|
| |
| |
| |
IV.
Nog de kwade maendag.
Men zegt: Er is niet kostelyker dan een goede gebuer!
Dat is waer en iedereen ondervindt het. Men zegt nog: Hebt gy ieverst in uw gebuerte eenen droeven mensch woonen, tracht er goed vriend meê te zyn; 't en is maer van hem dat gy te vreezen hebt, de brave menschen zullen u van zelfs geen kwaed doen l - Dat is valsch, en hoogst onvoorzigtig te werke gaen. Immers, buiten dat men al gelyk, vroeg of late, zal gehinderd worden door menschen voor wien de vriendschap, tot de oudste toe, niet heiliger en is dan andere deugden, dat gezegde, in werke gesteld, maekt de aenzienelykste magt der boozen uit. Waerom is het dat deze laetstgenoemden zoo stout zyn? Om dat zy zeggen: Laet ons maer gewerden, het meeste deel zal benouwd zyn van ons, en ons laten doen. Waerom is het dat zy zoo sterk zyn? Om dat de vreeze van kante maekt het meeste getal dergenen die anders peizen dan zy en ze inwendiglyk verachten. Waerom is het dat zy zoo dikwyls boven zyn op de wereld? Nog eens, om dat zy van allen gevreesd zyn en zelve niemand vreezen, omdat zy alles durven en geen schaemte in hebben. Zy duiken somtyds hunne kwade inzigten onder een net kleedje van schyn heiligheid: zy zyn er te gevaerlyker omme, byzonderlyk voor hunne gebuers.
Pier Kloosters had een van die gevaerlyke gebuers, Lieven Karlo, den baes uit den Slinger. Die man en was niet opentlyk gekend voor deugeniet; maer de oolykste uit de omstreken, hadden schrikkelyk vermoeden op al dat er in zyn huis ommeging. Eenige zeiden: hoe kan hy slecht zyn, hy de zoon van Karlo, dien braven mensch? Karlo was inderdaed voor braef gekend; maer hy woonde toch niet al te lange op Staden, en de vader kan wel goed zyn zonder dat de zoon deuge. Andere zeiden: vanwaer krygt hy al dat geld om zoo weeldig te leven? hy is toch maer de zoon van eenen bezemmaker, en moet leven met het profyt dat er uit een herbergje komt; dat is niet om met kroonstukken in zyn huis te liggen, gelyk men zegt, en gelyk hy zelve niet en duikt als hy een glas te vele op heeft!
| |
| |
Geen kunste! Lieven was de kooper en de verkooper der rooversbende. Hy was gelast met het uitwisselen, tegen klinkende munte, van het goud en van het zilver dat van dieften voortkwam; van het laken, van de kleederen en van al het ander goed. 'T was hy die de bende in den busch meest al bezorgde dat zy noodig had; 't was naer zynen kelder dat zy by nachte kwam om tonnen hier te halen voor de herberge van Rooze, en hy maekte geen conscientie in somtyds wat achter te houden en weg te steken.
Kloosters, als naeste gebuer van den Slinger, ging er ondertusschen een glas hier drinken, byzonderlyk 's maendags achternoens, maer nooit late in den avond. Hy was immers van de stoutste niet en vreesde zynen gebuer veel meer dan hy hem betrouwde. Vroeger, als er zoo vele sprake was van de vreede moorden op Langemarck en op Roosebeke, had Lieven wel dikwyls gezeid: Kloosters, dat er by nachte in uw huis iets gebeuren moest, maekt dat ik het op de eene of op de andere maniere gewaer worde, ik kome u seffens ter hulpe, maer gy hebt niets te vreezen, peis ik; zoo digte by eene herberg en komen de dieven niet geern stelen; - maer dat waren enkelyk woorden.
'T is te verwonderen dat Baekeland het zoo lange kunnen laten had.
Den zelfden maendag, een uerken voor avond, na dat hy alles op de hofsteê geschikt en te kante gedaen had, ging de jongman volgens gewoonte naer den Slinger, deels om te vragen wat voor eenen vent er daegs te vooren gepasseerd, of misschien binnen was geweest. In plaetse van regte naer de herberge te gaen, langst eenen breeden voetweg, het naeste van al, ging hy rond een zyner stukken lands, wat meer al den bosch waerts, zoodanig dat hy aen de herberg ging komen, niet al vooren, maer al achter. Al wandelende rond zyn land, en al de oogen slaende op den bosch, waer hy maer tien minuten van was, op die donkere sparren waer de wind in waeide, en een gedruis maekte dat niemand onderscheiden kon tusschen het moorlen der baren van de zee, peisde hy nog op al dat hy 's nuchtends gehoord had, op Lieven waervan er sprake was geweest, en op Karlo ook misschien; doch geen de minste benouwdheid was in hem, en hy scheen met tegenzin kwade vermoedens tegen zynen evenmensch op te nemen.
Hy was, al voortlutterende, met zyne handen in zyne vestezakken, tot tegen de achterdeure van den Slinger gekomen, en ging de klinke opheffen om aldaer in te gaen, toen hy mansstemmen hoorde niet verre van hem. Hy bleef stille staen... Dat is aerdig, dacht by, dat er op van dage hier wat volk is, en 't is aerdiger nog dat ik ze hoore klappen tot hier: zy zyn toch zeker waer men gemeenlyk is: in de voorkamer.
Niet te doen... Hy luisterde beter: 't was vezelen dat die mannen deden; men hoorde wel iets van hun gesprek, het was klaer dat het mannevolk was, maer om te samen te binden het gene zy zoo stillekens zegden, was onmogelyk.
Een schrikkelyk gepeis school door het hoofd van Pieter Kloosters: Misschien is het eene moordenaers-vergadering! Eenen oogenblik wilde hy zich ommesnakken en naer huis loopen... Maer waerom altyd kwaed
| |
| |
gepeisd waer dat er misschien geen omtrent en is? zei hy in zich zelven; het kunnen kooplieden zyn, die eene afgezonderde plaetse gevraegd hebben om hunne affairens te doen. Hy besloot van al gelyk binnen te gaen. In plaetse nogthans van al achter, draeide hy rond den gevel van het huis, en trad binnen al de voordeure.
De bazinne alleene was in de herberge, bezig met haer huis te schikken, 'lyk in afwachtinge van volk.
- Hoe! zei Pier, geheel alleene van dage, vrouwe! En Lieven en Karlo, waer zitten zy dan?
- Lieven is t'huis en zal met een binnen komen; vader zal ook nog wel oversteken voor den avond. Zet u by 't vuer, gebuer, ik gaen nog wat hout aenleggen; het weder is maer koud.
- 'T is de tyd van het jaer, vrouwe, en daer is niet aen te doen; tap my al gelyk eerst een glas hier.
- Ik peisde haest dat wy van dage u niet en gingen zien, gebuer; gy komt gemeenelyk vroeger, en mag ik het zeggen, gy komt van langst om min.
- Bah ja! 't is omdat het winter is; en ten anderen, men moet tyd hebben, meent gy!
Zy ging tappen, en Kloosters ging by 't vuer zitten, al peizende: dat is aerdig! 't is de eerste keer dat men my zulke dingen hier zegt. En dan, waer is Lieven? rond het huis heb ik hem niet gezien, hy zou moeten van achter by dat volk zitten dat ik hooren klappen heb!
Intusschentyd de achterdeure ging open en Lieven kwam in, maer geheel alleene.
- Gebuer, goeden avond, zei hy al naderende.
- De baes, antwoordde de andere; gy hebt nog volk, geloof ik? doet gy misschien eenen nieuwen handel, en hebt gy affairens met kooplieden die hier komen om betaeld te zyn?
- Welk volk? zei Lieven een weinig verlegen; er is geen ander volk in huis. Wie zou er zyn?
- Hoe? Ik heb menschen hooren klappen! Daer seffens; ik was rond myn land gekomen, en te wege al achter in; maer, met dat ik hoorde spreken, op de voute zeker, ben ik rond gegaen en al vooren ingekomen.
De bazinne stond in haren toog en keek schrikkelyk verwonderd. Lieven veranderde van koleur, en men zag dat hy niet wiste wat geantwoord. Zyne oogen vielen op de oogen van zynen gebuer, en hy sprak niet. Beide waren 'lyk benouwd van malkander. Na eenen oogenblik peizens, antwoordde Lieven:
- 'T en kan niet zyn, gebuer; of ten zy dat gy my zoudt hooren klappen hebben tegen myne vrouwe.
- En uwe vrouw was hier in huis bezig; gy kunt toch van zoo verre malkander niet verstaen, en ik zou het tot al achter met kunnen hooren hebben.
- Er is toch niemand in myn huis zeker, zonder dat ik het wete, - zei Lieven die rood wierd 'lyk een kole vuer, en wel gevoelde dat hy op de eene of op de andere maniere moest weggeraken zonder ai te slech vermoeden op te geven - ik zou moeten gaen zien.
| |
| |
Hy ging weg inderdaed, en Pier, wiens herte begon te kloppen, was eenen oogenblik lang gereed om ook uit het huis te vlugteu en regte naer zyne wooning te loopen; maer hy dacht: Moest ik nu, in zulke gepeizen en met zulke overtuiging, uit het huis van eenen schelm gaen, wie kan weten hoe dat hy myne onvoorzigtigheid zou doen betalen?... Hy bleef dan zitten, maer hy sprak geen woord; het speet hem zelfs van al zoo vele gezeid te hebben.
Gelukkiglyk of ongelukkiglyk, binst dat Lieven gaen zien was, kwam Karlo binnen al de voordeure. Zyne tegenwoordigheid verbeterde wat de verlegenheid onzer kennissen; hy sprak tegen zyne schoondochter, als of hy haer voor den eersten keer dien dag zou gezien hebben; hy sprak tegen zynen gebuer en dat met zoo vele behendigheid, dat het verledene een oogenblik vergeten wierd. Kloosters nogthans en was in t geheele op zyn gemak niet; het was te zien aen zyne houding en aen zyne antwoorden; hy scheen bezig met iets, en hy was het inderdaed. Na de eerste woorden, met Karlo gewisseld, begon hy te peizen dat hy misschien alleene in een moordenaers-huis zat, en te doen had met roovers die met hem konden verrigten wat zy wilden. Dat gedacht kan inderdaed den stoutsten doen beven.
- Gebuer, zei Karlo, weet gy dat ik eergisteren te Reninghelst by uwen kozyn en uwe nichte geweest ben?
- Ja ik, myne zuster heeft het gezeid.
- Zy hebben my belast met vele groetenissen, en het gaet er alderbest meê.
- Te beter!
- Zy verlangen wel om u te zien; maer zy wenschen dat gy zelve zoudt gaen.
- Ja!
- Is het lange dat gy al die kanten niet geweest en hebt?
- Redelyk alzoo.
- Gy zoudt nu moeten hunne kinders zien! de snelste jongens die gy met oogen aanschouwen kunt!
- Is 't waer?
- Dat is eene schoone hofstede en goed land; welk eene aangename streke in vergelykenisse met de deze!
- Zy is aengenamer.
- Men doet er uitnemende felle vruchten op, en met min vette en min onkost. Uwe kozyn, by voorbeeld, heeft verleden jaer eenen oogst gehad, gelyk men nieverst en zou vinden; en hy verdient het; 't is een geheel braef man.
- Dat gaet nog al.
- Het werkvolk wordt er uitnemende wel behandeld; en men ziet dat er elk ende een geern is; de bazinne, zy is juist 'lyk de moeder van allen.
- 'T moet alzoo zyn.
- Ja maer, gy weet wel dat het overal zoo niet en gaet. Het is, geloof ik, wat in uwe familie van zoo wel met de werklieden te doen; ik heb het altyd gehoord en gezien. En de menschen werken te neerstiger als zy goede meesters hebben en wel gedaen zyn.
| |
| |
- Ik peis het ook.
- Kwestie zyn er nog van uw hof knechten weg gegaen, ten zy de dood hun zelve kwam halen?
- Niet vele.
Karlo had al gedaen dat hy kon, om zynen gebuer in gesprek te brengen; maer niet te doen. Hy wiste wel nogthans waer het vasthield, immers hy was een van degenen die op de voute zitten klappen hadden, maer hy kon noch durfde van iets gebaren. Pier Kloosters zat op zynen stoel, met eene tange te werken aen het hout van het vuer, zonder opkyken, en met een schrikkelyk gedacht bezig.
Lieven trok de achterdeure open en kwam binnen: hy was geheel anders en scheen gerust, geruster dan ooit.
- Gebuer, zei hy, ik heb niemand gevonden, niemand gezien; ik ben tot in den stal gegaen van achter, en er was geen levende mensch noch in, noch omtrent.
- Wat is er dan? vroeg Karlo, juist als of hy van niets en had geweten; het schynt my hier zoo aerdig van dage; de gebuer en spreekt niet, en gy komt my nu vertellen van menschen die hier zouden zyn?
- Hy meende volk gehoord te hebben, hier achter, toen hy binnen kwam; en, schoon er niet vele of niet te vangen is by my, meende ik al met eenen keer dat er misschien gasten op myne borze uit waren, en ik ben gaen kyken.
- Tut! tut! tut! volk uit achter eenen armen sukkelaers beurze; droomt gy dan, jongen?
- Luister! zei Kloosters, die tot dan toe gezwegen had, ik hoore geruchte hier, hier in huis, daer van achter!
Inderdaed, eene deure was toegevallen, en had leven genoeg gemaekt om tot in de herberge gehoord te zyn. Pier Kloosters beefde 'lyk een blad, en Lieven sprong op, trok de deure open, keek wat rond, en keerde weder al zeggende:
- Het moet de katte zyn, of een spook; 't en is anders niet mogelyk.
- Maer wat beteekent dat? waermeê zyt gy bezig? vroeg Karlo; gy ziet er zoo aerdig uit, gebuer; hebt gy misschien kwaed hooren zeggen van ons, of slecht vermoeden tegen mynen zoon opgevat?
- Hoort, vrienden, antwoordde Kloosters, met een zekere benouwdheid, wy zyn oude kennissen, en dat meer is altyd goê gebuers geweest, Ik gaen 't u juiste zeggen gelyk het is, maer neemt het niet kwalyk, 't en komt van my niet: men heeft my van den nuchten gezeid dat de roovers en de moordenaers nog eens beginnen uitkomen; dat heeft my de vreeze ingejaegd, en die vreeze heeft my al met eenen keer gegrepen, toen ik hier binnen meende te hooren spreken, en dat ik, inkomende, niemand in huis gevonden heb.
- Men heeft toch niet willen zeggen dat ik gemeens had met de rooversbende? vroeg Karlo al zyne wyde oogen openstekende.
- Van u niet, neen, Karlo; maer van
- Van wien? van wien? zei Lieven.
- Die 't my vertelde wilde 'lyk zeggen dat er hier in de herberge,
| |
| |
'k en zegge niet moordenaers uit het busch, maer toch somtyds verdachte kerels kwamen.
- Wie heeft er dat gezeid? vroeg Lieven met gramschap; noemt hem maer; 't is een schande van alzoo den naem van een treffelyk man te schandvlekkeu.
- Op my niet kwaed te zyn, zei Kloosters, gy weet wel dat ik van zulke dingen te zeggen of te peizen zelfs, onbekwaem ben.
- Wie heeft het gezeid?
- Dat kan en mag ik niet zeggen.
- Gy moet het zeggen.
- 'T is al verloren gevraegd, 'k en gaen het niet zeggen; zeg my dat er niet van en is; ik gaen blyde zyn van te mogen uwe eer herstellen.
- Gy hebt zulke leelyke dingen toch niet geloofd zeker?
- Ik niet, neen ik; maer andere die er by waren schenen er geloove aen te geven.
- Wel hoe! men durft zulke dingen van my zeggen, in de tegenwoordigheid van andere menschen! Kloosters, uit vriendschap, gy moet die vuile tonge noemen.
- Neen, nooit! gy kent my, 'k en heb maer een woord.
Dat gesprek ging nog eenigen tyd voorts: Lieven hield staen, en verzekerde op alle manieren dat er niets en was van zyne verkeering met verdachte menschen; Karlo deed natuerlyk meê, maer met vele meer bedaerdheid. Op de vrage indien er, daegs te vooren, geen man was te ziene geweest, gekleed in boerewerkman, antwoordde de bazinne, dat inderdaed, rond den vieren, een man voorby gegaen was, maer zonder binnen te komen, dat hy al haer vaders huis weg en waerschynelyk in den busch verdwenen was.
Intusschentyd het was avond, donker avond geworden. Pier Kloosters betaelde, en stond op om te vertrekken.
- Zyt gy benouwd, vroeg Lieven? wil ik meê gaen, gebuer?
- Neen: 't en is niet noodig, want benouwd en ben ik niet. En hoe zou ik het zyn? 't en is maer een loopken van hier naer myn huis.
- Gelyk gy wilt. En al het verledene vergelen, als 't u belieft. Als gy my noodig hebt, 't is gelyk wanneer en waerom, altyd ten uwen dienste.
De gebuer vertrok, maer.... verre van overtuigd nopens de regtzinnigheid van den baes. Hy kon niet gelooven dat er niemand op de voute van de herberg en was, en het zelfde achterdenken en de zelfde vreeze bleven hem by.
Als Lieven de deure toegesteken had, zei hy tegen zyn vader: Wy zyn verraden: 't is nu ons laetste; kunnen onze twee mannen maer gelukken!
Pieter Kloosters en had maer al te wel gehoord. Toen hy binnen ging in den Slinger, twee mannen, boden van Baekeland, waren Lieven en Karlo komen ontbieden naer eene moordenaers vergadering in den busch voor den volgenden nacht. Dat er volk in de herberge kwam en gaf hun niet; maer dat zy gehoord werden of gezien of gekend, was eene andere zake. Ook toen Lieven, buiten gegaen zynde om te zien of er niemand en was, hun ging verkondigen dat Kloosters hun gehoord had, verschoten
| |
| |
zy om ter meest. 'T is waer, geen een wist voorzeker waerom zy by den hoofdman geroepen waren, maer Karlo schikte het wel; hy liet genoeg verstaen dat er waerschynelyk van eene diefte, op de hofstede der kinders Kloosters ging gehandeld worden, en alles kon verbrod zyn door een enkel woord te hoog uitgesproken en aen de ooren van Pier gekomen.
Binst dat Lieven nog by hun was en Karlo ook, beraedslaegden onze vier baenstroopers over het gene er te doen stond. De twee vreemde wilden zich, op staenden voet, van den ingekomene ontmaken; Lieven en Karlo stelden er zich tegen. Ik kan niet gedulden dat gy hem hier in het huis van mynen zone vermoordt, zei Karlo, voor eenige woorden dat hy misschien zou kunnen gehoord hebben, en misschien niet, maer weet gy wat er best zou zyn? Gaet hier uit, legt hem den weg af, en zet hem kort, tot morgen zonder dat de kapitein het wete. Van den nacht zult gy hooren wat er te doen is, en morgen, is het noodig, houdt hem op tot 's anderendaegs; is het niet noodig, laet hem los.
Die raed wierd goedgekeurd, en eenige oogenblikken later, na dat Lieven en Karlo in de herberge by hunnen gebuer gaen zitten waren, kwamen de twee moordenaers stillekens van de voute, en lieten ongelukkiglyk de deure achter hun toevallen. Het gedruis dat zy maekten, was tot in de keuken gehoord geweest, en het achterdenken van Kloosters vermeerderd. Niettemin zy waren al achter verdwenen, en na wat ommeweg gedaen te hebben, zich komen verduiken langst den voetweg die van den Slinger naer de hofsteê geleidde.
Pier Kloosters was insgelyks de herberg uit gegaen. Het was donker geworden, helle donker, gelyk het zoo dikwyls in den winter is toen de lucht by avonde met dikke wolken overtrokken blyft. De wind gispte door de sparren en sneed in het aengezigte; de grond was vaste gevrozen, en de vorst had den voetweg uitnemende hard, elfen en schoone gemaekt. In de verte hoorde men niet anders dan het gebas der honden op de hofsteden, en het gehuil van 't waeijen in de boomen van 't Vrybusch. Onze naerhuisganger voelde de koude al uit de herberge komende; hy had zyne vuisten in zyne zakken gedouwen, den kraeg zyner veste regte gesteken, en ging met snelle schreden; meer nog: hy had den kleinen draf genomen, welke die menschen gaen die van jaren worden, en in bytende koude niet stillekens stappen willen. Tusschen den Slinger en zyne hofstede was er maer een half kwartier wegs af te leggen: de bane liep daeromtrent regte; maer halfwege was er een smalle planke op een klein grachtje geleid, waer hy over moest gaen. Al beide kanten van die planke stond er een dubbel hage, en als Kloosters niet verre meer van daer was, dacht het hem, dat hy 'lyk derzelver takken tegen malkander hoorde slaen, als of er een mensch of een dier had doorgekropen; zelfs - maer om dat het zoo donker was gaf hy het op - meende hy het maeksel van eenen mensch gezien te hebben. Al dat hy gehoord, gezien en gepeisd had binst den zelfsten maendag nachten, kwam hem te binnen; de vreeze beving hem, hy begon te beven, en stond boom stille.
| |
| |
De mensch, als hy in den donkeren, met of zonder redens, benouwd wordt, en al gelyk voorts moet, neemt meest altyd een schielyk besluit, en doet het tegenstrydige van hetgene zyne vrees hem eerst ingaf. Zoo ook deed Kloosters: na eenige seconden stilstand, zei hy by zich zelven: voor wien zou en moet ik bevreesd zyn?... Hy slapte moedig aen, en had reeds eenen voet op het plankske gezet, meer om er over te springen dan om er over te gaen, toen hy met zyne zware houtene kloefen stuikte tegen iets dat boven de planke gehouden was, en met zyn aenzigte vooren al den anderen kant op den grond rolde.
Eer dat hy nog den tyd vond om op te staen, lagen er twee felle kerels op hem. De eene hield zyne hand tegen den mond van den gevallene gesloten, binst dat de andere hem de handen vaste op den rugge bond. Stille, man, zei er een van de twee, en te zwygen; of het gaet slecht gaen met u: sla op en volg ons.
Hy deed het; maer noch de vangers noch de gevangene spraken geen woord meer. Zy vertrokken, dweers door de bloote stukken lands, die hard toegevrozen waren, en in korten tyd waren zy gekomen aen den ingang van den bosch. Zy bleven altyd gaen door donkere wegeltjes tot dat zy eindelyk aen een huizeken kwamen waer er nog licht in was. Zy traden binnen en hun gevangene meê; een deurken ging open en men gebood hem van er in te gaen.
- Mag ik weten wat gy voornemens zyt met my te doen? vroeg Kloosters aen zyne geleiders, wier zwarte wezenstrekken hy sterlinge bezag.
- Gy zult het aen tyds weten, antwoordden zy: houd u hier stille, tot dat men u kome halen.
De deure wierd toegedaen en gesloten. Aen het kot waerin onze Stadenaer zat, en was er geen een vensterken, geen eene opening. Hoe droevig moesten hem de eerste uren schynen, en hoe dikwyls moest hy peizen: dat is eene slechten avond van eenen kwaden maendag!
|
|
Auteursrechtvrij