|
| |
| |
| |
Tweede Legende.
I.
Roosebeek-Ommegang.
Baekeland hadde geheel den winter gerust en was ongehinderd gebleven. Hy roofde niet meer in de omstreken van het Vrybusch; misschien ging hy verder op, in plaetsen waer hy nog niet en was gekend. Allyd is het dat de Roosebeeknaers en hunne Schout schier op de moordenaers niet meer en peisden; ja zelfs op Libeers hofstede begon alles vergeten te zyn, en van het gevaer dat geheel het huisgezin bedieigd hadde binst dat men Wyten beregtte, wist er niemand iets.
Het geraekte half-july en Roosebeek-ommegang.
Een ommegang, in Vlaenderen, zou men hedendaegsch een wereldsche feeste noemen; ten ongelyke. 'T is een bedevaert naer eenen Heilige, die op eene byzondere wyze aldaer geëerd wordt; een bedevaert waer alle geloovigen uit het omliggende over tyd meenden te moeten naer toe gaen, om den zegen Gods over hun huis te trekken; en dan ter plaetse gekomen met duizend en duizenden, achter de hoogmisse, de processie of den ommegang deden rond kerke of dorp, met de priesters, en het standbeeld van den heilige gedragen op de schouders van godvruchtige menschen. Die ommegangen zyn dikwyls zeer groot: kapellekens staen langst de bane welke de processie volgt; de menschen knielen er neder en bidden, en houden maer op van bidden als zy geheel den weg hebben afgeleid. Met er tyd, heeft men den name van het dorp aen den ommegang verbonden; en, gelyk het dikwyls gebeurt, toeloop van goed volk heeft van langst om meer toeloop van ander volk veroorzaekt; menschen die gaen om God te dienen, worden vergezeld van menschen die gaen om te verkoopen en een oordje te winnen; en, waerom niet platuit gezeid? somtyds ook van die gaen om den duivel te dienen; en zoo is de kerkelyke feeste, in vele plaetsen, digte by eene wereldsche geworden.
| |
| |
Roosebeek-ommegang is nu zeker een der meest gevolgde van Vlaenderen. 'T is waerlyk het zien weerd, langst de kalsyden die naer het dorp geleiden: van daegs te vooren bemerkt men al die karrekens, kramen en wagentjes van liedjezangers; de menschen die malkander tegenkomen, hebben maer een vrage op de lippen: Wanneer gaet gy naer Roosebeke? 'T is toch jammer dat zulke schoone bedevaerden en loffelyke gebruiken eindigen met aen zoo vele kwaed, door de boosheid van de menschen, gelegenheid te geven!
Over tyd, als het op een dorp kermisse was, 't ging er geheel anders, zeggen nu de oude menschen: 't was er waerlyk kermisse, 't is te zeggen, dat de parochianen vooren uit naer de kerke en naer de misse gingen. Het huis Gods was versierd, gelyk nu nog binst de kermisdagen; er wierd plegtige dienst gedaen, niet plegtiger misschien dan hedendaegs, maer de menschen gingen er godvruchtiglyk naer toe, en de vreemdelingen kwamen by geheele benden om den verjaerdag der kerkwyding te vieren en om niet anders. 'T is waer op die dagen was er geestigheid en verzet, maer op een eerlyke wyze: Je niet talryke herbergen zaten vol van volk dat zong en lachte en dronk, maer zonder boosheid noch overmate; men keef noch vocht er niet. De verscheidene familien uit het dorp hielden zich by malkander, en de jongheden hadden er niet durven gezien zyn zonder vader en moeder. Voor de opkomelingen naer zulke kermissen gaen, en was geen gevaer loopen van hunne onschuld te verliezen, en bedorven van zeden naer huis te keeren. Neen! De vuile klappers waren by onze voorouders niet aenveerd; en alwie, in treffelyk gezelschap, niet zedig was in woorden en werken, moest buiten, of men liet hem alleene zitten. Hoort de gryzaerds, de laetste getuigen van dien tyd in Vlaenderen, spreken, gy zult hooren wat zy zeggen van het verschil by nu! Alle schaemte, zeggen zy, is uit de jongelingen verdwenen, byzonderlyk als zy te samen komen; ja, men moot bekennen dat het onmogelyk wordt van naer de herbergen te gaen, daer te nestelen by nachte, zonder bedorven te geraken, en te eindigen met de schande te worden van zyne eigene familie. Hoe menige vader, hoe menige moeder, die hunne kinders te vele hebben ingevolgd en laten loopen, zouden dit kunnen bevestigen, maer.... met de tranen in de oogen!
Nu, 't was Roosebeek-ommegang maendag.
Op de dorpplaetse, stonden er vele kramen, meest al met speeldingen voor de kinders. Het volk, na gebeden en Onze-Lieve-Vrouwe gediend te hebben in de kerke, wandelde rond, en bekeek al dat er ten tooge lag, en weinige gingen weg zonder toch iets mee te dragen. Of wel men zat in de herbergen, en sprak er van den slechten tyd en van het schoon weder.
De wandelaers wilden meest zyn by de bazinne Spriet, in de Zwaene, eene oude gekalante herberg, daer men geern hier verkocht, maer daerom niet en liet van alle man te doen vertrekken als de ure sloeg. Binnen was de herberg door een muerken in twee plaetsen verdeeld: in de eene zat er een talryk gezelschap van kennissen, die overhands een liedje zongen, en van tyd tot tyd uit denzelven stoop een glas bier deden
| |
| |
schinken. In de andere, die wat grooter was, zat het volk by troepjes verdeeld. 'T waren meest al gedaegde menschen: eenige oude mans, die rond een tafelken op hun gemak een pypje rookten en klapten van den ouden tyd; elders, landbouwers die 't nieuws van den dag vertelden en spraken van 't land, van de beesten en vruchten; verder ook, ronden van kaerters of spelers met de teerlingen, en overal vreemdelingen tusschen gemengeld.
In den versten hoek dezer kamer, zat de Schout van Roosebeke met den koster, en nog vier of vyf andere van de byzonderste uit het dorp. Zy klapten en lachten hertelyk, en spraken niet weinig van den grooten toeloop naer O.-L.-Vrouw van Roosebeke, alle jare aengroeijende, en van het goed order, dat niet eenen keer gestoord werd in die groote menigte.
- Zeg dan, vroeg de Schout, hoe staet het met de Nieuwkerkenaers, komen zy naer de bollinge koekezondag?
- Ongetwyfeld, antwoordde een jongeling, en dat met velen, zoo 't schynt. Gisteren was ik nog by twee van hun in den Leeuw, en zy schenen goede hope te hebben van ons omme te trekken en hun eere te herstellen. Laet ze maer komen, zyn zy sterker geworden van de jare, wy hebben ook niet afgeleid!
- Bah ja, zei de Schout, ik wenschte ik, uit den grond van myn herte, dat zy van de jare gelukten. Moeten zy nog eens met een buize naer huis, ten naesten jare durven zy niet meer uitkyken.
- 'T ware mogelyk! Nieuwkerke heeft goed volk, maer van het stoutste niet.
- En de Langemarckenaers dan? zy zyn gelyk begraven, en niemand steekt over.
- Inderdaed: gisteren van een ure voor avond, waren al de Langemarcksche weg, en ik twyfel grootelyks of er morgen één naer de schietinge zal komen. Sedert de ongelukkige ramp van Naes Libeer, hebben zy eenen gruw van het Vrybusch.
- Hoor! waerop zy nu nog peizen! de dieven zyn weg of begraven; 't is eene eeuwigheid dat er niet meer van gesproken wordt.
- Goed om zeggen, vriend! maer als men wel overpeist hoe Naes verdwenen is, en welk geheim er nog over geheel die zake hangt, 't is om twee mael te peizen vooraleer 's avonds langst het Vrybusch te gaen.
- Die ongelukkige Naes, die goede jongen! zei de Schout; over jaer zat hy hier nog met ons, en de tranen springen uit myne oogen ieder keere dat ik er op peize. En daerby moeten den spyt verkroppen van zyne moordenaers niet te kunnen vinden noch straffen, en van niet te kunnen achterhalen van al dat hy, tusschen hunne handen zittende, moet geleden hebben! 'T is te vele, en men zou van nu voort wel beginnen peizen dat het helsche geesten zyn die in den busch verkeeren.
- 'T is inderdaed wonderlyk van, na zes of zeven maenden zoekens, niets, volstrekt niets, te achterhalen.
- Wy hebben toch iets gewonnen, ziet! De dieven en durven niet meer te voorschyn komen, sedert dat wy met honderd mannen den
| |
| |
busch doorkruist hebben; wy hooren toch van geen inbrake meer, is 't niet waer, zelfs niet van de kleenste diefte?
- Maer, antwoordde de koster, ik weet niet hoe dat het komt; hoe min ik van de moordenaers hoor, hoe meer ik er van benouwd worde. Het dunkt my altyd dat er, den eenen of den anderen keer, iets dat schrikkelyk is gebeuren zal. De dieven, immers, en zyn noch gevangen noch dood, 'k en peis het niet; en dat zy zoo, al met eens een akte van berouw overal hunne misdaden verwekt, en voor altyd van hun stieltjen afgezien hebben, is toch niet waerschynlyk. Bloed vraegt bloed, zegt het spreekwoord; ik vreeze waerlyk dat wy, vroeg of late, zullen zien dat het waer is; en dat, hoe langer de bende wacht van uit te komen, hoe schrikkelyker zy handelen zal met de eerste gelegenheid.
- Koster! gy zyt geheel uw leven de benouwste kerel van de parochie geweest, zei de Schout, en moesten het al zulke menschen zyn op de wereld, Baekeland en zyne weêrgaerde zouden 't schoon hebben! Nogthans om u gerust te stellen, en uit liefde tot u, ben ik van zinne al ligte nog een bezoek af te leggen by de inwooners van het Vrybusch, om te onderzoeken of zy wel uitgewinterd zyn.
- Gaet er maer achter, hoe eer hoe liever!
- Uwe vreeze verwondert my, koster; want 't en is gy niet, van al de tegenwoordigen hier, die meest te vreezen hebt. Zyt er maer zeker van, den eersten keer dat het nog dondert, op mynen toren zal de bliksem vallen.
- Dat is klaer; ook zyt gy per brieve vermaend geweest van u veerdig te houden, gy kunt er u naer schikken. Maer zeg eens, bewaert gy nog altyd dat zonderling briefje?
- Ja zeker, en het zal nooit meer uit myne handen gaen; wie weet waer dat het te passe komt? en als de stekvogel van zyn nest komt en geschoten wordt, het zou kunnen een klaer bewys zyn van het maeksel zyner klauwen.
- Lachen moogt gy, zei de koster, maer voorzigtig zyn moet gy; gy hebt voor uwe oogen gezien dat er de moordenaers niet zachtjes naer toe gaen als zy beginnen.
- Dat kan te samen staen, zonder dat er benouwdheid by zy.
- Maer luistert, zei er een die nog niet gesproken had, hebt gy van die zake van onzen Pastor nog niet gehoord!
- Wat! wat! van onzen Pastor?
- Ja, van onzen Pastor, en van 't gene dat er by nachte in zyn huis ommegaet.
- Van 't gene dat er by nachte in zyn huis ommegaet! zeiden al de anderen te gelyk, en zy kroopen nader de tafel om beter te kunnen hooren wat er ging gezeid worden.
- Ja! ja! hernam de eerste spreker, en 't verwondert my dat gy er nog niet van en weet. 'T moet zyn dat het niet uit en komt in de parochie, maer het schynt inderdaed dat er iets gaende is in de pastory. Hoort eens, wy zyn al makkers te gaêre en gy kunt zwygen niet waer?
- Van zelfs!
| |
| |
- Hé wel! ik gae vertellen wat ik gehoord en gezien heb; maer, onder ons, wel te verstaen! De andere weke, en dat verscheidene dagen reke, is er diepe in den avond een kloeke kerel in de pastory binnen gegaen; 't was maendag, geloof ik, dat hy aen de belle trok, maer de twee dry volgende keeren is by binnen gegaen zonder klinken; de deure stond gereed open, en hy sloot ze achter hem toe. Telkens is hy daer gebleven tot na middernacht, uitgekomen en weg gegaen al den kant van 't sperrebusch. Wat mag dat zyn?
- Ja maer, is dat zeker?
- Zeker is 't genoeg! Myn broeder, die daer omtrent regt over de pastory woont, is, als hy den eersten keer zoo late hoorde klinken, opgestaen om te kyken wie 't was; hy meende dat het eene beregtinge zou geweest hebben; maer neen, de Pastor en is niet uitgegaen. De volgende dagen, als die zelfde man binnen ging en de deur openstak, heeft myn broeder hem nog gezien, maer zonder hem te bekennen.
- Hoe komt het dat er niemand anders dan gy en uw broeder dat weet?
- Maer als hy 't my vertelde, heb ik hem gezeid dat het mogelyks iemand was die ging voor zaken welke Mynheer den Pastor alleene, en niemand anders, aengingen, en by gevolge dat het best was er niet van te spreken.
- Dat is waer genoeg; maer 't en laet daerom niet van eene geheel aerdige zake te zyn. Onze Pastor is in 't geheele niet gewend van menschen zoo late te ontvangen: zeg eens, koster, weet gy van niet?
- Van niet byzonders. Nogthans, als ik wel peize, er schiet my iets in 't gedacht. Van den nuchten, gelyk gy weet, was er plegtige misse voor Libeer en overledene zoons. Achter de misse, Mynheer Pastor is bygekomen, en, gelyk het nog al natuerlyk is, sprak hy van de vreede moord en jammerde bitterlyk, zoodanig dat de tranen in zyne oogen kwamen. Maer al met eenen keer voegde hy er by, dat moeder en dochters mogten blyde zyn van nog te leven, dat zy groot gevaer hadden geloopen, en dat het maer aen de Voorzienigheid te danken en was, waren zy onder 't mes der moordenaers niet gevallen. Er is iets tusschen gekomen dat my belet heeft van uitleg te vragen, en met der daed en peisde ik daer niet meer op; maer nu gy dat komt te zeggen, begin ik waerlyk te schikken dat de Pastor van iets zou kunnen weten, en dat die geheimzinnige persoon misschien een moordenaer zou kunnen zyn die zich wil bekeeren en alles overgedregen heeft. De moordenaers hebben toch ook zeker een herte en een geweten, en zy peizen ook wel somtyds dat het, achter dit leven, lange dood te zyn is.
- 'T en kan niet zyn, zei de Schout; ware er iets uitgekomen van 't gene de rooversbende aengaet, ik, als hoofd der gemeente, zou ten minsten er van moeten verwittigd zyn.
- Weet gy welke redens Mynheer Pastor kan hebben van te zwygen of van uit te stellen van spreken?
- 'T is toen nog waer!
- En weet gy of hy mag zeggen al dat hy gehoord heeft?
| |
| |
- Kyk! 't is dan nog altyd de koster die den nagel op den kop moet slaen! 'T blyven altyd goê zaken, zei de Schout al zyne handen vryvende, het dunkt my waerlyk dat de moordenaers al tusschen onze handen zitten en dat wy gerust mogen slapen. Van morgen nuchten gaen ik naer Mynheer Pastor, om te weten wat er van geheel de zaek is.
- Dat niet, zei de jongman die het geheim uitgebragt had! geen onvoorzigtigheden, byzonderlyk ten opzigte van onzen goeden herder; en ware ik als de Schout, 'k en zou van niet gebaren, om dieswille de Pastor is wyzer dan wy altemale, en een keer de tyd gekomen van spreken, hy zal de eerste zyn om al te zeggen en te doen dat mag gezeid en gedaen zyn.
- Ik ben van 't zelfde gedacht, zei de koster; er is geen haeste by om de zaek te achterhalen, zoo veel te meer dat wy nog niet zekers en weten. Ik peis ook dat wy zouden wel doen van het geheim onder ons te houden; 't en is toch niet noodig dat geheel de parochie bezig loopt met het gene dat er in de pastory ommegaet.
- Zekerlyk, neen! en moest het aen Baekelands ooren komen, geheel de zake zou kunnen mislukken. Maer, in afwachting, gaen wy er al gelyk een glas hier opzetten; Bazinne!
Binst die samenspraek, twee vreemdelingen, die niet verre zaten van de tafel waer rond onze gasten waren, en van sedert een half uerken rondkeken naer 't gene dat er in de herberg ommeging, als of zy nooit op die streke en hadden geweest, waren van langst om nader gekropen by den Schout en by de anderen die van Baekeland en van moordenaers spraken. Zy zwegen stille sedert eenen tyd, en hadden geen woord verloren van al dat er verteld was geweest. Het scheen hun aen te gaen, want zy bezagen van tyd tot tyd malkander; zelfs, als de koster vertelde wat hem de Pastor gezeid had, kon men bemerken dat zy alle twee van kleur veranderden. Hun uitwendig en had niet byzonders; zy waren aengedaen lyk de burgery van dien tyd, korte broek, schoen met beukels, lakene bovenveste en groven hoed. Men zag aen hun gebaer dat zy vreemdelingen moesten zyn, want zy schenen van niemand gekend te zyn, noch niemand te kennen.
Als de Schout zyne laetste woorden had uitgesproken, en zich ommekeerde om aen de bazinne bier te vragen, belettede hy eerst dat die vreemde gasten aen zyne zyde waren. Hy keek geheel verwonderd in hun aenzigte, wierp eenen oogslag op zyne makkers, en zich tot de vreemdelingen wendende, zei hy:
- Het dunkt my, vrienden, dat gy veel belang moet gesteld hebben in 't gene wy hier vertelden; wy hebben u geen woord hooren spreken!
- Ja wel, zei een der twee; als wy u hoorden van moordenaers spreken, zyn wy genaderd om te luisteren, en wy hebben u niet durven onderbreken.
- Ja maer, alzoo een gezelschap afluisteren, en is van het beleefdste niet!
- 'T is waer, en ik vraeg u vergiffenis voor onze stoutigheid; maer dat gy onze gesteltenis kendet, gy zoudt niet meer aerdig vinden dat wy
| |
| |
nieuwsgierig waren in 't gene gy verteld hebt. Gy moet weten, wy zyn menschen van de frontieren die by gevalle hier zyn voor affairens; al onze kanten spreekt men, sedert eenigen tyd, van niet anders dan van moorden en rooven en branden; iedereen ligt met de vreeze in 't lyf, en 's avonds zelfs en durft er niemand alleen uitgaen. Er is een bende van moordenaers die overal zit en nievers te vinden is, maer die schrikkelyke aenslagen doet.
- 'T zal Baekeland zyn, die nu aldaer zoekt te plunderen. Ah! 't is daerom dat wy er niet meer van gehoord hebben, zei de Schout, den spreker onderbrekende.
- Wie, wie, zegt gy? vroeg de vreemdeling.
- Baekeland is zyn name;
- Neen toch! men zegt dat hy Salembier heet.
- Salembier! ik heb nooit dien naem gehoord! En waer houdt hy zich op?
- Dat weet niemand; maer 't geen elk ende een weet, is dat hy er vreedelyk naer toe gaet, en hy is ongetwyfeld uwen Baekeland weerd. Den eenen keer vermoorden zyne gasten al dat zy vinden; den anderen keer binden en boeijen zy de menschen, of zy hangen ze in den heerd en maken er vier onder, of stelen en rooven zonder iemand kwaed te doen. Die 't willen best weten, zeggen dat de hoofdman niet verdoken is, maer ieverst in eene stad woont en grooten trein voert, terwyl de benden, onder zyn gebied, nu hier, dan elders gaen om buit te maken.
- Dat is nog meer te vreezen dan onze bende in 't Vrybusch; als 't maer de zelve niet en is, zei de koster.
- Verstaet gy nu, hernam de vreemdeling, als wy u 't woord van moordenaers hoorden uitspreken, waerom wy meenden dat Salembier en zyn bende al deze kanten misschien eenen aenslag gedaen hadden, en waerom wy nader gekomen zyn om te luisteren?
- Wy verstaen het maer al te wel, wy byzonderlyk die niet zeker en zyn 's avonds, van by nachte door geen onbekende vyanden vermoord te worden. Maer gy weet er toch zeker iets van, aengezien de name van den kapitein gekend is?
- Niet anders dan eenige twyfelachtige dingen, die elk ende een vertelt en niemand zeker en weet. Daerin zyn wy ongelukkiger dan gy: het schynt dat gy op het spoor der schelms zyt; 'k heb het ten minsten willen uit uwe redens verstaen.
- Nog niet juiste op het spoor, maer toch op goeden weg om er te komen.
- Dat geheimelyk bezoek by den Pastor, waervan gy gesproken hebt, en kan toch niet anders uitgeleid zyn. Wat zou een vreemdeling zoo late en zoo dikwyls alleene by eenen ouden man gaen doen?
- 'T is ook ons gedacht, maer wy weten niet voorzeker, en om te beter tot ons doel te komen, mogen wy van al dat er gebeurd is niet vele geruchte maken. Dat gy, die van verre zyt, geheel de zake kent, is wat anders; maer hier en in de omstreken, zou alles best verdoken blyven, en gy zoudt ons dienst bewyzen met volstrekt niets te zeggen van al het gene gy hier, by gevalle, vernomen hebt.
| |
| |
- Dat spreekt van zelfs, en gy mogt op ons rekenen. Maer, verontschuldigt my indien ik nog een vrage doe: de man, die gezien is geweest, is het geene persoon die in de pastory ging waken, of ieverst een staetsbediende, of een parochiaen die by klaren dage niet en wil gezien zyn?
- Neen! neen! antwoordde de jongeling die 't geheim had uitgebragt: de Pastor heeft zynen waker, en hier alle menschen durven by dage naer Mynheer Pastors gaen; ten anderen, hy was aengedaen lyk de werkman van een hofsteê, met eenen kiel aen en eenen zwaren stok in zyn hand.
- Groot nog al, en fel, gelyk wy ons de moordenaers inbeelden!
- Tamelyk groot, ja, want hy moest stuipen, zegt myn broeder, om door het poortjen van de pastory te gaen.
- Het dunkt my waerlyk, zei de vreemdeling, dat het een bekeerde moordenaer zal geweest zyn! Oh! gy moogt blyde zyn, nu of nooit, want één verraden al verraden. In 't korte misschien is geheel de bende opgehaeld en gy zult in ruste mogen leven; 'k wilde dat wy op de frontieren ook zoo gelukkig waren.
- 'T zal komen, 't zal komen, zei de Schout; wie had er gisteren gepeisd dat wy van dage zulk nieuws gingen vernemen? Neen, 'k en vreeze niet meer, en van den avond af durf ik met opene deuren slapen, de stekvogel mag zitten waer hy wil!
Intusschentyd, waren de twee vreemdelingen opgestaen, zy hadden hunnen stok genomen, hun glas hier geledigd en gezeid:
- 'T is tyd voor ons van te vertrekken; van den avond zouden wy nog geern tot Becelaere geraken, om morgen met den vroegen 't huis te zyn. Geheel het gezelschap dan, geluk en zegen!
En zy betaelden aen den loog hun gelage, en gingen de deure uit.
Eenige oogenblikken lang volgden zy den breeden weg die van Roosebeke naer Passchendale loopt. Als zy buiten de ooge waren, sloegen zy het wegeltje in naer het Vrybusch, en dat zonder een woord tegen malkander gesproken te hebben. Zy gingen snel aen, want het was by den avond, en zochten al de binnenwegeltjes. Buiten het zigt der menschen gekomen, stond een van de twee, die scheen de overste te zyn, boom stille. Hy vrong zyne vuisten en knarzeltandde dat zyn kakebeen kraekte; de andere stond ook, en bezag sterlinge zynen gezel.
- Is er misschien een verrader in onze bende? zei de eerste met nadruk; van morgen moet ik het weten, en 'k zal het weten!
- Den verrader, is er een, zei de andere, zullen wy brokke verscheen trekken, Baekeland!
Het was Baekeland zelve, die het gesprek der Roosebeeknaers had afgeluisterd.
|
|
Auteursrechtvrij