|
| |
| |
| |
II.
De refractairen.
Op een half uerken zuid van Couckelaere plaetse, stond het hofsteedje van Joos Neyrinck, een brave, oude en eenvoudige Vlaming, die geheel zyn leven, te vreden met zyaen staet, gelukkig was geweest. 'T was oud in gebouwen, met plakweeg en strooijene dak, gelyk men er nog vele ziet. Het huis stond alleene; de peerd- en koeistallen waren van zyds, en de schure, regte voor de keuken. Het gebruik en was niet groot, een peerd kon het schoone bewerken, maer het was den eigendom van den bewooner.
Joos was op zyn gemak, gelyk men zegt in Vlaenderen: met zynen arbeid kwam hy schoone toe; hy had zyne kinders groot gekweekt, en zelfs een potje, niet groot wel is waer, maer toch een potje van kante gesteken, tegen meerderen nood. De milddadigheid was een zyner deugden: nooit een arme mensch had aen zyne deure geklopt, zonder toch eene sneê brood te krygen; hy was christelyk, en priester en kerke uittermate genegen; zyn kinders had hy opgebragt gelyk zyne ouders hem opgebragt hadden, en nu beminden zy hunnen vader teederlyk, en vrochten voor hem in zynen ouden dag; met een woord Neyrinck was altyd een van de braefste en gelukkigste burgers van het dorp geweest. God beproeft ook en liefst zyne beste vrienden; het geluk en is den mensch niet altyd zalig; 't ongeluk moet een christene even wel kunnen verdragen. Onze man ging er de proeve van doen.
Nu, 't was op eenen avond in het achtersaizoen. 'T overige van de koude viel uit de lucht in sneeuwvlokjes en hagelsteen; het waeide dat het schuiffelde door de spleten van de deuren; de ruiten, maer halfvaste gemaekt in de kassynen met lootene gescheedsels, klakten en ruttelden gedurig.
Vyf persoonen zaten rond den heerd, zich aen een blokkenvier te warmen; moederen twee zoons, een eigene en een aengetrouwde, die meêwoonde en deel van 't huisgezin maekte; op de voute lag er nog in de wiege een kind te slapen, waervan Joos grootvader was. Die vyf persoonen waren droevig en treurden: men zag dat een groote slag hun
| |
| |
moest getroffen hebben, want zy spraken niet vele. Moeder zat met het hoofd achterwaerts over op haren stoel geleund, en scheen in duizelinge van slaep. Vader zat regte over haer, in den anderen hoek, met zyne ellebogen op zyne knien, en zyn aenzigte tusschen zyne twee handen; lang grys hair, in steerten gevlochten, viel op zynen rugge, en een blauwgestreepte peluw-mutse dekte het bovenste van zyn hoofd, dat geheel kael was; hy zat daer 'lyk zinneloos te zien in het sparkende vier. Een jongeling, Neerynck's eenige zoon, was voor den heerd gezeten met zyn beenen overkruisse en uitgestrekt; aen zyne regter zyde zat zyn schoonbroeder, met een blaespype in het vuer te werken, aen zyne slinker, de zusters die 't hand van haren broeder in hare hand drukte, en haer hoofd op zyne schouder had laten zinken.
Wel tien minuten lang en wierd er geen enkel woord gesproken.
De wind alleene maekte geruchte in of buiten de wooning. Het moeste zyn nogthans dat zy iemand verwachtende waren; immers, als een windzwepe wat hard de klinke van de deure deed bewegen, draeiden al de hoofden naer dien kant, en somtyds eenen: - Nu is hy daer! - kwam uit den eenen of den anderen zynen mond.
T' lange laetsten, liet de vader zyne arms zinken en sprak, maer zoo droevig en zoo zachtjens dat men het schaersch hoorde:
- Ko is wel lange weg, denkt het my, zou er iets haperen of scheef gaen dan te Thourout?
- Dat kan wel zyn; in slechte oorlogstyden gelyk wy nu beleven, kan alles voorenvallen - antwoordde de zoon, een jongeling die zoo twintig jaer er uit zag, en struisch en fel was.
- Oorlogstyden!... herhaelde een van de zusters al schreeuwende!
- Oorlogstyden! zei de moeder, 'lyk uit eenen slaep gekomen; och? Naerden lief, myn eenige zoon, wat gaet gy zyn tusschen hier en eene maend?... En haer hoofd viel neder, en met haren blauwen voorschoot droogde zy tranen af die langst hare kaken rolden.
- De lotinge, zei de vader, al zyn hoofd schuddende en zonder opkyken, dat vermaledyd loten! 'T is volstrekt een moordery, en ware Lucifer op de wereld gekomen, hy zou niets slechter noch ontzaggelyker kunnen uitvinden hebben voor de ouders. Ach! die fransche roode mutsen! Ik zou ze!....
Vader zweeg, en allen zwegen.
Wat is er dan vooren gevallen in het huis van Joos Neerynck?
Naerden, hun eenige zone, de liefde van het huis, de kroone van zyne moeder, de lieveling van zynen vader, de snelste jongeling van Couckelaere, had moeten loten voor de Franschen en was er in gevallen.
Gaet het nu slecht, als het kind uit een huis moet loten, gy kunt denken hoe 't ging in 't begin van dees eeuwe. De loting was nauwelyks ingebragt, en men had er de eerste en de schrikkelykste gevolgen van gezien: de oorlogen die aen malkander hielden, en geheel de wereld met bloed beplasten; de kinders uit de huisgezinnen, die opgingen en met eenen arm of een been te kort wederkeerden, of achterbleven, en aen de ouders van hunnen zoon niet anders overlieten, dan eenen
| |
| |
droevigen doodsbrief; de gendarms die de vlugtelingen of refractairen, immers degenen die weigerden van op te gaen, dag en nacht achtervolgden in busschen en velden, door hagen en grachten, alles joeg den schrik in en bande voor lange het vermaek uit de huisgezinnen die lotelingen hadden.
Niet te verwonderen dan, waren ouders en kinders te Joos Neerynck's droevig en ongerust! Naerden moest sedert acht dagen opgegaen zyn, en hy was nog t'huis: men had altyd gezocht achter eenen goedkoopen plaetsvervanger die niet te vinden was, en nu beraemde men middels om den jongman te verduiken, en wel genoeg om dat het fransche volk hem niet en zou gevonden hebben. Uit vreeze dat op het onverwachts de gendarms opzoekinge zouden komen doen, wierd Ko, de getrouwige knecht van het hof, schier alle dage naer Thourout gezonden, om te zien en te hooren, en 's avonds kwam hy weder met het nieuws van den dag; alleenelyk na zyne wederkomste genoten die brave lieden een weinig ruste.
'T was al tusschen negen en tiene. Van geheel den avond was er nog niet gesproken geweest dat aeneen hield; 't verlangen achter den knecht alleene, hield den geest van onze landslieden bezig; het was als of zy zich aen slechte maren zouden verwacht hebben.
Rond den tien, wierd er getrokken aen de klinke van de deure en een stemme riep buiten: Ko is hier!
Een van de dochters sprong aen de deure in aller haeste; en vooraleer nog dat zy openging, vroeg men: Ko, wat is er dan?
De knecht en sprak niet; hy was dweers door nat. 't einden asem van te gaen, en bleeker dan naer gewoonte.
- Ko, wat is er? vroeg men nog eens.
- Vader en verschiet niet, antwoordde hy, maer de zaken zyn veranderd, en 't is van maetregels te nemen om Naerden te duiken.
- Komen z'er achter? vroegen ze allen te gelyk, en met zoo vele angst, dat men zou gezeid hebben: de vyand is daer al.
- Wel neen toch; zoo zeere niet: maer zy gaen toch geen twee mael vier-en-twintig uren meer wachten, of ik ben leelyk bedrogen.
- Ko! Ko, zeg, zeg; waer zyn ze? vroeg de moeder met de tranen in de oogen en den daver op de lippen.
- Maer nieverst en zyn ze nog; laet my toch den tyd van vertellen wat ik gehoord en gezien heb; 't is vruchteloos geklapt van te vooren.
- Haest u Ko, haest u!
Ko nam eenen stoel, en zette zich in de ronde. Al de andere zwegen, maer hun herte klopte hevig, moeders byzonderlyk.
- Ik was, zei hy, van voor den dryen al te Thourout. By myne inkomste in de stad, belettede ik zoo seffens dat er iets moest gebeurd zyn, want de menschen stonden al te male voor hun deure getroppeld, en klapten en schenen ongerust. De eerste huizen ging ik voorby, in 't gedacht dat ik, op de merkt gekomen, zou zien wat er ommeging. Nu en dan verstond ik een woord: waer zyn ze naer toe vroeg de eene? - ik hen blyde dat zy uit de stad zyn, zei een andere. - Is Nuytten's zoon
| |
| |
weggevlugt? vroeg een derde stillekens. - Eindelyk aen den Gouden Leeuw gekomen en kon ik myne nieuwsgierigheid niet meer bedwingen; ik trad binnen, en vroeg aen de gasten die in de herberge waren, wat er gebeurd was. Men antwoordde my dat er in de voornoene vyf gendarms van Brugge gekomen waren, en te samen met de brigade van Thourout, den weg naer Wynendale waren ingeslagen, waerschynlyk om refractairen op te zoeken. Hun hoofdman was by den meijer van de stad geweest, en hem eene geheele lyste getoogd van jongelingen uit de omstreken die niet opgegaen en waren, en achter dewelke zy kwamen. Eerst moesten zy naer Ichteghem, en van daer misschien verder op.
Ik beefde al dat hoorende; myn gedacht viel op Naerden, en ik haestte my om weg te zyn en u te komen verwittigen. Al de binnewegels van de Wynendale-bosschen, keerde ik weder, eerder al loopende dan al gaende, en 'k was al verre over het kasteel, en bykans uit het hout, toen ik op eenigen afstand den stap van peerden meende te hooren. Ik ging voorts, en ziet: aen den draei van de strate, staen ik schier bek en bek voor twee gendarms te peerde, die eenen jongeling gekoord en gebonden tusschen hun leidden. Gy kunt wel denken dat ik verschoot: schielyk en onbedacht bleef ik staen, en sprong zelfs eenen slap achteruit, in de houding van eenen mensch die benouwd wordt en vlugten wil. Myne angst moet het vermoeden van de gendarms opgemaekt, en hun doen peizen hebben dat ik ook een vlugteling was, want zy trokken aenstonds hunne blinkende sabels, en schreeuwden iets in 't fransch, dat ik niet verstaen en kon. Een van de twee sprong toe met zyn peerd, stapte er van en greep my vast. Na my eenigen tyd bezien te hebben, wierd hy geware dat ik er te oud uit zag om refractaire te zyn; hy liet my gaen, steeg weder op zyn peerd, en verdween met zynen maet en den gevangene in de bosschen.
Een kwart later, was ik te Ichteghem op de plaets.
Daer ging het slechter. In de hofsteê, die tegen de plaetse staet, waren de gendarms onvoorziens al achter binnen gesprongen, hadden er alles doorzocht om den zoon van den huize te vinden, en hem eindelyk uit een oude versletene kasse gehaeld. Gekoord en gebonden wierd hy weggeleid door twee Franschen, terwyl de andere verder opgingen, vergezeld van eenen burger, om de overige die aengeteekend stonden op te zoeken. Ik wiste genoeg; in aller haeste ben ik naer huis gekomen om u te vermanen en Naerden te verlossen. Hy moet weg uit het huis, want die kerels doorsnuffelen alles; hy moet redelyk verre van hier, en seffens, want morgen waerschynlyk, en misschien nog van den nacht, komt de vyand.
Men had Ko laten spreken. Eenige snikken en zuchten alleene, hadden zyn redens onderbroken. Nu hy gedaen had, begonnen moeder en kinders te weenen en te kermen dat het pynelyk was om hooren.
- Vruchteloos geweend, zei de vader die alleene nog moedig gebleven was, laet ons liever zoeken hoe wy Naerden kunnen verduiken.
- Daer is het, zei Ko, al het overige en kan niet helpen.
| |
| |
- Ko, vroeg Naerden, wat zoudt gy my raden van te doen? waer zou ik best kunnen verdoken blyven?
- Eh wel, om kort te maken, ik raed u van al den Noordkant te gaen.
- En waer en by wien?
- Ware het myn doen, ik ging in den Geuzenbusch.
- Er staen geen huizen in.
- Te beter; men zal te min peizen dat gy er in zit.
- En daer loopen gelyk een wild dier, en buiten slapen, en vergaen van koude en van honger!
- 'T en is voor niet lange; immers die slechte tyden en gaen niet blyven duren, en 'k zou liever een jaer alleene zyn in den Geuzenbusch, dan acht dagen in 't fransche leger.
- Ko heeft gelyk, zei de vader; het is een alderbeste gedacht. Gy kunt er al ligte eene schuilplaetse vinden, en uw moeder's broeder, die voorenaen op Aertrycke woont, zal u ter hulpe komen voor wat eten en drinken aengaet.
- Zoo gezeid, zoo gedaen, zei Naerden en hy stond op; hier en kan ik geen oogenblik in ruste meer blyven; het is nu digte by middernacht, voor den dageraed ben ik nog in den Geuzenbusch. Moeder, doet my een paksken gereed met het noodzakelykste, van tyd tot tyd zal ik ten dievelinge naer huis komen. Ko zal wel blyven onderzoeken wanneer de gendarmery op toer is en wanneer niet. Met het te laten weten aen myn oom van Aertrycke, kan ik altyd zonder gevaer uitkomen en wederkeeren.
In korte stonden was alles veerdig. Naerden vroeg den zegen van vader en van moeder; de tranen leekten wel, maer het moeste zyn, en het wierd gedaen. Ko vergezelde hem, en geheel het huisgezin ging slapen.
Het was hooge tyd dat Naerden het vaderlyk huis verliet, Immers, 's anderendags, 't en was nog geen zesse van den morgend, kwamen vyf gendarms, in burgerskleederen, op de hofsteê vragen waer de refractaire was of verschuilde. Schoon angst en vreeze in aller oogen te lezen stonden, en dat de soldaten zeker meenden van hunnen man te vinden, liet men ze gerustelyk huiszoeking doen. De vader zelve leidde ze rond, toogde hun alles, en met benouwdheid op het wezen en betrouwen in 't herte, hoorde hy al hun roepen en tieren, telkens dat zy een verdoken hoeksken vonden, zonder iemand in. Na geheel de voornoene gezocht te hebben, gingen zy voort gelyk zy gekomen waren.
De Geuzenbusch stond dikke van boomen en van takken, maer in dat saizoen, nog zonder bladeren. Hy was eenig en verlaten; weinige straten liepen er door, en kleene wegeltjes, dweers door de boomen draeijende, waren alleene, en nog maer zelden, door menschenvoeten betrappeld. Er stonden buitengewoone groote boomen in, waervan de wortels zelve een schoone dikte hadden; het water dat den grond graeft binst de groote vlagen, en de alvernielende tyd, hadden verscheinene dier wortels bloot geleid, de aerde doen afstroomen en gemaekt dat eenige boomen 'lyk op eenen heuvel stonden: most en andere zachte groenigheid groeide er
| |
| |
onder, en alles was schier bedekt door verheven taillehout dat alom in het wilde opschoot.
Naerden van Joos Neeryncks was gelukkiglyk voor zonnenopgang in het busch geraekt. Dien dag en durfde hy niet roeren: benouwd van aerd, en nog benouwder gemaekt door al dat hy van de Franschen en van den oorlog gehoord had, vreesde hy schrikkelyk van te moeten optrekken; hy had liever vergaen in den busch dan soldaet te worden. Twee mael vier-en-twintig uren en nog, bleef hy zitten onder eenen boom, maer uitkomende om zich wat te verwarmen met gaen, en levende met hetgene waermêe moeder zyn paksken voorzien had. Den tweeden dag wandelde hy wat rond, waegde het van verder en verder te dringen, overal teekens latende aen de takken om zynen hoek weder te vinden in den busch, welks uitgangen hy niet en kende. Ten langen laetsten, en na twintig tot vyf-en-twintig minuten door de tronken te hebben gekropen, was hy op 't bloote land, en zag, voor zyne oogen, den toren van Aertrycke staen.
Hy verschoot eerst van zoo verre te zyn, en keerde op zyne stappen weder; maer, na wat denkens, vond hy het onnoozel van daer, buiten Gods heiligen, voor iemand te vreezen, en hy ging stout aen naer het pachthof van zynen oom, dat daer tegen was, en waer men al kennis hebben moest van zyn verblyf in den Geuzenbusch.
'T was in het vallen van den avond. Als Naerden binnen ging, waren oom en moeije juiste bezig met van hem te spreken, om dieswille dat Ko hun binst den dag komen zeggen was wat men gedaen had, om hem aen de conscriptie te onttrekken.
- Maria, de Moeder Gods, hy is daer! zei de moeije, als hare neef de deure openstak en te voorschyn kwam.
- Er is geen gevaer, zeker, zei Naerden nog met de klinke in zyn band?
- De gendarms hebben geheel den dag op Aertrycke geloopen, en kwestie zyn ze al weg!
- Zyn zy langst hier gekomen?
- Neen zy, noch al den busch ook niet; maer nogthans, nieverst vooren en mogt gy hier vernachten.
- 'T is zoo eenig en zoo droevig en zoo koud in den busch, zei Naerden op jammerlyken toon; en 'k hadde zoo geern hier gebleven.
- Neen, 't mag niet zyn; uwe zekerheid vooren uit. Wy zullen u dekking meêgeven en al dat gy noodig hebt. En dan, van tyd tot tyd, kunt gy tot hier komen, maer zoo weinig mogelyk by nachte. Ik vreeze de verradery, want er is geld te winnen met refractairen over te dragen. Wy zullen op onze hoede zyn, en ziet hier hoe gy zult kennen of er gevaer is of niet; ieder keere dat er, op ons stuk land, daer tegen den busch in den achternoene eene perse staet met eenen futsel strooi rond, gelyk men doet om de schapen af te weeren, zal het teeken zyn dat er geen vyand op Aertrycke te zien is geweest; is de perse daer niet, houdt u stille in het hout, en duik u wel; anders, komt maer tot hier om al te vragen dat gy noodig hebt. Wy moeten malkander helpen in de wereld.
| |
| |
- Dankbaer, zei Naerden, voor uwe goede zorgen.
- Moeder, zorg nu voor eijers en al dat er noodig is, zei de vader; hoe eer Naerden in den busch is, hoe eer hy en wy gerust zyn; 't is droevig, maer noodzakelyk.
Eenen oogenblik later, sloeg Naerden den weg in naer den Geuzenbusch, al kykende in den donker, of hy geen levende ziel rond hem en zag. Hy had een kleine makke meêgebragt uit zyn ooms hofsteê, deels om hem bezig te houden, deels om zich eene schuilplaets voor den nacht te maken. Hy kroop door de takken, zocht de teekens welke hy gelaten had al uitkomende, en geraekte weder aen den boom, waeronder hy zich eerst verschuild had.
Het was een koude nacht, gelyk men somtyds heeft in het achtersaizoen. De wind schuifelde door de toppen van de boomen en deed ze wiegen en wikkelen; hy ruischte door de persen en de wissen, en dat schuifelen en dat ruischen drongen in de ooren van onzen vlugteling, en deed hem menigmael sidderen. Nedergefokt tusschen twee zware wortels, op het zachte most aen den voet van dien hoogen boom, had hy vuriglyk op het roozenhoeiken dat moeder hem meêgegeven had. Het gebed gaf hem kracht, hy draeide zich in de wollen sargie, en viel in slape daer, onder den blooten hemel.
Hy sliep den geheelen nacht, en ontwaekte met den klaren. Zyn gebed gedaen, besloot hy van den nood eene deugd te maken, en viel aen 't werk om, ten besten mogelyk, een schuilplaetse te verveerdigen. Met zyn makke begon hy te delven, op de plaetse waer hy geslapen had, tusschen die dikke wortels. Het most legde hy van kante, om het dieper te gebruiken, en tegen den noene, had hy reeds een hol gemaekt, waarin hy schoone liggen kon; de grond was met zacht groen overdekt; de ingang deels met de takken die in de ronde groeiden, deels met wissen en persen gedoken. Als het werk voltrokken was, bezag Naerden het nog met voldoening, en smeet zyn makke daer zeggende:
- Daer ze! dat de Franschen nu komen; ef hadden zy elk eenen duivel meê, zy kunnen my nog niet vinden!
Hy zettede zich neder, en nam zyne maeltyd: wat eijers en een sneê brood, met een flessche hier; 't was ligte op.
- Hoe late zou 't nu zyn? dacht hy by zyn zelven... Hier in den busch, men weet noch van ure noch van tyd. Oh God toch! Is dat verdrietig van hier alzoo te zitten! Men zegt altemets, toen men moê is van werken: Niet doen is gemakkelyk! maer ik ondervind nu dat het anders is, en 'k zou zeker alle dagen werken, van 's nuchtens vroeg tot 's avonds late, en nog een gat in den nacht, liever dan altyd zoo te zitten niet doen. Die verfoeijelyke conscriptie!! Hoe is zy juiste opgekomen in mynen tyd? over eenige jaren wiste men daer van niet, en de wereld ging ook, en beter dan nu! Dat men soldaet make die 't geern zyn, of die noch vader noch moeder meer hebben!... 'T is het minste van my, maer hoe kan men twee ongelukkige ouderlingen, die nooit iemand misdaen hebben, alzoo de doodsteke geven! Ah vader! die ongelukkige gryzaerd! hy heeft zeker geen oogenblik welzyn meer gehad sedert dat ik van huis weg ben;
| |
| |
het dunkt my dat ik hem nu zie zitten by moeder, in den hoek van den heerd, en dat ik hem hoore klappen van zynen Naerden, die in eenen busch moet woonen 'lyk een wildeman of een baenstrooper, en alle oogenblikken kan gevangen zyn en naer het leger geleid om menschen te vermoorden en zelve vermoord te zyn! Menschen vermoorden! hoe schrikkelyk moet dat zyn! Ja, kost dat kost, en hoe droevig het ook zy, ik blyve liever tien jaer in den Geuzenbusch, dan te gaen vechten voor de Franschen.
In die gedachten verslonden, sprong hy regte, greep zyn makke, en draeide wat rond de struiken die in de nabyheid waren. Langen tyd ging hy over en weêr, al de boomen beziende, en de botten van de persen, die al begonnen te schieten, en maer warmte af en wachten om voort te komen en tusschen eenen tros van bladeren te staen. De zonne, die van tyd tot tyd met hare stralen door de takken boorde, was al verre over den helft van haren loop, en Naerden rigtte zich naer den hoek van den busch om te zien of de perse op het land van zynen oom zou staen.
Zy stond er niet. Hoe groote goeste Naerden ook had om naer het hof te gaen, eens by menschen te zyn, en te vragen of er geen nieuws van zyn huis gekomen was, durfde hy niet. Met zynen rugge tegen eenen boom geleund, aen den hoek van den busch, bezag hy met droevige oogen de wooning van zyn moeder's zusters, en zocht of hy niemand geware wierd. Nog geen vyf minuten stond hy daer, of hy zag een mensch die aen den gevel van het huis kwam kyken, al den kant van het woud; het dachte Naerden dat men achter hem keek, en hy wiste niet of hy vlugten of blyven moest Zoo seffens wierd hy uit zyne onzekerheid getrokken, want een man, in boere werkman gekleed, verliet het hof, en kwam regte op hem, met een paksken op de schouder; van verre nog verkende Naerden hem voor Ko, zynen getrouwen dienstknecht. 'T was hy inderdaed; voorzien van levensmiddelen en anderen voorraed, was hy Naerden komen bezoeken, gezonden door zyne ouders; hy vertelde hem dat er gedurig gendarms in de omstreken waren, dat hy wel op zyne hoede moest zyn en moed scheppen; over anderdag, zei hy, zal ik tot hier komen; er is niet te vreezen, indien gy voorzigtig zyt, en in den bosch blyft; vaerwel!
Ko vertrok en Naerden kroop weder in den bosch.
Het was nog schoone klaer. Voor eene veranderinge, en om gemakkelyker aen den avond te geraken, nam onze jongman een anderen weg. Hy ging langst een klein dykje, en eenige duizende stappen verder, kwam hy op een groene strate, die toch somtyds door menschen en dieren moest betrappeld geweest hebben, want er waren wagenslagen en putten in. Die weg nogtans scheen hem te bloot voor eenen vlugteling en hy trok in het hout, al kruipende door de persen, in de rigting, meende hy, van zynen boom en zyne schuilplaets. Na vyf minuten gaens, was hy aen een drooge gracht en hy kon schoone en gemakkelyk langst den gerskant voort. Maer al met eenen keer, het hout en de lakken ruttelden niet verre van hem. Hy bleef stille staen, en luisterde. Inderdaed, er moest iemand zyn die, gelyk hy, door den bosch kroop, of 't was een dier.
| |
| |
Misschien was hy gezien geweest? misschien achtervolgd en op het punt van vastgegrepen te zyn? Hoewel hy ook overal rond keek, zag hy niemand, maer hy hoorde altyd de takken tegen malkander slaen. Hy sprong voorzigtig in het hout, en dook zich achter eenen dikken tronk; van daer kon hy zien, zonder gezien te worden; zyne oogen en gingen nooit van de plaetse alwaer het geruchte scheen te komen; zyne knien klutterden tegen malkander; al het leelykste van den soldatendienst waervoor hy geschikt was, wierd hy gevangen, verscheen wederom in zyne inbeelding. Binst dat hy daer zat te loeren, een mensch, byna gekleed 'lyk hy, stak voorzigtig zyn hoofd uit, ook van achter eenen tronk, en sloeg zyne oogen wyds en zyds, langst het dykje, als of hy daer iemand had willen zien. Zoo seffens, stapte hy op het gers, keerde zich omme, en kwam al den kant waer Naerden verdoken zat. Hemel toch! hy was geen twintig schreden meer van den loteling. Zonder peizen of hy, daer in takken verholen, van den voorbygaende kon geware geworden zyn, snakte Naerden zich omme, vloog door hout en door al, over tjokken en bramen, en liep tot dat hy uitgeput van krachten, in 't geheele niet meer weg en kon.
Er kwam niemand achter hem. En of had er iemand gekomen, hy moeste zich laten vangen, want hy was te moê om nog eenen enkelen stap te verroeren.
Als het avond wierd, zat hy er nog, zyn ongeluk te overwegen, en met het gedacht van vader en moeder, van broeders en zusters, en van zyne gelukkige jonge dagen in 't zin. Geen enkelen keer had hy gepeisd waer omtrent zyne schuilplaets mogte gelegen zyn, en dat hy volstrekt niets en had om te eten. De vreeze van den gendarm en van den oorlog had hem belet van op verroeren te peizen.
Het wierd nacht, en hy moest blyven waer hy zich bevond, of misschien nog dieper verdolen. Hy nam het besluit van daer te vernachten, en zich ten besten mogelyk, te bevryden van de koude. Zyne dekking had hy niet; zyne kleêren alleene op zyn lyf, en eene hongerige mage. 'T was koud: de wind blies in de boomen, en het stuifregende. De jongman zocht eene plaetse waer mos groeide, en na een vurig gebed, uit ganscher herte gestort, offerde hy al dat hy leed aen God op, en trachte wat te slapen.
Slapen in zulken staet, als men davert van de koude, en het herte toegenepen heeft van angst en onruste! Hy keerde zich, hy regtte zich, hy zat, hy stond: 't was vruchteloos: den langsten nacht van zyn leven bragt hy over, veel langer dan de eerste keer dat by in den Geuzenbusch toekwam.
Als het nuchtend wierd en had hy geen ooge toegedaen. Hy verlangde naer het daglicht, en het deed er om, de dag en kwam niet; immers, het was donker weder en smoorachtige lucht, en dat al, met de dikte der boomekroonen, hield de klarigheid tegen. Zy kwam toch, en nauwelyks kon Naerden eenige stappen voor hem zien, of hy trakelde stillekens al den oosten, waer hy meende dat Aertrycke staen moest. Hy peisde nog wel op zyne onbermhertige vervolgers; maer hy kon daer niet langer blyven, want sterven van honger is ook eendelyk.
| |
| |
Hy geraekte toch aen het grachtje waer hy daegs te vooren zoo verschoten had. Al gaende kwam hy aen eene plaetse waer de boomen zoo dikke niet stonden, en eenige stappen verre lieten zien. Waer mogt hy nu zyn? Zoo diepe in den busch, zonder stemme van menschen te hooren, noch klokke van kerken, noch gebas van honden op de hofsteên? En dat was nog het minste, maer by de vier-en-twintig uren zonder eten of drinken! Hy stond in beraê alwaer best daer uitgekomen, en zettede al zyne slappen voort, toen juiste voor hem, een man, met eenen buzeron aen, van achter eenen boom uitsprong en verder op wegvlugtte, zonder spreken of ommezien. Naerden verschoot eerst, en deinsde achteruit, maer van met dat hy zag dat er geen gevaer en was, en zelve scheen vreeze in te boezemen, kwam zyne moed weder. Hy raedde, en raedde wie 't zyn kon; de tegenkomste van den avond te vooren; die mensch, misschien dezelfde, die hem niet achtervolgd en had; dat schielyk wegvlugten by zyne nadering, waren voor hem zoo vele onuitleggelyke dingen. Hy eindigde met te besluiten dat het ook misschien een refractaire was, in 't zelfde woud verdoken, en 't scheen hem zoo waerschynelyk, dat hy niet meer en twyfelde. Verheugd van misschien eenen deelmaet in zyn ongeluk te hebben, volgde hy den weg door den anderen genomen, en ging er achter. Het duerde nog lang al; op den vochtigen grond en het gers door den smokkelregen nat gemaekt, zag hy gemakkelyk het teeken der voeten van den vreemdeling, en de hope van hem te achterhalen bleef hy behouden. Een kwartier uers verder, ging hy stillekens genoeg, om zyne tegenwoordigheid niet te doen vermoeden; hy had 'lyk eene wemeling gezien tusschen de tronken. Eindelyk, niet meer dan tien stappen voor hem, ziet hy denzelven man staen, tegen eenen boom geleund.
Het kon toch geen gendarme zyn; hy had een lynwaten eetzak of muizel, rond zynen hals hangen, en voor alle wapen een zware knotsestok. Na wat geaerzeld te hebben, waegde Naerden het van te roepen:
- Vriend, en vlugt niet! ik ben geen vyand, en kome naer u met goê meening.
De vreemdeling verschoot en draeide zyn hoofd naer den kant van waer de stemme kwam. Naerden stond op een paer stappen van hem.
- Wie zyt gy? vroeg Naerden.
- En gy? zei de vent, met zynen zwaren stok omhooge geheven.
- Gy zyt toch geen gendarme; ik kan my verweeren, tegen een alleene.
- En ik ook!
- Zyt gy misschien een die in 't lot gevallen is, en vlugt om naer den oorlog niet te moeten?
- Dat gaet u noch aen noch af.
Naerden, die niet vervrozen en was, verstond met der daed, dat zy van malkander benouwd waren, en meenden eenen vyand voor hun oogen te hebben. Hy naderde nog eenen stap, slak zyn hand uit en zei met vriendelyken toon en lachende wezen:
- Vriendschap, gy zyt een refractaire, ik verstaen het aen uwe
| |
| |
woorden; ik ben ook een: wy vlugten beide, hier in dees wildernisse, de klauwen van de fransche brigands, is 't niet waer?
- Zyt gy regtzinnig? er is zoo vele bedrog in de wereld immers!
- Gy ziet wel aen myne kleeding, en aen myne uitgemergelde kaken dat ik een vlugteling ben.
- Inderdaed! He wel, ja, ik ben vlugteling, en meer nog. Gisteren nuchtend ben ik aengehouden geweest by Thourout door vier gendarms. Zonder de hulpe van twee myner vrienden zal ik nu al te Brugge of verder nog misschien; maer ik ben het gelukkiglyk ontsnapt, en naer hier komen gevlugt. Zy hebben my achtervolgd tot Aertrycke toe; zy weten, ik twyfel er niet aen, dat ik in den Geuzenbusch zitte, en daerom heb ik zoo verschoten toen ik u zag en hoorde.
- Hoe! zy weten dat gy hier zyt! 't en zou hier wel geen veilige plaets meer zyn! Gisteren avond heb ik ook volk gehoord in den busch!
- Daer verder aen het dykje misschien! 'T was ik die al de strate in het woud kwam. Gy zyt het opgesteken, niet waer? en ik ook; wy hebben voor malkander de vlugt genomen.
- Is 't mogelyk? had ik dat geweten! wat een schrikkelyke koude en hongerige nacht zou ik my ontspaerd hebben!
Een minzaem gesprek ging voort tusschen beide bannelingen. Naerden stilde zynen honger met het weinig brood dat zyne nieuwe maet by zich had, en menigte klagte deden zy over het lot dat hun zoo vreed en zoo onhermhertig was geweest. Vervolgens wierd er gezocht achter de schuilplaetse door onzen jongman verveerdigd, en die van nu voort voor twee zou dienen. Men vond ze en verbleef aldaer.
Tusschen klappen en vertellen vernam Naerden van zynen gezel eenige waerheden en vele leugens. De nieuwgekomene was van Thourout, dat zei hy, en eenvoudige werkman. Naerden ook vertelde de gesteltenis van geheel zyn huisgezin waer hy woonde, hoe zy gezocht hadden achter eenen plaetsvervanger en hoe veel kroonstukken er gereed lagen om hem te betalen, wierd hy gevonden. Hy leidde zynen gezel meê naer zyn ooms, deelde met hem zyn eten en zyn drinken: zelfs op het woord van Ko, vertrokken zy op eenen avond naer Couckelaere, en bragten eenen nacht en dag te samen over op de hofsteê. Kortom, de tweede refractaire viel zoo wel in de gunst, dat hy kind van den huize wierd te Joos Neyrincks; en met dat hy er slim, onversaegd en fel uitzag, nam hy Naerden onder zyne bescherming, beloofde van er voor te zorgen, hem het vlugtelings leven zachter te maken, en was het noodig, te vechten tot ter dood toe om hem uit de handen van de gendarms te rukken.
Joos Neyrinck en geheel zyn huis waren blyde, men kan niet meer, van zulk eenen goeden medegezel by hunnen Naerden te zien, niet het minste peizende op bedrog of verradery.
|
|
Auteursrechtvrij