Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[Maart]

Op den eersten in Maert vertelde mij één, die van Haerlem quaeme,⁺ dat nu wuyt Haerlem veel lantluyden verscheyden, reysende weder tot haer⁺ hofsteden int goeselant om daer haer ackers te bouwen, maer mosten die capiteyn binnen Haerlem van ygelick beest eerst geven vier R. gl. Ende was te verwonderen, dat nu onlanx tevoeren doer die soudaeten van Haerlem wederom gerooft waeren wuyt Warmont wel tachtich koyen, die voerens met consent mids gevende voer ygelicke koe een pond Vls. van Haerlem gescheyden waeren.

Op den IIen hadden wij sprake, hoe die van Leyden haer inwoonders⁺ belasteden dat sij haer voer een deel tijts met coerne versien soude, gevende denghenen die sulx niet van sinne en waeren om te doen volcomen consent om vrijlick vandaen te vertrecken.

Van Noordelant werde geseyt, dat sij wesende in haer dachvaert opelick⁺ wuytspraken haer meeninge geensins te wesen om pays te maeken ofte yet te contribueren, twelck om pays te maeken mocht geexpendeert werden. Ende liep die fame, dat hem bevoelen werde om ygelick nae sijn stadt te reysen ende sulx te doen soe sijt voer den coninck meenden te verantwoorden.

+ MAERTE.

+ Van Haerlem.

+ Tijdinge van Leyden contrari den faeme van pays.

+ Die Noordelander ontseggen het contract van pays.

[p. 478]

⁺ Op den IIIen hoorden wij veel goede tijdings, maer en conden nochtans niet vertroost werden, doerdien want sulcke faeme selden waerachtich bevonden werde. Men sprack van een missive, gesonden wuyt Alckmer bij één die onder de gedeputeerde tot Dordrecht was an een priester binnen Haerlem, daermede die priester getroost werde doer scriven dat in de tractaet alle dinck wel ghinck, seggende opelick dat nymmermeer gelooft⁺ was dat alsulcke gevouchsaemheyt soude gevon // den hebben geworden⁺ bij die papisten als sij haer nu getoont hadden bij den guesen. Ende presen mede des coninx sonderlinge goedertierenheyt, mids scrivende dat die coninck hier niet hadde gedaen als een coninck maer als een genaedich heer, godlicke bermherticheyt bewijsende over allen soe wie haer in desen turbele scandelick ende booslick ontgaen hadden ende nu wilden wederkeeren.

⁺ Op den IIIIen Martii hadde die ghemeent den pays noch al in de mont ende sprake ygelick tsijn al tot vestinge van de goede tijdinge. Men hoorde van versceyde missiven, die dit al affirmeerden ende werden voer seker⁺ vertelt, dat die swaerste punten al geaccordeert waeren. Mer en rusten hierom die guesen niet van overal in dorpen ende wegen haer fortsch te bedriven met roeven ende vangen, soe wien sij wisten te becomen.

⁺ Op den Ven werde tusschen Amsterdam ende Haerlem op tIe genoemen een capiteyn van die convoyscepen, welck die wateren veylichde om tot Amsterdam ende Haerlem met vrijheyt te reysen. Die guesen laegen op haer verspiën ende siende desen capiteyn in een schuyt te wesen om nae sijn schip te vaeren soe hebben sij hem overvallen ende gevangen wechgebrocht. Ende was dit veel menschen een oersaeck, dat haer hope van vrede in hem seer vercleynde.

Men seyde noch, dat die guesen noch tien soudaeten gevangen hadden wuyt een des conincks vaendels daer één, genaemt Vinckenburch¹, capiteyn van was.

⁺ Op den VIen quaeme noch vervolch op die fame van de pays, met seker wuytspraeke dat die prinsch als dan dese landen in des conincks handen soude weder over gheven, als hij sijn soone eerst wuyt Spaengen bij hem hadde.

⁺ Quame oeck op desen dach een borger van Amsterdam, die in Woerden bij den guesen gevangen geseten hadde ende nu gerantsoont sijnde dien ontcomen was. Ende boetscapte dese die fame binnen Woorden te loopen, dat die hope van pays geheel verduysterde doer oersaeck dat geseyt werde den prinsche laegen geleyt te sijn doer des conincks volck om onder tpretext van accort gevangen te werden ende in haer handen te coemen.

⁺ Op den VIIen ontfing ick tijdinge, dat binnen der Goude gesturven was Jan Cornelis Zandersz de Vrij met sijn huysvrou, Burrich Willem Fransz dochter. Die Heere gewaerdich deser zielen te ontfermen. Dese faeme dede ons geheelick verslaegen te sijn. want ons hierdoer vernieuden die desolaetheyt van ons vaderslant, waerdoer soe menich mensch oeck die rijckste

+ Goede tijdinge van pays wuyt een missive bij een goes gescreven.

+ f. 241. r.

+ Die papisten werden gepresen.
Des conincks genade wert verwondert.

+ Tijdinge van pays.

+ Die guesen roeven noch al.

+ Op de tIe wert een van des conincks capyteynen gevangen.

1 Jacob Vinkenberg, in 1572 kapitein van het 12de vendel onder Bossu (Van Buchell 26), lag in 1572 ter bescherming van Amsterdam met zijn vendel buiten de poort (Ter Gouw VII, 52 en 55), in Febr. 1578 lag hij voor Groningen (Fresinga 43).

+ Die prinsche wil eerst sijn soon sien, eer hij die pays ontfanckt.

+ Wuytstel van dat men den prinsch heeft willen vangen met verraet.

+ Jan de Vrij, mijn neeve, stervet.

[p. 479]

sulcks dese waeren¹ tot soe groete benautheyt gedreven werden dat sij van gebreck vernielden, // vergingen ende sturven.⁺

Op den VIIIen in Maert continueerde die fame noch al van pays ende werde geseyt, dat die grand-commenduer des conincks ofte deser landen⁺ guvernoir met die prinsch tsamen binnen Breda waeren² ende dat veel andere wuyt Poolen, Deemwercken³ ende Sweeden, wesende al groete montsuers, hem bij den gedeputeerden⁴ vouchden om het accord voert te driven. Ende waeren die contrarie seyden, dat die guvernoir hier niet bij en waer, maer dat hij an den gedeputeerde gescreven hadde dat sij hem scickten om haer tractaet ten eynde te brengen, want hij haer meninge wilden weten.

Op den IXen quaeme sprake, dat binnen Haerlem wederom nieuwe⁺ bedrouftheyt opreese doer vangen ende spannen, twelck geseyt werde dat geschiede an de persoonen die int eertste overgaen van die stadt gevangen geweest hadden ende onlanx tevoeren vrijgelaeten waeren. Men seyde deser accusatie te sijn, dat sij wetich geweest hadden van het verraet twelck onlanx tevoeren op Antwerpen begrepen was.

Beroerende die pays werden versceyde dingen wuytgeset. Der waeren, die⁺ seyden dat het accort genouch gesloten was, maer viel veel swaericheyt op tpunt van den guesen, die wilden dat die coninck betaelen soude alsulcke soudaeten als sij tegens den coninck in dienst gehadt hadden. Andere seyden den prinsch versocht te hebben onder sijn bedrijf ses edelen wuyt⁺ des conincks vasallen in versekertheyt ende soe lange als hem sijn soon wuyt Spaengen weder gelevert waere. Somma. Der werde veel tijdings wuytgestelt, maer en werde van nyemant gesien datter eenich troost verrees. Ende verdwijnden hierom die goede menschen hoe langer hoe swaerder, sorch hebbende dat alle dese fame, welck nu continuelick lange verstroyt werdet van pays te comen, alleen een toereedinge soude sijn van lastiger vervolch ende swaerder beroerte.

Op den Xen verstonden wij, dat sulcke tijding als nu geteykent staet⁺ op den verleden dach binnen Haerlem geschiet te sijn wuytstel was ende dieselfde sijn oerspronck genomen hadde wuyt saeke want eene Jan van Vliet⁵, daer voertijts als factioos an de guesensijde gevangen geweest, nu vandaen verloepen sijnde hem tot Leyden begeven hadde, om reden daer alle man noch gheen kennisse of en hadde. Ende quame hierwuyt den gemeente een suspitie van conspiratie, twelck den overicheyt dreve om ondersouck te doen, met ordinantie dat des stads poorten nu wat toegesloten mosten bliven.

1 Het erfdeel, dat hun zoon Willem ten deel viel, was inderdaad groot (vergel. fol. 58vo).

+ f. 241. v.

+ Tijdinge malcander contrarie.

2 Op 3 Maart 1575 kwamen de afgevaardigden van beide kanten (waarbij de prins niet was) te Breda bijeen (Fruin II, 360 en Brugmans 193).

3 Denemarken.

4 De namen van de afgevaardigden, vijf van de koning en tien van de Staten van Holland, vindt men bij Bor VIII, 597.

+ Tot Haerlem ist wederom in rumoer ende men vanget daer weder.

+ Versceyde tijdinge van de saeken het accort angaende.

+ Die goede menschen verdwijnen in haerselver.

+ Bescheyt vant rumoer binnen Haerlem.

5 Jhr. Johan van Woerden van Vliet was tijdens het beleg burg. van Haarlem, werd na afloop gevangen genomen en op woord van eer ontslagen, ontvluchtte Haarlem, 1575 lid landraad, later baljuw van Voorne en gouverneur van den Briel, st. na 1589 (Van der Aa).

[p. 480]

Van de pays continueerde die fame noch hier. //

⁺ Op den XIen Martii hadden veel in de mont, dat het voerseker eer yet lange pays soude sijn, maer beleden wel dat noch nyemant en wist van yetlick, twelck noch getracteert was, als die verstroyden dat onder den gedeputeerde voer ende eer sij bij malcander vergadert sijnde yet opende gestipuleert werde ende malcander met eedt verbonden, dat nyemant tgunt bij hem getracteert werde yewerts mocht verspreyen oft openbaer maeken.

Wij verhoorden hier oeck, dat in Brabant alle greynen seer ofslougen ende goetcoep werden ende dat dit quame doer groete hope welck ygelick hadde tot den pays die gewacht werde.

⁺ Men seyde oeck op dese tijt, dat nu geheel Vranckrijck in goede pays was ende dat sulx mede onlanx in onse landen alhier soude vernomen werden.

⁺ Op den XIIen quaeme binnen Amsterdam een lantman ende hadde binnen Delft geweest. Dese seyde, dat tot Delft nu gepubliceert was dat die verhoeginge van tgelt, soe alst nu onder hemluyden gebruyckt was, noch maer loop hebben soude die tijt van veertien daegen¹.

Men seyde mede, dat die pertiën over wederzijden geboden hadden haer soudaeten deen dander niet te bescadigen.

Op den XIIIen brocht een schuytvoerder een missive van Utrecht ende⁺ vertrock die, dat voerseker ontrent een ofte twee daegen geleden die guesen, over die driehondert, voer Utrecht gerooft hadden meer als driehondert stucken beest, coyen, paerden ende diergelijck, sonder dat hem yemant tegenstonde. Ende quame op desen selfden dach een ander bode van bovenen, seggende dat hij verbij Bommel ende doer den guesenlanden voerts harwerts gecomen was, sonder dat hem doer yemant eenich ontmoet opgecomen waer ende dat tot alle plecken, soe waer hij sijn passagie genomen⁺ hadde, gemeen hope gesien werde van pays. Die leser mach hier sien, hoe wonderlick die menschen op dese tijt gedreven sijn, die onder dusdanige contrarie tijdingen dickmaels niet hebben connen verdencken wat sij souden geloeven ende hierom altijts gebleven sijn in pijn haerder harten, als die haer vonden die vreese van gruelicker verwoostheyt ende den hope tot pays even nae te sijn. Soud men tsuchten ende het kermen, twelck seer deerlick tot alle plaetsen wel gesien ende gemerckt werde, al bescriven, twaer claerlick niet te leesen sonder bloedige traenen, soe verde die leeser een vleyschelick hart hadde.

⁺ Op den XIIIIen verhoorde men noch malcander contrari tijdinge, mids dat an de een sijde geseyt werde dat het nu al pays was ende andere brochten voert dat die hope seer wech liep van accort doer die obstinaetheyt der guesen, die haerselven niet anders diens en maeckten dan dat haer saeke schoonste stonde ende daerom bij het haer wilden bliven.

⁺ Op den XVen // vertroosten die menschen noch al malcander met fame van pays ende seyden die saeke, waerdoer noch achtergehouden was die⁺ vordering van taccort, te sijn, want die van Oudewater ende Woerden haer difficel gemaeckt hadden om haer zegel over te seynden in des prinschen handen, sulx gedaen hadden andere guesesteden tot affirmatie van tgunt bij

+ f. 242. r.
Continuacie van die tijdinge den pays angaende.
Die gedeputeerde opt accort besweren malcander om niet wuyt te brengen.
Die greynen slaen of.

+ In Vranckrijc ist pays.

+ Fame van de munt int goeselant.

1 Waarschijnlijk was dit een gerucht in verband met de vredesonderhandelingen. Het eerste placaat van de prins, inhoudende koersverhoging, dateert van 7 Febr. 1573 (Hoe 59), het volgende pas van 3 Dec. 1575 (Hoc 71).

+ Tot Utrecht werden beesten gerooft.

+ Mercket wel an.

+ Malcander contrarie tijdinge.

+ f. 242. v.

+ Oudewater ende Woerden retarderen den pays.

[p. 481]

den gedeputeerde van tcontrackt gedaen soude werden. Men sprake oeck, dat die heer van S. Aldegundis commissie hadde om tot denselfde steden te reysen ende die te persuaderen dat sij andere steden haer scickteden te conformeren ende gelijck maeken.

Andere verseyden, dat lange bij den gedeputeerde niet gedaen was, doer⁺ oersaeck want die pertie der guesen haer heresie wilde bijbliven ende die andere opelick verclaerden gheensins haer meninge te sijn om yet te doen voer ende eer hem opelick bleke dat sij die oude religie blijdelick wederom wilden ontfangen, alsoe die coninck tselfde sijn wuyterste wille was. Ende werde hierbij geseyt, dat sij nu sulx geaccordeert hadden.

Op den XVIen in Maert continueerde noch die fame van pays met wat⁺ nieuws hierbij: hoe oeck die meesters van de Financie¹ doer Antwerpen gereyst waeren om haer adjunckt te maeken den gecommitteerde overt accort, twelck genoemen werde voer een groete maxima, overmids het allegeeren van veel die seyden, dat tot dese tijt die fynanciemeesters haer tot den pays niet hadden willen verstaen ende dat sonder haer toedoen ende consent gheen pays coemen mocht. Men hoepte hierwuyt seer, dat het ymmers pays werde soude.

Op den XVIIen sach men veel menschen wederom seer troerich sijn, doerdien⁺ want nu wederom nieuwe tijdinge voortquaeme, daermede geseyt werde dat die pays onderweechs bleef ende opgestelt was overmids die sieckte van die grave van Swartsenberch, wesende principael factoor ende commissarius om den pertiën over wedersijden te accorderen. Men hoorde oeck anderen vertellen, dat die heere van sinte Aldegundis in Vranckrijck gereyst was om daer te vernemen op wat middelen die landen daer gepayseert waeren, doende tselfde doer instancie ende versouck van den guesen, die verder in accort niet wilden coemen voer ende eer sij van dies volcomen kennisse hadden. Ende vonden die benaude harten hier, dat waerachtelick⁺ op gheene schoene beloften betrout mocht werden, maer tot dien tijden hem altijts meerder swaericheyt voer die door stont, als haer die aldermeeste troost voergehouden werde. Die mogende God is wel bekent, hoeseer die bedroufde verloepe catholiken haer hier tot suchten, weenen, ende oeck huylen bekeert hebben, alsoe sij wel saegen dat haer geheelick die hope ontnomen [werde] van ymmermeer wederom te mogen [comen] in haer verlaeten besit. //

Op den XVIIIen Maert verhoorde men vrouch morgens, dat die quade⁺ tijdinge, welck daechs tevoeren gespreyt was hoe die vrede opgeset soude⁺ sijn, maer wuytstel bevonden werde te wesen. Der werde seer naerstelick verbreet, dat dit alleen gedaen hadden die coerncoepers, souckende doer desergelijck beroerte het coerne op hoege prijse te brenghen ofte teminsten te verhoeden dat het tot gheen laeger marckt en quaeme, beducht sijnde dat sij doer pays groot verlies souden lijden, want sij nu veel greynen bij haer hadden, seer dier doer haer voerens ingecocht. Ende men sach, datter al waeren die haer dit lieten diens maeken ende wat beter tevreden werden, sonder achterdacht te hebben dat nu die gestadige gewoonte werde met loogens die een den anderen tevreden te stellen.

+ Men seyt, dat die guesen haer overgeven tot den catoliken religie.

+ Fame, dat die meesters van de fynancie oeck opt accort reysen.

1 Bedoeld moeten zijn de leden van de Raad van Financiën.

+ Tijdinge, dat die pays opgeset wert.

+ Mercket wel an.

+ f. 243. r.

+ Tijdinge, dat het gunt rechtvoerens geseyt werde loogen is.

[p. 482]

⁺ Ick sprake op desen dach één, die mij vertelde, dat die van Alckmer tegenwoordelick noch dachlix te werck waeren om haer stadt, dien hij seyde onwinber te sijn, noch stercker te maeken. Desgelijcks seyde hij, dat oeck die van Leyden haer weder bescansten om bewaert te sijn tegens alle tgunt hem mocht overcoemen. Vertrock voerts die selfste, dat hij niet en twivelde⁺ ofte ten soude wel pays werden, maer dat voerseker die een pertie dandere toegeven soude ende dat die coninck most doer den vinger sien omdat hij den goesen niet mocht machtich werden, overmids want hij elders veel meer te doen hadde dan hij op dese landen mocht letten. Ende liep dusdanige faeme onder die gemeente, waerdoer oeck den guesen haer moet altijt hooger rees, als die haer hierwuyt persuadeerden dat sij van nyemant voertan gecrenckt souden mogen werden. Die Heere is alleen bekent, wat benautheyt der catholike haer harten overquaeme, soe wanneer desergelijck sprake bij haer gedaen werde, maer die paciëntie most genomen werden soelange totdat het God eens anders versien wilde.

⁺ Op den XIXen hadden wij wederom goede moet doer continueel fame, daermede vertelt werde hoe die van Monikendam met haer predicanten twist cregen¹, hoe die predicanten der guesen an den prinsch requesten overgaeven ende van hem quaet antwoert ontfingen, als die hem voertmeer niet moyen en wilde met den tegenwoerdige rebellie, ende hoe mede dien van Woorden doer den prinsch op lijf ende goet verboden was dat sij haer verder niet souden vervorderen om yemant meer te beroeven, te vangen ofte anders moelick te sijn. Liep oeck die gemeen sprake, dat nu tot Amsterdam gecomen waeren van Enckhuysen wel drie scepen met rogge, butter, caes ende diergelijck lijftocht angaende. //

⁺ Op den XXen Maert was één, gevangen geweest sijnde in Woerden, binnen Amsterdam gecomen ende seyde, dat hij daerdoer sijn gevangenisse ontslagen was sonder eenich rantsoon te geven, want daer missiven gecomen waeren inhoudende dat het voerseker pays soude sijn.

⁺ Men riep oeck onder alle die gemeente binnen Amsterdam, datter tegenwoerdelick wel veertich scepen geladen waeren met alreley lijftocht binnen Enckhuysen om binnen Amsterdam gebrocht te werden, waerdoer oeck alle greynen ende suyvel seer begonnen te slappen.

⁺ Der werden geseyt bij personen, die wuyt der guesen steden quamen, dat wuyt Schiedam, Rooterdam ende veel andere plaetsen die guesensoudaeten meest vertrocken waeren ende dat die soudaeten in den Hage leggende oeck van dage te dage gelt verwachteden om mede te scampen ende dat ter Goude mede een vaendel wuyt versonden was.

Op den XXIen hoerden wij weder, waerdoer ons genouch bleeck dat die goede benaude menschen veelal maer met logens vertroost werden, want die van Woerden nu op een nieu, zeder gescreven is dat sij een gevangen⁺ hadden laeten gaen op die sekerheyt van pays daer sij seyden missive of gecomen te sijn, gevangen hadden den pastoor van Haerlem, die op wech

+ Die van Alckmer maeken haer stadt starck.
Die van Leyden scansen nochal.

+ Sprake, dat die coninck geen macht en heeft den guesen in subjectie te brengen.

+ Vreemde ve(el) nieuwe tijdinge.

1 Misschien staat dit in verband met de moeilijkheden over de benoeming van de predikant Jasper of Gaspar Hochten te Monnikendam, die 11 April 1575 in de synode ter sprake kwamen (J. Reitsma en S.D. van Veen, Acta der provinciale en particuliere synoden gehouden in de Noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572-1620, I Noord-Holland 1572-1608, Groningen 1892, 31).

+ f. 243. v.

+ Verscheyde goedetijdingen.

+ Men seyt, dat die guesesteden haer soudaeten veel ofdancken.

+ Die pastoor van Haerlem wert van den guesen gevangen ende tot Woorden gebrocht.

[p. 483]

was om van Utrecht tot Amsterdam¹ te coemen. Dit dede ons seer wee, overmids dat ons sijnder seer jammerde, want wij wel wisten dat hij in den haet der goesen sonderling stonde doer sijn vuericheyt dien hij hadde tegen den ketterie. Ende hadde dese goede heere voerens veel verdriets gehadt oeck onder den catholiken, daer hij bij den bisschop van Haerlem gevangen geweest was, met sprake dat hij hem te vrij wuytgegeven hadde tot straffe der abuysen. Wij waeren claerlick seer beducht dat het met hem nae de lichaem qualick gaen soude, maer het most gewacht werden ende den Heere bevolen bliven.

Op denselfden dach werde mede voer seker geseyt, dat die goesen te⁺ Willens² negen huysen gebrant hadden ende den coster vermoort hadden, gevende hem als hij al doot was noch veel steken in sijn lichaem. Mede naemen sij met haer den pastoor vandaen gevangen, hem sniënde ende^a veel leeds andoende. Ende bedreven te laetsten veel forts an den gebueren⁺ van tselfde dorp, daermede sij vechtender handen werden, sommige doot smitenden ende veel seer quetsende, maer lieten hier haer capiteyn ende noch een ander die haer afgescoten werden. Dit gesciede op den XIXen deser maent.

Op den XXIIen ontfing ick een brief wuyt Haerlem, inhoudende dat het⁺ convent der Agnieten binnen der Goude, nu tsamen haer imboel ende mobele goederen gedeelt hebbende, onder malcander haer gemeen leven gelaeten hadden ende dat ygelick van hem nu op haerselven woende, besorricht ygelick voir sijnsselfs profijt. //

Op den XXIIIen Maert quaemen noch al scepen tot Amstelredam wuyt⁺ Eedam, Monikendam, Hoorn ende daerontrent, gelaeden met coerne,⁺ suyvel, broot ende diergelijcke waer, met sprake dat dese met licenten quamen, maer die seer vermindert³ waeren. Ende naemen die menschen hierwuyt grooten hope, dat die fame van de pays noch goede voertganck soude hebben.

Op den XXIIIIen werde mij des morgens vrouch geseyt, dat nu van Utrecht⁺ gecomen was eene Jacob Fick⁴, die voer tijdinge brocht dattet sekerlick pays waer, confirmerende sijn wuytstelle mids een missive, welck gescreven had die president van Hollant⁵. Op den dach werde dese fame noch al breeder wuytgestelt, te weeten dat die heere van Lingis⁶ oeck gescreven

1 Hij was op weg van Amsterdam naar Utrecht en werd te Zuilen op 18 Maart 1575 gevangen genomen en naar Schoonhoven gebracht (H.B. 1926, 174). Pogingen tot uitwisseling leidden tenslotte tot een resolutie van de Staten van Holland van 6 Aug. 1575, waarbij werd toegestaan hem uit te wisselen tegen de zoon van Leendert Hendricksz Say, burg. van Rotterdam (R.H. 306 en 549), hij werd echter pas vrijgelaten na de pacificatie (R.H. 1576, 197).

+ Die pastoor van Willens wert van den guesen gevangen ende deerlick mishandelt.

2 Bedoeld moet zijn Wilnis.

a Er staat ‘en’.

+ In Willens valt veel swaricheyt.

+ Tconvent van sint Agnieten ter Goude scheyt.

+ f. 244. r.

+ Der comen scepen wuyt Waterlant tot Amsterdam.

3 Waarschijnlijk is bedoeld verminderd in prijs.

+ Fame, dat pays al onder den gedeputeerden gesloten is.

4 Jacob Fick was vóór 1557 getrouwd met Katryn, de dochter van burg. Joost Buyck. Hij was korenkoper, leefde op grote voet en st. tussen 1579 en 1587, (De Bont 45).

5 Cornelis Suys nam deel aan de vredesonderhandelingen te Breda.

6 Wie hiermee wordt bedoeld, kon ik niet uitmaken. Een heer van Ligny, die in deze tijd een rol van enige betekenis speelde, bestond niet. De heerlijkheid Ligny in Namen zou toebehoord hebben aan het geslacht Ives (De Seyn). Een Heer van Ligny wordt genoemd in de correspondentie van Casimir van de Pfalz in 1590 zonder nadere verklaring (Bezold III, 340).

[p. 484]

hadde hoe pertiën over wedersijden geaccordeert waeren, maer bleve een saeke waerdoer dese accordt tot geen perfectie en quame, dat die guesen verder versekerheyt sochten om buyten vreese te bliven dan hem voerens gepresenteert was. Ende bleven die gedeputeerde op dit stuck noch bij malcander, tracterende mogelick of sijt conden vinden ende voert effen maeken.

⁺ Op den XXVen was wederom één van der Goude gecoemen, die bootscapte hoe sommige vandaen, tot Dordrecht geweest sijnde, den vrienden tot Amsterdam ontboden hadden dat sij ymmers goede moet houden souden, want voerseker een vaste pays op hande stonde ende niet lange lijden soude of sij souden met vrijheyt voertan bij malcander mogen coemen.

Op den XXVIen hoerde ick een cappellaen van de Nieuwe Kerck binnen Amsterdam met blijde moede wuytspreken: ‘Nu mogen wij wederom ons⁺ naem verhaelen, want wij nu gelijke veranderinge vernemen als ontfingen⁺ die van Samariën. Bij ons is een mudde rogges staende dese turbele vercocht voer acht R. gl. ende op huyden mach men desgelijcks coepen voer XXXVI st. Ende is desgelijck met alle andere eetbaere waere als butter, caese ende sulck meer’. Van de pays sprake hij verder, dat niet te twivelen⁺ en stonde. Ende werden nu al wuytgeseyt darticulen, waerop die pays gesloten was, hoe die religie bliven soude, hoe die prinsch geheel sijn goet behouden sou ende nae alle anderen hoe die quaetwillige vrijheyt gegeven werde om binnen den tijt van vijf jaeren haer goederen te mogen reeden ende dan wuyt den lande te mogen scheyden. Dese materie was op dese tijt in de mont van veel al die gemeente, maer en brochte noch den loepende catholiken geen volcomen vroochde an, want sij noch al bevreest waeren dat dit mede maer wuytstel mocht sijn.

Op den XXVIIen werde bij den burgemeesters van Amsterdam verbreyt, dat sij missiven ontfangen hadden, waerwuyt haer claerlick bleeck dat die pays op den XVIen in Maert voerseker gesloten was ende datter veel posten nae den coninck gereyst waeren om hem dieselfde accort eerst te vertoenen ende daernae deselfde te doen publiceren. //

⁺ Op den XXVIIIen Maert was een religiose suster binnen Amsterdam⁺ wuyt Delft gecoemen ende seyde dese, dat die wegen nu sonderling onveylich waeren, meer als oyt tevoeren, ende dat sijselver onderweechs van⁺ als berooft was. Sij vertrock oeck, dat binnen Delft groete fame liep dat die van der Goude seer riepen om weder onder den coninck te comen, alleen⁺ begeerte hebbende tot pays ende vrede, maer tot Delft sprake sij dat die quade noch even harnackich bleven tot groot leedtwesen van den goetwilligen, diet liever anders gesien hadden.

⁺ Van Hoorn ontfingen wij tijdinge, dat daer nu doer den quaetwillige een roboelge geweest was, doer oersaeck want haer niet en behaechden sulcke punten als sij verstonden dat in dese accort, daer dus veel of gesproken werde, in besloten waeren.

⁺ Op den XXIXen vond men al wederom treftelick volck, die seer begonnen te twivelen an dese pays, daervan nu veel spraecks geweest was, ende naemen haer oersaeck wuyt den versceyde tijdingen, welck sij verhoorden dat deen tegen den anderen gestadelick verspreyt werde, ende sonderling om des wil want nae soeveel ende soe geduerige voertstel nochtans niet voert en quame, maer bleven die menschen even stijf in haer benautheyt.

+ Tijdinge wuyt der Goude van de pays.

+ Groete ofslach.

+ Int IIIIe bouck der Coningen, int VII(en) capittel.

+ Men begint te verspreyen darticulen, waerop de pays gemaeckt soude sijn.

+ f. 244. v.

+ Die wegen sijn noch al seer onveylich.

+ Tijding van der Goude.

+ Van Delft.

+ Hoe tot Hoorne getumultueert wert tegen den fame van dese accort.

+ An de pays wert al weder getwivelt.

[p. 485]

Op den XXXen toonden die goede luyden malcander een antwoert¹ van⁺ den coninck op den requeste, welck die guesen an sijn mayesteyt overgegeven hadde, daerwuyt genouch bleeck dat die coninck niet in ghebreke en waere van pays te maeken, want hij den guesen al presenteerde te remitteeren soewat sij staende desen turbele gedaen mochten hebben, alleen willende dat in alle sijnen landen die catholike religie rustelick beleeft soude werden.

Op den XXXIen sprake ick een maecht, die van der Goude quame,⁺ ende seyde die mij, dat die burgemeester² aldaer bij haer opelick wuytgesproken hadde, dat hij liever Turcks werde dan men met den coninck pays maeken soude, ende sprake daertoe dat sij die dijcken wederom doersteken wilden, want sij met sulcks te doen Hollant onwinber meenden te maken, oeck hoeveel volcks die coninck daerinne brengen wilde.

1 Welke van de pamfletten, die naar aanleiding van de onderhandelingen het licht zagen, is bedoeld, blijkt niet (Knuttel 49).

+ Articulen van den coninck den goesen vertoont, daerop men payseren sou.

+ Die burgemeester van der Goude wil Turcks werden.

2 Wie van de vier burgemeesters deze woorden sprak, is niet uit te maken.