Kort begryp des levens ende der deughden vande weerdighe Joanna van Randenraedt

IX. Capittel.
Ghebedt.

WY en konnen 't ghebedt van JOANNA niet bequamelijcker verhandelen, dan naer de verstervinghe: want beyde dese deughden als gesusters ende onscheydtbare mede-gesellingenzijn, vande welcke de verstervinghe voorgaet, ende 't gebedt na volght. Soo wordt de Bruyt in't Boeck der Sanghen van den Hemelschen Bruydegom geleydt, die haer voorgaende ende aenlockende om te volgen, seyde:^(a) Ick sal na den Bergh van Myrre gaen, ende na den heuvel van vvieroock. Wat dit bediet, leert den H. Paus Gregorius, schrijvende op de ghemelde woorden aldus. VVat verstaen vvy door den Bergh van

(a) Cant. 4.6.

[p. 243]

Myrre, als een stercke ende verheven verstervinghe; die by de Myrre vergeleken wordt, om dat de Myrre bitter van smaeck ende goedt van reuck is. Ende wat verstaen wy door den heuvel van wieroock, als een verheven ghebedt? 'T welck by eenen heuvel, ende niet by eenen bergh vergeleken wordt, om dat 't Gebedt lichtelijck bekomen wordt, als den bergh van verstervinghe verovert is; ende by den wieroock, om dat het als wieroock ten Hemel op-klimt. Den Bruydegom dan gaet na den bergh van Myrre, ende van daer na den heuvel van vvieroock: vvant hy vriendelijck die sielen besoeckt, die hy door verstervinghe haerder ghebreken siet opklimmen.

Laet ons het Ghebedt van JOANNA ter handt nemen, ende dat bequamelijck deelen.

I. §.
Ghebedt in't ghemeyn.

DIe sou seggen dat het leven van JOANNA een geduerigh ghebedt is gheweest, en soude sich niet misgrijpen.

Van haere eerste minder-jarigheyt heeft-men bemerckt dat haren gheest besonderlijck ende sonder ophouden hiet toe gedreven wierdt: want sy van alsdan uyttermaten neerstigh was, soo tot het leeren, alt tot het oeffenen, van al wat tot het selve dienstigh ende voordeeligh is. Sy hoorde Sermoonen t'allen tijde seer geerne, ende wierdt daer toe als ghedreven, oock eer sy die wel verstaen kost: ende die gehoort hebbende, pooghde sich, om den inhout van 't Sermoon diep in te printen in haer memorie. Ende sy hadde daer op veel te vraghen,

[p. 244]

om de saeke beter te vatten, namentlijck als sy noch een kindt zijnde, by gebreck van jaren ende van wetenschap, de saeke niet wel en begreep. Daer naer onder-socht, sy de bequaemste middelen, om in't werck te legghen, datse inde Sermoonen ghehoort hadde. Op dese dinghen speelden haer ghedachten geheel den dagh: ende sy bevondt metter tijdt meer en meer, dat gelijck de spijse beter voedtsel gheeft aen het lichaem, als sy inden mondt wel geknouwt wordt; alsoo oock de waerheden des Gheloofs profijtigher zijn aen de siele, als die dickwils ende aendachtelijck overpeyst worden: segghende, dat soo menighe Geloovighe niet en onderhouden de wetten Godts, en soo menige Geestelijcke niet en wandelen den wegh der deughden, om datse niet rijpelijck en overlegghen dese waerheden.

Van haer kintsche jaren was de Kercke haer lustplaetse: alwaer sy aen een jeder diende tot stichtinghe, ende tot voorbeelt van alle Godtvruchtigheyt. Sy was van haer vier jaren wel bedreven inde mondelijcke ghebedekens, die sy daghelijckx las: ende van haer vijf jaren begon sy afghesonderde plaetsen te soecken, om bequamelijcker te bidden. Wat was dit altemael, als kalck en steenen, ick wil segghen, bereytsel, om den grooten ende verheven bouw des ghebedts op te trecken?

De gheneghentheyt tot d'eenigheydt groeyde in haer met de jaren: en gheene plaetse en was haer aenghenamer, als de Kercke, ende de kamer: om te bidden, geestelijcke Boecken te lesen, eenigh handtwerck aen te nemen: ende daer-en-tusschen den gheest altijdt met Godt te bekomeren. Ende ghenootsaeckt zijnde om onder de menschen te wesen en verlietse daerom 't ghebedt niet.

[p. 245]

Was sy aen de tafel? sy badt: want sy alsdan het etẽ, dat haer swaer ende lastigh viel, socht lichter te maken met soete gepeysen. Somwijlen offerde sy haer selve aen Godt, om in hem verteert te worden, ghelijck de spijse van haer verteert wierdt. Andermael, dat gelijck de spijse veranderde in haer bloedt ende vleesch; sy oock teenemael in Godts-liefde mocht veranderen, ende andere diergelijcke.

Was sy in eenighe t'samen-sprake met menschen; sy badt: want se geen gehoor en gaf, dan alleenelijck aen Godtvruchtighe dinghen. 'Tgebeur de somtijds dat-se in't gheselschap was, daer-men onbescheyde saken voor-hadde: als wanneer JOANNA niet en wist wat'er geseydt wierdt. Ende sy is somwijlen twee uren lanck geweest in diergelijcke gevallen, sonder een woordt te spreeken. Als haer geseyt wierdt, dat-se niet en sprack, of als-men haer ghevoelen afvraeghde, antwoorde: VVel wat sal ick segghen op 't gheen ick niet en verstaen? Maer als-men van Heylighe saken sprack, dan gonck haer hert, en haren mondt open.

Gongh sy lanckx de straten? sy badt: want sy alsdan niet alleenelijck haer ghepeysen op Godt en hadde, maer oock alle Beelden van Christus, of sijne Heylighen, die op de straten waren, met een kort gebedt vereerde. 'T is eens gebeurt, dat-se wat spoedigh voor by een Crucifix gaende, het selve ghesien en hadde: als wanneer sy hoorde dese woorden: JOANNA, gaet-ge soo voor by, sonder my te groeten? Waer op sich omkeerende, sagh het Beelt vanden gekruysten Salighmaker: ende terstont vallende op hare kniên, bekende hare plicht, ende bedanckte den goedertieren Godt van sijne vermaninghe.

[p. 246]

Wat wil ick hier voorder van segghen? met een woort alleen, kan ick goet-maken dat het leven van JOANNA een geduerigh gebedt was: seggende met de waerheyt, dat het haer seer pijnelijck, ende een overgroot torment was, oock voor korten tijdt het ghebedt te derven. Ick bewijse dese waerheydt met dese geschiedenisse.

Den Biecht-vader hadde aen JOANNA, die siecker-tieren was, gheboden s'morghens tot ses uren te rusten, ende niet in't minste by nachten te bidden: 't geene een hert woordt was voor JOANNA: aen 't welck sy nochtans sich onderwierp. By nachten wacker wordende, vreesde sy haer herte tot Godt te keeren, om teghen den wille vanden Biecht-vader niet te misdoen: ende Godt was evenwel in haer gepeysen. Aen den welcken sy alleenelijck seyde: Heere, ick moet slaepen. Maer onvoorsiens sich eens vergetende, met te segghen: Och! mijnen Godt! badt terstont om vergiffenisse, vreesende teghen de ghehoorsaemheyt misdaen te hebben. Maer bemerckte terstont, dat sy hier mede teghen de gehoorsaemheyt op een nieuw misdede: want vergiffenisse vraghen, was oock bidden. VVat gevoelen sy gehadt heeft in dit ghebodt des Biecht-vaders, van sich by nachten van 't ghebedt t'ontrecken, gheeft sy te kennen met dese woorden. Dat ick soude willen verklaren vvat tormenten mijn herte ende mijn siele dies aengaende gheleden heeft: dat vvaer te vergheefs. Dien gheduerighen teghenstant om te slaepen, en niet te bidden, is onverdraghelijck. Ick en vvist niet, hoe ick 't hadde: het docht my onmoghelijck, my soo te moeten stellen, teghen dien invvendighen treck tot Godt. Ick hebbe oock groot achterdencken, of ick, met voort te gaen in alsulcke ledigheyt, wel mocht verslappen: VVant het sijn dingen,

[p. 247]

die de bedorven natuere toegheven: dan ick ghevoele min moeyte om my tot Godt te begheven, als my van hem te trecken.

Wat dunckt u Leser, en was het Leven van JOANNA niet een gheduerigh bidden? Die by nachten swijmelende soo groot ghewelt moest doen, om het gebedt te laeten, die dit verbodt vanden Biecht-vaeder voor een onverdraeghelijck torment heeft ghehouden; wat heeft die soo by nachten als oock by daeghen ghedaen, den vrijdom ghenietende om te moghen bidden.

Sy hadde seer veel ende verscheyde practijcken van bidden, die te menighvuldigh zijn om hier beschreven te worden; want aengaende den Roosenkrans, heeftse wel hondert verscheyde manieren verdacht, om met meerdere inghekeertheydt des herte dien te lesen. In haer schriften staen oock vele schoone oeffeninghen uytghedruckt, om Godtvruchtelijck Misse te hooren, ende andere dierghelijcke wercken, profijtelijcker ende aenghenaemer aen Godts ooghen te maecken.

Haer Ghebedt en was niet alleen voor haer selven, maer oock voor andere: wantse niet meer iemant uyt haer ghebedt en sloot als uyt haere liefde, die tot alle menschen haer uytreyckte, ghemerckt dat den Soone Godts voor alle menschen ghestorven is. Ende al hoe wel sy bekende onweerdigh te sijn, om van Godt verhoort te worden, en weygherde nochtans aen niemant haeren bystandt, die versocht wierdt.

De kracht van haer ghebeden onder 't volck seer bekent zijnde, was 'er eene jonghe ghetrouwde Vrouwe van haer goede kennisse, die door IOANNA groote aelmoessen uyt-reyckte aende Armen.

[p. 248]

Dese sieck zijnde, versocht van haer, Godt te willen bidden, datse de ghesontheydt moght wederkrijghen, by aldien dese dienstigh waere tot haere saligheydt, maer anders niet: want het een seer Godtvruchtighe vrouwe was. IOANNA begonst te bidden, ende den Heere vertoonde haer in 't ghebedt de ghesteltenisse van die vrouwe: hoe datse noch eenighen tijdt soude leven, maer met lijden gheoeffent worden, ende haere lijdsaemheydt ende overghevinghe van haeren wille, aen hem seer aenghenaem soude wesen: datse niet veel ghesonde daeghen en soude hebben, ende vroegh vande weereldt scheyden. Quaelijck en hadde IOANNA begonst te bidden, of dese siecke bevondt haer soo verlicht, datse niet en twijffelde of sy hadde door dese ghebeden volle ghesontheydt bekomen: maer IOANNA seyde haer heymelijck alle de schickinge des Heere, haer verkloekende om alles te lijden ter liefde Godts, dat haer toegheschickt was; ende gelijck IOANNA voorseydt hadde, soo is 't geschiedt. Als sy dit beschrijft, voeght 'er by dese waerschouwinghe. Ghemeynelijck gaet het soo, dat iet besonders overkomt, of in 't lichaem, of inde goederen, of andersints, aende ghene die eerst tot den geestelijeken staedt sich willen begheven, ende daer naer afvvijcken: vvant Godt en vvordt niet gheerne verstooten.

Somwijlen wiertse van soo veele versocht om te bidden, datse niet en wist van waer eerst beginnen. Waerom sy alsdan de vryheydt nam, van vriendelijck Godt te vraeghen, om wat reden dat hy toeliet, datse van haer Biech-vaeders, ende andere overlast wierdt, met soo veele saecken van hem te versoecken, daerse d'alderonweerdighste was van alle menschen; datse gheerne ghehoorsaem was,

[p. 249]

ende gheerne dienst dede aen een ander, maer teghenwoordelijck niet en wist, van waer beginnen, mits dat sy soo vele requesten hadde aen te dienen Waer op den Heere sich vrindelijck aen haer vertoonde, als medelijden met haer hebbende over dese menighvuldige sorgen, ende sijne hulpe toesegghende, om alle dese requesten op te draeghen aen sijnen Vaeder. Wanneer JOANNA soo inghenomen wierdt door de liefde tot Christus, datse wenschte eeuwelijck soo te blijven, ende schroomde tot haer selven te komen.

Noch meer overvallen wesende met menighvuldigh versoeck van haer gebeden, soo datse geen uytkomen en sagh, sprack sy tot Godt, segghende:

Heere, ick vveet dat uvve Majesteyt soo vvel vele dinghen seffens kan gheven, als een alleen; ende oock geven vvilt: uvve macht, ende goetheydt, maeckt my stout, om dit alles in eene reys van u te versoecken.

Niet alleenelyck en waeren in haer ghebedt de Persoonen, die de ghebeden van JOANNA versochten; maer oock andere die dit niet en versochten: want sy wel wiste dat Godt het bidden malkanderen van ons vereyscht. Sondaghs badt sy besonderlyck voor de Christelycke jonckheydt, op datse in deughden mocht op-wassen: s'maendaghs voor de Sielen die in't Vaghevier zijn behalven datse alle haere verdienstighe wercken aende selve toe-eyghende, voor soo veel als dit kan gheschieden. Dynsdagh, voor alle bedroefde herten. Woensdaghs, voor de bekeeringhe der ongheloovighe. Donderdaghs, voor vrienden ende vyanden, op dat een jeder van dese meer mocht ontsteken worden, door liefde en eerbiedinghe tot het alderheylighste Sacrament. Vrydaghs, voor de

[p. 250]

bekeeringhe der sondaeren, op datse niet verloren en souden gaen. Saterdaghs, voor alle die insuyverheydt leefden, op datse in 't onderhouden der selve mochten volherden.

Sy badt oock besonderlijck ende dickwils voor die ghesondight hadden, naementlijck als eenighe sonden tot haere kennisse quamen: ende sy kreegh dickwils van Godt self de kennisse, dat eenighe Geestelijcke of weereldtlijcke persoonen in swaere sonden ghevallen waeren: alswanneer sy niet op en hiel van te bidden, tot dat 'er beternisse ghevolght volght was.

Sy badt oock besonderlijck voor alle gheestelijcke, en wereldtsche Overheyt, als die seer voordeeligh oft achterdeeligh aen 't eeuwigh welvaeren van haer ondersaeten konnen wesen: voor de verheffinge vande Heylighe Kercke, ende uytroeyinghe der Ketterijen: voor den voorspoet van 't Huys van Oostenrijck: voor de vervoorderinghe vande Societeyt Iesu, als seer dienstigh aende Heylighe Kercke. Niemandt en wierdt uytgesloten uyt haer ghebedt: want sy badt voor gheestelijck ende weereldtlijck, niet alleen in 't gemeyn, maer oock in't besonder: voor Pausen, Cardinalen, Bisschoppen, Prelaten, voor Keysers, Koninghen, Rechters; voor gheloovighe, en ongheloovighe; voor rechtveerdighe, ende sondaeren; voor ghetrouwde, ende onghetrouwde; voor oude ende jonghe; voor arme en rijcke; met een woordt, het moest al in haer ghebedt komen, daer den Salighmaecker voor gestorven is.

Maer met d'aldermeeste goedthertigheydt badt sy voor de ghene, die haer eenigh onghelijck aenghedaen hadden: want ghemerckt dat sy, soo be-

[p. 251]

geerigh was om te lijden, en hiel sy 't lijden dat haer aenghedaen wiert, niet voor vyantschap, maer voor vrientschap: ende wiert noch stercker aengepraemt tot dit ghebedt om datse haer selven ghemeynelijck veroordeelde, als eenighe reden ghegheven hebbende tot dit onghelijck, ende in haer woorden of wercken gheene genoeghsaeme voorsightigheyt ghebruyckt hebbende. Wantse anderen veronschuldighde die teghen haer misdaen hadden, ende alleenlijck haer selven beschuldighde, als de eenighe oorsaecke van soodaenigh gheval.

Om meerder kracht aen alle de voorseyde ghebeden te gheven versocht sy van eenighen besonderen Heylighen in haer bidden gheholpen te worden, die sy alsdan voor Patroon of Patroonersse verkoos: soodaenighe Patroonen hier toe verkiesende, die besonderlijck dienstigh waeren tot het ghene sy voor-hadde, 't zy om datse uytschijnende gheweest waeren in dierghelijcke saecken, 't sy om ietanders. Dit sy ghenoegh van haer ghebedt in't ghemeyn: laet ons nu komen tot haere Meditatie, of bedenckinghe.

2. §.
Bedenckinghe.

DEn eersten Meester die haer gheleert heeft den gheest inwendelijck in Goddelijcke dinghen te oeffenen, is Godt self gheweest: daer nae is sy oock door menschen onderricht, ende leeringhen die de Meesters van't inwendigh gheestelijck leven voorschrijven. Sy voorderde in dese oeffeningen soo seer, dat alle haere wercken schijnen een gheduerighe bedenckinghe gheweest te zijn.

[p. 252]

De stoffe van haer bedenckinghen was ghemeynelijck het leven Christi, als het alder-volkomenste voorbeeldt van alle volmaecktheydt: 't welck sy niet alleenelijck diep-grondelijck en bemerckte, maer oock sorghvuldelijck in alle haer wercken naevolghde. Ghelijck eenen Schilder die de konste wilt treffen sich oeffent in het naevolghen vande uytnemenste schilderyen: soo oeffende sich IOANNA in't overdencken des levens Christi: om haeren Salighmaecker volmaecktelijck uyt te drucken, in alle haer woorden, wercken, ende ghepeysen. Sy was in dit stuck feer aerdigh, ende bevallijck: hebbende seer soete bemerckinghen op al wat het leven Christi belanght: ende dese bemerckinghen passende, op de voorvallende Feestdagen. Het sal dienstigh wesen, dat ick dies aengaende iet by brenghe.

Ten tijdt vanden Advent was JOANNA heel besigh, om in haere Siele als een stalleken te bereyden daer Christus soude herberghen, ende gheboren worden. Ende om dit bequamelijck te doen, versocht sy den raedt vande H. Maghet, ende vanden H. Ioseph; noodende de Moeder ende den Voestervaeder van dit Goddelijck kindt, om tot haer Siele te komen, ende dit werck wel te bestieren, op dat'er niet ontbreecken en soude: ende sy volghde alsdan de goede inspraecke, die sy door dese Hemelsche bestierders ontfongh. Sy leyde voor fondament ende grondt van dit stalleken, een diepe vernietinge van haer selven: ende langh ghegraven hebbende in haeren Niet, begost sy den bouw op te trecken, door de Hope in Godt. Het kribbeken socht sy van alderley kostelijcke ghesteenten te maecken, uyt ieder gesteenten eenighen eyghen-

[p. 253]

dom treckende, die ghelijckenisse heeft met eenige deught: ende dese deughden waeren de stoffe van't kribbeken. Ende midts dat dese ghesteenten met goudt moesten 't samen geheght worden, dit gout was de liefde. Soo dat alle dese deughden uyt enckele liefde van haer moesten gheoeffent worden, om eenen bandt met malkanderen te maecken. Aen dit kribbeken en mochten oock geene witte peerlen ontbreken. Soo vervoeghde sy dan by de voorseyde deughden de reynigheydt, die aen Jesus soo seer behaeght. Het stroy was al te herdt voor dat kindeken: soo moest sy dan een sachter en gemackelijcker beddeken vinden: dit beddeken was de gevoeghsaemheydt met den wille van een ander, ende de onderdaenigheyt tot haere Oversten: want den Saligh-maker op dese deughden seer geerne sijn rusten neemt. Inde plaetse vanden Esel stelde sy de lijdtsaemheydt, ende inde plaetse vanden Os de saghtmoedigheyt: om door beyde dese deughden het kindt te verwermen. Als den tijdt nu naeckende was, dat het Goddelijck kindt soude gheboren worden, soo moest het stalleken uyt-ghewasschen worden met tranen, om oock de minste vuyligheydt te weeren, ende alles op het aldernetste te bereyden: ende hier naer wierdt Hemel en Aerde van haer ghenoodt, om den nieuwen Messias te verwillekomen, als hy soude gheboren worden. Dit en gheschiede niet sonder datse dickwils haer selven in Godt verloor: maer dit laet ick nu daer, ende spreke alleenelijck van haere bedenckinghe. Op den Kers-nacht sich vertreckende nae de kercke, eer de Misse begost, stelde sy haer selven al achter de voeten vande Alder-heylighstn Maeghet, die sy aensagh als in Godt

[p. 254]

op-ghetoghen door t'aenschouwen vande eeuwige gheboorte des Soons uyt den Hemelschen Vader: ende te samen slaende d'ooghen van haer verstandt op d'onbegrijpelijcke ende ongrondeerlijcke liefde van die groote Majesteyt, die als de wereldt vol duysternissen ende koude was, in den duysteren nacht een nieuw-gheboren kindt heeft willen worden, om dese duysternissen te verlichten, ende dese koude te verwermen. Het kindt gheboren zijnde, docht haer dats 'et hoorde schreyen, ende traenen sagh storten over onse sonden, die sy geerne met haer eyghen traenen af-ghedrooght soude hebben. Dan verbeelde sy sich, dat Maria het kindeken in doeckskens wondt, ende sy soude geerne oock hier toe wat by-gebroght hebben: maer aenmerckende haere armoede, en wist sy niet beter te schencken als eene suyvere meyninge ende liefde tot dit kindt, in alle haere wercken: offerende haer selven aende arme Moeder, tot eenen windel-bandt voor het kindeken. Hier by bemerckte sy oock de soete gheneghentheden die den Heylighen Ioseph aen dit kindt bewees, ende verklaerde de selve gheneghentheydt oock te hebben met alle de lief-hebbers van Iesus die der oyt gheweest z jn, of sullen wesen. Maria self, soo't scheen, sprack haer toe, ende seyde aen IOANNA datse in dese gheneghentheydt altijdt soude volherden.

Daer naer verbeelde sy sich, dat MARIA het kindeken in doeckskens gewonden omhelsde, ende IOANNA socht oock te naerderen, om het selve eerbiedighlijck te doen. Daer-en-tusschen was 't tijdt vande H. Communie t'ontfanghen: wanneer sy haren Godt, voor ons mensch geworden, als uyt

[p. 255]

de handen van MARIA onsongh, meer buyten als by haer selven. Met diergelijcke bedenckingen op de mensch-wordinghe des Heere onderhiel zy sich tot Licht-misse toe: ende diergelijcke staen in hare schriften oock voor ander Hooghtijden ende Feestdaghen beschreven, die ick hier niet en kan bybrenghen, of soude heele Boecken hier van moeten schrijven.

Sy heeft sich vele jaren gheoeffent inde bedenckinge vande vijf VVonden Christi: leerende uyt de wonde vanden slincken voet, de verstervinghen van alle natuerelijcke lusten ende sinnelijckheden: uyt de wonden vanden rechten voet, alle uytwendige moeyelijckheden geerne te verdragen: uyt de wonde vande slincke handt, sich voor een verworpsel van alle schepsels te houden: uyt de wonde vande rechte handt, geenen geestelijcken troost te willen genieten, maer in teghendeel alle verlatentheydt geerne te lijden; uyt de wonde des herte, alles te peysen, te spreeken, ende te doen, in liefde, uyt liefde, ende door enckele liefde Godts.

Om dese bedenckingen profijtelijcker te maken, sloegh sy drymael daeghs hare oogen op dese Heylige VVonden; s'morgens, s'noenens, ende s'avonts, s'morghens, leetwesen verweckende over alle hare voorleden misdaden: s'noenens, sich verweckende om de deughden kloeckelijcker te oeffenen, ende hier toe ghelegentheydt te soecken: s' avonts sich vereenigende met Christus, ende als dringhende in sijne wonden, met een vast betrouwen van door de selve krachtelijck geholpen te worden, om te volbrenghen al wat Christus van haer begeerde.

Op de naemen van IESVS, van MARIA, ende van Ignatius, hadde sy seer seldtsame bedenckingen. Soo

[p. 256]

dat den Heere haer eens vertoont heeft, dat dese dry namen in haer herte geschreven ende gedruckt stonden. VVaer door sy soo verheught was, dat-se niet en konde ophouden den Lof van dese namen te singhen: ende heeft self op die namen aerdighe ende vierighe gedichten gemaeckt.

Hare bedenckingen wierden dickwils vervoeght met eenighe lijf-kastijdinghe, passende op het misterie, dat' se voor hadde. By exempel: over peysende de kaeck-slagen Christi, gaf-se sich soo veel kaeck-slagen, dat hare wanghen opswollen: overpeysende de kruyssinge, reckte sy sich op een Kruys, ende pijnighde het midden van handen en voeten, als of die genagelt wierden: overpeysende den dorst Christi, die sy dickwils overdocht, maer altijdt sonder der versaedt te worden, en scheyde daer niet af, sonder een droncksken van haer bloedt, door de discipline, te schencken aen haren Beminden, om sijnen dorst te laven.

Met dierghelijcke bedenckingen en onderhiel IOANNA sich niet alleenelijck inde Kercke, ende inde kamer: maer oock op de straeten. Op den vrijdagh was sy ghewoon te besoecken de Statien der-Passie, soo-men die noemt: ende alsdan innighlijck t'overlegghen de mysterien die daer voorghestelt worden. Dit doende, besproeyde sy de straten met haer tranen, die sy stillekens ende bedecktelijck over haer wanghen liet vloeden, wenschende tot dancksegginghe meer bloedt te konnen vergieten als sy water uyt haer oogen konde storten. Dan eens ontmoetende haer Moeder, wierd seer beschaemt, om dat-se d'ooghen opgheswollen hadde van schreyen, ende verberghde haer selven.

Maer terstont verstont sy dese woorden van

[p. 257]

Christus: Ghy zyt beschaemt om dat ghe medelijden met my hebt: en ben ick dan geen medelijden vveerdigh, daermen my soo veracht? Naer soodanighe insprake, en heeft sy niet meer op menschen ghepast, maer sonder eenigh opsicht den vollen loop aen haer tranen ghegheven.

Uyt dit menighvuldigh overlegghen des levens Christi, behaelde JOANNA (buyten vele andere) dese twee vruchten. Ten eersten, dat al, wat haer overquam, haer niet swaer of lastigh en viel; want van haer lijden terstont vallende met haer verstant het lijden Christi, stontse altijdt beschaemt, om dat haer lijden onvergelijckelijck kleynder was, als het lijden Christi. Ten tweeden, dat-se boven mate ervaren was om een bedruckt gemoedt te herstellen: want-se terstont ter handt hadde uyt het leven Christi dat hier toe dienstigh was: het welck sy gebruyckte met sulcke bondigheyt van redenen, ende kracht van woordẽ, dat de menschen, die haer hoorden, niet alleenelijck herstelt, maer oock gedreven wierden om noch meer te lijden.

D'eerbiedinghe, die niet alleen seer profijtigh, maer oock noodigh is, als men handelt met die groote ende onbegrijpelijcke Majesteyt Godts, was in Joanna soo uytnemende, datse overleggende de Goddelijcke teghenwoordigheydt, ende hare verworpentheyt, dickwils verdwelmt, en als buyten haer sinnen was: verliesende alsdan haer selven door het overdencken vande grootheyt Godts, ende van hare kleynheyt.

Dese eerbiedinghe en was in haer ghebedt niet alleenelijck inwendigh, maer oock uytwendigh, door d'oodtmoedighe ghesteltenisse des lichaems: 'twelck sy niet alleenelijck en booghde door het

[p. 258]

knielen, maer menighmael plat ter aerden wierp, naer het voor-beelt van Christus, als niet weerdigh den Hemel t'aenschouwen, ende den vloer besproeyende met menighvuldighe traenen.

De langhdurigheydt van haer ghebedt was oock sonderlingh: want sy ghewoon was, van, alsse het gheestelijck kleedt eerst aenghenomen hadde, twee of dry uren achtervolghens te bidden, ja gheheele nachten hier toe te besteden, als dit haer toe-ghelaten wierdt. Naer d'aflijvigheyt van Agnes hare Meestersse was haer nacht-ghebedt ghemeynelijck vier uren langh. Vijf of ses uren achter-volghens op de knien te bidden, was haer seer ghemeyn: ende noch en was JOANNA alsdan niet versaedt, maer wierdt als met gewelt af-gheruckt van het bidden. In haeren ouderdom, als de jaeren ende ghesontheydt, noch de lijf-kastijdinghen, noch eenighe uytwendighe wercken, toe en-lieten: brocht sy heele daeghe over in het ghebedt.

'Tis oock bemerckens weerdigh, wat sy ghemeynelijck in haer ghebedt van Godt versocht: want haer meeste versoeck was, als sy de Passie des Salighmaeckers voor-hadde, voor hem, ende met hem te lijden: ende sy wist altijdt iet besonders te vinden, ende eenigh lijden van Godt te versoecken, volgens het voor-ghenomen mysterie: ende wierdt van Christus dickwils verhoort. By exempel: bemerckende het ghekroont hooft vanden Salighmaker, quam haer te voren, dat ghemerekt het Goddelijck Hooft met twee-en-seventigh doornen, soomen seght, door-steken gheweest is, sy oock twee-en-seventigh uren dierghelijcke hooft-pijn soude lijden.

Sy versocht dan dese pijn, ende haer ghebedt en

[p. 259]

was noch niet vol-eyndight, of begost soodanighe hooft-pijnen te ghevoelen, dat het haer onmoghelick was het hooft op te houden, ende tot alles onbequaem was, ten sy alleenlijck om Godt te dancken over dese Goddelijcke jonste, aen haer onweerdigh soo mildelijck toe-gheschickt.

Hoe tegen-strijdigh ende toornigh dat den helschen vyandtteghen dese vierigheyt van Joanna geweest is, heeft hy dickwils opentlijck laten blijcken, sich vertoonende in grouwelijcke ghedaenten, ende op veelderley manieren trachtende haer gebedt te stoorẽ, ende te beletten. Nu verscheen hy als een Katte, nu als een Vercken, nu als een ander Monster, schroomelijcke verbeeldingen haer voor ooghen stellende. Nu riep ende huylde hy overluyt; nu maeckte hy een ghedruys, dat het al daverde wat inde kamer was; nu stiet hy haer; nu viel hy haer in de ghedaente van een groote beest met de voorste Pooten op't lijf; nu bedreef hy andere spoockerijen. Maer verre van daer dat Joanna daerom het ghebedt soude verlaten hebben: want door alle dese helsche bevechtinghen wierdt sy, naer het exempel van S. Antonius, meer aenghedreven om in het selve te vol-herden. Sy bekent in haer schristen, dat sy menighmael grooten schroom in diergelijcke gevallen gevoelt heeft, gemerckt dat sy vanden duyvel soo grooten af-keer hadde, dat-se van hem oock niet peysen en konde sonder grouwel: maer verkloeckte alsdan haer selven, denckende, dat Godt almachtigh haer by-stond: dat de macht des duyvels haer niet voorder en kost uyt-reycken, als Godt en ghedoghde: dat-se door Godts kracht dit helsch monster onder haer voeten kost verpletten: dat-se

[p. 260]

noch meer moest bidden, om noch meerder spijt aen den duyvel te doen.

III. §.
Beschouwinghe.

BEhalven de bedenckinghe is'er een ander ghebedt, dat verhevender is, 't welck Contemplatie of Beschouwinghe ghenoemt wordt: ende is een inwendigh gesicht des verstants vervoeght met een brandende liefde tot Godt, tot het welck alle sielen niet ontfanghen en worden, maer alleenlijck, die inde verstervinghe van haer selven, ende inde liefde tot Godt uytstekende sijn. Want ghemerckt dat dit ghebedt eene verheffinghe der siele is boven alle aertsche dinghen, eene besondere mede-deelinghe vande Hemelsche rijckdommen, eene minnelijcke omhelsinghe tusschen de siele en Godt, eenen voorsmaeck vande eeuwighe wellusten; soo en wordt de deure van dit ghebedt niet geopent, dan aen verheven ende verstorven sielen. Den H. Bernardus beschrijft seer aerdighlijck, hoe dat vele godtvruchtige sielen trachten het beschouwende gebedt te bekomen, maer door d' onbestandigheydt van haere deughden hier toe niet geraecken: daer nochtans de Bruydt, dat is, eene siele die volmaeckter is, seer lichtelijck van den Bruydegom ontfangen ende binnen gelaten wort. Sijne woorden sijn weerdigh hier gestelt te worden, ende zijn dese,^(a) Sy loopen te samen. VVie? Sielen die vierigh van gheest sijn. De Bruydt die loopt: de maeghden loopen, die haer vergeselschappen. Maer die vieriger bemint, loopt snelder, ende komt eerder by den

(a) Bernardus Serm. 23. in Cantica.

[p. 261]

Bruydegom. By hem komende, en wordtse niet verstooten, ja en moet niet vertoeven: men doet haer open, als aen eene die vanden huyse is, die de wel-beminde de uyt-verkore, de sonderlingb aen-ghename is aen den Heere. Maer wat gheschiet' er met de andere die haer vergheselschappen? Sy volgben van verre: want noch krachteloos zijnde, en konnen sy soo yverigh niet loopen met de Bruydt, noch haere begheerte ende vierigheydt nae volghen: ende spaeder by-komende, blijven buyten. Hier hebt ghy de beschrijvinghe van een vierighe siele; ende van andere sielen, die soo vierigh niet en zijn: van een beschouwende siele, ende van sielen die niet en beschouwen, of seer selden ende onvalmaecktelijck den smaeck der beschouwinghe proeven.

Soodaenighe siele, die d'andere voor-loopt, soodanighe Bruydt des Heere, was Ioanna, die sonder verstootinghe, sonder vertoevinghe, als huysghenoote, als wel beminde, als uyt-verkoren, in't Cabinet des Bruydegoms, tot het beschouwen ende besitten vande Goddelijcke volmaecktheden ontfanghen wierdt, voor soo veel als dese in dit leven beschouwt ende beseten konnen worden. Want haere beschouwinghen waeren menighvuldigh ende hoogh verheven, die niet alleen haeren geest, maer oock haer lichaem boven d'aerde op-trocken ende als vlieghende maeckten, soo in haer leven verhaelt is.

Sy vielen gemeynlijck op d'oneyndelijcke goetheydt Godts, die aende menschen duysent middelen bermhertighlijck voorwendt, om onse herten tot hem te trecken; op de wijsheydt Godts, die alle dinghen soetelijck ende wonderlijck bestiert; op de Mysterien der Heylighe Passie, ende

[p. 262]

d'uytnementheden des Saligh-maker; op den Heylighen Gheest, die in onse herten ghestort wordt; op de volmaecktheden vande Alder-heylighste Maghet, ende van andere Heylighen. Daer-enboven vielen haere beschouwinghen dickwils op haeren ellendighen Niet: inde welcke sy groote verlichtinghen ontfongh, ende groote beschaemtheydt hadde over haer selven, klaerlijck kennende de grootheydt Godts, ende haere verworpentheydt.

Vanden Biecht-vader ghevraeght wesende, dat sy eenighe verklaeringhe van dese beschouwingen soude gheven, gaf sy voor antwoordt: dat haer dit onmoghelijck was, ende anders niet en konde segghen, als datmen in dese ontgeestinghen door de liefde duysentmael als verniet wordt; of datmen alsdan in Godt, als in eene grondeloose zee gheheelijck schijnt te verdrincken.

Wat sal ick hier dan in't besonder segghen van dese beschouwinghen, waer van Ioanna self gheene woorden en vindt, om dese bequamelijck uyt-te-legghen? De menighvuldigheydt van haere beschouwinghen blijckt opentlijck, soo inden loop van haer leven, als in't verhael van haere deughden: de hoogh-verheventheydt blijckt van ghelijcken, want wy voor desen gheseyt hebben, dat sy tot de grootste vereeninghe met Godt ghekomen is, die in dit leven kan bekomen worden. Ick en wete dan niet voorder te segghen, als dat IOANNA in Godt soo verslonden was, dat sy niet alleenlijck in haere kamer, oft eenigheydt, (die d'eyghen plaetse der beschouwingen is) maer oock wesende onder de menschen, haeren gheest met Godt soo vereenight hadde, datse haer selven seer dickwils verloor.

[p. 263]

Met uytwendighe saecken besigh zijnde, moest sy ghewelt doen, om d'inwendighe beschouwinghen te weder-houden ende te stutten: want sy, sonder dit ghewelt, onbequaem was, om uyt te wercken 't ghene sy voor hadde. Maer als het werck ghedaen, ende sy naer haere eenigheydt vertrocken was: dan vloogh haren geest tot Godt, ende vereenighde sich met hem, met soodaenighen overvloedt, als het rivier-waeter loopt, wanneer men de sluysen weert, die te voren den val der wateren op-hielen.

Sy was dickwils soo innichlijck met Godt vereenight, ter wijlen dat sy by andere menschen was, dat sy niet en wist, wat haer voorstont te doen, of wat sy ghedaen hadde. Om een staeltjen hier van te gheven: Op den Feestdagh vanden H. Marcus, hadde sy de Processie van dien dagh vergheseltschapt, ende op den wegh een gestichtigh sermoon ghehoort, handelende van het ghebedt: sonder dat sy daer naer kennisse hadde, van in die Processie, oft in dat sermoon tegenwoordigh gheweest te zijn. Want eene geestelijcke Dochter, die dat sermoon seer hoorde prijsen, wetende dat Joanna aldaer teghenwoordigh gheweest was, ende kennende haere bequaemigheydt om den inhout van 't sermoon te verhaelen is by IOANNA ghekomen, om uyt haeren mondt desen inhout te verstaen. Maer Joanna, noch alsdan gheheelijck verslonden in haeren Godt, en wist het versoeck van dese Dochter niet te beantwoorden: ja in teghendeel, vraeghde, of' er Processie ghehouden, ende of' er ghepredickt was. Soo seer was haere siele, gheduerende den wegh der Processie, ende gheduerende het Sermoon, inde Goddelijcke be-

[p. 264]

schouwinghe versmoort gheweest, dat sy, als blint ende doof, niet ghelet en hadde op iedt dat uytwendigh is.

Op eenen Mey-dagh, besigh zijnde in haer gebedt, met haer selven als eenen geestelijcken Meyboom te planten, ende Godt hier mede te vereeren, ende naer 't ghebedt sich noch bekommerende met de selve ghepeysen, meynde sy iedt te vraeghen van iemandt, die by haer was: maer sy wierdt daedelijck op-ghetrocken in Godt, ende sagh haer selven als verandert in Godt, ghemerckt dat Christus in sijne menschelijcke ghedaente sijn selven minnelijck in desen Mey-boom, dat is in haere siele, vertoonde: soo dat sy niet een woordt en konde spreken, gheheelijck inghenomen zijnde tot haeren Saligh-maecker. Als sy tot haer selven ghekomen was, wierdt sy seer beschaemt, ende meynde wederom, als voren, den mondt te openen, ende te spreken met den selven persoon: maer sy wierdt andermael inden gheest opghetrocken, ende heel dien dagh was sy als vlieghende in Godts beschouwinghe. Maer verberghde sich daer nae van schaemte, om dat dit van andere bemerckt was.

Dese soo besondere gemeynsaemheyt met Godt groeyde in haer met dese jaeren, tot dat sy ghestorven is.