick waeren, sonder dat sij eens bedochten haer professie te sijn om nyemants wil haer⁺ plaets te verlaeten ofte haer staet te veranderen. Ende quame dese beroerte in den conventen, doerdien want allen menschen haer moet ontviel van eenige veranderinge in dese verkeertheyt, overmids dat niettegenstaende seer veel scoene tijdingen, die gestadelick hoe langer hoe wonderlicker wuytgestelt werden, die saecke hem nochtans altijts meerder toonde tot lastiger te willen keeren dan men beterschap vernaeme.

⁺ Op den XVIen Junii hoerden wij, dat daechs tevoeren doer den burgemeesters ontboden waeren sommige, met moudt wuyt Alckmer op licent in Amsterdam gecomen, ende werde die belast dat sij haer goet ander vercoepen of opleggen souden binnen twee daegen ende voerts den stadt ruymen ende vertrecken. Ende werden die menschen, sonder op tselfden te mercken datter noch geen accort mocht sijn daer sulx geschiede, noch al in den hope gehouden van pays, mids datter veel waeren die gelt wuytleyden dattet voer sint Jan² vrede soude sijn.

⁺ Op den XVIIen hoerden wij noch al van pays ende waeren wuyt des conincks provantmeesters, die opelick seyden, dat sij noyt, oeck hoeveel der wuytgestelt was, soe goede hope hadden van pays, als sij nu hadden.

⁺ Onder die gemeente liep tijdinge, dat die generael-guvernoer met den Spaengers wuyt den lande soude vertrecken ende dat des keysers broeder³ guvernoor over dese landen wesen soude.

⁺ Op den XVIIen werden vreemde dingen verspreyt ende liepen al tot confirmatie van pays te werden. Men seyde, dat die coninck den guvernoor gelast hadde om te acoorderen, mids den Staeten van Vlaenderen, Brabant ende anderen van sijn subjecten bevelende dat sij verder toesicht souden hebben om den trouble te beslechten ende den catholike religie wederom in den lande te verheffen, ende dit met dreygemente dat sijne mayesteyt an haer verhaelen soude, waert saeke sij in dit te effectueren gebrekelick bevonden werden.

⁺ Oeck werden hier geseyt, dat die leger van den coninck nu voer Bueren⁴ was ende dat derwerts veel grof gescuts gevoert werde. Waerwuyt wel

+ Fame, dat die conventen veel binnen Amsterdam haer tot sceyden scicken.

1 Tertiarissen, aangesloten bij het kapittel van Utrecht (M.B. I, 30, M.B.S. I, 20, V.H. 102 en Van Eeghen 193).

+ f. 254. v.

+ Weedemoedicheyt van veel.

+ Der werde Alckmers wuyt Amsterdam doen gaen.

2 24 Juni.

+ Fame van pays.

+ Fame van den grand-commenduer.

3 Het is niet uit te maken, of bedoeld wordt Ferdinand van Tirol of Karel van Stiermarken.

+ Vreemde wuytstellen.

+ Tleger is voer Bueren.

4 Op 9 Juni 1574 begon het beleg van Buren (Brugmans 220).

[p. 505]

vermerckt werde, dat die hope van den pays soe seker niet en was als men die wel wuytstelde.

Op den XIXen hoerden wij van Delft, dat die guesen haer verkeertheyt⁺ daer noch even stijf gebruyckten. Sij waeren tegenwoerdich seer besich om het Faliibeghijn[hof] te tribulieren¹, daervan sij die poorten nu wechgenomen hadden. Oeck hadden sij den kerck, nae veel ander bederfnisse daerinne bedreven, die glasen altsaemen met twee balcken daerwuyt gebroken, souckende denselve voert heel te vernielen. Ende spraken vrijmondich wuyt, dat sij op gheen vrede en pasten, maer liever al haer bloet tot een droppel toe souden vervechten. Riep mede haer predicant² in sijn sermoenen, dat sij ymmers stantachtich souden bliven ende haer liever // overgeven⁺ om levendich gebrant te werden, dan sij haer wederom souden ondergheven den duyvelsche religie daer sij nu of verlost waeren.

Angaende die fame van pays began hier al weder te verslappen ende⁺ waeren die wilden seggen, dat die hope heel wech was.

Op den XXen Junii waeren in den nacht tevoeren negentien coopluyden,⁺ die van Utrecht tot Amsterdam wilden reysen, doer den guesen genoemen ende gevangen. Men hoorde hierwuyt, dat veel menschen seer desolaet werden ende beclaechde ygelick den voers. coopluyden, want sij geseyt werden wel vierduysent R. gl. an gelt bij haer gehadt te hebben, twelc hem nu al benoemen was.

Van der Goude en hoerden wij hier oeck niet veel goets, maer werde⁺ vertelt, dat daer niet dan alle rebellicheyt bedreven werde, mids opelick an tafelen oeck onder dengheen die geschickt plegen te wesen wuyt te spreken: ‘Tis bij ons een rijm, soe lief ander luyden goet als het mijn’. Hiermede te kennen gevende, dat sij van roeven ende steelen gheen swaericheyt en maeckten.

Tusschen Haerlem ende Amsterdam waeren nu oeck twee waegens met⁺ sommige scuyten volcks doer den guesen gevangen. Somma: dat tot desen tijde, daerop den menschen groete hoepe gegeven was van pays, alleen die belofte niet³ en falgierde, maer oeck die swaericheyt noch altijts lastiger werde.

Op den XXIen began men weder van crijch te spreken. Der werde geseyt,⁺ dat die prinsch veel knechten annaeme ende dat hij in sijn rebelle steden nu wederom doen publiceren hadde dat men die hondertste penninck betaelen most⁴. Hoorden oeck, dat nu van conincks wegen sommige bootsgesellen angenomen waeren, die op schepen wesen souden, maer en wist nyemant waer die geleyt souden werden. Waeren oeck op dese tijt twee⁺ scepen met hout wuyt der Goude verbij Enckhuysen, daer sij het hout gelaeden hadden, binnen Amsterdam gecoemen. Ende seyden dese, dat haer docht weynich hope te sijn van pays te coemen, doer oersaecke want die dese rebellicheyt dreven teveel profijts genoeten dan sij tot accort raeden

+ Groete ongeschicktheyt ende verkeertheyt tot Delft.

1 Op 9 Juni 1575 besloot de regering van Delft om de rust en vrede te bewaren de vrijdom en de privilegiën van de begijnen te niet te doen (1e afd. no. 13, 1565-1581, fol. 57-57vo).

2 Welke van de drie predikanten wordt bedoeld, is niet uit te maken (Bleyswijck 450).

+ f. 255. r.

+ Die hope van pays verslapt.

+ Die guesen nemen tusschen Utrecht ende Amsterdam wel negentien coopluyden gevangen.

+ Rebellicheyt binnen der Goude.

+ Die passagie tusschen Amsterdam ende Haerlem is onveylich.

3 Ter verduidelijking leze men dit woord ‘niet’ vóór ‘alleen’.

+ Der wert wederom crijchsvolck angenomen over wedersijde.

4 Placaat van 10 Juni 1575 van de prins (R.H. 385).

+ Sommige wuyt der Goude hebben te veel profijts dan sij tot vrede spreken soude.

[p. 506]

souden. Ons werde vertelt, dat deser sommige hadden achthondert R. gl., sommige seshondert ende oeck sommige minder jaerlix van haeren dienst, dien sij van des prinschen wegen bewaerden.

⁺ Op den XXIIen werde voer nieuwe tijdinge geseyt, dat die prinsche met sommige vaendel knechten <die hij wuyt den steden genomen hadde> gereyst was nae Zeelant¹, met fame dat Middelburch ende tRammitgen bijnae in conincks handen geweest hadde, maer was tconcept vandies den wederpertie openbaer geworden, waerdeur tselfde oeck is onderweechs gebleven.

Men seyde oeck op desen dach, dat die dach, waerinne duytspraeck⁺ soude geschien van tgunt // die gedeputeerde getracteert hadden, wederom⁺ een deel tijts verlanget was.

Op den XXIIIen Junii quame één tAmsterdam, die noch binnen twee daegen voer Bueren geweest hadde, ende vertrock die, datter tegenwoerdelick sommige groeve stucken geschuts gestelt waeren ende dat daerwerts noch veel andere gescut angevoert werde. Men seyde oeck, dat tot Antwerpen groete armey van scepen toegemaeckt werde. Welcke beyde tijdingen geheel te niet maeckteden alsulcke hope gelijck op dese tijt die bedruckte menschen malcander persuadeerden van pays ende vrede te⁺ comen. Och der werde soeveel suchtens gehoort. Mede soe baden die benaude harten onse lieve Heere seer hartelick sonder ophouden, dat hij haerder eens wilde verlossen van soe lastigen swaericheyt daer sij haer in gedreven vonden, maer bleven die rebelle even stijf in haer verbittertheyt ende overdadicheyt.

⁺ Op den XXIIIIen werde ons vertelt, dat nu onlanx geleden die guesen wuyt Woorden, Oudewater ende die contrey sterck wuytgecomen waeren om sekere convoy tusschen Utrecht ende Amsterdam te overvallen, te beroeven ende gevangen te nemen, maer het heeft haer gefalgeert, doerdien dat hetselfde bij den soudaeten des conincks in een dorp op deselfde vaert gelegen vernomen is. Ende sijn dieselfde soudaeten tot die guesen angetogen niet sonder vromicheyt, want sij die al verdreven ende oeck veel van hem verslogen met scieten ende doersteken.

⁺ Van de pays werde hier wederom gehoept ende hoorden, datter veel spraecks of liep, maer en saegen nochtans gheen teykenen waermede die fame geconfirmeert mocht werden, alsoe toch alle dinck even verkeert toochde ende sonderling, want die pertie den goesen toegedaen haer hoofden scuddeden ende haer tot bespottinge keerden tot alle stonden, soe waer men van pays mentioen maecktede.

⁺ Op den XXVen was een bouckprenter wuyt Leyden gecomen, die lange in Delft gewoont hadde. Dese vertelde, dat hij langer bij den guesen niet bliven en mocht, eensdeels want die guesen hem niet sien en wilden ende voerts, want hij niet verdragen conde die groete verkeertheyt, welc daer bedreven werde. Hij seyde, dat binnen Delft den druckers soe scandalose stucken oft boucken, tegen alle doochde ende oeck God selver ofte sijn sacramenten vol blasphemiën, niet mochten toegebrocht werden, dien sij haer ontsaegen te prenten ende quame nyemant die haer daervan eenich berispe dede, maer werden van veel daervoer gepresen.

+ Die prinsch reyst nae Zeelant.

1 Op 17 Juni 1575 was de prins te Zierikzee (V.A. 438).

+ f. 255. v.

+ Die tijt van commitatie bij den deputeerde wert verlanget. Voor Bueren wert het grof gescut gestelt. Tot Antwerpen werden oorlochscepen toegemaeckt.

+ Veel suchten ende kermen wert der gehoort.

+ Sommige guesen wuyt Woorden ende Oudewater werden buyten Utrecht geslagen.

+ Hope van pays, maer is die hope sonder fundament.

+ Der compt één wuyt Leyden, die vertelt wat ongeschicktheyt tot Delft gepleecht wert int drucken.

[p. 507]

Op den XXVIen sprake ick één, die wuyt Haerlem tot mij quame, ende⁺ seyde die, dat tot Haerlem onverdrachlick lijden geleden werde doer den soudaeten, die daer over die tweeduysent in waeren; ygelick vonde hem daer seer beswaert, niet weetende waer sij haer souden mogen verburgen, overmids dat sij vrees hadden van geplondert te // werden oft anders lastiger⁺ verdriet noch te moeten lijden, soe datter veel waeren, die hem scickten met clouckheyt vandaen te verscheyden ende haer huys met hof te verlaeten. Ende quame die gemeente aldaer tot soe swaere dangier, doer oersaecke dat die soudaeten gheen betalinge en ontfingen.

Werde oeck op desen dach van pays gesproken, met wuytstelle dat nu⁺ sommige van Antwerpen gecoemen waeren, die seyden dat alle saeken gestelt ende gebleven waren in den handen van den Raeden¹ der provinciën harwerts over den coninck subjeckt.

Op den XXVIIen Junii sprack men, dat die soudaeten tot Ascendelft⁺ mede tegenwoerdelick seer rumoerden, niet anders roupende dan dat sij gelt wilden hebben ende hadden die haer capiteynen ghevangen gestelt, meenende doer dies te beeter tot haer propoost te coemen.

Men seyde oeck, dat veel confuys geviel onder die soudaeten tot Deventer ende dat onder dien een sonderlinge evel gecoemen was, genouch conform besetenheyt des duyvels in alle schijn als over sommige jaeren die weeskinderen binnen Amsterdam gehad hadden².

Van de pays continueerde die fame noch, met additie dat binnen Dordrecht⁺ groetelick getriumpheert waere op die sekerheyt van denselve. Ende werde noch meer geseyt, dat in de tractaet begrepen was, hoe die kercken gesloten souden bliven een tijt van twee maenden ofte soe lange die nieuwe wethouders overal gestelt souden sijn.

Op de XXVIIIen continueerde die fame, daer daechs tevoeren van gesproken⁺ was, hoe die stadt van Bueren op den XXVI deser maent met gewelt doer conincks soudaeten was ingewonnen³ ende waeren veel wuyt die stadt opt casteel aldaer geweken, maer soe wie in den stadt gevonden werden die mannen waeren, dese seyde men altsaemen vermoort te sijn.

Op den XXIXen quame tijdinge bij ons, dat het casteel tot Bueren oeck⁺ onder den coninck hem begeven hadde, mids dat die guesen daerwuyt ghingen sonder yet met hem te nemen, maer quame al soe wat daerinne bevonden werde den conincks soudaeten tot beut ende prijs.

Men seyde oeck, dat het leger voert nae Gorcum getrocken was tot verwonderinge⁺ van veel, die qualick conden begripen wat hierwuyt noch soude comen, gemerckt nu ygelick in de mont was, dat het pays soude sijn ende nochtans die crijchhandeling nu meer gedreven werde dan sij oyt voerens gedreven was.

Op den XXXen werden onder die gemeente contrari tijdinge van het⁺ casteel tot Buyren gespreyt, dat het niet inne en waer, maer geboerde dat smorgens ende werde nae middach wederom voer seker vertelt, dat het hem onder den coninck begeven hadde.

+ Groete benautheyt tot Haerlem.

+ f. 256. r.

+ Noch sprake van pays.

1 Bedoeld zijn de Provinciale Hoven.

+ Die soudaeten tumultueren enderoupen om gelt tot versceyde plaetsen.

2 Deze merkwaardige ziekte van de wezen begon in Jan. 1566 en duurde twee jaren (Ter Gouw VI, 77-80).

+ Men seyt, dat tot Dordrecht over die pays getriumpheert is.

+ Spraeke, dat Bueren met gewelt gewonnen is.

3 Op 26 Juni 1575 trokken de Spaanse troepen de stad Buren binnen, een dag later werd het kasteel overgegeven (Brugmans 222).

+ Tcasteel tot Bueren is mede over.

+ Tleger reyst nae Gorcum.

+ Van Bueren deen tijdinge contrarie dandere.

[p. 508]

⁺ Op desen dach werden noch burgeren binnen Amsterdam, die men meenden wat goes te sijn, wuyt den stadt doen gaen. tWelck al voer een teyken genoemen werde, dat die pays nieuwerts nae soe henge en was als men wel seyde.

+ TAmsterdam doet men noch burgers wuyt den stadt gaen.