|
| |
| |
| |
II.
De geheimzinnige bezoeker.
Het dorp van West-Roosebeke, zoo vermaerd door den slag, op kleenen afstand van daer geleverd tusschen de Franschen en de Vlamingen, op 27 van slagmaend 't jaer 1382, ligt tusschen Rousselaere en Yper. Een oude en schoone kalsyde, die deze laetste stad met Brugge verbindt, loopt er door en maekt het dorp uitnemende aengenaem. Van verre in 't opkomen, ziet men zyn plomp torentje uitsteken 't einden de toppen der boomen, die van weêrkanten de kalsyde boorden en er een schoone dreve van maken; immers het staet op een heuvelken, en hoe leege ook de kerke zy, steekt haer dak uit boven al dat in 't ronde staet. De plaetse eigentlyk, is redelyk lang, maer ongelykig, ryzende al den eenen kant, dalende al den anderen. Eene dubbele reke van kleene onversierde huizen, zonder andere straten; de huizen in- en uitwaerts gebouwd, met wat afstand tusschen, 't is al dat men eertyds zag in dat veelbezocht gemeente.
Op den klem, staet de kerke met trappen op: leeger, al den zuidkant de pastory, nu nieuwe gebouwd, maer over vyftig jaer kleene van steke gelyk de andere huizen, met een hage rond den hof, en een poortjen dat ingang gaf op een voorplein. Weinig andere gebouwen stonden er rond: slechts eene bakkery en eene kortwoonste lagen er schuins over; immers de dorpplaetse was op 't heuveltje, al den noordkant van de kerke.
Om hier weder de rooversbende te vinden, moeten wy op onze stappen weder keeren, en den lezer kenbaer maken, wat er op Roosebeke was voorgevallen de weke voor den ommegang.
De pastor van Roosebeke, die een oude man wierd, had zeker meest van al geleden door de gebeurtenissen van den voorgaenden winter. 'T was hy natuerlyk die den trooster moest zyn der weduwe en der weezen van Karel Libeer; 't was hy die zyne parochianen moed in gaf te midden der vreeze en der onruste die op het dorp van Roosebeke gevallen waren; 't was hy die meest onderzoek gedaen had om te weten of er geene nieuwe ongelukken zyne parochianen bedreigden; 't was hy
| |
| |
nog, waerschynlyk, die meest te vreezen had van kerels welke noch priesterlyke weerdigheid, noch ouderdom zouden eerbiedigen, om uit hunnen weg te ruimen alwie er in was. Ook, maer zonder het te gebaren, hield hy zich van langst om meer op zyne hoede, en zelfs had hy een zyner gebuers gevraegd, om den nacht, van nu voorts, in de pastory over te brengen.
Die heilige Priester was 't grootste deel van den dag te been om de zieken, en by voorkeur de arme zieken, van zyne uitgestrekte parochie te gaen bezoeken; als hy 's avonds moê t'huis kwam, ging hy geern vroeg slapen. De parochianen wisten het, en in den avond zwichten zy zich wel van rond het huis van hunnen lieven herder geruchte te maken; wierd de man somtyds in zyne ruste gestoord, het was voor eenen stervende die de hulp van den priester noodig had; en nog moest het zelden voorenvallen, want als de belle van de pastory by nachte klonk, 't was iets buitengewoons op de parochie, en de naeste gebuers, als zy 't hoorden, en lieten nooit van op te staen.
Den woensdag voor den ommegang, diepe in den avond, wierd er geklonken. De Pastor, de meid, en de man die daer vernachtte, waren alle dry in hunnen eersten slaep, en hoorden niets. Er wierd nog eens geklonken, en wat felder; een der gebuers had het gehoord en was opgestaen om te zien wat er gaende was: de Pastor, nu insgelyks wakker, had zynen waker opgeklopt, en hem bevolen van te gaen zien, wie er zoo late zynen dienst noodig had, wel verzekerd dat er noch dief noch moordenaer en ging binnen komen; immers zulk volk en klinkt niet. Intusschentyd, had hy zich veerdig gemaekt om te loopen waer zyn heilig ministerie hem naer toe riep, en reeds was hy aen de voordeure van het huis om zynen knecht tegen te gaen, als deze voor hem stond met eenen man aen zyne zyde, die vreemde scheen, maer toch geen kwaed en moest op hebben, aengezien hy voor alle wapen maer eenen enkelen gaenstok in de hand en hield. Hy had een lynwaden kiel of buzeron aen, en op 't hoofd een van die lange slaapmutsen die tot voor zyn oogen viel, ten deele zyn wezen bedekte en hem onverkenbaer maekte.
Zyn eerste woord was vragen of er niets en belette van Mynheer den Pastor alleene te spreeken; hy zei dat, schoon het geen uer was om iemand te komen stooren, hy toch geen kwade inzigten en hadde; maer, om niet verkend te zyn, dat hy den donkeren zochte, en geern zou weggaen gelyk hy gekomen was, van niemand, of ten zy van den Pastor, gekend, en dat om gewigtige redens.
De Pastor voelde zoo seffens dat er iets byzonders, ja misschien iets bovennatuerlyks, onder schuilen moest, en hy gebood aen zyne meid en aen zynen waker van hem alleene te laten, het gene zy seffens deden; niet zonder menig woord te lossen over zoo een aerdig bezoek op eene zoo ontydige ure. De Pastor trad met den vreemdeling in zyne studieplaetse, en sloot de deure achter hem toe.
- Ik hoor aen uwe sprake, vriend, zei hy, al den vreemdeling eenen stoel gevende, dat gy een pak op uw herte liggen en my gewigtige
| |
| |
dingen te zeggen hebt. Vyftig jaren van ondervinding hebben my het herte van den mensch leeren kennen, en ook de middels vinden om de wonden te meesteren die er zoo dikwyls in gemaekt zyn. Is er dan iets, hoe zwaer het ook zy, dat u ontrust, verklaer het maer openhertiglyk: gaet het my aen, spreek ook maer regtuit. Wy zullen malkander best verstaen, als wy beide om ter regtzinnigst zyn.
- Mynheer Pastor, antwoordde de bezoeker al zuchtende, de zake waervan ik u spreken moet, en gaet ons maer te straf aen; maer ongelukkiglyk my veel meer dan u. Nog eens, Mynheer, verontschuldig my indien ik zoo late uwe ruste ben komen stooren; maer ik moest en ik moeste by u zyn; er is in my iets dat my voorts gestoken heeft tot aen uw huis, en God zy gedankt, hoe zeer ik het ontzien heb, ik ben blyde van er te zyn. Kent gy my niet, Mynheer?
- U kennen!... de avond zou er iets moeten aen doen, maer ik geloof niet van u nog gezien te hebben. Zyt gy van Roosebeke?
- Myn huis ligt op Staden, maer ik werk sedert eenen tyd op Roosebeke.
- By wien? mag het geweten zyn?
- By de weduwe van Karel Libeer!
- Welhoe! Er is toch zeker geen nieuwe pyne dat ongelukkig huisgezin overgekomen?
- Dat niet, Mynheer; ik heb ze, God lof, allen in volle gezondheid gelaten; maer 't is om u te vragen of gy den onderboer van het hof niet en kent.
- Genoeg! en vele beter nog van name en fame dan van aenzien; Loden, die brave man, die hun zoo vele dienst bewezen heeft achter de dood van de twee vermoorde zoons!
- Die Loden, 't is ik, Mynheer Pastor.
- Gy!.. maer laet eens zien?.. Inderdaed; ik ben verwonderd van u niet verkend te hebben.
- En gy peist, Mynheer, dat ik myne goede, myne, deugdzame meesteresse vele dienst bewezen heb binst hare rampen?
- Ongetwyfeld, met haer by te staen, te waken, en voor hare tydelyke belangen te zorgen als of het uwe eigene zake zou geweest zyn. Daer voor zal God u beloonen, wees er zeker van.
- Ongelukkiglyk, Mynheer, ongelukkiglyk!... maer is het zeker dat er ons niemand en hoort?
- Wees daerop zonder vreeze: de keuken is al te verre van hier en wy klappen te stillekens, zei de Pastor, geheel verbaesd over den zonderlingen toon en de zienelyke ongerustheid van zynen bezoeker.
- Mynheer Pastor..... er is niet van... Ik ben de slechtste der menschen, de meeste schynheiligaerd van onder de kappe des hemels!
En hy sloeg zyne twee handen op zyn voorhoofd, en hy snikte en hy beefde dat zyne knien tegen malkander klutterden. De Pastor had medelyden met hem, hy greep zyn hand vast, en zei hem zoo liefelyk dat er de moordenaer zyn hoofd van ophief:
- Hoe zoo dan, hoe zoo dan? myn liefste vriend; gy hebt toch zeker,
| |
| |
sedert eenen tyd, de profyten der hofstêe, door u ten deele beboerd, voor u zelven niet gehouden? -
- Och! neen ik, Mynheer, neen ik.
- Gy hebt de eere der moeder en der dochters niet te kort gedaen?
- Neen ik, neen ik!
- Er kan dus geen byzondere zwarigheid zyn ten uwen laste!
- Geen zwarigheid, Mynheer! wat zegt gy? Hebt gy onthouden hoe vreed de werkman en de twee kinders aen hunne dood gekomen zyn?
- Ja wel, maer dat is al lange vergeten.
- Voor anderen, ja; maer voor my niet!
- En waerom niet?
- De moordenaer van die dry onnoozelen... 't is ik!
Als of de Pastor door een fellen en onverwachten slag ware getroffen geweest, was hy regte en achteruit gesprongen, en had onvrywilliglyk eenen schreeuw gegeven. De moordenaer was voor zyne voeten gevallen en snikte zoodanig dat hy geen enkel woord kon spreken. Op het geruchte door het schuiven der stoelen en het springen van beide sprekers gemaekt, waren de meid en de knecht toegeloopen, en vrikkelden aen de deure om binnen te komen, vreezende voor een ongeluk. Maer de Pastor, een oogenblik bedwelmd, was hen gaen tegenhouden en wederzenden naer de keuken, zeggende dat er niets haperde en dat zy moesten daer blyven en zwygen over het gebeurde, nu en altyd.
Ondertusschen waren beide een weinig tot hun zelven gekomen. De Pastor had Loden by de hand genomen, en weder op zynen stoel geplaetst. Echter een woord spreken en kon hy met der daed niet, en er volgde een oogenblik van diepe stilzwygendheid.
De moordenaer begon eerst te spreken:
- Mynheer, zei hy, hebt gy geenen afschrik en geen vreeze voor my? Maer neen, en vrees niet, en vlugt niet weg! blyf by my! laet my u myn herte openen; ik moete spreken of ik sterve!
- Spreek, myn vriend, spreek zonder vreeze, de wonde van uwe ziel zal er meê genezen, en niemand anders dan ik en God alleen zal ooit uwe misdaed kennen. Open uw herte geheel en gansch, en wees maer overtuigd van nu af, dat God u al uwe zonden vergeven heeft; want indien hy u zoo groot leedweezen geeft achter zoo groote misdaden, 't is om u zalig te maken.
- Dank u, Mynheer Pastor, dank u; die woorden doen my zulk een deugd; 't is een maend immers dat er iets in myn geweten knaegt en my de schrikkelykste pynen doet lyden. Luister dan:
‘Over vier jaer heb ik kennisse gemaekt met den slechtsten vent en den meesten booswicht die leeft op de wereld, met Baekeland, wiens name gy zeker kent. Ik was toen nog niet getrouwd en ik en vrochte op Roosebeke niet. Geern drinken en brassen en nachtuilen, altyd geld te kort hebben, en niet geern werken, zie daer de eerste oorzaken van myn ongeluk. Ik woonde aen den ingang van het Vrybusch; myn stoute woorden en myn slecht gedrag wierden belet en afgespied door den kapitein der rooversbende; hy kende myne neigingen en mynen trek
| |
| |
naer 't geld; hy lokte my allengskens aen, leerde my wat stelen, beloofde goud in overvloed, en makelde eindelyk voor my een huwelyk met eene zyner getrouwigste uit het busch. Van dan af was ik verwacht: ik wierd in de vergaêringen toegelaten, geprezen en beschonken door de makkers, en al ligte was ik een der stoutste en der slimste van de bende. Ik moest een der eerste zyn om de groote slagen te doen, en uitgaen om af te spieden al dat er af te spieden was; ja zelfs gaen woonen en werken by de menschen die men goeste had van te bestelen of te vermoorden, en dus overal en altyd den schynheiligen spelen. 'T is ik die alzoo te Langemarck, over jaer, geheel de vreede moord heb doen bedryven en gelukken; 't is ik ook die alles aengeleid heb om geheel Libeers huisgezin aen de dood te brengen, en indien de moeder en de dochters nog leven, 't is een genade van God, die zich van haer heeft willen bedienen, om my tot hem weder te roepen.’
Hier vertelde Loden in 't lange en in 't breede den aenval by nachte, op de twee jongelingen gepleegd, als zy van Langemarck kwamen; de ontkeling van den werkman, de opsluiting van Naes, deszelfs onderhooring, de bestorming van Libeers hofsteê binst dat er de Pastor zelve met Ons Heere was, eindelyk de vreede vermoording van Naes op het lyk van den werkman.
De goede oude priester had menigen zucht gegeven binst dat verhael; meer dan één traen had langst zyne kaken gerold en was op zynen schoot gevallen. Niettemin, hy had zyn zelven overmeesterd en geen enkelen keer den zondaer onderbroken.
Het verhael was 't einden, en de moordenaer zweeg; hy keek op, met bedrukte oogen, in de oogen van den priester, maer hy sloeg ze onmiddelyk neder. Deze greep zyn hand vast, en zei hem:
- Loof God, lieve vriend, en dank hem, dat hy in zyne bermhertigheid met u medelyden gehad heeft. Och! hadt gy moeten sterven in den ongelukkigen staet waerin gy vier jaren geleefd hebt, wat ware er van u geworden? Hoe veel onnoozel bloede door uwe handen vergoten, zou in der eeuwigheid vrake tegen u geroepen hebben! 'T is God die 't niet gewild en heeft. Al uwe medepligtigen, misschien, zullen sterven 'lyk zy geleefd hebben, schoon zy niet meer, ja zelfs, min kwaed dan gy bedreeven; en gy alleene vindt gratie voor Hem. Hy stort leedwezen in uw herte en bereidt u tot eene regtzinnige bekeering.
En den moordenaer zyne lippen gingen, als of hy stillekens een gebed van dankbaerheid zou gezeid hebben. De Pastor zweeg eenen oogenblik, en liet hem aen zyne gepeizen over; hy drukte, in zyne handen, de twee handen van den boetveerdigen roover en bezag met aendoening die vreede wezenstrekken, waer langst er nu, voor den eersten keer misschien, tranen rolden.
Na wat gezwegen en gepeisd te hebben, vroeg hy:
- Myn liefste vriend, vertel my hoe 't gebeurde dat er al met een keer, in uw herte, zoo groote verandering is gekomen. Ik herken hier den vinger des Alderhoogsten, want zekerlyk, na vier jaren van een gruwel-leven gelyk het uwe, moet er byzondere gratie geweest zyn om zoo schielyk te veranderen.
| |
| |
- Mynheer, antwoordde Loden, u juiste zeggen wanneer en hoe dit zalig gedacht in my gekomen is, kan ik niet; maer 'k zal u toch myn gevoelens kenbaer maken sedert eenigen tyd van hier. 'T is, geloof ik, de moord zelve van Libeers twee kinders, die er 't eerste begin van was. Ik wierd door hun wel behandeld, ik beminde ze, en ik had sedert maenden de gelegenheid van hunne goede hoedanigheden en hunne deugden te leeren kennen; daerom stak het my 'lyk tegen van meê te helpen aen hunne dood, en ik moet het u zeggen, om ze in de handen der moordenaers over te leveren, heb ik myn herte moeten toenypen, en er alle menschelyke gevoelens met geweld uitdryven. Daerom is het dat ik zoo schoone sprak by Baekeland dat hy toch de moeder en de dochters zou sparen van de dood; en al hadden wy binnen geraekt, haer leven ware inderdaed behouden geweest, op myne voorsprake.
Ik weet niet, zoo sprak de moordenaer voort, maer sedert dien schrikkelyken nacht, heeft er altyd een pak op myn herte gelegen. Het dachte my dat de bebloede lyken myner meesters altyd voor myne oogen lagen. Somtyds voelde ik het bloed uit hunne wonden op myn hoofd leken, en ik wierd yskoud van benouwdheid. Somtyds ook, als wy 's avonds te Libeers al te samen zaten, en dat de moeder sprak van het schrikkelyk einde van haren oudsten zoon, dat zy met een zucht die uit het diepste van haer herte kwam, en my deed beven 'lyk een blad, zei: ‘Hadde hy toch, gelyk Wyten, den tyd gehad van te biechten en de geregten te ontvangen! maer neen, geenen enkelen oogenblik!...’ Ik peisde op het schrikkelyk tot dat my verwachtte, moest ik van de wereld scheiden in den staet waerin ik leefde, ik, die meer kwaed gedaen had in éénen dag, dan myne meesters binst geheel hun leven. En als wy dan al te samen het avondgebed lazen, dat wy vergiffenis vroegen aen Ons Heere, voor het kwaed gedurende den dag bedreven, dat wy baden voor de overledenen des huizes, en malkander te samen 'lyk broeders aen God bevolen, myn schynheilige lippen mompelden ook woorden van liefde tot God, van liefde tot mynen evennaesten; en in myn ziele en was er nooit niet anders geweest dan haet tegen al dat leefde, en niet anders dan zucht naer goud en geld, en nooit geen enkel gepeis noch op God noch op de eeuwigheid! Ik was er sommige keeren beschaemd van; myne handelwyze scheen my zoo leelyk en zoo helsch verfoeijelyk; ik wilde er van afzien, my beteren, my met God en met de menschen verzoenen, en myn geweten in ruste stellen, maer.... Baekelands vreede arm hield my gedurig tegen; éénen keer in zyne oogen kyken was genoeg om al mynen moed in myn schoen te doen zinken, en my van de beste voornemens te doen afzien. Hy is zoo magtig, Mynheer, en kan iemand zoo schrikkelyk bekyken.
Ik heb maenden en maenden alzoo geleefd; ik heb geworsteld tegen myn eigen zelven en tegen de gratie van God; ik heb zelve, ja, en ik beef nog als ik er op peize, ik heb met het mes op myne kele gelegen om ze af te snyden, en al met eenen keer aen myne kruissen een einde te stellen, en de zelfde hand die my hier geleid heeft, hield ook myn hand en mynen wille tegen. 'T lange laetsten, heb ik het besluit geno- | |
| |
men van tot u mynen toevlugt te nemen, en alles te slagtofferen voor myner ziele zaligheid. En nu, Mynheer de Pastor, nu stae ik voor u. Ik heb troost, ik heb raed en hulpe noodig; my dunk, dat gy alleene in state zyt van ze te geven. Ik ben bereid om al te doen dat gy geradig vindt, al moest het myn leven kosten, en het leven van geheel myn huisgezin.
De priester en sprak niet; hy was in diepe overweging.
- Myn vriend, zei hy welhaest, getroffen door de laetste woorden van den moordenaer, myn liefste vriend, gy verstaet hoe moeijelyk het is voor my van u onmiddelyk goeden raed te geven. Ik zou geern eerst de zake voor God overwegen, en het licht uit den Hemel afsmeeken voor aleer te zeggen wat er te doene staet. Nu, wordt het allengskens late, ja, te late zelfs om nog verder van uwe zaken te handelen; 't ware onvoorzigtig van hier nog langer te blyven, en ik, in myne jaren, ik heb ruste noodig. Zie hier dan: eerst en vooral moet gy zorgen dat er zoo veel goed geschiede als 't mogelyk is, en ook zoo weinig kwaed gedaen worde als 't zyn kan. Uwe bekeering zou kunnen meer te wege brengen dan de zaligheid van uwe eigen ziele. Intusschentyd, leef gy 'lyk van te vooren, werk als of er niets gebeurd en ware; ga waer men u zegt van te gaen, maer bedryf geen nieuwe schelmstukken meer. De Heer, die zoo bermhertig geweest is ten uwen opzigte, heeft alreeds uit het hoogste van den Hemel uwe zonden en misdaden vergeven; hy zal het begonnen werk voltrekken. Ga nu gerust naer huis, en morgen avond, op dezelfde uer, kom weder; het poortjen zal open zyn, niemand zal uwe komste beletten, en dan zullen wy spreken van zaken welke ik weten moet, vooraleer u rypen en goeden raed te geven. Maer voor dat nog wy scheiden, op den dag die voor u een dag van overvloedige gratien en van een beginnend geluk is, laet ons gezamentlyk den Genen bedanken van wien alles komt, Hem smeeken dat hy my en u helpe, en ons licht uit den Hemel zende, op dat wy beide kennen mogen wat er ons in die moeijelyke omstandigheden te doen blyft.
En de priester nam een kruisbeeld dat op de schouwe stond: hy plaetste het op de tafel, vóór den moordenaer, die eerst zyne oogen vol tranen er van afkeerde. De priester greep hem by den arm, plaetste zich er nevens op zyne knien, en begon een gebed van dankbaerheid. De bekeerde zondaer moest er diepe door getroffen zyn, want hy snikte luide, en om zich regte te houden, moest hy met zyne samengevouwde handen leunen op den arm van den geestelyke.
Eenige oogenblikken later, sloeg hy den weg in naer zyn huis, en verdween langst de binnewegels, door de bedouwde velden.
|
|
Auteursrechtvrij