Nationale poëzy
(1844)–Augustijn d' Huygelaere–
Auteursrechtvrij
[pagina 46]
| |
De volksbeschaving.Van uit een hoogren kring, ver boven 't aerdsch gestel,
Gaf een verborgen kracht het aengenaem bevel:
‘Ontwaek’- zoo sprak de stem - ‘paer vlyt aen redekunde,
En zing het grootste heil dat God aen de aerde ooit gunde.’
Beschaving! 'k heb voor u myn speeltuig dan gesnaerd!
Uw zaelgen invloed, diep in myn gemoed bewaerd,
Doet me in het heiligdom der Vlaemsche barden dringen,
Schoon 't my aen kunst ontbreekt om al uw nut te zingen.
Schoon als het morgenlicht, dat heldre glansen spreidt,
Werd gy geteeld uit 't brein van denkkracht en beleid;
Gekoesterd door 't gevoel, dat ieders neiging streelde,
Van 't heilgenot dat God zyn' schepsels mededeelde.
ô Teedere indruk die my boven 't aerdsche voert!
Die slaefschen menschendwang door uw' verlichting snoert;
Die 't schepsel leert zyn deugd, zyn waerde als mensch beseffen,
Vergun my dat ik kan uw' lof met klem verheffen!
Schenk my uw licht, dat ik op Vlaendrens Helicon,
Uw albezielend heil doe schittren als een zon,
Die nooit by 't avondrood gaet in het Westen slapen.
Schoon God den mensch had naer zyn eigen beeld geschapen,
Nog ander heil bood hem de zwangre toekomst aen:
| |
[pagina 47]
| |
Zyn innerlyk gevoel zoo woest als de Oceaen,
Ontvouwde een' zielendrift verslaefd aen zinnlykheden:
Zyn vatbaer hart werd wel door kenniszucht bestreden,
Maer eeuwen lang bleef 't licht omneveld in 't verschiet,
Als 't fynste bergmetael dat geene glansen biedt,
Zoo lang een ruwe korst zyn schoonheid blyft omgorden.
Het menschelyk begrip dat ryper eerst moest worden,
Vatte eene worstling aen met zinnlyk bygeloof:
De denkenskracht, nog steeds voor 't licht der waerheid doof,
Zag in de Godsleer van den Heiland haer verwachting:
De ontwikkling glimde langs het spoor van haer betrachting,
't Verstand, veredeld door het opgeklaerde licht,
Ryst wysbegeerte die een nieuwe leerwys sticht,
Die aen het schepsel toont de kracht van zyn vermogen,
En hem doet juichen, door een geestdrift opgetogen:
‘o Ik verheug my, daer ik ken myn' waerde als mensch!’
Dit geestverrukkend woord, het doel ons aller wensch,
Dat ons veredelt en maekt achtingswaerdig tevens,
En zachte banden smeedt voor elken stand des levens,
't Welk ieder zyne pligt, ja zyn bestemming leert,
En woesten zielendwang in zaligheid verkeert,
Werd snood miskend, door hen die eigen voordeel zochten,
De banden der Natuer door 's Almagts hand gevlochten,
Ontknoopten daer 't geweld het heiligst regt verbrak:
Wat was de wereld eer Beschaving 't hoofd opstak?
Wat was zy, eer het heil van volksverlichting daegde?
Een woeste bajert die aen 't woelziek hart behaegde,
Verbryzelde 't geluk van 't menschelyk bestaen:
De deugd, de blanke deugd, moest in den drang vergaen;
| |
[pagina 48]
| |
Geen zedelyke licht kon heldre glansen schieten!
De man met lichaemskracht wil heerschen en genieten;
Terwyl de teedre vrouw, die zilte tranen stort,
Door hem wilkeurig tot slavin vernederd wordt,
En lasten torscht, te zwaer voor hare lichaemskrachten.
Natuer beeft hier terug, zy beeft, ô volksgeslachten!
Daer zy een' vader ziet, een' vader die zyn kind,
Zyn eerstgeboren zoon aen slaverny verbindt,
Om in ellende en leed te slyten zyne dagen:
Die als kameel of peerd door felle zweepeslagen
Gefolterd wordt aen 't werk, tot zyne kracht begeeft......
ô Vuige onmenschlykheid, ô snoode daed! zy beeft,
Daer zy een broeder ziet vermoorden zynen broeder!Ga naar voetnoot(1)
En eene moeder, ja, een wreede ontaerde moeder,
Die 't teederste gevoel van eer en deugd verzaekt,
En zich meêdoogenloos van eigen kroost ontmaekt,
Of zyne deugd verpandt om 't schandlykst loon te ontvangen!..
ô Gruwzame euveldaed, vloekwaerde zelfbelangen,
Waer leidt gy myn gevoel langs dit verschrikklyk strand!
Waer leidt ge my? ik zie vol siddring t'allen kant
De dolle vloekharpy 't ontrolde vaendel zwieren:
Ik zie losbandigheid den vryen teugel vieren;
Terwyl 't ontaerde kind, dat zyne deugd misacht,
Met schampren hoon belaedt die hem ter wereld bragt,
Of al te roekloos durft het glimmend slagtmes wetten,Ga naar voetnoot(2)
Om 't zynen vader op het bevend hart te zetten!
Het vaderharte weent door de inspraek van het bloed!....
Ach! by dit schriktooneel bezwykt myn zwakke moed;
Kon ik met 't dichtpenseel den hellegloed ontrukken,
| |
[pagina 49]
| |
Ik schetste met meer klem die zwarte gruwelstukken,
Die de onbeschaefdheid in 't verwilderd harte prent,
Dat geenen teugel dan zyn eigen woede kent.
Als ik 't geschiedverhael des Vaderlands doorblader
En in 't gewyde bosch aen Wodans tempel nader,
Schoon thans een donker floers deze oudheid overdekt,
Ik zie het offerkleed met menschenbloed bevlekt!
Verwoesting, die geen' vorst, hoe magtig, zou beteuglen,
Holt als 't arabiesch peerd of vliegt op arendsvleuglen;
Terwyl de Druide met het eikenblad bekroond,
't Afschuwelykst bedryf in 't offerplegen toont.
ô Zielverrukking! ik zie grooter klaerheid schynen,
En 't zinnlyk Heidendom voor 's Heilands licht verdwynen:
Het Evangelie, door Apostlen voortgepreêkt,Ga naar voetnoot(1)
Dat in het vadrenhart de zucht tot deugd ontsteekt,
Doet, door zyn' vredeleer, dien poel van gruwlen zwichten;
Het zedelyk gevoel, verwant aen godsdienstpligten,
Ontplooit zich meer en meer by 't ryzende geslacht,
En 't Vaderland verryst uit zynen doodschen nacht.
Als ik nog verder myn bespieglende oogen wende,
'k Ontmoet alom een' stroom van jammren en ellende,
Die als gesmolten sneeuw van 't hoog gebergte rolt;
Die in zyn snelle vaert het jeugdig dal vervolt
En alles sloopt wat vlyt had weten aen te kweeken.
| |
[pagina 50]
| |
Ik hoor het krygsklaroen met felle woede steken;
'k Beschouw den Indiaen met veedren ryk versierd,
Die de overwinning als een offerfeeste viert
En d'overwonnen durft naer 't bloedig altaer sleuren!
'k Verzwyg het snood gevolg..... en blyf by 't schouwspel treuren!.....
Het werelddeel, eerst door Americus ontdekt,
't Welk een ontmenscht gebruik tot echte voorbeeld strekt;
Dit land, waer nu vernuft moet ieders ziel verrukken;
Waer jonge wysheid kan de schoonste lauwren plukken;
Dat op een Franklin roemt, die 't wonder der Natuer
Ontvouwde aen 's menschen geest van 't flikkrend bliksemvuer;
Die door zyn kunde wist volmaektheid na te streven
En 't bulderend geloei des donders heeft beschreven;
Waerom Beschaving juicht, en zegt: ‘'k Heb dit verrigt!’
Juicht mede, ô Volksgeslacht! wy zyn haer hoogst verpligt!
Juicht mede, daer haer schoon in twee paer werelddeelen,
Kan 't onbedwongen hart met duizend gunsten streelen!
Zy is het, die 't bestaen verengelt hier op aerd',
Die 't oosten aen het west, en noord aen zuiden paert;
Die gouden voorspoed teelt, welk' handel voort doel stroomen
En 't vindingryk vernuft leert nieuwe wondren droomen:
Die zich zoo ver verbreidt als 't brandend zonnevuer
En hare kracht ontleent aen 't wetboek der Natuer.
Men ziet geen pynbank die, door duizend folteringen,
Wil een bekentnis aen de onooozelheid afd wingen:
Geen willekeurig regt 't welk de onschuld onderdrukt;
| |
[pagina 51]
| |
Geen moordbyl waervoor 't hoofd der groote zielen bukt:
Geen dwingelanden die op offerlyken azen,
Nog geen gewetensdwang het blakend vuer aenblazen,
Waer dit verhemeld heil op zynen eertroon praelt.
ô Zedelyke deugd, uit hoogren kring gedaeld!
Die 't aerdsche stof herschept in Edens lustwaranden,
En elk maetschapplyk lid vereenigt door uw banden,
Waerdoor de weldaed golft langs beemd en akkerveld;
Aen wier verbreiding pael noch perken zyn gesteld;
Die gansch 't heelal omvat als met een enkle keten;
Wier luister nimmer door gedachten wordt gemeten;
Schenk aen myn Vaderland uw onuitdoofbaer licht!
Dat daer voor vrede en rust een tempel word' gesticht,
Waerin uw rein gevoel met godsdienst zich vereene,
En kerk en staetsbestuer elkaer de handen leene!
Zoo treed ik, kuische Maegd! verheugd en welgemoed
In uwen tempelbouw met Vlaendrens dichtrenstoet,
Om voor uw heiligdom myne offers op te dragen!
Moog' myne dichtheldin in hare pooging slagen;
Dat, tot bereiking van het algemeene doel,
Haer al te zwak gedicht, een zedelyk gevoel
Kan storten in het hart van onze brave Belgen,
Veel eerelyker waer haer loor, dan lauwertelgen!
|
|