Baekeland, of De rooversbende van 't Vrybusch
(1874)–Victor Huys– Auteursrechtvrij
[pagina 109]
| |
Derde Legende.I.
| |
[pagina 110]
| |
en meer grendels in de deure geplaetst; maer 't was er al meê: 's avonds gingen zy al gelyk stille in ruste met het goede gedacht dat het al brave lieden waren die in en rond het huis woonden. Karlo was uitnemende wel ten huize by Kloosters. Als hy niet uit was, ging hy er dagelyks, byzonderlyk in de wintersche avondstonden, om al het nieuws te vertellen dat hy langs de bane gehoord had, en hy wist er van alle slach. Hy raedde altyd wat hy zeggen moest om te behagen; voortyds sprak hy er altyd van sermoenen en van kloosters; nu zou men, aen zyn kouten, gepeisd hebben dat hy al de verdokene priesters wiste zitten en zelfs menige boodschap voor hen deed. Het was een slimme kerel, die oude Karlo, en hy had tot nu toe nog, schoon het meer dan een jaer geleden was, Pier Klooster en zyne zusters niet vele met Baekeland en met de moord van Roosebeke bezig gehouden. Als men daer van sprak, 't is te vreed, zei hy, ik mag er niet op peizen dat er zulke schelms in de wereld zyn of.... en hy maekte zyn kruis. Waerom en sprak hy nooit van de rooversbende? Karlo was een van die gasten die, somwylen den maendag, somwylen den dynsdag of later nog, eenen zwaren vrecht pottebezems op hunnen rugge laden en het land ingaen. Daer zyn er van die soort nu nog vele in die streke. Wanneer hy t'huis ging komen, was hem zelve onbekend; altyd onveranderlyk zonder vrecht en met geld in den zak kwam hy weder. 'S avonds viel hy toe in eene hofsteê en sliep in de schuere; en mogt hy 's noens in een ander hof, met de knechten, zyne voeten onder de tafel niet steken, hy hield zich te vreden met eenen boterham, en ging zynen gang voorts, langst eenen anderen kant. Er waren plaetsen waer Karlo uitnemende geern gezien was, byzonderlyk 's avonds in den winter, omdat hy zoo wel vertellen kon. Zuidwaerts byzonderlyk hoorde men hem geern klappen van dieven en moordenaers; hy was immers van tegen het busch en misschien had hy er nog in geweest! Ten dien tyde door het Vrybusch gegaen hebben, was een wonder, en nu byzonderlyk, sedert de schrikkelyke moord van Roosebeke, moest hy zeggen en herzeggen al dat hy wist, en hy wist vele, vele meer nog dan hy zei. Binst den winter, den tweeden sedert de moord van Roosebeke, kwam Karlo toe op een hofsteê van Reninghelst, by Jan Klooster, die nâre vriend was van Pier, den gebuer van Karlo. Deze moeste geheel wet gekend zyn, want, van zoo verre de kleene kinders van den huize hem met zynen stok en zynen vrecht op het hoofd zagen komen, liepen zy naer moeder al huppelende en springende van vreugde, en zy riepen al trekkende aen hare kleederen: Moeder! moeder! Karlo is daer, wy gaen zeker van den avond niet vroeg moeten gaen slapen? Karlo liet zyn vrecht onder de poorte van het hof nedervallen, en trok binnen, gelyk een vriend van den huize. - Wel gekomen, zei de vrouwe; zet u by 't vier, brave man, want het is koud. Gy gaet niet verder meer op van dezen avond, niet waer? - Neen toch, ik ben hier wel. Nu, bazinne, vooren uit, de groetenissen van uwe kozens en nichten, myne gebuers, die alle dry in goê | |
[pagina 111]
| |
gezondheid zyn, zei Karlo, al zyn groote pulluwmutse met zyn twee handen afnemende; Angela heeft wat gekrasseld in het eerste van den winter, maer 't was maer eene kwade valling, en nu is het geheel gedaen. - Karlo! Karlo! hebt gy Baekeland gezien? vroegen de kinders al kykende in zyne oogen. - Wel Baekeland gezien! antwoordde hy; moeste dat gebeuren, gy zoudt my nooit meer zien, kinders; want alwie Baekeland ziet, is zeker dood. - Oei! oei! riepen de jongens, en zy kropen weder by moeder. - Zwygt toch van Baekeland, zei de vrouwe, van dezen avond zal Karlo wel vertellen en gy moogt allen opblyven. Zeg dan, is Angela geheel genezen? - Geheel en gansch, en zy verlangt om u te zien. - Wel! 't is al veel te verre van hier; en met eene bende jongens gelyk de myne is, wie zou er voor een paer dagen kunnen afwezig blyven? Zeg maer dat zy beter uitkunnen dan ik, en dat zy zelve naer hier zouden komen. - 'T is waer genoeg, dat zy van jaren niet en wierden! maer weet gy wel dat Angela en Therese ontzien van verre te gaen, en dat Pier Klooster ook zeere begint af te leggen? - Hoe heeft het gestaen in hunne vruchten van de jare? - Hoe zou 't gestaen hebben! Het water loopt al naer de zee, zegt het spreekwoord, en 't is daer juiste alzoo. Ik heb nog nooit eenen oogst gezien 'lyk den hunnen; vlas van het schoonste uit; aerdappels by de magt, en 't overige al naer wensch. Wat die menschen doen of gaen doen met hun geld, God weet het! het slaet al meê dat zy doen, en het eerste ongeluk moet hun nog overkomen. Nu, zy verdienen het! 't zyn toch uit der herten brave menschen. - Of het brave menschen zyn! zy hebben maer een miszit, Karlo, 't is van te styf met den duim tusschen de vingers te zitten. Maer, sparen zy, zy weten voor wien! - Gy moet er deelen, geloof ik, Bazinne? - Niet doelen, maer al meêruifelen; dat is veel gemakkelyker en veel eenvoudiger. - Donders, vrouwe, ik wil dat ik uw broeder ware! zyt er zeker van dat gy daer vele zult vinden. - 'T en kan niet missen, Karlo; zie eens: het plekske waer zy woonen is 't hunne; deze hofsteê, die nog al groot is en diere verpacht, behoort hun ook toe; zy hebben nog vele land daerby, en ik ben er zeker van, nog al eenige lyfrenten en vele geld in hun huis. - Hoe, vele geld in hun huis! - Ja, ja! en wat zouden zy er meê doen dan, met hun inkomen en met de opbrengst hunner boerdery? Zy vermooschen het niet, want gy weet het beter dan ik, Karlo, dat er daer weinig meer uitgaet dan rook door de schouwe; zy koopen geen goed sedert lange meer, en zy smyten toch, pels ik hunne kroonstukken op strate niet! | |
[pagina 112]
| |
- Dat heb ik tot nu toe noch gehoord noch gezien. Zy zyn toch nog al geefachtig, en hebben vele voor den arme; misschien ook, geven zy al hun geld uit. - Aen niemand, Karlo, zyt er zeker van: ten minsten voor het aenzienlykste deel. Dat zyn, zonder ze te kort te doen, van die oude potters, die geern kroonstukken zien en hooren klinken, maer al gelyk brave lieden blyven. - En zy zouden dus al hun geld in hun eigen huis houden, en den hoop altyd doen vermeerderen, zonder er ooit in te roeren! 'K en geloof het niet, bazinne, 't en ware dat gy het van nader wistet dan ik. - Geloof my voor de waerheid, Karlo, al is het dat gy tot kozyn Kloosters honderd keeren zyt tegen ik éénen keer, ik weet al gelyk meer als gy; en 't is maer 'lyk of het zyn moet, niet waer? - 'T is juiste alzoo; ten anderen, 't is het hunne, en zy leggen het, en zy rollen het, en zy smyten het waer zy willen, 't en gaet my niet aen, en 'k en heb daer maer van gesproken by verstrooidheid; 't en is myne gewoonte niet van my bezig te houden met andere mans zaken; de myne alleene geven my, in myn jaren, ruze genoeg. Dat gesprek, zoo slim aen boord geleid door den vreemdeling en zoo onvoorzigtiglyk door de vrouwe voortgezet, duerde nog eenigen tyd. Met den avond kwam de baes van 't huis in, en achter hem, zyne talryke werkliên, om het avondmael te nemen. Allen riepen, als zy hunnen nieuwen gast zagen zitten: Welgekomen, Karlo; is er nieuws al de kanten van het Vrybusch? gy moet het ons gaen geven van dage, al dat gy weet, 't is immers raer dat wy u zien alhier! Karlo wierd verzocht van by de tafel te zitten, en meê te doen in het mael der werkmenschen. Hy liet het geen twee keeren zeggen en toonde zich geheel te vreden, van by zulke brave lieden toegevallen te zyn. De kinders, gelyk het gemeenelyk gaet met kinders, en hadden dien avond geen honger: vader hadde schoon te zeggen dat zy moesten opeten hetgene voor hun was gereed gedaen geweest; niet te doene: elk zat ieverst rond Karlo, of trok aen zyne kleederen, in afwachting dat hy eene nieuwe historie van moordenaers zou aengaen. Na wat uit- en inklap, en tydingen over den gezondheidsstaet van nichten en kozyns, vroeg de baes aen zynen slaperGa naar voetnoot(*): zeg dan, hoe gaet het met den Pastor van Roosebeke? Als gy overjaer hier waert, hebt gy verteld dat hy waerschynelyk eerst of laetst aen eene rampe zou gekomen zyn. Heeft Baekelands bende hem gerust gelaten. - Och Heere toch! sprak Karlo, die brave oude priester is van kruisen, en misschien ook van benouwdheid, over eene maend, gestorven; neemt dat de ongelukkige tyden er ook aen geholpen hebben. Maer peist eens dat hy voorzeker wist van dag en nacht door moordenaers achtervolgd te zyn! Loden had het hem gezeid. Geen twee nachten na malkander en sliep hy in 't zelfde huis, en in de pastory bleef hy maer by klaren dage | |
[pagina 113]
| |
meer. 'T is toch hinderlyk altyd moeten vreezen van vermoord te zyn, en daerby nog uwe heste vrienden zien vallen onder het moordenaers mes, en daer niet kunnen aen doen! En als gy peist van op het spoor der baenstroopers te zyn, den eenigen mensch verliezen die u ten goeden einde brengen kon! 't en is geen wonderman te bezwyken in zulke omstandigheden. - Wat zegt gy, zei de baes, de Pastor van Roosebeke is dood? - God gedenke zyne ziele! maer 'k en wille niet afzien dat hy afgezien heeft, nievers vooren. Gy moet toch een priesterherte hebben, om gedurig blootgesteld te blyven aen den aenval zulker vyanden, zonder ooit van zyne parochie te roeren. - En zich toen nog sterk toogen uitwendig, ter zelfder tyde dat men zich inwendig van kruisen voelt dood gaen. En peist niet dat Mynheer Pastor kermde en jankte, in 't geheele niet: één Roozebeeknaer zei my nog over eenige weken, dat hy er stout uit zag, maer voorzigtig; hy zei aen zyn volk, dat zy moesten op hunne hoede zyn, maer zonder vreeze. Baekeland, voegde hy er by, en zal in lange op ons dorp niet meer komen; ééne keer voor altyd; en ik geloove dat het waer is. Ik peize zelfs dat er min te vreezen is voor menschen die by den busch woonen, dan voor menschen die op eene uer of twee van daer zyn. Baekeland is slim genoeg om te weten dat iedereen in zyn gebuerte waekt en op zyne hoede is. - Ja maer, waekzaemheid en verlost u van den kerel niet, zoo 't schynt. - Zy helpt altyd; en van twee één, ik zou liever overvallen zyn als ik het peize, dan als ik het niet en peize. Voor my, en maekt het in 't geheele niet, want Baekeland heeft geld noodig, en by my is er geen te vinden. - Karlo, zei een der knechten, men zou waerachtig zeggen, dat gy kennisse zyt met Baekeland; gy weet, verduivels, al dat hem aengaet, en gy schynt zelfs kennisse te hebben van zyne voorwerpen en van zyne vreeze. - Wel! zei Karlo, zoudt gy gelooven dat men al onze kanten, by het Vrybusch, vele min bezig is daermeê, en vele min vreest dan gy, die op vyf uren van daer woont? Byzonderlyk onder de gasten van myn slach; wy leven voort, wy gaen rond naer gewoonte; wy slapen met opene vensters en opene deuren; wy zorgen voor onze vrienden en troosten ze, en verzekeren ze, gelyk ik het doe, by voorbeeld, met kozen Klooster die maer op een duizend stappen van myn huis woont. Het gaet alzoo met alle dingen; vele grooter en vele gevaerlyker van verre dan van by. Wat kunt gy daeraen doen? - Als gy den laetsten keer hier waert, gy spraekt geheel anders, weet gy dat? - Ja, maer 't is om dat ik dan geheel vol van schrikkelyke dingen was, die 'k u vertelde; dat is al meestendeels vergelen en uitgeklapt. - En Loden's wyf, waervan gy niet en wist, wat is er van geworden, is het geweten? | |
[pagina 114]
| |
- Niemand en kan dat zeggen; zy was uit het Vrybusch gekomen, zy is er waerschynlyk in wedergekeerd. Maer zeg my, wie gaet er verzekeren dat zy zelve haren man hy de moordenaers niet aengeklaegd heeft? Zy moest toch iets weten van zyne verandering; zyn late t' huis komen, zoo dikwyls en zonder reden, zei toch iets. - 'T is jammer dat die boetveerdige moordenaer zoo ongelukkiglyk aen zyne dood gekomen zy; anders, misschien had Baekeland en geheel zyne aenhang al te slingeren gehangen aen de galge; en men hadde veel min gejammerd over hunne dood dan over Lodens. Karlo herhaelde sommige omstandigheden over de moord van Roosebeke, en voegde er vele by van het zyne, om te geraken waer hy zyn wilde, tot dat eindelyk de kinders, die verlangden achter nieuwigheden, begonden te roepen: Maer, Karlo, vertel eens van inbrake, en van messen, en van zwarte mooren, gy weet gelyk geen nieuws van dage; ten naesten keer, wy gaen niet meer verlangen tegen dat gy komt. - Karlo, ja, zei moeder; hael van uwe schoonste uit om die jongens te vrede te stellen. Zy gaen wel niet kunnen slapen van den nacht, indien gy begint te vertellen, maer wy zullen toch voor eenige maenden van hunne vragen verlost en gerust zyn tot dat gy nog eens alhier oversteekt. - Waerlyk, zei Karlo, ik zou moeten peizen: er is toch weinig voorengevallen sedert over jaer. - Baekeland en leeft zeker op zyne renten niet, zei de boer; hy moet van tyd tot tyd te voorschyn komen. - Ja wel; maer 't is 'lyk te verre van myn streke, en enkel om te stelen en voorts te kunnen leven, reken ik; hy komt uit gelyk de wolven, als hy honger heeft. - Vertel dan een of twee van die uitvallen; en peis wat, binst dat wy ons kruis maken en onze pyp aensteken. Geheel het gezelschap stond van tafel op, en ging zich scharen in den hoek van eenen heerd, die, gekroond met een hoog en breed mantelhout, aen elk ende een toeliet van zich te warmen en by te zetten. Karlo was in 't midden, met eenen jongen op zynen knie, die blikte in zyne oogen, en twee dry aen zyne zyde, die schier vergingen van ongeduld en verlangen. - Toe, Karlo, zei een der aenwezigen, onze pype veust en wy luisteren. Karlo ging aen het vertellen van een dier geschiedenissen, welke hy zoo aengenaem maken en draeijen kon juiste gelyk hy ze wilde hebben, om te komen waer hy zyn moeste. Onder andere haelde hy eene diefte op, welke Baekeland of zyne gasten tot Eessen gedaen hadden, in eenen lakenwinkel op de plaetse, by geheele brave en treffelyke menschen. Het scheen, sedert een jaer of diergelyks, dat Baekeland wilde toonen, dat hy van niemand en voor niets benouwd was, en daerom deed hy buitengewoone stoute dingen, zonder te moorden nogthans. Te Eessen, was by ingebroken door eene venster, had er juist laken van soorten afgesneden, broekgoed meegenomen, en zelfs voeringe en garen en knopen, al dat | |
[pagina 115]
| |
hy noodig had om zyne manschap te stofferen en in het nieuw te kleeden. Maer daermeê niet genoeg: te midden den nacht en zonder van iemand gehoord te zyn, hadden zy in de keuken de stove aensteken, water doen koken, kafé opgegoten, boterhammen gesneden, tassen uitgehaeld, en daer hertelyk geëten en gedronken. 'S anderendaegs, de inwooners van het huis hadden alles vinden op tafel staen, en waren byna ommegevallen van verschot. Nogthans, zy dankten God van niets gehoord te hebben; kwestie hadden zy opgestaen, waren zy niet vastgegrepen en vermoord geweest! - Het dunkt my dat die vent geene mensch is 'lyk andere menschen, zei de baes; daer, zuiver uit, zulke stoute dingen gaen doen om dat men er van spreken zou, en al gelyk nooit kunnen gegrepen zyn; het is ten minsten aerdig; is er maer geen toovery tusschen. - 'T is byna ongelooflyk, en dat het Karlo niet ware die 't vertelt, ik zou zeggen: gy zyt een leugenaere, zei een andere. - Hoor, zei Karlo, ik heb het zelve vernomen uit den mond van eenen Eessenaere, die 's anderendaegs nuchtens geheel het kafé-kraem op de tafel zien staen had. - Hé wel, die moordenaers moeten iets byzonders kunnen. - Kwestie of Baekeland zyne ziele aen den duivel niet verkocht en heeft, zei een andere; dan mag hy al doen wat hy wil; en wy zullen van nog al wonderlykere dingen getuigen zyn. - Te Rousselaere, heeft hy over eenige maenden vele van hem doen klappen. Hebt gy die zaeke niet hooren vertellen? - Nooit, nooit; antwoordden zy. - 'T was op een hofsteêdje, buiten stad, al den kant van Rumbeke. Baekeland was ieverst, by nachte onder wege, op den zoek waerschynelyk, en in dat geval, zegt men, haelt hy zyn eten by den eersten den besten. Hy was dan ingebroken zonder gehoord te zyn, peisde hy; den houd van het hof had hy maer eenen bas laten geven, zoo seffens was hy kort en kleene. Van binnen in de keuken geraekt, brak hy de schapraê open, haelde er al uit dat hy noodig had, vond er zelfs een klein borzeken met wat kluiten, en alles wierd ingepakt om te worden meêgedaen. Het opendoen van het kasken had een weinig te vele geruchte gemaekt: de vader en de moeder des huizes sliepen op eene voute daer nevens; als zy het deurken hoorden piepen en tegen den muer slaen, meenende dat het hunne twee kleine kinders waren, die te gaêre slapende niet overeenkwamen en vochten, riep de moeder dat men het schoone kon hooren tot in de keuken: Jongens, stille te liggen, hoort gy het, of 'k zal er tusschen komen l De moordenaers die stemme hoorende, hielden zich schrikkelyk koeste, en waren te wege op de toppen hunner voelen buiten, toen zy een deure, niet verre van hun, op het hof, hoorden opengaen. 'T was de werkman van het huis, die in den stal sliep, wat geruchte had gehoord, en in 't gedacht dat het aerdappeldieven waren, uit zyn bedde was gesprongen om ze op de vlucht te dryven. Het was maneklaer: gelyk hy uit den stal kwam, zag hy de voordeure openstaen; kloek en stout, en | |
[pagina 116]
| |
nog zonder op moordenaers te peizen, gaet hy regte daer naer toe, al werkende aen zyne kleêrs; maer juiste gelyk hy zynen eersten voet op den dam gaet zetten, staet hy bek en bek met Baekeland. Den werkman vastgrypen, hem met een felle hand den mond toehouden, en eenige schreden achteruit doen wyken tot buiten 't hof, was seffens gedaen; hy had zelve den tyd niet van een enkelen schreeuw te geven. Zoo met een wierd er hem eenen doek in den mond gesteken, om alle geschreeuw te voorkomen, iets dat Baekeland altyd doet, zoo 't schynt. - En hoe vermoordden zy hem? vroeg een der kinders. - Gy zult gaen hooren, myn kind. De dieven waren maer met dryen: Baekeland en twee zyner makkers. De werkman, gy kunt het wel denken, had met den eersten zeer verschoten en onbekwaem geweest om zich te verweeren; als hy zag dat hy maer tegen drie te doen had, gebruikte hy geweld om los te raken en weg te springen; maer Baekeland hield hem zoodanig gesloten dat hy niet roeren kost. Zyne twee gezellen hielpen zelfs niet, zy stonden te kyken en lachten met de poogingen welke de gevangene deed. - Gy moet u gerust houden, zei Baekeland, al den werkman schuddende dat zyne lidmaten kraekten, anders uw hoofd valt zoo seffens van uwe schouders. De werkman deed neg eenig geweld; hy wrong zich en vrochte met handen en voeten om uit de roovershanden te geraken, die 'lyk vylstaken nepen; maer niet te doen; Baekeland duwde hem in den grond met het meeste gemak van de wereld, stuikte hem herhaelde mael tegen de harde steenen, dat hy geen goeste meer had van nog te proeven om uit zyne vuisten te geraken, en stille bleef liggen. - Gy ziet dat gy tusschen goê handen zit, kerel, hein! zei Baekeland. Ah sa! wy gaen zien of gy stille kunt blyven en gehoorzamen. Dat zeggende, liet hy den man los, stond regte en hield zich aen zyne zyde. Inderdaed, hy bleef liggen zonder roeren; en de dry moordenaers lachten dat zy hutsten van hem daer roerloos uitgestrekt te zien. - Goed, hernam Baekeland, dat is nog de moeite weerd. Kom hier, jongen, sta op! Hy greep hem by de schouders en rigtte hem op. De werkman liet zich pootelen 'lyk een wisse. Toen hy op was, hield Baekeland zich regte voor hem. De maen scheen op het aenzigte van den moordenaer: zy was in hare meeste klarigheid, en hare heldere stralen teekenden wel 't vreede wezen, dat niet zwart gemaekt en was, en de bliksemende oogen van Baekeland uit. De twee andere stonden aen elk eene zyde. De kapitein greep den man by de twee ellebogen, gaf hem eene schudding en zei: - Bezie my wel, vogel, gy zyt den eenigsten van geheel de streke die morgen zult kunnen zeggen dat gy Baekeland in persoon gezien hebt. En de ongelukkige, nog gelukkig in zyn ongeluk, wierd hy handen en voeten aen eenen boom gebonden, waer hy 's anderendaegs gevonden wierd, byna dood van al dat hy gehoord en gezien had. De dry moordenaers gingen weg op hun gemak, als of er niets en ware gebeurd. | |
[pagina 117]
| |
- Waerlyk, Karlo, zei de boer, dat is een vermaek van u te hooren vertellen. 'T en zyn geen van die schrikkelyke dingen die gy verhaelt, 'lyk de laetste keer, die ons doen kiekenvleesch worden en verscheidene nachten slapeloos overbrengen; men kan nog asem halen als men dat gehoord heeft. Baekeland moet toch een stoute duivel zyn! - Wie heeft er u dat verteld, Karlo, vroeg de vrouwe, om dat gy alles zoo wel weet? - Over tyd, als ik te Rousselaere op de markt was, een persoon aen wien het de werkman zelve verhaeld had. - En heeft die mensch niet gehouden van zulk een schrikkelyk voorval? 'T is genoeg om er van te sterven. - Neen hy; eenige dagen ziekte, en daermeê al. Hy is fraei blyde van het zoo goed koop omstaen te hebben, en zegt dat hy zeker meende vermoord te worden. - Karlo, nog een vertelselken van moordenaers, vroegen de kinders, die hunne oogen van de zyne niet afgekeerd hadden, en geen den minsten vaek gevoelden. - Neen, neen! geen vertelselkes meer, zei vader, 't is een treffelyke ure om te gaen slapen, want het is morgen al gelyk vroeg op te staen. Karlo zal ten naesten keer wel voorts doen. - Karlo, wanneer komt gy nog 'nen keer? vroegen zy. - Als er nog iets vooren valt, seffens, zei hy, al zynen stoel ommekeerende om zich op zyne knieën te zetten. Gelyk in al de hofsteden, waer men den zegen Gods over het huisgezin wil doen nederdalen, knielde geheel het huisgezin om het avondgebed te doen. Vader in het midden, en het oudste der kinders zei luide op de gewoonelyke gebeden, waeraen al de tegenwoordige ook luide antwoordden. Karlo, de schynheilige, deed meê 'lyk de andere, en bad schier godvruchtigst van al. Een kwaert nadien waren allen gaen slapen. |
|