|
| |
| |
| |
VII.
Doen en laten.
- Wel, Jantje! wat geluk van u hier te zien? - zei op den vrydag morgend der paeschweke tusschen Couckelaere en Cortemarck, een reiziger, tegen een kleen koddig manneken, dat met twee korven aen zynen arm en riekende naer den visch, stillekens voortsging.
- Né! 't is Ko Neyrinck's! Nog eens op reize, vriend! gy werkt niet meer, geloof ik, om uwen kost te winnen! Gaet daer gy wilt, Ko is er verdonders altyd te vinden.
- En dat men kyke daer men wil, overal ziet men Jantjes bult uitsteken! 'T moet zyn dat hy ook nieverst te kort en is.
- Ja, ja! lacht maer, Ko: gy zult misschien nog ondervinden van uw leven dat er meer in myn geknopt lyfken zit dan in geheel uw lang ende!
- Daer aen heb ik nooit getwyfeld, Jantje: ook en zou 'k u niet verder betrouwen dan de lengde van mynen neuze.
- En waerom dan?
- Hoor, gy zegt het zelve! omdat gy te oolyk zyt.
- Ja maer, Ko, oolyk en regtveerdig; op mynen handel is er toch niet te zeggen.
- Wat zegt gy? Regtveerdigheid in eenen vischverkooper! 'T is om te lachen, zeker? Zegt het spreekwoord niet dat de vischwyven leven met het verlies? Zoodanig staen ze altyd te schreeuwen dat zy hun ware beneden den prys laten; zelfs toen het zoo klaer als den dag is, dat zy den helft overvragen.
- Dat zyn de wyfs, Kotje, maer de mans zyn anders.
- Ja, slechter nog; die zouden nog hunnen eed doen dat z'er geld insteken!
- Kotje, hier gezeid en elders gezwegen, er gaet waerlyk vele deugenielery om in onzen handel; elk stekt om ter meest, maer ik toch, ik ben anders, en doe ik my wel betalen, myne visch is goed en zuiver en ter trouwe. Vraeg het eens aen uwe bazinne of zy van my te klagen heeft? Zy zegt dikwyls dat zy nooit aen iemand anders en zou willen koopen, en zy houdt haer woord. Maer zeg eens: 't is lange dat ik er
| |
| |
niet geweest en ben: hoe gaet het 't huis? Is Naerden nog als een vlugteling?
- Hoe zou 't gaen! Naerden is nu binnen, dan buiten, navolgens de omstandigheden en de gevaren. Ik ben er de slechste meê; met alle dagen en somtyds tweemael daegs uit te loopen en rond te zwieren om te zoeken of er geen gendarms op de been zyn, ben ik kwyte. 'K zou veel liever myn gewoone werk doen.
- Hebt gy nog eens misschien op den zoek geweest? vroeg het Molleken met nieuwsgierigheid.
- Ja ik: Naerden zou geerne eenen dag of twee 't huis blyven om zynen Paeschen te houden, en ik heb gisteren en van dage wat in 't ronde geloopen om te hooren of er geen vyand en was te zien geweest.
- En hoe staet het?
- Goed; ik peize waerlyk dat men van nu voorts de refractairen zal gerust laten.
'T Molleken schartte in zyn hoofd, en zweeg; immers, dat ging hem aen.
- Ja, vervolgde Ko, als er geen verraders en zyn, die Neiryncks in de ellende willen helpen met hem aen de Franschen over te dragen, 'k geloove dat Naerden niet meer te vreezen heeft; en 'k ware gelyk hy, ik zou ze bedanken van nog altyd voorts in busschen te schuilen. Van nu voortaen zou een gendarm toch moeijelyk het hof naderen zonder dat men hem geware worde.
- Van dat gedacht ben ik ook, Ko; en voor wat verradery aengaet, Joos Neirynck en moet niet vreezen, hy heeft geen eenen vyand in 't omliggende; integendeel, alle man is bereid van hem te gaen helpen, en ik voorenuit, al moest ik van Rousselaere komen geloopen. Maer, man, eer ik al Couckelaere afzakke, moet ik een oordje gaen winnen op Ichteghem; 'k gae 't u wenschen dan; rond den noene ben ik op het hof. Tot wederziens!
- Tot wederziens!
En 't Molleken sloeg het wegelingske in, dat beneden Wynendalekapelle naer Ichteghem loopt. Hy keek schrikkelyk leelyk, en draeide zich omme van tyd tot tyd naer dengenen dien hy kwam te verlaten: ‘Ik moeste daer nu nog juiste dien leelykaerd ontmoeten, zei hy in zyn eigen; ik die zuiveruit al Cortemarck gekomen ben om niemand van kennisse te vinden! Wat daermeê nu gedaen. Niet gaen? zeggen te Neiryncks, en is niet mogelyk: want moet Naerden zynen Paeschen houden van dage, hy zal zeker te huis blyven, en de kapitein wilt dat hy weg zy. Gaen vertellen, en zeere loopen zeggen dat er gendarms komen, 't en kan met zyn, ingezien Ko my gezien en zelve ondervonden heeft dat alles rustig en zeker is. 'T is pruts, 't is pruts! als ik iets onderneme, het ware als of er zich Pietje Pek meê moeide, 'k heb altyd veel meer moeijelykheden te overwinnen als de andere! Dat ik nog alleene niet ware, of iemand zenden kon naer de vrienden, maer neen: het moet effen zyn tegen den noene, en voor den vieren moet Baekeland weten hoe 't staet! Zoo wil hy, en zoo moet het zyn of het Molleken komt er leelyk
| |
| |
van af! Nu, 't zal al iets zyn; ik gae doen dat ik kan, en van den nacht blyft er iemand in den slag, 't en zal altyd ik niet zyn, dat is zeker.... Maer, wacht eens! Pé Bruncel heeft my verteld dat de meester zou gezeid hebben: Naerden moet weg, en ik zal er voor zorgen! Kwestie en zal hy nog geen slimmen trek doen van dage! hy is er bekwaem voor; te beter; 'k wensche dat Naerden al weg ware tegen dat ik daer kome! Intusschentyd hoe eer gedaen, hoe eer gerust; ik gaen zeere al Ichteghem draeijen, en dan regte naer de hofstede loopen.’
De vischverkooper haestte zich om op Ichteghem te zyn en kwam er al ligte toe. Hy deed er zyne gewoone kalanten, en van ten tien al, was hy langst de bane van Ichteghem naer Couckelaere. De eene keer liep hy, de andere keer ging hy stilder of stond een momentje 'lyk iemand die beradeloos is of niet en weet wat gedaen. Het moet zyn dat er iets toch vast is aen een slecht werk; iets dat van binnen zegt aen den mensch dat hy niet wel en doet, ingezien dat gevoel en die benouwdheid in al herte steekt dat kwaed wil. Die 't goed zoekt nogthans, en gevoelt dat niet: hy vreest geenszins van aen 't werk te vallen; integendeel, hy verlangt er achter, en loopt niet om gedaen te hebben, maer enkel om te beginnen en voorts te mogen doen.
'T Molleken was zeer wel gekend op die streke: al die het tegenkwamen riepen: - Ah! dag, Jantje; hoe staet het met de winste van dage! - Anderen voegden er by: Vriend, gy zyt wel haestig van dage, gaet gy misschien op Couckelaere de plakketten gaen afroepen! Jantje was gewend van een kluchte te smylen, tusschen al dat hem was toegestierd; maer van dage, was hy al te zeer bezig: hy antwoordde schaers, en nog maer aen eenigen; menige hofsteê ook daer hy gewend was van naer te gaen, schrikkelde hy over.
Nog zelfs, als hy tegen Couckelaere-plaetse kwam, en digte tegen het kapelleken dat maer op twee boogscheuten van de kerke staet, en wiste hy niet wat gedaen. Gedurig had hy ontwerpen gemaekt om Naerden uit zyn huis te doen vlugten, en dat voor geheel den dag en geheel den nacht; en al ontwerpen makende, verkorte den weg en den tyd, en de uitvoer en kwam niet.
Schieljk, als hy aen de strate kwam die van het dorp den zuiden inloopt, draeit hy zich omme, doet den rooden halsdoek af die met een broeden strek op zyne borst vast lag, smyt hem over zyne schouders 'lyk iemand die straf zweet, en stelt het aen 't loopen. Hy liep zoodanig dat hy 't einden den asem wierd, en vooraleer hy aen de hofsteê van Joos Neirynck kwam, moeste hy rusten. Hy geraekte er nogthans, drong in het hof zonder te luisteren naer degenen die van op het land riepen en vroegen wat er haperde, stak de deure open en zei met onderbrokene stemme tegen den vader die in huis zat:
- Is Naerden hier? zeere, er komen gendarms op, geloof ik!
'T Molleken, door lange loopen en groote verlegenheid, was uitgeput van krachten; en nauwelyks had het al stamelende gezeid dat het zeggen wilde, of 't liet zich vallen op den bank die langs den muer stond en zweeg.
| |
| |
Rekent hoe de vader verschoot! Naerden, die in de kamer zat, ievers met zyne moeder en zyne zuster bezig, kwam uitgesprongen al roepende: Waer? waer? - Jaeke Meyer, die op het hof vrocht met den schoonzone des huizes en de werkmans, was er zoo met een by, en vroeg en deed, en gebaerde, als of hem de Franschen al op de hielen hadden gezeten. Geheel het huis troppelde rond Jantje Colbert, die het nog niet wel en kon uitleggen, en altyd wees met zynen arm, naer den kant van Couckelaere.
Het kwam niemand te binnen van den minsten twyfel aen te brengen over zyn gezegde.
- Er is daer niet vele aen te vragen of te klagen, zei de vader koelmoediglyk. Naerden, myn zoon, gy moet zoo seffens weg. Loop al achter de stallingen, en neemt het naeste: regte naer den Bovekerkebusch; van als 't effen is, krygt gy van onze tydingen. Jaeke, gaet gy meê?
- Neen, zei Jaeke, ik niet! De gendarms en kunnen niet weten dat ik hier ben, noch achter my uit zyn, en misschien zal ik meer dienst bewyzen hier dan aen Naerden in den busch. Weet gy wat? ik zal een spaê nemen, kwansuis op het land gaen werken, en alles afspieden. Naerden, vertrek maer, en reken op my en op myne bescherming.
In twee minuten was alles klaer; de twee refractairen waren weg; het werkvolk vrocht wederom in de stallen en schueren, en geheel het huis wierd geschikt, als of men van niet en had geweten, en de moeder en de zusters die geern geluisterd, en geern van niet gebaerd hadden tegen dat de gendarm inkwamen, stonden de eene aen de tafel met een brood, de andere aen de schapraê met een mes, als of zy in volle rust en werk hadden geweest.
Had het Molleken misschien iets wat geware geworden op den oogenblik dat hy binnen het dorp van Couckelaere ging treden? Waerschynelyk van ja; want nog geen half uerken waren de refractairen uit het hof, als dry mannen zich er aenboden: twee kwamen binnen al vooren en een al achter. Zy waren gekleed in borgers, maer men zag dat er iets onder stak. Een van de dry, een lange felle manskerel, en de eenigste die baerd droeg, sprong toe naer den vader die, by den heerd nedergezeten, nu opgestaen was, zoo haest hy de mannen had gezien met zyne mutse in zyn hand.
- Waer is uwe zoon? vroeg hy in 't fransch, en gaf er eenen vloek by dat het huis daverde, en de moeder en zusters onvrywilliglyk schreeuwden van schrik en van verschot.
Neerynck stond te kyken in de oogen van den zoogezeiden gendarme. Niet meer als de andere persoonen van zyn huis en verstond hy fransch, en geheel zyne houding toonde het. Wat verschil tusschen dien schoonen gryzaerd met sneeuw-witte hairlokken die op zyne schouders vielen, en met een gerimpeld wezen waerop deugd en eenvoudigheid te lezen stonden, en dien onbermhertigen kwaeddoener, met gemaekte knevels en oogen rood van ontucht en van bloeddorstigheid, die voor hem stond!
Joos stak zyne schouders en zyne arms uit 'lyk om te doen gevoelen dat hy niet verstond en noch min kon antwoorden: het Molleken was
| |
| |
blyven zitten, en sloeg van tyd tot tyd eenen oogslag op de dry manskerels door hem geheel wel gekend.
De gendarm herging zyne vrage, en bekrachtigde ze dezen keer: van onder zyn veste trok hy een groote pistole, legde zynen duim op den haen, en hefte zynen arm op, als of hy willen zeggen had: Spreekt, of 'k schiete.
Twee vrouwmenschen sprongen toe, al schreeuwende, naer hunnen man en vader, dien zy meenden met de dood bedreigd te zyn. Onvoorzigtige! de hevige schok van een dier vrouwen aen den arm van den gewapende, trok de pistole over, en de scheute ging af. Gelukkiglyk en trof zy niet anders dan het mantelhout van de schouwe; de gryzaerd was van kante gesprongen.
De bruisch, door het afdoppen van het wapen veroorzaekt, trok al de werkers uit de hofstede in de keuken: geen een of hy was in het gedacht dat er een schelmstuk kwam te gebeuren, en misschien dat een lyk, het lyk van hunnen vader of meester, in huis lag. Gelukkiglyk het was anders. Nogthans, het aenkomen van eenen mensch twee, dry, had de gesteltenis der gewaende gendarms veranderd. Een van hen zonder knevels, en die gebaerde niet anders dan wat slecht vlaemsch te kunnen, vroeg, in een ondergemengelde tale en met meer gevoegzaemheid, waer de refractaire was, en dat zy 't moesten zeggen of wel hun huis laten onderzoeken. Daer in verschoten de brave menschen vele min dan in 't eerste; zy wisten dat Naerden in veiligheid was, en dat stelde hun gerust. Ook lieten zy geheel hun huis doorloopen, geleidden zelve de dry mannen, en deden alles open voor hun. Met eene nieuwsgierigheid, die allen verwonderde, wierd geheel het huis en byzonderlyk de koffers en kassen doorzocht; aen de dingjes zelve die te kleine waren om een menschenlichaem te verduiken, wierd er geschud en getrokken, by zoo verre dat Kotje, de knecht, luide op zei: ‘Meenen zy dan, dat Naerden maer een voet hooge is?’ Niettemin, zy hadden hun doelwit, gingen en deden altyd voorts, tot dat alles doorloopen en versmeten zynde, geheel het gevolg wederom in de keuken kwam. Degene die eerst vlaemsch gesproken had, begon uit te leggen, hoe zeer de vader zich blootstelde met zynen zoon te doen vlugten, dat hy de Franschen ging verbitteren, zelve nog misschien gestraft worden en gevangen voor zynen benouwden zoon, en vele diergelyke zaken, waer achter geheel het huisgezin met angst luisterde. Intusschentyd waren de twee andere bezig met hevig te klappen tegen malkander, in de fransche tale; zy deden menige gebaren, wezen alhier en aldaer, spraken meer vloeken uit dan andere woorden, lieten verscheide mael den naem van Napoleon hooren, die toen al zeer wel gekend was, en gingen eindelyk trekken aen
dengenen die tegen de Vlamingen bezig was met bedreigingen te doen. Daer nog en eindigde hun gesprek niet, maer al voortsdoende, naderden zy tot de deure, keeken gedurig omme en rond, en geraekten buiten en weg, zonder aen iemand hond of heeste te zeggen.
- Wat duivel van volk is dat? zei Joos Neerynck als hy ze door de dreve zag verdwynen; dat zy nog zoo niet en vloekten, maer 't is vroed om hooren, en zy verdienen eene zienelyke straffe van God.
| |
| |
- Dat zyn geen gendarms 'lyk of wy gemeenelyk zien, zei Ko; het moet zyn dat het aenlegt om slechter te gaen dan naer gewoonte, en dat er uit den zuiden nieuw gespuis is gekomen, om ons Vlaenderen nog meer te hinderen en te straffen. Joos, zorg maer voor uwen Naerden, de tyden leggen nog niet aen om te beteren.
- Ja, zei 't Molleken, dat nog niet gesproken had tot nu toe, weet gy wat zy daer zeiden al weggaen? Ik versta wat fransch, ik, en 'k en hebbe 't niet willen gebaren, zuiveruit om hun uit te hooren; 't is wel gepast inderdaed. Weet gy wat dat zy zeiden? Wy hebben daer kleederen gezien die zeker aen den refractaire toebehooren, het moet zyn dat hy by nachte naer huis komt!
- Hebben zy dat gezeid, Jantje? vroeg de moeder.
- Hoor, 'k heb het zoo wel verstaen als dat zy myne moederlyke tale hadden gesproken. ‘Wacht maer, zeiden zy, wy vertrekken van hier niet meer, en zullen den vogel op zyn nest pakken,’ juiste 't zelfste, maer in 't fransch is dat vele wreeder om hooren.
- Hebt gy niet kunnen achterhalen, waerom zy gedurig rondkeeken en vloekten?
- Om te zien of er nieverst geen verdokene deuren waren, en zy voegden er by dat het zoo vele voor hunnen zak was, indien zy hem konden vastgrypen. Ongetwyfeld, gaen zy op eenen onverwachten nacht hier toevallen, gy moet maken dat Naerden hier yan den nacht niet en is.
- 'T spel begint nog eens, zei de oude Neerynck, en onze zoon moet wederom naer den Geuzenbusch. Nu moet het zyn, dat het zy! Roept Jaeke dat hy Naerden gaet verwittigen: hy kan van den nacht blyven waer hy is, tegen morgen nachten zal de tyd wel raed gebragt hebben. Het was schoone noene. Men klapte al eten voorts van het gebeurde en van de ongelukkige loting. 'T Molleken wierd wel duizendmael bedankt voor zynen bewezenen dienst; het kreeg eten, geld en beloften; maer, zoo ligte het kon, trachtte het weg te zyn, en 't volgde, met opgezet gedacht, den weg welken de gewaende gendarms hadden ingeslegen wanneer zy de hofsteê verlieten.
'S avonds van denzelfden dag, als het tiene sloeg, en waren er maer dry menschen meer op te Joos Neeryncks: de oude vader, zyn schoonzone, en Jaeke Meyer, die wedergekeerd was uit den Bovekerkebusch. De oude moeder was gaen slapen, als ook de twee dochters; een kind van rond de tien maenden oud, lag ook al lange in de ruste op de kelderkamer waer de jonge getrouwde sliepen.
- 'K weel wonder hoe de nacht zal alloopen, zei Joos al zyne pype uitkloppende op zynen houtenen kloef; niet dat ik vreeze voor de komste van de gendarms, of voor myn zelven, neen: achter dat Naerden maer en ontsnapt, 't is al dat ik wensche! Maer intusschentyd ik beef ieder keer dat myne gedachten op hun vallen om dat die ysselyke godslasteringen, die gedurig van hunne lippen rollen, altyd in myne ooren ruisschen. Wat menschen zyn dat? Men zou waerlyk twyfelen of zy eene ziel hebben; ten minsten of zy 't gelooven; want, het kan toch niet gepeisd zyn dat een regtschapen mensch, met zoo koel gemoed en zoo dikwyls, den God lastert waervan hy zal moeten geoordeeld zyn!
| |
| |
- Bah! zei Jaeke Meyer; zy doen dat niet om kwaed te doen; 't is zonder weten.
- Zy moeten 't weten, vriend; zy byzonderlyk die zoo vele verstand willen hebben. Ze zullen 't wel geware worden: maer ongelukkiglyk te late.
Jaeke Meyer keek op in 't aenzigte van den eerbiedweerdigen ouden man; het dacht hem, dat by een traen in zyn oogen zag komen, niet een traen van angst, maer van medelyden. Misschien was het een steke in 't herte van den vermomden moordenare.
- Ja te late, zei Neirynck nog: en als het zoo vreeslyk zal zyn na de dood, voor ons, eenvoudige landslieden, die nooit anders gezien hebben dan onzen kerktoren en onze akkers, wat gaet het zyn met degene die sedert tien jaer zoo vele kerken verbrand, zoo vele tabernakelen ontheiligd, zoo vele priesters vermoord hebben, en nu nog den God lasteren die hen gespaerd heeft in plaets van hen levende te straffen! Neen, daerop mag noch moet ik niet peizen: elk zal rekeninge geven voor zyne eigene daden: maer van de twee een, 'k stierve al gelyk liever Vlaming dan Franschman.
Jaeke zweeg, en wat zou hy gezeid hebben? De schoonzone, die niet vele van zeggen was, had neerstig geluisterd. De woorden van eenen ouden vader, die spreekt van 't ander leven, zyn toch altyd zoo droevig, maer tevens zoo zoete voor een kind. Hy antwoordde:
- Vader lief, wat spreekt gy van benouwd te zyn voor de dood, gy die nooit geen kwaed en in den slechten tyd zoo vele goed hebt gedaen, aen priesters en aen ongelukkigen? Ons Heere beproeft u nu, in uwen zone, 't is teeken dat hy u sparen en beloonen zal hier namaels.
- Ja! ja! zei de vader; laet ons nog een Wees gegroet lezen, en dan naer de ruste zoeken. Men kan toch niet opblyven en gedoen zonder slapen.
Vader en zoon vertrokken, elk gerust naer zyn bedde. Jaeke die deed wat hy wilde in 't huis, bleef den laetsten op, en schoon hy voor zyn eigen niets te vreezen had, en was zyn herte zoo gerust niet. 'T koste wel tien en half zyn: 't was al stille in huis en buiten, en men hoorde niet anders meer als den tik-tak van het uerwerk dat tegen den muer van de keuken hong.
De moordenaer ging buiten, en liet de voordeure een weinig openstaen, om dan zonder geruchte te kunnen indringen. Tegen de deure op den dam, lag de getrouwige hond van de hofsteê, ontbonden en wakend. Van met dat hy Jaeke zag, sprong hy op, en al streelende legde by zyne voorpooten op hem en wikkelsteertte.
- Kom, Mylor, kom - zei hy met zoete stemme en al zyne handen vryvende; de valsche vriend!
En de heeste ging achter, dweers over het hof tot achter de laetste stallingen. Daer gekomen, trok Jaeke een snee brood uit zynen zak, en gaf er van tyd tot tyd een brokke van aen den hond, en terwyl deze beet en at, maekte onze booswicht een sterk touwje vast aen eenen haek die in den muer zat; aen 't ander einde verveerdigde hy een strop, proefde
| |
| |
eens of zyn alaem goed was, en dan den getrouwigen hond by zich trekkende, deed hy hem regte staen en leunen op zyne borst; hy streelde hem en binst de streeling en al er tegen klappende, draeide hy 't strop rond den hals en trok aen de koorde. De heeste slingerde tusschen hemel en aerde.
- Een die uit onzen weg is, zei hy, en niet doen zal gelyk de koopmanshond van Rousselaere.
Daerop keerde hy zyne hielen, en liet de beeste piepen en spartelen; want huilen kon zy niet. Aen de voordeure van het huis gekomen, legde hy nog zyne oore tegen de vensters en tegen den ingang, om af te spieden of alles stille en rustig was. Niets en roerde en hy hoorde maer een dingen, 't was de onophoudelyke tik-tak van het uerwerk tegen de wanden van de keuken.
Goed! goed! mompelden zyne gespannen lippen; maer de tik-tak van zyne borst herhaelde wel duizendmael: Slecht! en op het gedacht van zyne vrienden, die nu zoo zoete te slapen lagen, en oneindig gelukkiger waren dan hy, die ook had kunnen gelukkig zyn, kwam er toch een steke in zyn herte; en by het peizen alleene dat er misschien tegen 's nuchtens geen een meer leven zou van al degenen wier deugden hy sedert vier weken had leeren kennen, liep er eene koude huivering van aen den top zyner teenen tot aen het uiterste zyner vingers. - Dat ik toch niet en moeste meê doen, dacht hy, en my er kost uit trekken! Hy ging voorts al den kant van de dreve, waer hy zyne medewerkers ging vinden.
In den dyk, aen den hoek van de breede strate, en langst een dikke dubbel hage, vond hy eenen man liggen, half gedoken tusschen de takken.
- Wie ligt er daer? vroeg Jaeke al stille blyvende?
- Verstaen, zei de vent, en hy sprong op de strate. Weet gy, jongen, dat het al wat elve geslegen is op den torre van Couckelaere, en dat wy nog nieverst en zyn? Haest u wat; 't is binnen wel zeker?
- Alderbest, kapitein! waer is ons volk?
- Hier by; maer zegt eerst: men moet op alles peizen: is den hond van kante gemaekt?
- Hy hangt aen de koorde, kapitein; de zake van 't Meiboomke leert voorzigtig zyn. En peist op niet meer en roept onze mannen.
Een ligt geschuifel deed nog acht roovers komen uit de hage waer in Baekeland zich had verdoken gehouden. - Zy vergaderden rond hunnen hoofdman, en bleven in stilzwygendheid zyne bevelen afwachten. Zonder spreken naderde geheel de bende, tot by den ingang der hofsteê.
- Is alles open en geschikt en zeker? vroeg Baekeland.
- Alles, kapitein! Gy gaet in langs de voordeure die ontsloten is. Binnen is licht. Seffens moet gy springen op de voute die al den slinken kant staet, en u meester maken van den jongen boer, den eenigsten die te vreezen is.
- En 't werkvolk! is er geen?
- Verdonders, daerop heb ik niet gepeisd! Ko is daer nog die slaept in den peerdestal.
| |
| |
- Jongheid! 'k heb het nog gevreesd: een ware roover moet alles voorzien. Nu, Jaeke, neemt gy den dien voor u: 't Jotten, uw broeder, kan u helpen om hem van kante te maken. En daermeê, komt op, mannen, wy vallen aen 't werk!
- Kapitein, zei Jaeke, nog een woord: sedert vier weken heb ik rykelyk gezorgd voor de belangen onzer bende, en er vele vooren gedaen; geef my den oorlof van 't overige aen u te laten. Voor den knecht zal ik zorgen, maer myn begeerte is, dat gy my van den nacht by handen en voeten binde, en my den mond stoppe, om het volk te doen gelooven dat ik van niet en wete, en zelve een slagtoffer ben. Het zal een voordeel zyn voor my, die, in dees streke, waer ik nu zoo wel gekend ben, nog zal mogen te voorschyn komen en u dienst bewyzen, en voor u kan het niet nadeelig worden. Morgen, zal ik meest van al klagen van de moordenaers; en ter gelegenheid van de diefte, trachten uit deze streke te verdwynen, om er maer nu en dan meer weder te keeren. Wat peist gy daer van?
- Dat het wel is. Schikt uwe zaken met 't Jotten, achter dat u de knecht maer niet en ontsnappe. Vooruit!
Al stappende, eenige moordenaers, degene die vreesden van bekend te zyn, maekten hun aenzigte zwart, de andere trokken hunne wapens, en allen kwamen stille 'lyk muizekens tot voor den ingang.
Jaeke met zyn broeder ging naer den peerdestal, waer den knecht zyn bedde stond. De deure was half open, en het dacht hun, by 't naderen, dat zy iets hoorden dat wegsprong of roerde in het strooi; zy meenden dat het 't peerd was, en naderden het ledekant, waer hunnen man in liggen moest. Hy lag er niet; hy zat in geene hoeken; het peerd alleen lag te rusten en te blazen in zyn sliet.
- Licht! zei 't Jotten, en hy trok een dievenlanteern van onder zyn bovenkleed.
- Ik zou verkend worden, antwoordde Jaeke stillekens en peizende dat niemand hem en hoorde, zoekt gy met uwe lanteern. Ik zal aen de deure blyven staen.
'T Jotten, by de flauwe klarigheid van zyn lanteern, doorsnuisterde het bedde, onder en boven, de hoeken en kanten van den stal, tot zelfs digte tegen het peerd, dat regte gesprongen, nu stond omme te kyken naer die vreemde en ontydige bezoekers, en trappelde op het strooi van ongeduld. Tot over het peerd en gingen de moordenaers niet.
- 'T zyn nesten, mompelde 'T Jotten! waer mag hy zyn? misschien moord en brand gaen roepen in 't gebuerte?
- Onmogelyk, broeder! hy kan van 't hof niet, ten zy alwaer wy ingekomen zyn, en aldaer is hy niet weg.
- Laet ons laten gaen dat gaet, en niet zeggen tegen het ander volk; misschien valt alles wel uit; en als 't effen is, dat de knape uitkomt, hy mag! Blyf hier staen; ik zal eens rond den hof loopen, en zien of onze mannen schildwacht houden en niets gezien hebben.
Hy vertrok, en zocht en vroeg: maer Kotje kwam niet uit. Geen kunste: niet vaste slapende, had hy geruchte gehoord op het hof; in 't eerste peisde hy op niets en bleef liggen; maer in de doodsche stilte van den
| |
| |
nacht, hoe voorzigtig men trappelt, is er toch altyd iets dat roert en sleept. Ko had herhaelde stappen gehoord op den dam, en in de overtuiging dat het gendarms waren, stond hy op uit nieuwsgierigheid. Toen hy de deure openstak, verschoot hy by 't zien van zoo vele mannen die gewapend waren, en zwart gemaekt en lanteerns meê hadden. Immers de nacht was niet al te duister, en liet gemakkelyk zien op tien stappen verre.
Zyn gedacht viel zoo met eens op moordenaers, hy voelde het gevaer waerin hy zich bevond, daer alleene, zonder mogelykheid van weg te geraken en aen de roovers te ontsnappen. Zyne meesters gaen helpen kon hy niet; roepen en schreeuwen was gevaerlyk en hy durfde niet van benouwdheid; wat doet hy? Zachtjes steekt hy de staldeure tegen, en kruipt met geheel zyn langde in de kribbe van het peerd dat te slapen lag en bleef liggen. Hy zat daer in angst en vreeze, toen onze mannen zyn bedde doorzochten, zonder ooit tot hem te gaen, en 's anderendags 's morgends zat hy er nog ongehinderd, maer koud van onruste.
Binst dat Jaeke en 'T Jotten jammerden op hun slecht beginsel, was Baekeland met zyn volk binnen gesprongen. Met der daed snakte hy naer de voute deure, om er op te zyn, maer zy was toe, en toe van binnen. Hy stak, en stampte en trok; de deure bleef toe.
- Naer den anderen kant! riep hy tot zyn volk, en vier kerels liepen waer de vader, de moeder en de zusters sliepen. Allen waren ontwaekt en op, en gruwelden in den donkeren, zonder nog te weten met wien zy te doen hadden. Altyd in den halfdonkeren, vielen er acht felle handen op hun, keerden ze over in 't bedde en bonden ze vast al zeggende:
- Zwygen of vermoord zyn!
Baekeland was gedurig bezig met stampen tegen de deure die wederstond en vaste bleef. Hy hoorde wel dat de menschen die er achter zaten, op waren; hy verstond het geschrei van eene vrouw en van een kind; maer ook het gedruis van eenen koffer, die voortgesleept en tot by den ingang gestoken wierd. Nydig en moê, geeft hy bevel aen zyne gasten van in de andere plaetsen des huizes alles te stelen dat zy vinden kunnen, en houdt er twee by hem. Dan legt hy zynen mond tegen het sleutelgat en roept:
- Gy daer, doet open of wy steken geheel het kot in brande!
Geen ander antwoord, of ten zy het gehuil van de jonge vrouw, en 't geschrei van het kleen kind.
- Doet open, verstaet gy? of wy breken in, en vermoorden u alle dry of verbranden u levende!
Een kloeke stemme riep van al binnen:
- Den eersten die binnendringt schiet ik dood, want ik ben gewapend.
- Schiet gy een dood, daer blyven er nog negen over om hem te vreken en u in stukken te trekken!
Er volgde een oogenblik stilte, alleenlyk onderbroken door het gedruis van de andere roovers die kassen braken en overal rondliepen.
- Antwoord en opent, berging de moordenaers-stemme, of het spel begint met der daed!
| |
| |
- Zullen wy ongehinderd blyven, en vader en moeder ook?
- Doet eerst open, dan zullen wy onze voorwaerden stellen.
Stilzwygendheid van weêrkante: de eene luisterde naer het gene er ging gezegd worden, de andere peisden wat er hun te doen stond.
- Zyn wy er? schreeuwde de kapitein al een fellen schok gevende tegen de deure.
- Op voorwaerde dat gy myn vrouwe ongehinderd laet, antwoordde, maer veel flauwer, de stemme van den landsman.
En seffens hoorde men de koffer verslepen, de grendels schooven weg, de sleutel draeide in 't slot, en de deure vloog open. Achter de deure stond de schoonzoon van Joos Neirynck, en wat verder in den hoek, zat eene jonge vrouw, met een kind dat zy tegen hare borst drukte. Dry zwarte mannen sprongen in, en grepen, de eene naer den man, de andere naer de vrouwe en de laetste naer den koffer, die nog te midden de kamer stond.
De moeder, als zy by de halve klaerte van eenen dieven lanteern dat zwarte wezen op haer zag komen, gaf eenen grooten schreeuw en riep naer haren echtgenoot. Deze, door het gevaer en het gehuil van zyn vrouwe ontsteld, spande zyne spieren, in eenen trek, en door eene buitengewoone pooging, snakte hy zich los uit de handen van Baekeland, gooide hem tegen den muer, viel op den zwarten die by zyne vrouw stond, en trok hem op den grond dat hy nederplofte, al zeggende:
- Verrader! steel, maer laet myn vrouw en myn kind gerust!
Baekeland was opgestaen, en geholpen door twee mannen nog, die met de schermutseling waren bygekomen, sloeg hy zyne vuisten om de lengden van den landman, die zich vrong en verdedigde. 'T en ging zoo gemakkelyk niet als dat de moordenaers gepeisd hadden. 'T gevaer en de vreeze, voor al dat hy lief had, gaven buitengewoone krachten aen den aengerande; regte voor zyne vrouw, hield hy stand als of zyne voeten in den grond gevezen hadden geweest. Stoot by stoot deed hy achteruitdeinzen die op hem vielen, en vrocht met al zyne lidmaten.
'T moeste schrikkelyk zyn om ziene, die worsteling van een tegen vyf in den halfdonkeren, zonder dat er een woord gesproken wierd, en enkel onderbroken door het schreeuwen eener vrouw, en het janken van een kind dat spartelende op de borst zyner moeder lag.
Lange nogthans en duerde het niet: een van de booswichten, kleene maer geblokte kerel, kroop langst den grond, greep den landsman, van onder aen zyne beenen, snakte hem omleeg, dat hy achterwaerts over keerde met zyn hoofd in de stoelen, en hard genoeg om zynen schedel te bersten. Al de schelms vielen te gelyk op hem, bonden zyne arms en beenen vast, schuddeden en sloegen 'lyk om zich te wreken over zynen korten, maer kloeken wederstand.
'T byzonderste was gedaen, en de eenigste hinderpael mogelyk uit den weg geruimd. Herhaelde hamerslagen braken de zware koffer open, waerin de beurze met kroonstukken zitten moest. Al dat er in was werd uitgetrokken, lynwaed, kleederen, en beurzen genoeg, maer geene kroonstukken.
| |
| |
- Is 't groote geld misschien elders uitgekomen? vroeg Baekeland aen zyn volk, ten grooten deele rond hem geschaerd.
- Neen 't, meester! geen goede sommen; alleenlyk wat munte en wat klotergeld, de moeite niet weerd om zoo vele geweld te doen voor zoo weinig!
- Wacht een oogenblik, t' zal wel uitkomen!
En Baekeland liep naer den gebondene, die nog op den grond lag, roer- en moedeloos.
- Man! zei hy, hem de hielen op de borst zettende, man, gaet gy beginnen zeggen waer uw geld ligt? 'T is hier, ik weet het!
'T zy kwaden wille, 't zy benouwdheid, de landbouwer en sprak niet; maer zyne oogen straelden in de oogen van den moordenaer; men zou gezeid hebben dat zy hem uitdaegden.
- Als hy niet wil spreken, he wel! zyn vrouwe zal 't zeggen, of wy zullen zien! vrouwke, waer ligt uw beurze, spreekt of hebt gy liever uwen man en uw kind te zien vermoorden?
Hadde de moeder willen spreken, zy kon niet. Eerder geleek zy aen eene die gevoelloos is en zonder tale: met haren lieveling tusschen hare arms, zat zy in eenen hoek gedroomd, achter de stoelen en loerende op de bewegingen en het naderen der moordenaers.
- Nog een die stom is, zei Baekeland; nu is myn verduldigheid uit. Ah sa! mannen, grypt ze vast!
En al over de borst van den echtgenoot, sprong hy naer de ongelukkige, snakte en trok aen haer teer kindje om het uit hare arms te wringen, binst dat andere van zyne gasten hem hielpen, en op de arms van de vrouwe sloegen om ze los te krygen.
Zy kregen ze los met moeite genoeg.
Baekeland hield het onnoozel schepsel in zyne beide handen, de moeder deed geweld om er achter te springen; hy stak het omhooge, zoo verre hy kon, en sprekende tegen die 't hooren wilde:
- Zegt waer uw geld ligt, zei hy, of ik verplettere uw kind tegen den vloer van dees kamer.
De moeder huilde en stak heur handen uit: misschien maekte de droefheid en de vreeze, dat zy de stemme van den moordenaer niet en verstond.
- Spreekt gy niet? Daer......
Maer al met eenen keer, gelyk hy zyne bedreiging ging uitvoeren, riep de vader, tot nu toe stom en stille gebleven: Staet, ik ga 't zeggen!
'T was tyd: Baekeland keerde zich naer hem, liet het kind zinken en luisterde.
- Doet dat kaske open aenzyds de schouwe, heft den grond uit, en tast, gy zult de beurze vinden; maer om de liefde Gods, geeft het kind weder aen zyne moeder.
Geen een van de moordenaers en sprak; zy vlogen naer het aengewezene kasje, haelden het berd uit, en bragten eene beurze meê, die woeg van zilvergeld. Een gejuich en een getier van blydschap volgde. Baekeland smeet het kind eerder dan hy 't gaf aen de moeder, sprong
| |
| |
naer de beurze, snuisterde nog eens in den grond van het kasken, en stond op al zeggende:
- Mannen, wy hebben al dat wy hebben moeten; het wordt late: buiten en weg!
En de moordenaers verdwenen, geheel het huisgezin, op de gevoellooze moeder naer, gekoord en gebonden, op den vloer en in de bedden latende.
'S morgends van met den dageraed, kroop Ko, de knecht, uit de kribbe waerin hy dien langen nacht had uitgezien. Hy had Jaeke Meyer verstaen, en, het gevaer voorby, zyne gedachten hadden gedurig geweest op dien vent, dien hy zoo wel kende en een moordenaer was: hy trachtte aeneen te knoopen al dat hy gehoord en gezien had, daegs te vooren, en vond waerschynelykst dat de zoogezeide gendarms maer schelms en waren, die 't huis hadden komen onderzoeken, en Naerden door de vreeze buiten jagen.
In die gepeizen trok hy al bevende naer binnen, om te zien wat er daer gebeurde: Hy vond er geheel het huis, 'lyk of het de moordenaers gelaten hadden: de oude vader en de oude moeder vaste gebonden, maer ongehinderd. De dochter insgelyks, en die kermde en riep om hulpe, van met dat zy geruchte hoorde. Denkt hoe blyde zy waren van hunnen vriend te zien, en hoe nieuwsgierig om te weten wat er op de voute, waer zy zoo vele geruchte gehoord hadden, was omme gegaen.
Nauwelyks waren zy los, de oude moeder zelve, hoe krank en hoe vermoeid ook, of zy snelden er naer toe. De schoonzoon lag er, uitgestrekt op den vloer, en tot by zyne vrouwe gekropen; men zag dat er iets schrikkelyks was ommegegaen daer, want bloedplekken stonden op den grond geteekend, en bloed bedekte het aengezigte van den jongen echtgenoot, die wonden ontvangen had al zich verdedigende. De moeder was langst hem, maer van haer zelven, en met haer hoofd rustende op eenen stoel; het kind was ongehinderd en sliep.
In korten tyd was alles hersteld, maer niet vergeten. Elk deed het verhael van het gene hy gehoord en gezien had; die op de voute gezeten hadden, byzonderlyk, spraken van hunne ongelukken, binst dat men hun bezorgde, hunne wonden heelde en middels gebruikte om het verschot en zyne uitwerksels tegen te houden. Ko ook moeste spreken van hetgeen hy gedaen had: hy begon met op te halen hoe hy klaer de stemme van Jaeke Meyer verstaen had, die den opleider was van de zoekers in den peerdestal. Hy wiste nog de woorden die hy hem had hooren uitspreken en elk geloofde hem, want het schielyk verdwynen van den jongeling had de vermoedens gaende gemaekt.
Op dien oogenblik kwam de werkman toe, die in daghure vrocht in de hofsteê.
- Wat is er hier? vroeg hy, al binnenspringende, wie kermt er daer zoo bermhertig in de schuere?
- In de schuere, riepen ze allen! 'T en is toch Naerden zeker niet! En zonder een woord uitleg aen den man te geven, liep geheel het
| |
| |
huis naer de plaetse van waer het geschrei kwam; tot hunne groote verwondering vonden zy Jaeke Meyer gebonden en vastgeleid aen de sponde van den tas. Hy klaegde bitterlyk, riep om hulpe, en krees schier van blydschap, om dat hy vrienden zag: de scheinheilige!
Hy was niet meer pligtig, in 't gedacht van degenen die hem niet gehoord en hadden binst den nacht. Immers hy kon zoo schoone uitleggen, dat hy was vastgegrepen geweest door zwartgemaekte moordenaers, en kortgeleid in de plaetse waer ze hem gevonden hadden. Ko, nogthans, zonder te gebaren, bleef het vermoeden, ja zelfs de zekerheid houden, dat hy Jaeke klaer en wel verstaen had; hy sprak er aen niemand van met dien oogenblik, en Jaeke bleef beklaegd en aenzien als een ongelukkig slagtoffer, want de teekens der koorden stonden in zyne arms en beenen geprent.
Ondertusschen wierd Ko naer de plaetse gezonden, om aen den Meijer van het dorp kennisse der zake te geven. Aen hem vertrouwde hy toe, het geen hy wist en meende, nopens het gedrag van Jaeke en zyne hulpe aen de moordenaers gegeven. De Meijer zond naer 't vredegeregt en de gendarmen van Thourout, en voor den noene verscheen geheel de brigade, met den regter meê, in het hof van Joos Neerynck. Jaeke was er nog: toen hy de gendarms, in volle gewaed uitgerust, verschynen zag, veranderde hy van kleur. Hy was immers dubbel pligtig, als refractaire en als moordenaer. Het fransche regt, ten dien tyde, was niet gemakkelyk meer; op een enkel vermoeden en spyts zyne gebaerden en de schoone woorden van Joos Neerynck, wierden de menotten aen den bedekten moordenaer gesteken, en men sleepte hem maer meê, om hem later te onderhooren.
Hy was den derde van de bende die in de gevangenisse gesteken wierd en er in bleef. Baekeland, schoon zyne bende minderde, en het gevaer voor hem dringender werd, en liet niet van voort te stelen, tot dat de groote ure, de ure Gods, voor hem ook zou geslagen zyn.
|
|
Auteursrechtvrij