|
| |
| |
| |
VI
Pikkenacht stonde we achter het hek van de zaagmole an de Schie, vlak bij het huis van Stompie, waar 'k wat zag bewege en niet heen dorst, uit angst voor de nachtagente, die 't vaak zoeke in de sloppies van de krottebuurt.
‘Jij ziet in elke boom een diender!’ spotte Arentje, omdat 'k onderweg een paar keer geschrokke was van de wilge, die uit de bocht spronge of ze me grijpe woue.
‘Er zit volk in 't slop!’
‘Horre maar, jong! De hele weg is ons ommers niks overkomme. We redde het wel, als ie een beetje durft te durve!’
‘En als Stompie niet thuis is, of niet ope doet?’
‘Stompie?! Ik dacht, dat de ome van je vrind Rompel hiete. Is 't nou weer een ander waar je 't probere wil?’
‘Nee, maar ze noeme 'm Stompie, omdat ie z'n rechterhand heeft afgekneld bij 't kisteverstouwe an dek van een lijnboot in de have.... Ze zijn zelf erg arm....’
‘Ik heb nog geld!’ geeuwde Arentje, rammelend met de guldens in d'r mantelzak. ‘Kriezel heeft me pront uitbetaald, dat mot 'k eerlijk nageve.’
‘Heb jij nog geen heimwee?’
‘Ikke? Hoe kom ie daar nou bij, jong?! Ik laat niks achter om naar terug te verlange; en wat 'k rijk ben hou 'k in me arme!’ rukte ze en trok me zowat over de fiets. ‘Ik heb niks verlore, ben alleen maar benieuwd hoe Rotterdam er uitziet en 't verder gaan mot met ons allebeidjes!’
‘Jij wel!’ deed ik stug. ‘Maar ik wou, dat daalijk de wekker afliep en Gantelhoven kwam om me te waarschouwe: Theewater kookt, Rokus! 'k Wil wel wete, dat 'k snakkend verlang naar de tuin, de vrouw, de baas en alle mense waar 'k het mee kon rooie. 't Most een kwaaie droom en niet heuselijk gebeurd zijn: dat met Hennekes niet en met de andere net zomin.... Als hij z'n kop gehoue had, stond ik nou niet hier om Stompie uit z'n nest te kloppe....’
‘Dat is geen praat! Als ik me moeder nog had, een andere vader en betere mense, hoefde ik ommers ook niet te blauwbekke!’
| |
| |
vond Arentje, duwde me het holletje af naar de woning en nam de fiets van me over: ‘Vooruit nou maar! Ineens oversteke! Haal ze maar gerust uit d'r bed... Het zijn toch je vrinde, zeg ie.’
‘'k Ga al,’ bromde ik, stak vlug de kaai over, liep, met de bonzing in me borst, om het huis en begon zacht tege de geslote blinde het seintje te knokkele: ‘Nok-nokkedokkedok-nok-nok!’.. Geen sjoege!! Ik weer, en een beetje harder, an het tikke. Nog geen antwoord! Toen 't zo een tijdje geduurd had, werd 'k er zenuwachtig van, haalde de bezem van het afdak om er met groot lef mee tege de deur te hengste: ‘Bens!.... Bens!.... Bens!!’ tot het zolderraam opevloog en Stompie z'n mottige Pietheinkop naar buite stak: ‘Wat mot je, godzammegloeiend?.... Is 't gekkehuis los? Wie ben je, kaffer?!’
‘Ikke, Rompel!!’
‘Steek de merienerambam! Wie is ikke?’
‘Kriebeltje.... van Loek van Mooie Griet!’
‘Kim!’ knikte Stompie herkennend, sprak ineens veel zachter en gaf het teken, dat ie z'n broek an ging schiete om naar benede te kome. In minder dan een minuut was ie bij de deur met klein licht en schoof de grendels weg: ‘Zit je in de stront, hereboer?’
‘Ja, 'k wor gezocht!’
‘Kom binne!’ trok Stompie, schoof de grendels weer terug en dempte het licht met een vuile theedoek over de lampekap. ‘Wat kan 'k voor je doen, snuiter?’
‘Ik ben hier met me meisie, Rompel....’
‘Barst nou effe! Heb je een rijke erfdochter geschaakt?’ lachte hij schor, zocht naar lucifers om het kookstel an te steke, tapte water en zette de ketel op. ‘We zalle eerst maar een bakkie slobber make om op te kikkere! Of zitte ze je op je hiele?’
‘Nee, niks!.... Mag 'k me meisie binnehale?’
‘Meisies binnehale?! Natuurlijk! Maak er maar een harem van. Ik zal me rol wel spele.... 'k Vrees alleen, dat tante Riek het niet neme zou.... Is 't een lekker mokkeltje?’
‘Van Honselersdijk, waar ik vandaan kom....’
‘Honselersdijk?.... Nooit van gehoord!.... Zeker een schokkie met drie koeie en een kakhuis.... Affijn, jij heb een kalletje: import van 't boereland, fijnproever!’
| |
| |
‘Ze is fatsoendelijk....’
‘Dat spreekt, anders was er geen aardigheid an.... Kristus, wat ben jij opgeknapt in de vetwei!! Een kop als een bul; en zo bruin of ie een chokeladebootje gelost hebt. Tante Riek zal je niet meer herkenne, daar ga 'k vast van. Waar is je scharreltje?’
‘Staat nog buite in het slop: we hebbe de vlucht motte neme. 'k Wou je vrage, of je niet vloeke wil en niks gemeens zal zegge waar zij bij is.’ schooide ik. ‘Je mot niet denke, dat ze d'r zo een is....’
Stompie draaide zich verbaasd om, knoopte anstellerig z'n hemd dicht over z'n brede, behaarde borst en inspecteerde z'n broek. ‘Laat je gedroste non maar binne komme.... Wacht 'k zal nog effe de hark door me nete hale.... Hoogbezoek! Barones van Neemdekuite, doet me de eer, neemt hier d'r intrek! 'k Blijf je eeuwig dankbaar, dat je me daarvoor uit me nest haalde!’ Hij schoof de koker met ijzere haak over z'n polsstomp en verzocht me, om de riem e aan de arm vast te make: ‘Ziezo, Kriebel, dat zit! Laat de freule binnehuppele.... Ik ben uitgerust voor de maagderoof!’
‘Zal je niet vloeke, niks late blijke van de vlakte?’ drong ik, terugkomend van de deur, om Stompie nog is te late belove, dat ie zich netjes gedrage zou.
‘Ga je boeretroel maar hale!’ wenkte hij geruststellend. ‘Ik weet met dames om te springe.... Maak je geen kopzorg! Hale en zegge, dat 'k een zoentje te goed heb!’
Ik liep naar buite, het slop in, wenkte Arentje, dat ze kome kon: ‘'t Is in orde!’
‘Wat een vloekbeest, hi?’ fluisterde ze, terwijl ze me de fiets over het straatje doorgaf om in de schuur te zette: ‘Wat een taal! 't Is schuw, jong!’
‘Toe nou maar!’ jaagde ik, omdat ze wreifelend in de deur bleef staan, duwde haar naar binne, waar Stompie met z'n haak de stoele anpikte om ze ordentelijk te zette en op de tafel klom om de grote lamp an te steke. ‘Is dat nou je meisie, Kriebel?’
‘Ja.... ze heet Arentje.... En dat is meheer Rompel!’
‘Zeer vereerd!’ speelde hij, de ijzere haak in de hand van Arentje leggend: ‘Kielekielekiel!.... Vin je 't zo akelig, juffie?’
| |
| |
‘Ikke wel!’ stakkerde ze huiverend, kwam tegen me anleune en begon met d'r neusie te trekke van de zenuwe en de stank in huis.
‘Me haak, dat is zo goed als drie hande!’ vertoonde de gastheer beredderend, om de kamer een beetje ogelijk te make en wees naar Arentje: ‘Ik heb ook zo'n apperaat, Kriebel! Leit nog te marmotte in de vlooiebak.... Jullie zalle wel honger hebbe, niet? En wat is er nou feitelijk an het handje? Narigheid om haar?’
Ik vertelde in korte woorde, wat ons gebeurd was, vroeg dan, of we een paar dage konde blijve tot we wat anders gevonde hadde.
‘Dat is doenlijk!’ verzekerde Stompie, die, de veldwachter vervloekend, geluisterd had en telkens met z'n haak een uitval deed naar Petje, Kriezel en de andere: ‘Wat een bloedzuigers! Natuurlijk kenne jullie hier bivakkere; maar 't wordt behelpe, want 'k heb geen beddegoed over. Zij kan hier op de sofa en jij op zolder, met een tafelkleed over het hakhout.... Ganzedons is nog anders!’
‘Als we maar geholpe zijn!’ haastte ik.
‘Jullie woue zeker eerst bikke en dan een beetje maffe, niet?’
‘Graag, als 't kon!’ bedankte ik, Arentje helpend, die nog altijd in het midde van de kamer stond te snuffe en geen vin verroerde om d'r manteltje uit te doen: ‘Kom nou.... Uitdoen!.... Fijn, dat we hier magge blijve, hè?’
‘Ja,’ zei ze of het nee most zijn, drukte d'r arme tege d'r lijf, om me te belette dat ik het manteltje uittrok.
‘Sjeneer je maar niet!’ wenkte Rompel, terwijl ie de leeggeschonke trekpot wegzette en kwam met de broodtrommel an z'n haak op Arentje af: ‘Niet kinderachtig gaan doen, juffie,... Ik ben geen menseneter en geen Blauwbaard. 'k Heb nog nooit ook maar zó'n piezeltje jongejuffrouw opgevrete. Je kan me vertrouwe. Laat we dat afspreke! Jullie zalle genoege motte neme met wat ik uit de trommel voor weet te tovere. 't Valt nog wel mee: Akrababafoelietata! Ope de klep!!’ Hij toverde brood, boter, kaas, worst en jam op tafel, roerde in de thee met een kromme draadnagel, die op het blad lag: ‘Opvrete wat ik voorschotel! Tante Riek heeft nog wit in d'r portemenoppes en twee weke pof, als 't
| |
| |
helemaal weze mot. Je weet er alles van, Rook: Zolang als de lepel in de brijpot staat!’
‘We hebbe zelf geld’, stamelde Arentje.
‘Zuinig beware!’ knipoogde Rompel. ‘Als 't reisgeld groter is dan het berouw, kan je niks gebeure. Je hebt harde kans, dat ze naar je late dregge, vrijster. Je pa zal wel erg om je zitte huile.... Dan doen de meeste pa's en ma's van verwaarloosde kindere.... Anschuive en vrete!!’
Arentje had d'r afkeer en bleuheid zo'n beetje overwonne, hing d'r mantel over een stoel, ging naast me zitte, nipte af en toe an de thee en begon op 't lest een schijf brood naar binne te werke.
‘Donders jammer, dat je 't daar niet harde kon en 't zo gelope is!’ kauwde Stompie. ‘Jij zat er goed, met allebei je bille in de besteboter. Zo'n kans krijg je in je leve niet meer; en op de vlakte is geen rooie cent te verdiene; de halve ploeg zit in de lik.... Rukkies van twee, drie jaar of 't smeerworst is! Als je 't op link mot gaan probere, voorspel ik je raggeling op raggeling..’
‘Dat ben ik ook niet van plan’, bromde ik, Arentje toeknikkend. ‘'k Ben er van geschrokke!’
‘Van die hond, van Wolf, dat vond ik keurig!’ negeerde Stompie. ‘Wat een schijtlaars, die veldwachter. De hond had 'm zó.... zó ope motte hale met z'n scheurtande.’ De gastheer kraste met z'n haak over de tafel: ‘Zó.... alles er uit: z'n hart, lever en darme! Ja, dame, alles schoon, radikaal er uit!.... 'k Heb intussen ook nog een hond gehad, Kriebel, een kwijlebabbel, die 'k op heb motte ruime, omdat ie uit de hand van de recherche vrat! Dat kenne we niet hebbe! Zo'n brok bazalt om z'n nek en de Schie in!’
‘Nee toch!’ schrok Arentje. ‘Je eige beest!’
‘Noem je dat eige?’ sakkerde Stompie. ‘Nou nog fraaier! Vort er mee! Voetjespoele, zeie de geuze; en daar hou 'k me an. Met verraaiers heb 'k geen medelij, die motte maar slikke wat ze likke.... 'k Heb alleen maar hart en kameraadschap voor ieder die fideel is, he, Kriebel?’
‘Ja, Rompel, bedankt!’
‘Neem nog een kontje kaas, meid!’ presenteerde hij, sneed een homp af met z'n zakmes en mikte het op het bord van Arentje:
| |
| |
‘Kwaliteit!.... Kaas, daar kan je anstaande over meeprate.... Niet vrage, hoe 'k er an kom.... Vijf vingers en een lichte hartklopping.... Olrijd!. 'k Neem zelf ook nog een mootje; en dan zalle we tante Riek is uit d'r vuil porre!’ Smakkend liep ie naar de kolebak, nam er een moker uit, waar ie mee op de zoldertrap ging bonke: ‘Val niet uit je nest, engel! We hebbe visite! Kriebel met z'n mokkeltje!’
‘Wàààh?’ wier er geroepe.
‘We hebbe gaste!’ mokerde Stompie. ‘Logees! De ouwe gabber van Loek met Arentje.... Wat is de naam, dame?’
‘Pot’, bloosde ze.
‘Mevrouw Arentje Pot-verdomme!!’ gaf Rompel door, bonkte vloekend op de traptrede: ‘Er wordt op je gewacht, lieveling! Je behoue nederkomst zal me een vreugd zijn!’
‘Joe!’ gilde tante Riek en kwam meteen uit bed, wat te zien was an het slingere van de lamp.
Arentje had ondertussen twee schijve brood naar binne gekregen, zat knipperend in het licht te doezele van de moeheid, lachte witjes, toen ze mork, dat 'k naar d'r keek: ‘'t Mot nog wenne, Rokus.’
‘Natuurlijk!’ hielp ik. ‘Ze zijn toch goed voor ons!’
‘Bestig!’ prees Arentje, streelde m'n hand, angstig kijkend naar de trap, die kraakte onder het gewicht van de struikelende tante Riek.
‘De val der engele!’ wees Stompie, trok z'n morrelende haak uit de gootsteen om naar de trap te holle: ‘Mot je opgeraapt worde, snoezebout?’
‘De krak in je lende!’ groette tante, schommelend in d'r vlees. ‘Ook goeiemorge!’ Geeuwerig plukkend an de papiertjes in d'r vette haarslierte plofte ze naast me neer: ‘O, nee maar! Ben jij het Kriebel?! Sodejanus, wat ben jij een vent geworde op 't boereland! Zeker van de biest met krente en frisse lucht?.... En is dat je anstaande?’
‘Ja,’ knikte Arentje schuw.
‘Doe maar gewoon, kind, je ben hier onder de....’
‘Rook wordt gezocht door de grandige!’ stuitte Rompel, die z'n vrouw het seintje gaf, dat ze niet zo door most rammele. ‘Hij wou
| |
| |
met z'n meisie een paar dagc hier blijve, Riek. Hij weet voor 't moment geen uitweg.’
‘Hoe meer ziel, hoe meer vreugd!’ gaapte tante Riek, d'r nachtjak schikkend. ‘Zou ie me niet is bediene, Gerrit, of mag ik hier om klokke vijf de dorstdood sterve?!’
‘Eén thee! Wordt an gewerkt!!’ oberde Stompie met een vuile doek over z'n schoer. ‘Was ie je gezicht vandaag nog, schat, of stel je 't een week uit?’
‘Zet maar water klaar!.... Waar komme jullie vandaan?’
‘Uit het Westland,’ vertelde ik, ‘we konde 't niet langer bolwerke en hebbe de hele nacht an 't kraute geweest om door te kome. We woue graag een beetje slape, als 't weze kon.’
‘Maffe? Hier bij ons?! Dat zal niet zo mooi gaan, dat kan met de beste wil niet....’
‘Ach, welja!’ kwam Rompel tussebeie. ‘Met een beetje behelpe. Zij in ons bed en Rokus op de sofa.’
‘Nou, affijn, als jij de dienst al uitgemaakt hebt, hoef ik me nergens meer mee te bemoeie, verdommese Janhen!’ ruziede tante, waggelde naar de gootsteen om zich te wasse en lichtte het gordijn van het achterraam: ‘Die fiets van jou, Kriebel?’
‘Ja, de mijnes.’
‘Link?’
‘Nee!’ kleurde ik, dolblij, dat Arentje niet begreep wat er mee bedoeld werd.
‘Als 't wel zo is, mot je 't zegge!’ zeurde tante Riek met de klodders groenezeep op d'r voorhoofd. ‘Daar kenne we kwaad mee, want wat motte we zegge, als ie in ons schuurtje gevonde wrordt? Beter in de doorloop zette, dan wete we nergens van, hè?’
‘Niks an 't handje!’ verzekerde ik, terwijl 'k tersluik keek naar Arentje, die schrikkerig moeite deed om niet in slaap te vallen. ‘Ze is erg afgemat, Rompel!’
‘Nog al wiedes!’ knikte hij, begrijpend wat ik voorhad, en pakte ze uitnodigend bij een arm: ‘Kom, allee, juffie, je ben alhaast onder zeil. 'k Zal je effe wijze, waar ie je op kan vouwe.’
Arentje keek weifel, wezeloos naar me op, volgde willig, toen Stompie z'n aanbod herhaalde en zocht verknijpend m'n hand: ‘Welteruste, Rook. Juffrouw....’
| |
| |
‘Dag, Arentje,’ groette ik onbeholpen.
Tante Riek was inmiddels goed wakker geworde, ging etend naast me zitte om me uit te hore: ‘Is 't mis met er?’
‘Wah?!’
‘Nou ja, verrek, er mot toch wàt mee an de hand weze?’
Ik vertelde, op van de slaap en tobberij, wat ik kwijt wou zijn, keek telkens verlangend naar de sofa, tot Stompie er erg in kreeg, me met een wippertje op het meubel kantelde en toedekte met een brok zonnescherm: ‘Maf ze!’
‘Welbedankt, Rompel!’
‘Straks prate we verder,’ begon hij weer, terwijl ie m'n voete inrolde met een stuk overgordijn. ‘Dat met je mokkeltje kan zo niet, dat wordt me te link. Die is minderjarig en zo groen als dakverf.... Truste!’
Ik sliep opstoot, mag gedroomd hebbe van Gantelhoven en Blauweaai, die alsmaar kissies inmekaar stond te trappe, tot Hennekes kwam met een brok bazalt an een touw om Wolf te verzuipe, want Stompie, bezig met schoenlappe, zat me lachend an te gape: ‘Heb ie de merrie gehad, Kriebel?’
‘Weet niet!’ staarde ik. ‘Waar is Wolf?!’
‘Wolf? Wolf Kramer, bedoel je? Die heeft twee jaar voor het snuffele bij Simon de Wit!’
‘Ach, nee.... En Arentje?!’
‘Is met Riek in het schuurtje om piepers te jasse!.... Gaat al aardig met die twee. Ze heeft het te pakke, dat mokkel van je, is al een paar keer hier geweest om over je haar te strijke.... Dat vergeet Riek elke ochend!.... Anders wel een pittig frommes waar je mee an ben komme zeile; maar veels te groen, zeg ik je, veels te stumperig om wat mee te onderneme. Te gaaf om te liege; en jij heb geen tijd om te wachte tot ze 't ingehaald heeft. Je mot ze weer zo gauw mogelijk zien te loze, als je zelf niet helemaal in de sereibel wil rake.’
‘Hè?’
‘Dat jij en ik er een jesisse hoop gelazer mee krijge! Je hebt alle kans, dat haar opsporing verzocht wordt en alles op snare staat om haar te vinde.... Uit de kou ben 'k er mee!!’
‘Denk ie?’
| |
| |
‘'k Ga er vast van en weet me niet te dekke met smoesies. Je kalle is in 't verhoor als stop was en zal meheertje wel simpend verteile, dat jij er hebt meegetroond en ik van alles op de hoogte was....Aboe!’
‘'k Zal zorge, dat we weer rap weg zijn,’ beloofde ik, het zeil van me afgooiend, ‘'k Wil jou en Riek geen narigheid bezorge.’
‘Jij niet! Met jou kan me niks gebeure,’ hamerde Stompie, het zoolleer met z'n haak op de klopsteen dwingend. ‘Jij laat niks uit, daar kan 'k patent op neme; maar zij gaat rammele als een dolle schroef en maakt spane. Let er is op! 'k Hoef jou toch niks te verteile? Je mot probere om ze weer zo rap mogelijk naar d'r kafferkraal te krijge.... Of anders in een dienst met permissie van d'r vader.... Zo wordt het niks, geen lazer!’
‘Hoe laat is het?’
‘Dik drie uur! Je hebt een lekkere snierk gemaakt, ouwe jonge! Als ie je een beetje weet te drukke en geen gekke dinge uithaalt met dat nieze, sleep je 't er wel door.... Ze doen je niks. Alleen niet zo onrustig weze....’
‘Ze zoeke me toch!!’
‘Larie! Jou gebeurt niemendal, zolang ie je van de vlakte weet te houe en de buitekant kiest. Zoeke gaan ze je niet: ze hebbe wel wat anders te doen! Mooi genoeg als je door eige stommiteit in d'r hande loopt. Dan rape ze je op; nogal nuchter!! Je mot een penozetje beginne, waar je geen kwaad bij ken en de stad mije om uit de kiere te weze.’
‘'k Wou een baas zoeke....’
‘Ga je hoofd nat make! Je ben opweg om kreezie te worde, jij! Een baas!.... Probeer het is op 't hoofdburo!! Werk voor jou?! Dat mot toch spaak lope, sufferd! Je zal motte zegge wie je ben en uit te voere hebbe wat je wordt opgedrage....’
‘Nou, wat nog? Graag!!’
‘Praat geen onzin, Kriebel! Een baas en zo, dat is voor jou verkeke zolang je gesinjeleerd staat.’
‘Ik wil eerlijk me brood hebbe!’
‘Ik ook! Maar 't lukt me niet altijd; en 't smaakt me zo ook. Ik, met me verminkte klauw, kom nergens an de slag: ze luste me niet meer! Verhongere heb 'k an de borst al afgeleerd en 't lot
| |
| |
heeft me niet voor niks een haak geschonke. Jij en ik, we zijn allebei invaliede en angeweze op samewerking, om an de kost te komme. Ik heb een joppie voor je; maar eerst die boeretrien foetsie!’
Ik gaf geen antwoord meer, liep naar de kraan, om me te wasse, keek door het zeepschuim naar Arentje, die nog doende was in het schuurtje en lacherig zwaaide: ‘Gedaggies!!’
‘Ook gedag!’ deed ik, pijnlijk van de zeep in m'n oge en zocht in de blindeweg naar een doek.
‘Als je van plan mocht zijn, om hier te ankere,’ probeerde Stompie hervattend en reikte me een doek an, ‘als je wil.... Hier de broodwinning!’ Hij haalde een doos met schrijfpapier en enveloppe uit de linnekast. ‘Uitkomst voor allebei....’
‘Met postpapier gaan lope?!’ gruwde ik, ontweek de handel en vluchtte naar Arentje, die een aardappel an het mes in de hoogte stak: ‘Die bommerd heb 'k voor je appart gehoue, omdat je zo heb motte trappe met de vracht achterop!’
‘Went het al een beetje?’ stumperde ik.
‘Ik rooi het wel, als 'k maar wat te doen heb, jong!’
‘Ze brengt d'r hande mee!’ prees tante Riek. ‘Zo'n dienstbode, daar heb 'k me halve leve naar zitte verlange, om de boel an te rakke. 'k Zou ook zo graag is voor mevrouw spele voor 'k de kist in ga. Affijn, 'k zal het dan nou is raaie en heb me heilig voorgenome, om me geen zeer te doen. Arentje zal alles is een behoorlijke beurt geve, hè, meid?’
‘Waarom hou je ze niet?’ lijmde ik en ging zitte op de aardappelzak om mee te helpe.
‘Zorg jij voor bikke, als 'k haar bij me hou?’ kaatste Riek, die er breed bij ging leune. ‘Twee man meer, dat vergt nog al wat van de pot.... 'k Ben zo gesjochte als luis....’
‘Zorge voor de pot, natuurlijk!’ beloofde ik. ‘Als 'k maar niet met postpapier hoef te lope: Here, mevrouw, nog wat nodig van een ongelukkige veldstudent met zes zieke kindere en een trugtrapfiets?’
‘Ga jij d'r om spotte?!’ vermaande Arentje ernstig. ‘Je mag het niet over je uitlokke, Rokus!’ Ze zette het mes in de piepers bij het verschijnen van Stompie, die me achterna zat met de doos
| |
| |
postpapier en weer anklampte: ‘La' me nou is effe verstandig prate, Kriebel. Jij neemt goddome de renner al nog voor ik zegge kan, waar 'k heen wil!’
‘Accoord!’ wenkte ik, Stompie de schuur uit werkend. ‘Wat heb je te présentere, koopman?’
‘Niks waar je kwaad mee kan! Dat heb ik je toch al gezegd, uitduiker. Ik heb een penozetje om van te kwijle voor een gozer, die niet in de smieze mag lope.’
‘Als 't maar eerlijk is!’ onderbrak ik, terwijl we het huis weer binnegingen, om niet door Arentje beluisterd te worde.
‘Eerlijk? 't Lijkt wel of je voor zendeling weg geweest ben!’ bromde Rompel, de doos op tafel kwakkend. ‘Ze hebbe je driekwart verziekt met d'r zedelijke verbetering. Dat gedaas is naar je hoofd geslage: je doet zo sijmelemijmel.... Steek je tong is uit!’
‘Wat heb je te verkope?’ grauwde ik, in de veronderstelling, dat het weer op postpapier uit most draaien.
‘Hier, let is op: de klauw, die 'k niet meer heb, zal ons an vrete helpe. Jou en mijn!’ Hij beukte met de haak op de leuning van z'n stoel: ‘Me ongeluk, me verminking: hiep! hiep! hoera!! brengt cente op. 'k Doe het al maande en met succes. Was de broodtrommel vol vanochend, ja of nee?’
‘Vol,’ most ik beame.
‘Dat dacht ik ook!’ gniffelde Stompie, een envelop opepeuterend. ‘Ze magge de loeloe geniete met d'r genade uit het soephuis. Ik diep me vrete toch wel op, houd er erg in! Ik schrijf versies, of eigenlijk tante Riek; maar ik vind ze uit, omdat 'k het leve ken en weet, hoe me klante het hebbe wille om belazerd te worde. Een afgeknepe klauw, dat zegt ze niks, is te alledaags; en 'k heb nou eenmaal geen ander mankement om 't griezeliger te make. Maar Onze Lieve Heer, de compejon van alle bedelaars, brengt uitkomst. Zodra je hem er in betrekt, gaan ze 'm knijpe en durve je niet meer op d'r stoepie af te schepe met een: Stikdebobberd! Trane, godsvrucht en ootmoed, dat is wat ze vrage; en wat ze vrage heb ie te levere, als je voor koopmannetje gaat spele. Versies over je rampspoed, jawel.... maar niet vloeke, niet opstandig doen, want dat kost je je cente. 'k Zing van me ongeluk, van de oppassende bootwerker, die psalmpies kweelt... godzammelazere!!
| |
| |
Het lied van de havebonk, die niet zuipt, niet kettert en: Gosterjeetje zei, toen ie z'n klauw afklemde. Zo'n brave borst als ik, daar smulle ze van, Kriebel. Die late ze niet op d'r stoep vernaggele van de narigheid. Zoveel vroomheid, bij de smartelijkste beproeving, maakt ze week en gulhartig.’ Hij toonde het beschreve vel uit de envelop, hield het, om meer licht, bij het raam en probeerde te ontcijfere. ‘'k Kan dat spijkerschrift van Riek niet ontwarre.... Lees zelf maar effe, Rook.... Weik nummer heb je daar?’
‘Nummer drie.’
‘O, dat is op een na de laatste!’ glunderde Stompie. ‘Een juweeltje van lulmaaranmekaarkunst. De beste die 'k saam wist te draaie; en reuze geschikt om er vlijtig mee te werke.... Lees maar is voor!’
Ik ging op de rand van de tafel zitte, kuchte gewichtig en begon dreinerig op te zegge:
Gedenk, dat eens de heere zei....
Meheer, mevrouw, de meid incluis
En al wie God dient in uw huis,
Ook ik heb eens, als gij, een schat,
Twee hande an me lijf gehad.
Helaas! de Heer, die schikt en geeft,
Mij weer een hand ontnome heeft....
Ik werkte nijver op het dek
Eens van het dubbelschroefschip Lek.
De zon scheen heerlijk - Ik, welaan,
Ving dankbaar met psalme aan....
Toen kwam een kist van duizend pond
Waarop NO HOOKS te lezen stond.
De kist hij zwaaide naar luik 5
En ik viel van mezelve stijf,
Omdat de vracht gleed uit de strop....
Ik zag 't gevaar, trad reddend op!
De kist kwam goed en wel benee:
Helaas! Helaas! m'n hand kwam mee....
| |
| |
De hand, die 'k jarelang bezat,
Waar 'k me geluk en brood in had,
Heb ik bij deze ramp verspeeld....
De tijd, die alle wonde heelt,
Gaf mij een haak, waarmee ik tracht
Te zinge mijn zo droeve klacht.
Gedenk, dat eens de Heere zei:
Wie an de arme geeft, leent Mij
Gedenk den man, die biddend hoopt,
Dat gij van hem dit liedje koopt
En met zijn linkerhand u groet,
Wijl hij z'n rechter misse moet....
‘Nou en?’ polste Stompie, toen 'k het lied had voorgelezen en zwijgend bleef stare, omdat 'k niet goed wist hoe 'k er mee an most. ‘Is 't geen dodderig staaltje van vlotte schijnheiligheid? 'k Geef het je te doen, om het zo voor mekaar te knoeie.... 'k Sta paf, dat je nog niet zit te snottere en je portemenee omdraait! Kan het wat worde met ons?’
‘'t Is in elk geval geen stele,’ gaf ik toe.
‘Stele?! 't Is zo eerlijk als goud! Ik ben toch me klauw kwijt, waar of niet? En heb jij mijn al is een onvertoge woord hore zegge? Nee, om de verdommenis niet, want dan zou 'k een huichelaar weze en me motte schäme voor me klante, die zo rechtschape zijn.... Nou jij, Kriebel!’
‘Wel, goed! 'k Ben er voor te porre.... 'k Mot wàt doen om je niet uit te vrete.’
‘Af de kous!’ hapte Stompie. ‘Jij gaat naar Hillegersberg om de liedjes uit te zette langs de villaatjes. Daar is het veilig voor je en nog niet afgegraasd. Jij bezorgt ze en ik kom de andere dag met gepoetste haak om antwoord. Wat het opbrengt gaat in drieë: jij, ik en tante Riek....’
‘Kan Arentje hier blijve?’ stelde ik voor. ‘'k Wil het ook om haar verdiene.’
‘Ik heb niks tege je mokkel,’ beweerde Rompel, ‘maar zij breekt jou de nek. Versta dan toch rede! We krijge om haar een inval met
| |
| |
huiszoeking, want ze wordt gezocht en gezien.... Je verraaiers slape niet. Als ze kome van de zedepliesie, zal 't wel in de nacht weze, dat is de gewoonte. Begrijp je nou, waarom ik jullie zo kuis gesippereerd hou: een benede, een bove! Ze magge me niet grijpe voor het geve van gelegenheid, vat je. Wat jullie in 't schuurtje uit wille hale, kan mijn niet verdomme en zal tante Riek ook een zorg zijn....’
‘Daar kome we niet voor, hebbe we geeneens an gedacht,’ bekende ik.
‘O, niet?!’ grinnikte Stompie, schoeisel en klopkei bergend onder de gootsteen. ‘Hebbe ze je zo hopeloos bedorve met d'r reclassering? Waar sleep jij een mokkel voor mee als 't niet dáárom is?’
‘Omdat ze mijn ook niet in de steek liet, toen 'k in de knoei zat en uitgekotst werd en omdat ik van haar hou en 't eerlijk met er an wil legge....’
‘Nou, affijn,’ grijnsde Stomp ongelovig, ‘je kan me nog meer verteile, knaap. Eerlijk en kuis.... Godzamme, dat kan erg worde als 't niet overgaat; maar je ben nog jong en wie weet vergroeit het met de jare..... Moed houe maar! Wat doen we met de versies?’
‘'k Ben bereid om het mee an te pakke, als 'k Arentje verzorge kan.’
‘Zij slaat door en helpt mijn de lik in!’ weigerde Stompie.
‘Dat verbeel jij je maar,’ wist ik, ‘zij zegt wat jij haar inprent Wedde?’ Ik wachtte niet op antwoord, wenkte Arentje, die met tante Riek op de bank achter het huis zat, zei wat er van haar verlangd werd en bracht ze bij de kostbaas, die al meteen voor bef ging spele:
‘Wie bent u, juffrouw?’
‘Neeltje Vonk.’
‘Waar vandaan?’
‘'s Gravezande!’
‘Hoeneer gebore?’
‘Achttien geweest....’
‘Eeuwigsode!!’ vloekte Stompie verbluft. ‘Dat is glashard en lik op stuk! Heb je dat uit je eige, freule?’
‘Nee,’ bloosde Arentje, ‘heb ik onderweg motte lere van
| |
| |
Rokus, die zei, dat we andere name moste hebbe en niet oud genoeg ware voor de pliesie....’
‘En hoe oud ben je nou? En hoe heet je als 't voor de commesaris zou komme?’ ondervroeg Stompie, knipogend naar tante Riek, die binne kwam.
‘Neeltje Vonk, van 's Gravezande, achttien jaar geweest!’ ratelde Arentje.
‘Kim!’ glunderde Stompie bewonderend. ‘En jou versleet ik voor een grieskuike..... Addenom! 'k Kan nog wat van je lere, zussie!’
‘Nee, niet!’ stamelde ze, hulpzoekend bij m'n hande. ‘Als 'k het om Rokus zeg, is het geen leuge....’
‘Goed gezien, meid!’ ondersteunde tante Riek. ‘Altijd maar denke, dat het om Rokus is. Met de waarheid kom je niet ver....’
‘Liegen op z'n tijd en pas,
Brood in huis en geld in kas!’
rijmde Rompel, greep Arentje bij een hand en liet ze plechtig belove, dat ze altijd en overal verklare zou: Ik heb gezegd, dat ik Neeltje Vonk van 's Gravezande en achttien ben. Rompel en z'n vrouw hebbe nooit gewete, dat het anders was en me in huis opgenome om een dienst te zoeke in de stad.’
‘Voormekaar!’ vond tante Riek. ‘We vertrouwe er op of 't een eed is en zalle er maar meteen een fuif van make.’ Ze haalde een pulletje van de schoorsteen, stortte de dubbeltjes en cente op het blad uit en begon te telle voor bier en versnapering: ‘Net genoeg voor vier halve flessies en twee cocuspuntjes op de goeie afloop.’
‘Hale!’ commandeerde Stompie, de doos met liedjes door de kamer gooiend en beduidde Arentje om de tafel op te ruime:
‘Leve de vreugde en hoog de poweezie, compejon!!’
|
|
Auteursrecht onbekend