|
| |
| |
| |
II.
Baekeland.
De laetste jaren van de verledene eeuw waren schrikkelyke tyden voor Belgie. De Keizer van Oostenryk, Joseph II, met al zyn nieuwe gebruiken en zyne poogingen om den godsdienst der Belgen te veranderen, hadde den haet van onze voorvaders op zich getrokken. Zy wilden niet, zy, dat er iemand, of ware 't een Keizer, hun kwam zeggen dat zy hunnen God op die of zulke wyze moesten dienen, noch dat de priesters van de Kerke waeraen zy verkleefd waren, onder den dwang en het goeddunken van wereldsche overheid moesten staen; daerin gehoorzaemden zy aen de wettige dienaers der Kerke alleene; en om het te bewyzen, grepen zy de wapens op tegen hunne verdrukkers, trokken te velde en vochten moediglyk tegen eenen magtigen vyand. Hadde men hunne christelyke gevoelens niet gekwetst, mogelyks hadden zy al het overige verdregen; maer dat wilden zy niet lyden: zy stonden op om hun regt te doen gelden; de vreedzaemste burgers wielden soldaet, en onder den name van Patriotten, streden zy tegen hunnen verdrukker. Oorlog sleept altyd ongelukken meê: de regeltucht moet lyden, de schelms moeten geduld worden en meest altyd vry schieten, om dat er niemand tyd en heeft van ze op te zoeken en te straffen. Ook ziet men, in diergelyke omstandigheden, al dat niet en deugt in beweging komen; gasten zonder beroep noch bedryf, die niet te verliezen hebben, maer alles te winnen; die God niet en vreezen en zich binst den vrede ingehouden hebben, om dat zy van de menschen benauwd waren, ryzen uit en leven ten koste van de weêrlooze burgers, alsdan aen een dubbele kwale blootgesteld, die van den oorlog en die van zyne gevolgen.
De vreeze voor die plagen en weêrhield onze voorouders niet ten tyde van de Keizerlyken; hunne godsdienst-vryheid alleene, hadden zy in 't gedacht en in de oogen, en niemand en peisde op gevaren of op ongelukken. Ten anderen, wat was dat in vergelyking van het gene stillekens opkwam al den kant van Frankryk?
Binst dat het hier brandde in Belgien, veusde het in Frankryk, en
| |
| |
't was klaer, dat onze landgenooten gingen meêdeelen in de rampen van hunne zuidersche gebuers. Sedert jaren al, zag men het schrikkelykste ongeweerte, dat ooit eenen volksstam verroerd, geplooid en verbryzeld heeft, broeden in die streke, en toen hier alles tot ruste wederkwam, borst het aldaer zoodanig uit, dat de grond daverde tot in ons landeken toe.
De fransche rustestoorders bedreven, wel tien jaer lang, de schandelykste gruwelen en de leelykste euveldaden waervan er in de geschiedenis van een volk gesproken wordt: overheid en wetten, Kerk en Godsdienst, alles trachtten zy omverre te werpen, om alleen te blyven en de wereld te bestieren naer hunne beliefte. Onder den name van vryheid, bevochten en schaften zy af al dat vryheid was en moeste blyven; men was zelfs niet meer vry van uit edel bloed te zyn gesproten, van anders te peizen dan zy, van in God en in zyn gebod te gelooven, ja zelfs niet van eenen name te dragen naer beliefte en afkomste. De vryheid door hun verstaen, gelyk hedendaegsch nog door hunne bewonderaers, bestond in te buigen onder het jok van eenige wangedrochten, die van uit Parys de wet aen Europa voorschreven, na zich bezoedeld te hebben met het onnoozel bloed van hunnen wettigen Koning, na uit den weg geruimd en naer het schavot geleid te hebben, alwie zyne vryheid dorst uitoefenen, of, anders dan zy, peizen en te werke gaen. Om die vryheid uit te breiden en te toogen dat zy 't meenden, liepen er geheele benden van plunderaers rond, verkozen al dat er slecht was uit het slecht volk om den edeldom te vernederen en te bestelen, om de kerken te bestormen en te onteeren, om de kloosters te kuisschen en te doen ruimen, om de priesters uit hunne huizen en uit de wereld te jagen. Die benden, met den inval der Franschen, geraekten in ons vaderland: elk vlugtte by hun aenkomen, elk trachtte het kostelykste dat hy bezat in veiligheid te steken, want de vrije schelms en waren maer uit op al dat een ander vrijelyk had moeten in bezit houden. Onze vaders kunnen spreken van hetgene alsdan gebeurde: wy gelooven ze om dat zy het vertellen en het met eigene oogen gezien en met eigene pynen uitgestaen hebben; maer zekerlyk, na verloop van eenige jaren, als de oude getuigen daer van zullen weg zyn, zal men in twyfel trekken al dat er binst die omwenteling in Vlaenderen gepleegd wierd en ongelukkiglyk
nog niet geschreven is; de nieuwe opkomers zullen dat misschien als vertelling aenzien, en niet willen bekennen dat de geest van het kwaed, als hy voor goed aen 't werk valt, over alles trappelen en baden kan in het bloed, en by voorkeur in koning- en priesterbloed. Het blyft waer nogthans, en, tot bewys van dien, zal hun, de kerkeplunderaers van de achttiende eeuw, de name byblyven van Brigands, gelyk eertyds den name van Geuzen aen huns gelyken gegeven wierd en bygebleven is, ten eeuwigen kenteekene.
Natuerlyk moest de inval der fransche omwentelaers kwaed doen aen de samenleving en aen het Staetsbestuer. Hoe kon de regeltucht onderhouden worden en samenstaen met de regering van lieden die bestreden al wat den name van gezag en overheid droeg? Hoe konden de misdadi- | |
| |
gers, de grootste zelve, achtervolgd en weêrhouden zyn door mannen die voor geene misdaden weken en zelve het voorbeeld gaven, ja zelfs, misschien wenschten navolgers te hebben? Geen wonder dan of liep het in Belgien al ligte vol baenstroopors, die zoo veel te stouter waren, om dat zy niet meer te vreezen hadden. Wilden de burgers tegen hun aenvallen staen of vrake nemen, zy moesten hun zelven regt doen, met velen te samen spannen en de schelms gaen opzoeken en straffen. Dat was goed voor eenen keer, men verstaet het wel: meest altyd bleven de roovers ongehinderd hunne daden bedryven, zy wierden stouter en stouter, en ten langen laetsten, in zekere streken, een onlzaggelyker plage dan oorlog en regeerloosheid.
'T is hetgene gebeurde in een deel van Vlaenderen. Gasten, door vreemden bedorven en stout gemaekt, die geloof en zeden verloren hadden, en te leêg waren geworden om te werken, spanden te samen om met roovery en gestolen goed te leven, in 't eerste in 't kleene en met voorzigtigheid, uit vreeze voor de ontdekking en de straffe; maer, gevoelende dat hunne pogingen gelukten en dat niemand hun wettiglyk tegenhield, verstoutten zy uit der maten, en gingen zoo verre in boosaerdigheid dat hun name zelve een afschrik wierd. Van dievery kwamen zy op baenstroopery, en van daer op moord; alle menschelyk gevoelen was uit hun herte, hetgene de later veroordeelde, door hunne houding op den regtbank, klaer hebben getoogd; en het moet niemand verwonderen indien er ten hunnen laste vreedheden worden gelegd die nu onmogelyk schynen. Met der tyd veranderen aerd en menschen.
De vermaerdste der rooversbenden, in Vlaenderen gekend, is degene waervan Baekeland kapitein was.
Lodewyk Baekeland, geboortig van Lendelede by Kortryk, had, zeer jong nog, als koeiwachter gediend in eene hofstede aldaer. Het was een jongen van slecht gedrag, en gelyk men in Vlaenderen zegt, die nooit gedeugd en had; hy bestool zyn meester al waer hy kon, en was daer by zoo slim dat hy 't eenigen tyd lang wiste te duiken. Op zekeren keer wierd hy naer de dorpplaetse gezonden, met geld in de hand, om winkelware te halen. De som hem mêe gegeven moeste grooter zyn dan na gewoonte, want zy bekoorde hem; hy wederstond niet, en vlugtte met het geen hy had naer Frankryk.
Wat hy daer deed al verrigte is niet gekend: hy leerde er fransch spreken, en kreeg er die manieren met welke hy alle menschen kon bedriegen en namaken, en nu arm dan ryke, onbeschoft of beleefd, zich toogen, navolgens dat het noodig was, om tot zyn doel te geraken. Met het begin der fransche omwenteling stak hy wederom over naer zyn vaderland, en ging er seffens het schandelyk leven aen, welk hem zoo vermaerd gemaekt en op het schavot doen klimmen heeft. Zyne eerste zorge was volk zoeken om met hem te doen. Hy vond er, in de reeds gekende ongelukkige tydsomstandigheden. Het meeste deel was van Staden, Gits, Ichteghem en Thourout; later ook kwamen er by van Ledeghem, Rousselaere, Pitthem en omstreken; en om dat zy 't nog niet en betrouwden, in de wyde wereld, en dat de ligging hun voor- | |
| |
deelig scheen, zochten zy eene schuilplaets in het Vrybusch, om, van daer, 'lyk uit eenen kuil, de naburige dorpen te bestormen en te plunderen. Niet allen nogthans verbleven daer: eenigen woonden te lande en vrochten zelfs 'lyk te vooren, om de oogen der menschen te verblinden, en over te dragen naer hunne makkers uit het busch wat er ommeging.
Zyn de overleveringen van dien tyd te gelooven, op het laetste der verledene eeuw, moeste Baekeland, het gevreesde hoofd dier talryke bende, zoo een half uerken diepe in den busch, al den kant van Westroosebeke en Staden, zyne wooning hebben, in een pleksken, waer eenig bloote land tusschen de hoogste sperren lag. Opgeleerd in de schole der fransche brigands, heerschte hy waerlyk als meester en dwingeland, over de ongelukkigen die zich aen hem verkocht hadden; zyn wil was hun wil, en zyn dolk was hun regt. Vier of vyf mannen, van buitengewone sterkte en onversaegdheid, had hy zich weten teenemael aen te voegen; zonder hun voerde hy nooit iets uit, en hy was altyd zeker van hunnen bystand. De overige moordenaers, wel ten getalle van vyf-en-twintig, waren slechts achterloopers, of beter uitvoerders der genomene beslissingen, en beefden als hunne oogen degene van hunnen kapitein ontmoeteden. Het ondoordringbaerste geheim, de blindste onderwerping aen Baekeland alleen, wierd afgevraegd aen die zich in de bende deed lyven, en de schrikkelykste bedreigingen gedaen en uitgevoerd, op het minste vermoeden van ongetrouwigheid of verraed.
Rond de woonste van Baekeland, stonden er verscheide andere, even kleene en even arme, onder andere eenen kroeg waer de vergaderingen gehouden, en drank en gestolene goederen bewaerd wierden. Niemand uit het omliggende kende dat gehuchte, omdat er niemand langst daer en ging, en dat er noch straet noch weg naer toe liep. Met den beginne, deden de moordenaers geen groote aenslagen: dieften en niets anders om geld te hebben, was het eenigste waerop zy uit waren. Allengskens verslechtte het: in de nabyheid van het Vrybusch, meest al den noordkant, wierden reizigers den weg afgelegen, vastgegrepen en uitgeplunderd door onbekende en zwart gemaekte mannen. Na mate dat de euveldaden en de rooveryen vermenigvuldigden, groeide de schrik aen by de burgers van de naestgelegene dorpen. Men wiste niet wie de plegers van zulke stoute daden waren, men kon en men durfde ze niet opzoeken. Geen twyfel nogthans of het moesten Vrybuschkanters zyn, en al de schuld wierd geleid op de oude inwooners van langst het woud, die onnoozel waren en van niets wisten.
Zelden blyft men halfwege op het pad der ondeugd: van kleen gaet men tot groot, van groot tot grooter nog. 'T is het gene gebeurde met Baekeland. Om te zekerder en te gemakkelyker aen geld te geraken, begon hy te dooden die wederstand durfde bieden, of om hulpe roepen als men zyne kassen ledigde. Gelyk wilde dieren, by welke bloed nog bloed vereischt, wierd hy ongevoelig aen lyden en smeeken; hy betrachte maer een dingen, geld, en schroomde geene middels om er aen te geraken. Ziet daer, waer een eerste stap den ongelukkige had gebragt, altyd voorts, altyd voorts, tot op de regtbank en 't schavot.
| |
| |
Eene moord, al de kanten van Langemarck gepleegd, deed zynen name en zyn bende kennen. Daer was hy ingebroken in een huis, by nachte, had er den eenigsten persoon die hy meende te vinden verworgd, en beginnen stelen al klappende tegen het volk dat met hem was. De dienstmeid, aen tyden wakker geworden, was onder eene kasse gekropen en hield er zich gesloten: zy hoorde alles, en zag eenige van die zwartgemaekte wezens, verlicht door dievenlanteerns. Ontsnapt aen de moordenaers, en van hare benauwdheid weder gekomen, vertelde zy 's anderdags wat in hare tegenwoordigheid was ommegegaen: den name van Baekeland had zy verscheide keeren hooren uitspreken; hy waerschynelyk dan, was den opleider van de bende; al de moordenaers waren zwart gemaekt en fel en kloek; hunne bende was groot en het waren mannen die vlaemsch spraken, 'lyk in deze streke.
Geen twyfel meer mogelyk: eene moordenaersbende verwoestte de streke, en moest samengesteld zyn uit vrybuschkanters. En wie zou 't anders geweest zyn? dachten de menschen uit het omliggende. Alle opzoekingen door de burgers gedaen, by gebrek van overheid, bleven vruchteloos. Men vergat voor eenigen tyd de Franschen om van Baekeland te spreken, en telkens op een nieuw, wanneer er nogmaels dieften gebeurden. Maer de ware misdadigers die verdoken zaten, of te midden het volk woonden, konden lange nog verborgen blyven en ontsnappen aen de vrake der menschen.
|
|
Auteursrechtvrij