Baekeland, of De rooversbende van 't Vrybusch

[p. 342]

III.
Het vonnis.

Den derden der oogstmaend van 't jaer 1803, in 't eerste van den voornoene, ging er vele volk naer Bruggewaerts toe; 't was erger dan op een marktdag, en de menschen waren haestiger, en hadden noch pak noch zak meê, en schenen benouwd van te late te komen voor iets dat zy begeerden te hooren of te zien. In hoopkens van drie tot viere, waeronder ook wel jongens en vrouwmenschen, ging al dat volk de straten in die op de groote markt uitkomen, en daer was er stilstand. De laetstgekomenen vroegen aen de voorenste: Waer is het nu dat zy moeten voorby gaen? En dan, sloeg elk zyn oogen naer den hoek van de Breydelstrate, die brobbelde van 't volk, 't welk haestig genoeg liep in de rigting of wel draeide rond de Halle om ieverst uit te komen en plaetse te vinden aen de St-Jans Nepomucenusbrugge. Men moeste daer, en verder op langst het water, niet meer vragen of er wat te zien ging zyn: de hoofden die uitstaken door de vensters van al de stagien; het volk in rang geschikt van weerkanten tot over de Pannerei en gekropen tot op de zullen der vensters; het getier en het gedrom van al de menschen, gestuikt en gestooten door nieuwe aenkomers, en houdende aen hun plaetse, gaf genoeg te kennen dat er iets gebeuren moest, dat niet veel en gebeurde en de aendacht weerdig was.

Van tyd tot tyd kwam er een gendarm te peerde door de Wollestrate en langst het water door die menigte gereden, om plaets te houden of bevelen over te dragen, van verre hoorde men de vier yzeren klauwen; elk schoof, en de voeten vreven tegen den grond, en de menschen weerden zich achteruit tegen den muer, en al de hoofden draeiden naer den kant van den ruiter; de oogen volgden hem, en als hy voorby was, hoorde men overal zeggen:

Nu gaen zy misschien komen!

Verduldiglyk bleef iedereen wachten tot ten halven de voornoene; niemand roerde uit vreeze van een voordeelige plaetse te verliezen. Die op het plein stonden, regte over de gevangenisse, zwegen zelfs; hun gezigte was niet afkeerlyk van die groote zwarte poorten, en telkens dat

[p. 343]

zy opengingen, kon men een doffe schreeuw hooren, die liep over 't volk al vergrootende, tot op de markt en in de Breydelstraet.

Eindelyk, met het slag van den tien, begonnen de peerden der gendarms die voorde gevangenispoorte wacht hielden, gepraemd door de spooren, te trappelen en te wuppen. Van binnen achter de muren, hoorde men eerst stemmen en geroer van menschen; dan, geklank van ketens, geschud en geslegen tegen malkander of gesleept langst den grond.

Buiten, op de Pannerei opgepropt met volk, was het met een zoo stille geworden als by nachte in de verlatenste eenzaemheid.

De grendels schoven, het slot klakte, en de dubbeldeure ging open: een reke gendarms te voete in volle gewaed, met blooten pollas rustende op de schouder en pistolen in de rieme, kwamen eerst uit; dry-en-dertig moordenaers volgden, waeronder mannen en vrouwen, ouderlingen en jongheden, by handen en voeten gebonden met koorden, en met ketens dry en dry aen malkander, zy stapten uit de gevangenisse in rang, gewapende krygslieden gingen aen hun zyde, en hielden de ketens vast. De peerden die aen den ingang stonden, draeiden omme, en baenden voorop den weg, door de verlangende menigte, aen den vreemden en schrikkelyken stoet. Uit het volk kwam er eene ruissching die zich van strate tot strate voortzettede: elk weerde zich om over de hoofden te kyken, elk droomde en stootte om vooren te zyn, en één voor één de moordenaers te kunnen aenschouwen. Schier uit al de monden kwam een en de zelfde vrage die klonk tot in de ooren van de schelmen: ‘Wie is er nu Baekeland?’

De roovers, verslegen by 't eerste aenschouwen van die groote menigte volk, en van al die oogen naer hun gerigt, aerzelden, stonden en bogen het hoofd. 'T verwonderde hun misschien, dat de menschen nieuwsgierig waren om het schrikkelyk tooneel te zien van een geheele bende moordenaers met ketens aen die klonken, en omringd van gewapende ruiters, en beschaemd dat zy de oogen nedersloegen ten gronde! De voorenste waren Baekeland en Pé Bruneel, twee sterke kerels, redelyk slecht gekleed, en met diepe rimpels en wonden in hun aenzigte; hun lippen spanden gelyk de lippen van menschen die een fellen nyd moeten verkroppen, en zy vrongen hunne arms dat de masschen der ketens kraekten tegen malkander. Alsof men er omme gedaen had, ter zyden die twee reuzen, en schaers komende tot aen hun heupe, kroop het Molleken, bedrukt en over ende weder geslingerd door de bewegingen van zyne ongemakkelyke gebuers. De andere roovers volgden, en geheel van achter kwamen acht vrouwmenschen, waeronder twee van hooge jaren, en de stoutste van al om zien; en twee andere, zoo jong nog en samengebonden die, uit onnoozelheid of leedwezen, bittere tranen stortten welke zy, met hun gekluisterde handen, langst hun wangen moesten op den grond laten leken.

De schaemte der moordenaers en duerde niet lange. Als Baekeland aen den hoek van 't Pannereitje kwam, en al dat volk zag op de huizen en in de straten, en al dat gedruis hoorde, regtte hy zich op, gaf eenen stuik aen den schout en zei:

[p. 344]

- Pé, kykt eens! Hoe zullen wy daer door gaen?

- 'Lyk moordenaers, antwoordde Pé!

En beiden trokken een ander wezen. Zy begonden zelfs te spotten met de nieuwsgierigen; en telkens dat de kapitein hoorde vragen: ‘Wie is er nu Baekeland?’ riep hy: - Hier is hy! Beziet hem maer wel, kwestie hebt gy nog de gelegenheid achter van dage! - En dan, zoo veel het ketens en gendarms toelieten, keerde hy zich naer de roovers die volgden, sommige al treurende, andere al lachende, en eenige al tierende op het volk dat hun bezag van hoofde tot de voete, en zei:

- Mannen, wat zegt gy daervan? 't is de moeite weerd, niet waer! Sa, zingt maer op, wy hebben zoo vele van te lachen als van te treuren!

En hy deed zyne ketens klinken en begon te zingen:

In Vlaenderen of in al ander land
En is er geen een gelyk Baekeland.

Maer de gendarms kwamen er tusschen: met moeite genoeg, en met hunne bloote wapens te zwaeijen boven de hoofden der moordenaers, kregen zy stilzwygendheid en geraekten door de Breydelstraete, aen den ingang van het geregtshof. De menschen stonden er digter geperst dan ieverst; tot nu toe had men ze konnen buiten houden en de jureën en getuigen alleene binnen laten. Maer nauwelyks had de laetste gevangene den voet gesteld op den dorpel der ingangpoorte, of men hoorde eene ruissching onder 't volk op den Burg verzameld, en voortgestuikt door ander dat gedurig uit de straten opkwam. De voorensten teruggehouden door de peerden, en voortsgestoken al achter, begaven 't lange laetsten, en sprongen door al naer den ingang van 't paleis; de poorte en kon het niet slikken, men tierde en klaegde en dromde, tot dat eindelyk de deure toegekregen, en de grootste hoop van volk buiten gesloten wierd, daer de geregtszale van 't paleis al gelyk opge propt zat van nieuwsgierigen.

De Jury, nauwelyks ingerigt door het fransch bestier in Belgie, was byeengeroepen om over het lot der pligtigen te beslissen; meer dan honderd getuigen, uit alle kanten van Vlaenderen, waren naer Brugge gedaegd en moesten twaelf dagen reke voor de regters verschynen. Het onderzoek der misdaden duerde tot den 17 ougst, en de pleitingen tusschen den kommissaris van het gouvernement en de verdedigers der beschuldigden dry dagen, zoodanig dat het vonnis den 20 ougst afgelezen wierd. Alle dagen was er even vele volk van verre en van by toegeloopen; want degenen die in de eerste onderhooringen waren tegenwoordig geweest, spreidden rond Vlaenderen de mare van 't geen zy gehoord en gezien hadden; zy vergrootten nog de verbazende stoutmoedigheid der moordenaers en hunne dreigende houding onder de oogen zelve van de regters en van de krygslieden, en elk wilde ze toch eenen keer aensebouwen. Inderdaed, de weinige geschriften van dien tyd^(*) en de oude menschen die 't zagen, bevestigen de schrikkelykheid van de

(*) Onder andere de Gazette van Brugge, van 4 fructidor jaer XI (22 oogst 1803).

[p. 345]

moordenaers handelwyze. Was er sprake van eenen doodslag welken zy bekenden, verre van de omstandigheden te verminderen, gingen zy, in hun ruwe tale, aen 't vertellen van de pynen door de slagtoffers geleden, en toogden hun spytig van in de huizen waer zy gestolen hadden, niet al de menschen te hebben vermoord om geen betoog hunner misdaden over te laten. Was er een getuige die met feiten tot nu toe onbekend voor den dag kwam, of een woord te vele zei naer hun goeste, een schrikkelyke: ‘Wacht maer tot dat wy hier uit geraken, gy zult dat woord betalen!’ klonk in zyn ooren en deed hem seffens zwygen. De gendarms konnen daer niet aen doen, en 't ging zoo verre, dat er op 't laetste niemand voor de regters verscheen om ondervraegd te zyn die niet en beefde, en dat er weinig nog luide durfden antwoorden aen de vragen hun toegestierd. De moordenaers lachten en spotteden met regters en aanhoorders, met vonnis en met dood; zy weigerden, spyts alle poogingen, van andere misdaden te bekennen als die waervan er levende getuigen overbleven; en dikwyls als de omstaenders weenden al luisterende naer het verhael van eenen mensch waervan de naestbestaenden vermoord waren, of die nog teekens hunner mishandeling op zyn wezen droeg, schoten de roovers in eenen lach, en begonnen te zingen dat er de gendarmerie order in stellen moest.

Den 19, in de voornoene, was alles gedaen. De voorzitter nam het woord, om het getal en de gruwelykheid der uitgekomene misdaden, door de bende gepleegd, voor oogen te leggen; dan sprak hy tegen de beschuldigden voor hem nedergezeten, en trachtte te doen verstaen welke schrikkelyke rekening zy te effenen hadden met de menschen die ze gingen oordeelen, en byzonderlyk met God tusschen wiens handen zy eerlang vallen moesten. Tranen leekten uit de oogen van verscheide der bende; andere keken verbaesd naer den spreker, als of zy niet en verstonden wat hy te zeggen had van onsterfelyke ziele en van altydduerende eeuwigheid; het meestedeel, ongevoelig, zat te grynzen op de banken, en den voorzitter te onderbreken door hun klappen en lachen.

Als de redevoering uit was, vraegde de regter een laetste mael aen de beschuldigde of zy niets meer aen te brengen wisten ter verdediging. Baekeland alleene stond op, en met een stemme die gehoord wierd door geheel de zale, riep hy:

- Een dingen, maer! 't is dat wy schrikkelyk moê zyn van hier zoo vele dagen te zitten, en dat gy het zoudt kort maken!

De regter en antwoorde niet, maer hy schorste de zitting op, en gaf bevel aen den jury van zich bereid te maken, om 's anderendags vroeg tot het vonnis over te gaen.

Van ten zessen al in den nuchtend, waren regters en moordenaers en nieuwsgierigen in de zale tegenwoordig; geen enkel woord en wierd nog gesproken, maer onmiddelyk gingen de jureën in beraedslaging. Vyf honderd en zestig vragen wierden hun ter antwoorde voorgesteld; veertien uren lang, zonder uitscheiden, bleven zy vergaderd, en binst den tyd had het krygsvolk de grootste moeite van de wereld om de roovers gerust op hunne banken te houden. Immers die legden alles aen

[p. 346]

om de gendarms te tergen, de aendacht van de omstaenders op zich te trekken, en de gene uit de bende op te beuren, die neêrslachtig schenen en met angst de uitspraek van het vonnis verwachtten.

Eindelyk, rond den achten 's avonds, ging de zydeure van het tribunael open, en de jureën traden binnen, één voor één, en stilzwygende tot op hun voorige plaetsen. De voorzitter stond regte; de zale, daer seffens nog zoo roerig, wierd stille 'lyk een graf; de stoutste moordenaers zelven keerden hun oogen niet meer af van de banken der jureën. De verklaring was voordeelig aen vyf beschuldigde, die in vryheid gesteld wierden; dry-en-twintig anderen werden pligtig verklaerd aen moorden en dieften, en eindelyk vyf van deel genomen te hebben aen rooverven.

Een algemeen ramoer doorliep de zale; maer nu nog moesten de regters beraedslagen over de straffe. Het duerde niet lang. De voorzitter van het hof sprak een arrest uit dat Baekeland en twee-en-twintig andere moordenaers verwees tot de dood; de vyf overige werden veroordeeld tot de yzers en brandmerk.

De voorzitter zweeg, de moordenaers bezagen malkander, en de omstaenders, gelyk het nog gebeurt in zulke groote omstandigheden, aerzelden en wachtten: zy wisten niet of er toe te juichen of te zwygen was. 'T en duerde niet lange; want de ter dood veroordeelde moordenaers begonnen te roeren en te tieren en hunne ketens te schudden; het volk van achter geperst in de zale, deed beweging om te zien wat er van vooren ommeging; geheel de zale was in gedruis en in leven, tot dat er eindelyk, binst eenen oogenblik van stilte, een moordenaersstem uit riep:

‘'T is beter de korte pyne als de lange!’

De stoet, voor den laetsten keer, ging weder naer het gevang, tusschen een dubbel hage van menschen. Op het wezen der vrygesprokene stond er blydschap; op andere woede, of onverschilligheid over hun tot, maer op geen een leedwezen om de gepleegde misdaden.