Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 1

[Augustus]

Op den eersten Augusti quame tot ons een bode, die tot tsHertogenbosch⁺ ende Machlen geweest had, ende brocht ons sekere missiven van sommige verdreven wuyt der Goude religiose personen gescreven. Hij en sprake⁺ niet dan van groet verdriet, hoe die passagiën overal seer onveylich waeren meer als oyt tevoeren staende dese turbele. Van die scepen wuyt Spaengen seyde hij vrimondich wuyt, dat die voerseker niet comen souden¹, maer nootlick op den Turck gereyst waeren, die geseyt werde Malten overvallen ende vercracht te hebben. Hij vertelde oeck, dat in Brabant gemeen sprake was hoe onlancks tevoeren een post vandaen gesonden was nae Spaengen om te vercondigen, dat men die schat welck begrepen was om harwerts te schicken niet senden en soude ten eynde die niet en geraeckte te coemen in der guesen gewelt, die tot desen tijde geweldelick met sonderling veel scepen in der zeede waeren.

Op den anderden hoorden wij van Delft, hoe coninx soudaeten daer⁺ bijnae innegecomen souden hebben doer heymelick verstant, welck sij geseyt werden te hebben met drie vaendel soudaeten in den stadt sijnde². Maer twas oeck hier soealst staende dese rebellie tevoeren met den goeden pleech te wesen, dat dese concept gefalgeert is doer roupen van den waeker op den toorn, die dit volck an saege coemen. Ende is gesciet, dat dengenen die vertroosting verwachteden haer bedrouftheyt is vermeerdert geworden, sulx dat sij haer hierdoer bevonden alle troost ontset te sijn. // Andere seyden,⁺ dat die van Delft dit concept onder bedroch begrepen hadden, meenende doer sulx den Spaengers te crencken ofte te slaen, twelck mede doer des Heeren gracie gescrickt heeft.

+ AUGUSTUS.

+ Die wegen sijn op dese tijt veel onveyliger dan oyt tevoeren.
Fame, dat die scepen wuyt Spaengen niet en comen.
Die Turck heeft Malten inne.

1 Op 22 Juli 1574 beloofde koningin Elisabeth van Engeland nog aan Requesens, dat de Spaanse vloot in Engeland zou mogen bevoorraden (Read I, 309). Kort daarna brak een ziekte onder het scheepsvolk uit, die een eind maakte aan de uitrusting van deze armada in Spanje (Kernkamp 44).

+ Van Delft.

2 Deze aanslag op Delft had plaats 19/20 Juli 1574 (Smit 243).

+ f. 218. v.

[p. 430]

Op den derden Augusti quame bij ons wederom die prior van Syon, die⁺ nu wuyt sijn desolate geruineerde convent quame ende inden Hage geweest hadde. Dese seyde ons, dat sijn convent Syon nu een wonderlicke fortalisse gemaeckt was, hebbende een wesen van een casteel met toornen ende anders wel vernuftelick gepractiseert, ende dat daerinne van den Spaengers veel woningen gemaeckt waeren. Wij hoerdent ende beclaechden ons hartelick, dat soe wonderlicken schoene convent tot soe deerlicke verneerderinge gecomen was ende mostent in God oversetten, die wij wel verstonden dat hier sijn werck met groeter rechtvaerdicheyt wrocht.

⁺ Mede seyde ons dieselfde prior, dat van Leyden gecomen waeren sommige die daer dus lange gestadelick in geweest hadden ende tuychden dese, dat in die stadt groote armoede geleden werde, datter tsuyvel onwaerdeerlick costelick was ende dat het broot daer bij wichte om gelt wuytgedeelt werde, hooft voer hooft, ygelick maer een verndel pont broots daechs. Ende waeren andere, die oeck seyden daerwuyt gecomen te sijn, die dese tuychden contrarie met affirmatie dat daerinne noch genouch te crigen waer voer die gelt hadden, soedat hiervan niet sekers geweten mocht werden, sulx alle andere saeken oeck versceydelick malcandere contrarie verbreyt werden, van ygelick gesproken nae ygelick sijnen gicht.

⁺ Op den vierden werden missiven getoont van postmeesters van bovenen an vrienden gesonden, inhoudende dat des conincks plaetsbewaerder, guvernoor over die landen harwerts over, noch niet geaccordeert en waer met die Staten van Vlaenderen, Brabant, Artoys ende anderen, contrarie die fame welck wij hadden den XXVIII Julii laetsleden. Vermelde noch,⁺ dat oeck guesen wuyt Zeelant haer opgewurpen hadden met groote depopulatie an sommige dorpen in Vlaenderen, maer wederom terugge gedreven waren met ofslaen van wel vierhondert mannen, ende oeck dat coninx scepen wuyt Spaengen nu sekerlick souden sijn in Engelant.

⁺ Der liep oeck sprekinge op desen dage, dat met den prinsche pays gemaeckt was onder conditiën, dat die Staten van Brabant, Vlaenderen, Artoys haer verbonden om den prinsch te doen volghen, soewat hem in dese contracte toegeleyt waere. Ende beloofden den prinsch voer hem ende sijn adherenten den catholike religie te verheffen ende haer als vijanden te houden, soe wie denselfde religie eenichsins hinderlick of scadelick wilden sijn. Dit werde tot desen tijde heymelick wel crachtelick geseyt, maer gemerckt hem alle dinck soe verwerlt anstelde ende wel gesien werde hoe verkeert haer die menschen noch hielden, die niet anders practiseerden dan van rooven, moorden ende tgeheele lant te bederven, hierdoer en⁺ konden die goede menschen haer niet overgeven // om dit te geloeven.

⁺ Op den Ven Augusti hoorden wij van Leyden, dat sij daer broet wuyt den stadt boven die stadtmuyere gesteken hadden tot vermetelheyt, als die seggen wilden dat sij noch gheen brootgebreck en hadden. Ende werde tselfde van andere verstaen als een teyken van de wuyterste benautheyt, nemende dese oerdels haer fundament tgunt van dit gelijck tot Haerlem geschiet was ten tijde als sij terstont hieran haer onder des coninx obedientie mosten begeven.

⁺ Op den VIen waeren smorgens vrouch wederom veel goede luyden, die binnen Amsterdam dese tijt gevlucht waeren, haer beesten gerooft, sonder-

+ Van toonvent Syon.

+ Van Leyden.

+ Die Staten van Brabant etc. en sijn niet geaccordeert.

+ Die guesen comen oeck in Vlaenderen, maer werden verdreven.

+ Fame van pays.

+ f. 219. r.

+ Die van Leyden steken broot wuyt haer stadt.

+ Roverie van beesten.

[p. 431]

ling die ghingen ontrent sint Anthonisdijck. Ende saegen wij derselfder menschen groete misbaericheyt, overmids dat sij haer nu hierdoer geheelick bedurven ende in de wuyterste desolaetheyt vonden.

Op den VIIen sprake ick met lantluyden, die eertijts haer goet waerdich⁺ geweest hadden over die seven- ende achtduysent R. gl., ende waeren dese nu soe verarmpt doer brant ende roverie an haer goet bedreven dat sij niet en wisten werwerts sij haer nootruft crighen souden. Dese kermden ende claechden sulx, dat het een steenen hart most ontfarmen ende dit daerom te meerder soe sij nyemant vonden die hem op haer landen, welck sij noch eygen hadden, wilden leenen ofte op renten doen yetlick.

Op den VIIIen hadden wij bij ons twee priesters van der Goude, die,⁺ doer desen turbele verdreven, tot Coolen die één ende tot Straetsberch die ander haer residentie genomen hadden ende nu om sonderlinge saeken nedergecomen waren. Dese vertelden ons, dat die verloepen heeren wuyt der Goude, die noch meerder waeren in getalen ontrent ende in Colen, in goede welvaert waeren ende redelick haer alimentacie mochte crigen.

Oeck hoorden wij hier, dat ter Goude gesturven waeren meester Cornelis⁺ Cusanus¹, eertijts rectoor ende oeck deken van der Goude geweest, heer Barent, pastoor van Moordrecht, met Govert Wittenz, waervan sprake liep dat in haer wuyterste van desen groot misbaer gemaeckt werde, begerende nae der heyliger kercks manier haer laetste sacramenten te ontfangen, maer ten mocht haer niet geboeren.

Op den IXen waer binnen Amsterdam wederom groete beroerte, doer⁺ oersaeck want op desen dach eene Geertruydt Gaven² van den guesen ofgevangen waeren wel drie kinderen, die nu bruyt ende brogom sijnde brulloft gehouden hadden, die haer^a reys meenden tot Haerlem te houden ende werden onderweechs op die Harlemerdijck van den wagen genomen. Oeck werden op dese tijt noch even stijf gerooft over wedersijden ende werden die scamel lantluyden meest getribuleert.

Op den Xen quame binnen Amsterdam Fr. Martinus, wuyt die Beverwijck⁺ conventuael, een Gouwenaer van geboorte. Dese quame om sijn prior te besoucken, maer vonde hem in den Heere gerust te sijn ende hadde hem dus lange tot Coelen onderhouden, daer hij seyde hem wel onderhouden te sijn, hebbende in meeninge om daer te wederreysen.

Op dese tijt had die prior van Windesem veel moytsel met den bisschop⁺ van Haerlem, overmids die goederen van tconvent van Beverwijck, die hij al arresteerde ten behoeve der verstroyder conventualen, // soe hij seyde.

Op den XIen Augusti verhief hem wederom groete tijding van de Spaense⁺ scepen, dat noch al op wech waeren ende sekerlick comen souden, ende werden nochal menschen gevonden die deur dese fame haer lieten vertroosten. Men seyde oeck hier, dat die Turck in sijn armey ter zeede een⁺

+ Benautheyt van veel.

+ Twee Goutse priesters comen van Colen.

+ Ter Goude sterven sommige.

1 Hij kan dus niet identiek zijn met Mr. Cornelis Leonardi onders Cusanus, eertijds onderpastoor te Gouda, later notaris, die in 1611 boeken aan de bibliotheek aldaar gaf (Walvis I, 218).

+ Geerte Gaven kinderen werden op de Harlemerdijck gevangen.

2 Op de verschillende stambomen van deze bekende Amsterdamse familie, die op het Gemeente-Archief aanwezig zijn, is zij niet te vinden.

a Er staat ‘nae’.

+ Martinus van Beverwijck compt tAmsterdam.

+ Bischop doet den prior van Wyndesem moytsel.
f. 219. v.

+ Van de Spaensche scepen.

+ Die Turck lijdet ter zee groete nederlage.

[p. 432]

groete neederlaech gehad hadde verdrenckende selver met seer veel scepen te gront te ghaen.

⁺ Op den XIIen quame bij ons ter Lely wederom in de cost een jongen van Amsterdam, genaempt Frans Lambertsz¹, die eertijts bij ons gewoont hebbende van ons gesceyden was.

⁺ Op den XIII hoorden wij van Leyden, dat daer binnen groete benautheyt geleden werde wesende genouch sonder broot ende bier ende bleven even obstinaet.

⁺ Op den XIIIen reysden doer Amsterdam sommige bennen ruyters, daer verscheyde sprake van was, want sommige seyden dat die nae het Noordelant passeren souden ende meenden andere dat sij haer ooch hadden nae den Hage ofte Leyden om tegen te staen dengenen, daer sprake van was dat van prinschen wegen op die been waeren om Leyden te ontsetten.

⁺ Op den XVen werde geseyt, dat die guesen tot Coppel bij Rotterdam die IJseldijck tot twee plaetsen doergesteken hadden om tleger voer Leyden te crencken².

⁺ Op den XVIen werden binnen tconvent der Oude Nonnen tAmsterdam begonnen die geduerige gebeden, welck over nacht ende dach geordineert waeren doer versouck des conincks bij den bisschop met voertsetten van thoochwaerdich sacrament opt hoge outaer gehouden te werden doer boerten in alle conventen, sonder datter gheen tijt most verbij gaen of men most op die een ofte die ander plaets dese gebeden achtervolgen ende most gebeden werden voer den paeus, den coninck, die coninginne³ met haer soon ende den Christenkerck, om vercrenckinge der ketteren etc. Igelick nonne was geordineert in ygelick maent te lesen een Davids souter ende mosten die broedersconventen alle daechs doen een misse vervolgende ende weder verhaelende, eerst de sancto Spiritu, hiernae van de heylige Drievoudicheyt, voert de Domina ende ten vierden Requiem.

⁺ Hier hadden wij tijdinge, dat die prinsch sijn leger tot Sevenhuysen had ende die gereet maeckteden om Leyden te ontsetten.

Op den XVIIen quame bij ons wederom die bode, die voertijts dickmaels tusschen ons ende ons vrienden geloepen hadde, van der Goude harwerts⁺ ende vertrock ons dat bij Goeverwellensluys van des prinschen wegen gearresteert waeren alle die turfponten, die darwerts quamen ten fijne met dieselfde Leyden mocht ontset werden. Ende was die dijck bij Coppel wederom gestopt, om reden dat die guesen vermerckten hoe die van Leyden daerdoer niet mochten geprofiteert werden overmids dat sij te hooch waeren. Dese bode was van der Aer, Gielis genaemt, ende vertrock mede dat een religiose suster van sint Agnieten binnen der Goude, Agnes genaemt, haer onder een soudaet begeven hadde, dien trouwende, al hadde⁺ sij met geen professie gebonden geweest, ende hadde dese den soudaet opgelevert twee onse beste kelcken, die in de eerste vlucht tot haer moeder

+ Frans Lambertsz comt ter Lely.

1 Hij betaalde vijf maal een som van 12 R. gulden als kostgeld, namelijk in Jan., Febr., Mei en Oct. 1574 en in Jan. 1575 (N.N. fol. 30 en 50).

+ Benautheyt tot Leyden.

+ Der passeren ruyters doer Amsterdam.

+ Die IJsel wert bij Coppel van den guesen doergesteken.

2 Op 3/4 Aug. 1574 werd de IJsseldijk doorgestoken (Blok 38).

+ Hier werden die gestadige gebeden tot coninx believen begonnen.

3 Anna van Habsburg, geb. 1549, tr. 1570 Philips II, st. 1580, dochter van keizer Maximiliaan II. Volgens de genealogie had zij in 1574 twee zonen, Ferdinand (1571-1578) en Karel Laurens (1573-1575). (Dek 122).

+ Des prinschen leger vergadert om Leyden te ontsetten.

+ Veel turfponten werden arresteert.
Die dijck wert weder gestopt.

+ Ons besten kelcken werden hier den soudaet van een religioos gegeven.

[p. 433]

versteken ende dien te bewaeren gegeven waeren, mids dat haer een pondt Vls. gegeven was alleen omdat sij trou soude sijn. Ende was nu dese Agnes van den soudaet weder verstoeten, sulx dat sij haer nu wonderlick bescaemt vonde, soe doer oneer daer sij haer nu toe gecoemen vonde ende // soe⁺ doer ontrou van haer an ons bewesen van wien haer voertijts soeveel doochde geschiet was.

Op den XVIIIen Augusti hoerden wij, dat ontrent Heyloe groote brant⁺ gesien was, die men seyde gesticht te sijn van den guesen die daer haer scansen verliepen om saeke dat daer sekere coninx ruyters quamen.

Op desen dach ontfingen wij scriven van ons E. heer prior, waerdoer hij⁺ den Magdalenenpater van der Goude ontbode, wilde hij eenige pastorie bedienen datter nu veel plaetsen openstonden ende pastooren sochten,⁺ als Rijswijck, Benthuysen, Watering, Wensveen ende veel meer andere plaetsen. Oeck ontbode denselfde die pater van Zijl tot Haerlem, dat hij tot Haerlem comen soude om daer cappellaen te sijn ende tegens Sonnedach ancomende, welck haer kermis was, te studeren om in den Dom voer die gemeent te preken. Men seyde oeck, dat ontrent Sevenhuysen sommige guesen geslaegen waeren.

Op den XIXen werde al wederom geraest van de Spaensche oerlochschepen,⁺ dat voerseker opt stroom waeren om harwerts te comen, met additie dat nu gelt gecomen was waermede doorlochschepen voer Amsterdam toegerist souden werden met loot, cruyt ende provande, diewelcke des coninx scepen tegemoet souden comen. Ende stonde veel menschen haer hope hierop, menende mids tcomen van de scepen terstont in als vertroost te werden.

Op den XXen quame bij mij tot Amstelredam een religioos wuyt den⁺ convente van sint Agnieten binnen der Goude, wiens name was S. Maria Govertsd.¹. Dese affirmeerde waerachtich te sijn, soe wat van der Goude verkeertheyt angaende vertelt was in dese voerleden tijt, sonderling hoe die religiosen haer toetaekelden al hadden die jonckvrouwen geweest ende hoe die oeck an ende an meerder met onbecommertheyt haer te huylic begaven. Maer seyde voorts, dat veel quaede haer nu seer begonnen af te breken ende dat die goede nu wel vrijmoedelick haer in der kercken mochten begeven om haer gebet nae haer affectie ende devotie te storten, sonder dat hem daerinne yemant moelick waer, maer bleven der priesterlicken diensten ontset.

Op den XXIen ontfinge ick een missive van den pater van Poel, wesende⁺ tot deser tijt voer Leyden ontrent sijn convent om sijn lant daer den oerber te doen, ende inhiel hoe hij daer swart broot aet, wey dranck, op het stroe sliep ende evenwel doer Goods genaede noch clouck ende gesont bleve. Hij screve oeck, dat in de daegen corteling voergaen wuyt Leyden één gecomen waer dien hij wel kende, seggende dat binnen Leyden geen broot en was, maer alleen gegeten werden asschecouxkens², wortelen, aiuwyen, looc ende ander wermoos.

+ f. 220. r.

+ Bij Heyloo is brant.

+ Veel plaetsen soucken pastoren.

+ Die pater van de Magdalenen ter Goude wert versocht cappellaen te sijn.

+ Van de Spaense oorlochscepen.

+ S. Maria Goverts van sint Agnieten ter Goucomt tAmsterdam.

1 Maria Govertsdr., zuster van het St. Agnietenconvent te Gouda, heeft een lijfrente op Gouda, die in 1576 wordt geind door Jan Jansz Diert (rek. 1576 fol. 66vo), vergezelt de schrijver in 1578 in zijn ballingschap in Montfoort (dagboek).

+ Van die pater van Poel ende van Leyden.

2 Waarschijnlijk zijn bedoeld droge koekjes, gebakken in de as.

[p. 434]

⁺ Op den XXIIen hadden wij vrou morgens tijdinge, dat daechs tevooren twee wagens met vracht genomen waeren van den Harlemerdijck doer den guesen.

⁺ Op desen dach quamen wederom over die duysent soudaeten, die tot noch toe binnen Antwerpen gelegen hadden, verbij Amsterdam ende liep verscheyde spraeck van die passagie daerwerts sij reysen souden. Sommige waenden nae Noordelant ende anderen seyden, dat sij trecken souden nae den Hage ofte tot Leyden.

Op den XXIIIen werden subitelick binnen Amsterdam reede gemaeckt vier geleyen, daer spraeck van liep dat op die Harlemermeer soude reysen⁺ om des prinschen volck, die geseyt werden op reys // te sijn om Leyden te ontsetten, weder te staen. Ende werden die bootsgesellen met trommelgeslach geboden op lijfstraffe te scepen te coemen, maer maeckten dieselfde veel rumoers, roupende: ‘gelt, gelt’, mids seggen dat sij sonder gelt te hebben niet scheep en wilden.

⁺ Op den XXIIIIen Augusti reysden die voirs. geleyen nae Haerlem om voerts op die Meer te coemen. Ende hoorden hier sonderlinge contrarie tijdinge van Leyden, mids dat sommige wuytstaeken dat die voirs. stadt⁺ seer benaut was ende andere contrarie affirmeerden dat se ontset was. Die selver vant leger ontrent Leyden tAmsterdam quaemen, dese seyden voer seker dat die van Leyden wuyt geweest waeren ende clouckelick in haere stadt gehaelt hadden van tcoren, twelck daerontrent int lant op hocken stonde.

⁺ Op den XXVen sprake ick een lantman, die van der Aer quame, ende vertrock die, dat die IJseldijck ontrent sint Elbrecht¹ doer den guesen doergesteken sijnde nu jammerlick inliep ende tlant verdurf, sulx dat die druyven van den kennip tot veel plaetsen al onder waeren tot groot verdriet van meenich mensch, die hierdoer deerlick bedurven ende getribuleert werden. Ende geschiede dit maer alleen wuyt sonderlinge verkeertheyt, meenende hierdoer hemselven een toeganck te openen om Leyden te ontsetten.

⁺ Op desen dach quame Jan Hey Gerritsz van der Goude binnen Amsterdam ende socht betaling van sekere renten, welck hij op die gemeen Staeten² hadde, maer ontfing weynich gehoors. Hij en brocht ons gheen goede tijding, maer bedroufde ons meerder dan oyt tevoeren, overmids dat ons wuyt sijn reden, welck hij met ons hadde, docht dat wij soberen hope hadden om in corte tijden tot den onsen te mogen wederkeeren.

⁺ Op den XXVIen waeren die guesen henge bij die stadt van Utrecht ende roofden daer veel beesten ende paerden. Die beesten werden haer ontweldicht van ons volck, maer reeden die guesen met die paerden wech. Van die IJseldijck hoorden wij hier wederom, dat wel tot vijfendetwintich plaetsen doergesteken was ende dat dit bederf geschiede doer ondinantie van de geheele Staeten.

+ Die guesen nemen wagens van den Harlemerdijck.

+ Treck van soudaeten.

+ f. 220. v.

+ Der reysen geleyen nae die Meer.

+ Die van Leyden haelen buyten haer stadt tcoren vant lant.

+ Die IJsel loopt doer den dijck.

1 Sint Elbrecht lag aan de Lekdijk even ten Oosten van Rotterdam, vlak ten Westen van de uitmonding van de Hollandse IJssel in de Lek. Op 31 Aug. 1574 besloten de Staten van Holland hier een gat in de dijk te maken (R.H. 67).

+ Jan Gerritsz Hey compt tAmsterdam.

2 Bedoeld zijn de Staten van Holland (vergel. de verklaring op fol. 221 ro). Jan Gerrit Hey Daemsz had inderdaad verschillende renten op de Staten van Holland (Stat. Holl. 99a fol. 53vo, 115vo, 120, 120vo en 99b fol. 53vo, 54vo, 114vo, 118vo en 119).

+ Die guesen roeven buyten Utrecht.

[p. 435]

Men vertelde hier mede veel verdriets van Bruysel ende Antwerpen,⁺ te weten hoe die soudaeten wuyt Bruysel verjaecht waeren ende hoe ontrent Antwerpen die dijcken oeck doergesteken waeren ende voerts van den landen aldaer vereyschet werde rekeninge van alsulcke penningen als doer die landen in voerleden tijden gecontribueert sijn. Ende was hier niet dan bedroufde ende beswaerde tijding.

Op den XXVIIen verspreyde hem die fame, dat Bommel¹ seer beschoten⁺ was ende dat veel al die Switsers wuyt conincks leger ofgedanckt waeren.

Op den XXVIIIen hadden wij een bij ons, die van Waddinxveen quaeme,⁺ ende seyde ons dat onlanx tevoeren die huysen aldaer meest verbrant waeren ende^a hadden dat gedaen die pertiën over wederzijden, ygelick sijn best om den anderen te bedurven. Vertelde dese mede, dat het waeter, twelck doer den dijck wuyt die IJsel liep, in Wensveen seer began te rijsen ende dat die lantluyden in die contrey seer verliepen, wel vermerckende dat sijt daer niet souden mogen houden.

Op den XXIXen quaeme binnen Amsterdam die dochter² van Gerrit⁺ Gerritsz, bugemeester van der Goude, ende vertrock ons dat binnen der Goude doer den wethouders aldaer geordineert was, dat een dijck rontsom haer stadt geleyt soude werden om // daerdoer te verhoeden dat die stadt⁺ van twater, twelck doer die IJseldijck liep, niet soude bescadicht werden³.

Op den XXXen Augusti hoerden wij, dat in de dorpen om Amsterdam⁺ gelegen, als Ouwerkerck, Devendrecht, Diimen ende Abcou, veel rumoers bedreven ende oeck die cloeken geclept werden. Waervan die oersaeck waeren sekere Waelsche soudaeten, die op den Diimerdijck om denselfden tegens den guesen te bewaeren van conincks wegen laegen. Dese tierden haer niet anders dan als vijanden met roeven ende anders veel gewelts te bedriven, sulx dat alle goede harten hierdoer haer benautheyt sonderling swaerder vonden, als die niet conden begrijpen werwerts doer vrees hem ygelick wijselickste verburgen soude om het wuyterste quaet, twelck wuyt soe vreemde regemente scheen den lande noch te willen overvallen, te mogen ontcomen. Die landtluyden vergaderden ende spanden tsamen ende versaemt met des stadts knechten, die de burgemeesteren van Amsterdam hem gaern toesonden, versetteden sij haer tegen die Waelen, soedat sij mosten ruymen, maer werden sommige van de lantluyden gequetst.

Op den XXXIen reysde Jan Hey Gerritsz, burgemeester van der Goude,⁺ wuyt Amstelredam wederom nae Utrecht ende was dese goede man heel cranck ende sieck geworden, sulx dat hij nu scarp op sijn voeten mocht gaen. Ons docht, dat hem sijn groete benautheyt dese sieckte beoersaeckte ende was beswaert overmids verscheyde quaede tijdingen, dien hij binnen Amsterdam sijnsselfs persoon angaende an ende an verhoorde. Hem werde angedient, hoe hem onlanx tevoeren in Wensveen ofgebrant waeren vier huysen; hoe men ter Goude besich was om sijn huysen die daer stonden

+ Quade fame van Antwerpen ende Bruysel.

1 Op 24 Aug. 1574 vond een hevige beschieting van Bommel plaats (l'Agarge 69/70).

+ Van Bommel.

+ Tot Wensveen werden veel huysen verbrant.

a Er staat ‘et’.

2 Waarschijnlijk was dit Ael Gerritsdr. (vergel. fol. 42ro noot).

+ Om der Goude wert een dijck geleyt.

+ f. 221. r.

3 Op 24 Aug. 1574 besloot de vroedschap tot wering van het water de singel buiten de stad te verhogen en op 27 Aug. 1574 om rondom de stad een kade te maken (vr. boek fol. 79 en 79vo).

+ Nieuwe rumoer tusschen die landtluyden ende den Waelsche soudaeten.

+ Van Jan Hey, burgemeester van der Goude.

[p. 436]

of te breken ende die materialen van dien te vercoepen ende dit tot betalinge van sijns susters sculden, daer hij eensdeels voergeseyt hadde; hoe oeck die landen daer hij sijn hofsteden in hadde nu gedreycht waeren doer het doorsteken van de dijcken tot niet te coemen ofte te minsten seer te verarghen. Ende viel hem alderlastelickste, dat hij, in sijn uterste noot wesende, als onbrekende tgunt hij nootlick te doen hadde ende gheen gelt hebbende, nochtans met geen middelen, oeck hoe doochdelick die mochten sijn, nieuwerts eenich gelt conde verwerven, hoewel hij nochtans op het gemeen lant groete renten hadde ende met hem brocht missive van den stadthouder an Amsterdam, inhoudende vermaeninge dat men dese goede man in ansieninge van sijn dienst den mayesteyt gedaen soude willen betalinge doen.