Kort begryp des levens ende der deughden vande weerdighe Joanna van Randenraedt

[p. 195]

V. Capittel.
Liefde tot den even Naesten.

DE Liefde des Naesten wort gheboren door de liefde Godts, ende de liefde Godts wort gevoedt door de Liefde des Naesten: seyde eertijs den Heyligen Paus^(a) Gregorius. Want hoe sal iemant oprechtelijck Godt beminnen, ende fijnen Naesten niet beminnen; daer sijnen Naesten soo seer bemint wort van Godt, ende dese Liefde soo strengelijck van Godt belast wort; Of hoe en sal de liefde Godts niet ghevoedt worden door de Liefde des Naesten gemerckt dat het aen Godt gheschiet, dat aen den Even-naesten geschiet; gelijck Christus geleert heeft? ende alle wercken van Liefde des Naesten, oock Liefde tot Godt zijn, ist dat wy die bequamelijck tot Godt stieren.

IOANNA en heeft niet min onbroken aen dese Liefde, als aen de Liefde tot Godt: want sy is in alle manieren besorght gheweest, om haeren Naesten soo in geestelijcke als lichamelijcke noodigheden te helpen, om sich te verheughen in sijn goet, als in haer eyghen; om sich te bedroeven in sijn quaet, als in haer eyghen; ende om hem behulpsaem te zijn, al waer zy konde. Hier in groot voetsel vindende van haere liefde tot Godt: ghemerckt dat sy door Godts liefde dede, al wat sy voor den Naesten ghedaen heeft. Wy hebben hier van merckelijcke staeltiens aen-gewesen in't eerste Deel: maer sullen hier noch andere by-brenghen. Konnen wy soo hoogh niet opklimmen in de Goddelijcke liefde, als

(a) In Iob lib. 7. cap. 10.

[p. 196]

JOANNA geklommen is, by gebreck van soo sonderlinghe gaven des Hemels, die zy buyten andere bekomen heeft; wy sullen beter haer konnen involghen inde liefde des Naesten, waer toe soodanighe gaven niet noodigh en zijn.

Ghelijck sy in haer kintheyt yverigh was om te leeren het ghene Godts-dienst aengaet: soo was sy oock begeerigh om andere deelachtigh te maken, van dat sy dies aengaende wist. Ter schole gaende was sy onder andere Dochterkens als eene sorghvuldighe Moeder: dese onderwijsende inde oeffeninghen van godtvruchtighe wercken, ende in die teere hertekens de goddelijcke liefde ontstekende. Waer van sommighe naderhant beleden hebben, dat zy in haer jonckheydt van JOANNA gheleert hadden, 't ghene haer altijt is by gebleven.

Ontrent den ouderdom van elf jaren, leerde zy singhen, ende op de Clave-cimbel spelen: ende by dese gheleghentheydt sprack zy meermael met eenen Italiaenschen jonghelijck: die haer niet qualijck en beviel, mits dat hy gheneghen was tot Godtvruchtighe onderhoudinghen. Ende desen Ionghelinck bevont, dat de samen-spraecke met IOANNA seer profijtigh was, aen sijn siele; ghemerckt dat die gemeynelijck liep op de verachtinge der wereltsche ydelheyt. Vande welcke hy door hare samen-spraeken soo afkeerigh wiert, dat hy vooreerst seer kerckelijck is gheworden, daer naer sijne mede-ghesellen oock dusdanighe ghemaeckt heeft, ende ten lesten sich begeven heeft tot den Religieusen staedt inde Orden der Minder-broeders. Desen, vele jaren in Spagnien verkeert hebbende, ende naer Nederlant overkomende in't jaer 1663. verlanghde om IOANNA sijne alder-grootste weldoenster, ghelijck

[p. 197]

hy die noemde, ende naer Godt de oorsaecke van sijn aldermeeste gheluck, te vinden, ende te spreecken: 't welcke hy oock ghedaen heeft.

Woonende te Chimey by haeren Cosijn als sy noch jonck ende wereldtsch was, verstont sy dat in dat huys jemandt was, die in eenighe jaeren niet ghebiecht en hadde, al-hoe-wel sijn leven quaet ende schandelijck was: JOANNA heeft ghetracht met Gheestelijcke redeninghen sijn versteent herte tot Godt te beweghen, ende heeft het haest ghetroffen.

Eenen sekeren dienst-knecht van haeren Vaeder, seer gheneghen tot steelen, was bevonden op 't feyt: tot den welcken sy soodaenigh medelijden hadde, dat sy van Godt versocht in haere handen ghestraft te worden, om te voldoen voor de plicht van desen knecht, die sijne handen verdoemelijck misbruyckt hadde. Sy is verhoort: want beyde haer handen vanden haeyrworm soo fellijck aenghevat wierden, datse allensins onghebruyckelijck waren, ende ses of seven maenden langh in doecken moesten ghebonden worden. Haer wierdt ghevraeght, hoe dit ellendigh quaet haer was overghekomen? ende sy antwoorde, dat Godt misschien haer die quale hadde toe-ghesonden, om datse te sinnelijck inde handen gheweest was. Aldus bedeckende haere liefde en medelijden tot een ander.

In d'Octave vanden Heylighen Ignatius, die sy altijdt haeren H. Vaeder noemde (want sy nu Geestelijck gheworden was,) denckende hoe dat desen Heylighen tot bekeeringhe van een wulps Ionckman, tot den hals in vervroesen waeter ghestaen hadde: wenschte sy erghens dierghelijcke

[p. 198]

gheleghentheydt t'ontmoeten, om haere Christelijcke liefde tot de sondaren te bewysen. Haer wiert aenghebrocht, hoe dat twee Ionckers van haere kennisse, twistigh zijnde, malkanderen tot een Lijf-ghevecht of duël uyt-eyschten, ende onversoenelijck waren. Hier hadde Ioanna de voorghemelde gheleghentheydt, die sy oock waerghenomen heeft: want sy heeft gheheel den nacht in 't ghebedt overghebrocht voor dese twistighe. Doch 's morghens verstaende dat dese ghemoederen even hertneckigh bleven, heeft sy by haer ghebedt eene harde ende langhduerighe discipline vervoeght: waer naer terstont de ghewenste versoeninghe ghevolght is, tot haere overgroote blijdtschap, met dancksegghinghe over de ghenade die Godt aen die Sielen ghedaen hadde.

Wederom verstaende dat eenen van haer naeste maeghschap in duël ghevochten hadde, weende sy over dese sonde soo dapperlijck, dat het niet te beschryven en is.

Daer-en-boven hoorende dat eene ghetrouwde vrouwe oneerlijck leefde, heeft sy dese leelijcke sonden in haer eyghen lichaem by nacht soo vinnighlijck gestraft, datse grouwelden, die 's morghens de ghesteltenisse van haere kaemer aensaghen: ghelijck sal verhaelt worden in 't achtste Capittel van de lijf-kastijdinghe. Sy soude haer lichaem ghedoodt, ende alle haer bloedt uyt de aderen gheslaghen hebben, om de onkuyscheydt van haeren Naesten uyt te wasschen, ten waer saecken dit haer verboden hadde geweest. Gemerckt dan dat sy niet voorder en mocht bloedt storten over dese sonden, en hiel niet op van

[p. 199]

de selve met haere traenen te beweenen, by daeghen, ende by nachten: wenschende haer leven lanck dese sonden in eene wildernisse te beschreyen, op dat Godt versoent, en niet meer vergramt en soude worden. Dit ghevoelen ende medelijden ten opsicht vande sonde der onsuyverheydt, was soo groot, ende soo langhduerigh, dat het uyt merghelde alle de krachten haers lichaems, ende de doodt veroorsaeckt soude hebben, ten waer dat Godt sonderlinck dit ghevoelen ghemaetight hadde.

Verstaende van haeren Biecht-vader dat'er eenen Geus ghevanghen was, die eenen doot-slagh ghedaen hadde, ende haest moest gherecht worden: wierdt sy te samen van hem vermaent om te bidden voor sijne bekeeringhe tot het waerachtigh Gheloof, ende Salige doodt. 'Twas haer genoech gheseyt: want sy vlamde naer soodanighe wercken. Soo dan, by de lijf-kastijdinghen die haer toe-gelaeten wierden, vervoeghde sy vierighe ghebeden, ende noch vierigher wenschen: want sy wenschte met den Heylighen Laurentius (wiens Feest-dagh alsdan gheviert wierdt) op eenen vierighen rooster te ligghen, voor de Saelicheydt van die Siele. Verscheyde Gheestelijcke persoonen waeren besigh om dit Heyligh werck te weghe te brenghen: maer den doodt-slagher bleef even hertneckigh in sijne dolinghen, ende IOANNA badt voor hem dies te vierigher, soo dat ten lesten den Misdaedighen tot kennisse en belijdenisse van de waerheyt gekomen is, te weten des nachts voor sijne doodt. Sy ghebenedijde Godt over dese bekeeringhe, maer hadde reden om te vreesen voor sijne volherdigheydt: midts dat den Beul, die een ketter was

[p. 200]

hem konde vertwijfelen ende af-trecken van het heyligh Gheloof. Oversulckx vertrock sy haer naer de Kercke om voor hem te bidden, als den tijdt naeckte van sijne doodt: ende sy verstont van Godt dat den Misdaedighen krachtelijck vanden Hemel gheholpen wierdt, om gheluckelijck te door-komen alle perijckelen, soo van inghevinghe der menschen, als aenvechtinghen des duyvels. Luttel tijdt hier naer scheen sy de siele t'aenschouwen als op-ghenomen vande Goddelijcke Majesteyt; ende verstont van haeren Enghel Bewaerder datse behouden was. Waer over sy Godt bedanckte ende vande Kercke naer huys keerende, hoorde sy uyt het volck dat haer te ghemoet quam, dat hy seer Godtvruchtelijck inde belijdenisse des Gheloofs gestorven was.

Alswanneer sy verstont dat eenen jonghelinck die den Gheestelijcken staedt aen-genomen hadde, in perijckel was vanden selven te verlaeten: heeft sy hem gheholpen met haere ghewoonelijcke middelen, soo langh biddende, tot dat dese bekoringhe overwonnen was: ende den jonghelinck is tot de doodt stantvastigh ghebleven.

Even seer was sy besorght om te helpen alle die in staedt van doodt-sonde waeren, soo met bidden, als met lijf-kastijdinghen; versoeckende oorlof om die menighvuldelijck te ghebruycken: want haere begheerte van soodaenighe menschen te helpen onmatigh was. Sy wenschte hondert duysende lichaemen te hebben, om in alle dese te lijden, tot beternisse ende saligheydt der Sondaren: doch midts dat dit niet wesen en konde, offerde sy haer selven, om alle den tijdt haers levens, in haer lichaem swaerlijck uyt dit opsicht te lijden.

[p. 201]

Haere liefde tot de lijdende zielen des Vagheviers was oock seer groot; want sy offerde haer selven dickwils aende Goddelijcke rechtveerdigheyt, om voor dese zielen te lijden, al wat lijdelijck is. Naer den den slagh van Calloo wierdt sy vande weerdighe Agnes besonderlijck versocht tot dit werck van liefde: want dese tot haer seyde, sekerlijck te weten, dat alsdan vele zielen der soldaeten, die't leven aldaer verloren hadden, desen bystant van doen hadden. Waer toe JOANNA vlijtigh zijnde, heeft de vijfthien nae-volghende daegen, besondere voldoeninghen kloeckelijck aen-ghenomen, ter eeren vande vijfthien Bloedt-stortinghen Christi: ende heeft van Christus verstaen, dat hier door vele sielen ghetroost ende gheholpen waeren.

Sy was even vlijtigh om haeren Naesten die noch leefde vermaeck aen te doen, als-wanneer sy verhopte hier door jemandt tot Godts liefde te trecken: dat haer dickwils seer wel gheluckt is. Eenen Priester in kercklijcke weerdigheydt ghestelt, versocht eens van IOANNA, datse tot vernoeghen van 't gheselschap een Liedeken soude singhen: waer toe sy haer ghewilligh thoonde: want haere Liedekens als pylen waren om de herten te treffen, ende tot de liefde Godts te verwecken. Sy begon dan te singhen: ende raeckte het herte van desen Priester soo dapperlijck, dat hy niet alleenelijck en is uyt-gheborsten in tranen, maer, door weemoedigheydt des ghemoedts, voor alle die daer tegenwoordigh waeren bekende, dat hy geestelijck zijnde, niet ten rechte Godt lief en hadde, ende diende, soo hy behoorde. Diergelijcke ghevallen zijn menighvuldigh gheweest.

Aen IOANNA s'nachts besigh zijnde met bid-

[p. 202]

den, wierdt eens verthoont hoe dat op den selven tijdt eene sekere gheestelijcke dochter, die den selven Biecht-vaeder hadde, sittende op eenen stoel in haere kamer, met vremde bekoringhen ghequollen wierdt: ende hoe eenen swarten duyvel quam sitten op de slincke schouder van dese dochter. IOANNA voor dese beladen, heeft met den eersten dit ghesicht aenden Biecht vaeder kenbaer ghemaeckt, om door hem alle ongheval van dese siele te verhoeden. Den Biecht-vaeder heeft dese dochter terstont ontboden, ende uyt haef verstaen alles soo te wesen, ghelijck IOANNA aen-ghebrocht hadde, te weten, dat sy dien nacht was op gheweest, groote onruste ende grooten strijdt gheleden hadde, ende op haere slincke schouder jet ghevallen was, dat haer seer ontstelt hadde. Aldus is dese siele door het toe-doen van IOANNA ende door den Biecht-vaeder spoedelijck gheholpen gheweest.

De teerheydt van hare liefde was soo gevoelijck, datse gheenen twist, besonderlijck onder de vrienden en konde verdraeghen. Sy en was niet gherust, oft moest met alle middelen de twistighe vereenighen: eerst met soete redeninghen, ende indien sy aldus tot haer voornemen niet en konde gheraecken, oock met straffe woorden: niet ophoudende voor datse de ghewenschste uyt-komste sagh. Sy merckte eens, dat jemandt op haer verstoort was: ende al hoe-wel sy hier toe gheene reden ghegheven en hadde, was nochtans soo ongherust datse scheen niet te konnen leven, sonder versoeninghe bekomen te hebben. Was veerdigh om haer selven te verootmoedighen: maer vreesde met reden, dat eene ghemeyne verootmoedin-

[p. 203]

ghe den gestoorden persoon meer soude verbitteren. Wat dan ghemaeckt? sy heeft voor-ghenomen een seer groote en ongemeyne verootmoedinghe by te brenghen: ende sich eerst beghevende tot het ghebedt, door het welck sy van Godt versocht dat sijne Majesteyt dat herte vermorwen wilde, is sy de ghestoorde gaen vinden, ende vallende plat ter aerde voor hare voeten, seyde: Ick hebbe gemerckt dat'er eenighe vervremtheyt is tusschen ons! bidde dan, dat ghy my vergheven wilt, ist dat ick door mijne onvoorsichtigheydt oorsaecke van stooringhe ghegheven hebbe. Ick en hebb' het niet wetens ghedaen: laet ons doch daer op niet meer peysen, maer alles in de Heylighe Wonden Christi verberghen.

Sy hadde eens verstaen, dat erghens eene dochter vanden duyvel grouwelijck ghequollen wierdt niet sonder nae-dencken, dat sy vanden boosen gheest beseten was. Om dese te helpen heeft sy sich aen Godt op-ghedragen, om self te lijden dit verdriet, ingheval dit konde dienstigh wesen tot saeligheydt van dese dochter.

Haeren iever van andere te helpen gingh soo verre, dat sy haer met menighvuldighe tranen als van een groote faute beschuldighde, als sy achterdencken hadde van in dit stuck erghens iet veronachtsaemt te hebben. Ia en dierf alsdan de Heylighe Communie niet ontfanghen, ter oorsaecke dat Christus soo vlijtigh geweest is om uyt liefde des mensch uyt den Hemel te komen, wiens voorbeelt sy inde liefde tot den Naesten volkomentlijck soght te volgen. Dit geeft sy in haere schriftẽ te kennen met dese woorden: ô lief-hebberder Sielen! och! oft alle Sielen u lief hadden, ghelijck ghy die lief hebt! ende dat ick dat konde maecken! Ick en wille mijn

[p. 204]

selven voor de Stelen niet spaeren, als ghy u selven daer voor niet ghespaert en hebt.

Sy was oversulckx den algemeynen toevlucht van een jeder, soo in 't lichaemelijck, als in 't Gheestelijck, ende noyt en verveelde haer den Even-naesten te helpen. Soo datse waerlijck mocht segghen 't ghene den Apostel^(a) Paulus vol van de selve gheseyt heeft; ick sal gheerne gansch besteedt worden, en noch meer als gansch, voor uwe Sielen.

Ick sal hier onder in 't derthienden Capittel, noch voorder spreecken van haere liefde des Naesten, verhandelende haer medelijden ende Bermhertigheydt.

(a) 2. Corint. 12.15.