Zuiderlingen

[p. 51]

Uit drek en duister

Ne lummel oet Lummel (een lummel uit Limmel). Zo werd je al gauw genoemd als je afkomstig was van die noordelijke stadswijle van Maastricht, tussen spoorlijn en zinkwitfabriek. Een lummel uit Limmel: precies de kwalificatie die bij deze parochie van nette arbeiders hoorde. Ja lach maar! Liever een lummel uit Limmel dan die kale schijt van het Villapark of dat soepie van de Pondarosa en Pisbakkenbuurt!

Ook nu prevel ik nog vaak met trots de woorden: Ich bin ein Lummel!

Om eens wat te noemen: welke wijk van Maastricht leverde zóveel witte paters af?

In het intieme portaal van onze Sint-Janskerk konden we deze Geroepenen bewonderen. Daar, schuin boven het wijwatervat, hing een kaart van de gehele aarde minus Antarctica. Op de werelddelen Afrika, Azië en Zuid-Amerika waren portretfoto's geplakt van geestelijken met lange, vlassige, tweepuntige baarden - indrukwekkender nog dan de baard van Pieke Dassen, de poppenspeler van de poesjenellenkelder.

Ik kon haast niet geloven dat zij allemaal uit Limmel

[p. 52]

zelf kwamen: zo on-Limmels zagen ze eruit, zó weinig leken ze op de mensen wier foto's met kermis en communie bij de drogist achter het raam hingen (Penny Lane, there is a barber showing photographs). Ook dat ze witte paters heetten, wekte mijn ongeloof: ze leefden immers in streken waar altijd de zon scheen en waar de mensen bruin of zwart waren tot in hun oksels en tussen hun tenen.

Op een mooie zomer kwam een van die witte paters terug naar Limmel om zijn ziekelijke moeder - mirakel: een man met zo'n eeuwenoude baard en dan toch nog een moeder hebben! - te bezoeken. In de hoogmis hield de pater een extra ingelaste preek. Met trots kondigde onze pastoor zijn mededienaar van Onze-Lieve-Heer aan.

De Suisse leunde verslagen op zijn hellebaard. Hij wist niet hoe hij het had: doodstil was het toen de witte pater zijn lange verhaal deed over het dorp-met-de-vele-lettergrepen waar hij een hut had betrokken en waar hij over Onze-Lieve-Heer en Onze-Lieve-Vrouw praatte. Nee, beminde parochianen, zei hij met een onwereldse lach, in een grote soepketel hadden ze hem niet gestopt, bij zijn aankomst. Maar om te zeggen dat hij vreedzaam was ontvangen...

Toen hij echter de inboorlingen had kunnen zeggen dat hij hun de weg kwam tonen en de waarheid brengen, draaiden ze héél langzaam en voorzichtig bij. Velen van hen waren in hun hart lieve, blije, ja aanhankelijke mensen. Net kinderen. Dus ja, er was hoop. Toch was de missie er nog bij lange niet. Verderop in de binnenlanden, waar westerlingen zich niet waagden,

[p. 53]

heersten nog heidendom en bloeddorstigheid.

De witte pater beschreef hen in enkele brede verfstreken. Bij het woord ‘koppensnellers’ voer er een nooit eerder gevoelde ontzetting door de kleine, volgepropte kerk.

Hij besloot zijn preek met een voorspelling. Als wij - ja wij, de gewone gezinnen van Limmel, die ogenschijnlijk zo bescheiden parochie, maar onmisbare schakel in het rad van de Kerk van Rome - als wij het werk van de witte paters bleven steunen, in onze gebeden, met onze giften, dan zouden we de dag beleven dat God en de vrede zouden overwinnen aan de evenaar. Dan zou er vroomheid en beschaving komen tot in de eeuwigheid der dagen.

Ik bemerkte een gestommel aan mijn rechterzijde, een hand die tegen mijn elleboog aandacht zocht en jawel, daar kreeg ik zowaar een kwartje in mijn vuist gestopt, naast het al warm en lelam geworden wekelijkse dubbeltje.

Een paar jaar later werd er een nóg gedenkwaardiger mis opgedragen: een voor mijn eigen vader. Hij lag namelijk in de doodskist die voor het altaar stond en buiten, op het nieuwe gedeelte van het kerkhof, was al een gat voor hem gegraven. Maar dat is een ander verhaal.

Afgelopen donderdag - het definitieve einde van het carnaval - bracht ik mijn moeder naar huis, mijn ouderlijk rijtjeshuis in Limmel. Zij had drie avonden en drie nachten bij ons op de kinderen gepast, terwijl wij over de Pieterstraat zwalkten, in alle mogelijke variaties tus-

[p. 54]

sen de drie ankerpunten Pieter, Forum en de Belzj.

‘Stop eens als je wil,’ zei mijn moeder toen we langs de Sint-Janskerk reden.

‘Even naar pap?’

Ja, ze had het niet durven zeggen om mijn carnaval niet te bederven.

Wat niet durven zeggen?

Het had in De Limburger gestaan, een kort berichtje, dat niet opviel naast de grote foto's van het carnaval. Afgelopen zondag waren grafschenners op het kerkhof bezig geweest. Nou ja, grafschenners - kinderen die stenen hadden omgetrokken. De politie had gezegd: het was het werk van kinderen.

Vroomheid en beschaving tot in de eeuwigheid der dagen.

‘Blijf zitten,’ zei ik. ‘Ik ga wel kijken.’

Maar dat wilde ze niet. Mocht het graf van haar man zijn geschonden, dan hoefde zijn zoon dat niet als eerste te zien.

We liepen het kerkhof op. Het eerste dat opviel, was dat overal scherven van rood aardewerk lagen.

De kinderen hadden ook met bloempotten gegooid.

Maar schade aan de grafstenen... Toch! Daar zagen we een gevelde steen. Achterover, als een argeloze die in de rug is besprongen en gekeeld. Gewoon, uit bloeddorstigheid. Omdat ze zo zijn. Nog steeds zo zijn.

Daar: een doormidden gebroken zerk. Op gesprongen en gedanst, waarschijnlijk.

De weg tonen en de waarheid brengen - wordt dat nog wel eens gedaan?

[p. 55]

Elf grafstenen waren omgetrokken. Elf: macabere ironie in deze carnavalsdagen. Elf graven, maar niet dat van mijn vader.

Op het oudste gedeelte van het kerkhof, tegenover de ingang van de sacristie, valt mijn oog op een fonkelnieuwe grafsteen. Hier ligt sinds een jaar A.M., in leven schooljuffrouw. Ik moet zeggen sjaoljuffrouw, want de graftekst is in het Maastrichts.

‘Nooit getrouwd geweest,’ zegt mijn moeder.

Maar er staat toch een naam bij? Ik kijk en zie dat het de naam van de hoogbejaarde pastoor van Limmel is. Hij komt eerlang naast zijn zuster te liggen. Hij is ook de schrijver van de tekst. Het is een tekst die de passant niet onberoerd wil laten.

Staank stèl en luuster
veer zien op weeg
nao ut ieuwig leech
Oet drek en duuster

Sta stil en luister. De schooljuffrouw en de pastoor zijn op weg naar het eeuwig licht. Zij hebben de drek en het duister achter zich gelaten.