Den schat der armen oft een medecijn-boecxken
(1626)–Heyman Jacobs–
AuteursrechtvrijVande compositie des hoofts.DIe ghesteltenisse des Hoofts is dese. Eerst van buyten is dat hayr, daer na die huyt, daer nae muyskaelachtich vleesche, daer nae een dick vel: Daer na dat becken ofte pot des hoofts. Het welcke meerder inhoudende heeft nae advenant dan ander dieren, en die Forme is rondtachtich ghelijck een halue wereldt, daer na comen twee vellen bouen malcanderen gheheeten d'eene Dura Mater, ende d'ander Pia Mater. Daer nae soo comen die herssenen. Ende na die substantie der herssenen is wederom Pia Mater. Daer na soo comt dat wonderlijcke Net gheheeten Rete mirabile. Daer nae comt een been dat het fondamente der herssenen is, ende daer die senuwen haer beghinsel uyt nemen. Voordt salmen weten dat die herssenen oft breyne heeft dry huyskens oft cellekens, daer die | |
[pagina 38]
| |
crachten der sielen in woonen. Inde eerste ventricuk of celle is den ghemeenen sin of die Immageneringhe, door welcken wy begrijpen ende verstaen, inde middelste celle woont die redene, inde leste celle woont die onthoudinghe, ofte memorie, ende daer zijn ganghen vande een tot de andere, op dat die Spiritus door gaen moghen. Int voorste deel sijn senuwen die hol sijn, door welcken vloeyen tot de ooghen cracht om te sien, ende tot de ooren om te hooren, tot de tonghe om te smaken, tot den Neuse om te riecken. Ende voordt soo comt vande herssenen ofte breyn alle beweechnisse ende sinnen, waer af het merch ghereyckt wort door 't geheele rugghe-been. | |
Vande Senuwen.ALle senuwen nemen haren oorspronck vande herssenen, die welcke als sy ghebrocht worden inde ooren, tonge, huyt, mede deelen, ende geuen cracht van sien, riecken, hooren smaken, tasten. | |
Vande Aderen.DIe Aderen hebben hunnen oorspronck vande Lever, ende sijn vaten of plaetsen daer't bloedt in bewaert wordt, waer door die leden ghesterckt worden, daer 't leuen ende cracht inne leyt. | |
Vande Arterien.DIe Arterien hebben haer beginsel van 't herte, ende sijn in haer begrijpende het subtijlste ende leuentmakende bloet, 't welck inden gront des herten ghesoden wort, ende wordt meest den longhen toegheschickt, als die naest zijnde aen 't herte. Van dese twee (te weten van de Arterien ende Senuwen) worden ghedeylt opwaert ende nederwaert in veel tacken tot die uyterste leden des lichaems toe, om die leden te voeden ende leuendich te maken. | |
[pagina 39]
| |
Van't Herte.'THerte is in't midden vande borste, een luttel declinerende na die slincker sijde. Die forme of gedaente des herts is ghelijck eenen pijn-appel, bouen breedt ende beneden smal. Int midden van 'therte is eenen put, in welcke verteert wordt, dat grof voedende bloet dat vande Lever comt, ende wort subtijl ende gheestelijck ghemaeckt, ende dan wordet ghesonden door die arterien ouer al het lichaem: maer tot de principale leden meest, eerst tot de Herssenen, en daer ontfanghet een ander natuer ende wort Animalis ende verstandich, & ad Genitalia daert Generatijf wordt, ende tot alle de andere leden, die voedende ende levendichmakende. Het herte is een instrument van alle de crachten des lichaems ende eenen volmaecten bant der Sielen. Item int herte begint eerst dat leuen ende int herte soo eynt dat leuen, want het herte is eenen setel oft wooninge des Siels, die welcke heur daer van daen wtstort over 'tgheheele lichaem, ende blijft hanghen in een yeghelijck deel. | |
Vande Longhen.DIe Longhen sijn licht ende spongheachtich, ende ligghen ouer 'therte, om dat te vercoelen, ende gaen altijt op ende neder als eenen blaesbalc, asemende uyt die Longhen spreeckt een mensche. | |
Vande Maghe.DIe Maghe is den potte, daer die drooghe spijse in ontfanghen ende ghekoockt wort, ende is veelderley sieckten onderworpen. | |
Vande Lever.DIe Lever is een instrument daer 't grof bloedt ghemaeckt wort: sy verwermt die Maghe, ende doet die spijse verteeren vande Lever lachtmen. | |
[pagina 40]
| |
Vande Milte.DIe Milte comt dweers aende slincker zijde vande Maghe met haer vette ende aderen, om die melancolie van daer te verdrijuen, ende om appetijt te verwecken. | |
Vande Dermen.AEnde onderste mont oft wtganc des Maechs, beghinnen die dermen, dier ses zijn int ghetal. | |
Vande Galle.AEnde Lever middel inde hollicheydt is een blaesken gheheeten die Galle, gheordineert om die geele cholerijcke te ouervloedicheyt te ontfanghen. wt die Galle wort een mensche toornich. | |
Vande Nieren.DIe Nieren zijn gheordineert om dat bloedt te suyveren van die waerachtighe ouervloedicheyt. Ende haerder zijn twee, d'eene aende rechter zijde ende d'ander aende slincker zijde. | |
Vande Blase.DIe Blase is die ontfang-plaetse der urine, die dickwils met graveel ende den Steen ghequelt is.
Eynde des eersten deels. |
|