Journalen. Derde deel

October.

1 Donderd.

Seyde S.H. aen Odyck en myn in syn camer dat hy tydingh hadde, dat de Prins van Nassouw Vriesl^t te Parys was en dat hy geloofde dat all getrouwt was met mad^lle de Roussy, dochter van̅ Conte de Roye, seggende dat met eenighe emotie, dat de Staten van Vriesl^t daervan geen kennisse gegeven was.

Dat het vooreerst soude schynen een fraye saeck voor hem te wesen.

[p. 68]

Maer dat hy daernaer het hem soude konnen beklaghen.

Odyck seyde dat men geseght hadde dat de Coning een millioen met haer soude geven, maer dat 50 ^m gld. sjaers voor de Prins niet helpen konden, sittende soo dick in̅ schulden.

Ick seyde dat Veglin een dagh of twee geleden my geseght hadde van dat niet en wist waer de Prins was en al lacchende dat er luyden waeren die seyden dat hy was gaen vechten met de Prins van Hanover, dat de Pr. hem geseght hadde - dat van huys ging, maer dat hy hem vragende met instantie, waer men de brieven aen hem soude addresseeren, hij geseght hadde: Ick heb den bruij van̅ brieven.

3 Sat.

Gingh S.H. naer den eten om op de Cruytberg te slapen; my belastende doen al voor de tweede mael dat tegens maend. soude maken te Soestdijk te wesen.

Amsterdam, 4 Sond.

Gingh met myn vrouw en Fieneken met myn calesche naer Amsterdam, daer ten seven uren aenquam, te Hillegom gepeystert hebbende.

N. Madelene Pergens quam savonts by ons int Heeren-Logement eten.

Vertelde eenighe Historien vant Hoff van Vrancrijck die wel konde sien, dat S^t Paul (die myn vrouw my op myn aenkomst in den Haegh geseght had dat haer vrijde inplaets van syn jonger broeder die het te voren gedaen had), haer verteld hadde.

Koste aen haer mercken dat iets in haer hooft hadde.

Op de wegh vertelde myn vrouw my dat Oort en syn wyff eer sy getrouwt waren oock al conversatie met malkanderen gehadt hadden, en dat Stans dat gemerckt hadde, hebbende haere vuyle hembden wesen naersien.

Soestdijck, 5 Maend. Gingh smorgens tot Wolfgang,

[p. 69]

tot Goeree en de weduwe van Someren in̅ Calverstraat en kocht eenighe boeken, at met myn wyff en nicht Pergens voorz. en reed naer Soestdyck daer aenquam omtrent 7 ueren.

7 Woensd.

Quam Lannoy te Soestdyck en seyde, dat de Prins van Vriesl^t in̅ Haegh gesproken had, dat men dien Heer het grootste ongelyck dede van̅ wereldt, seggende dat hy naer Vranckryck was, alsoo hy niet als een reysje naer Brussel gedaen had, om te ontgaen de luyden die hem quamen spreken van syn verongeluckt huwelyck.

8 Donderd.

Gingh Jacoba Bartelotti soecken, maer sy was nogh te Amsterdam met haer suster Thibaut.

Wandelde daernaer met de Princes daer oock by was de H^r van̅ Leck en syn vrouw; de Princes my dickwils aensprekende. In haer galerije daernaer komende, thoonde my de Porceleynen die te Amsterdam gekocht hadde en̅ gaende sitten naeyen met hare juffrouwen seyde my: I am here as a schoolemistris amongst this people.

9 Vryd.

Seyde my Dyckvelt als hem savonts naer de koets geleyde dat hy aen S.H. gesproken hebbende voor Oudegeyn om de Canonisye van syn Broer Jan te hebben hy meende dat daer apparentie voor hem was, dat sy seer arm waeren en dat Smitsaert ongelyck hadde, dat haer nooyt hadde willen assisteren nogh de kinderen helpen houden, die by twyff gemaeckt had.

Dat seker man van harentwegen by hem geweest was om cautie te blyven voor 800 of 1000 gl. en dat hy dat met moeyte gedaen hebbende, hadde geseght dat dat nu wel was en dat men hem niet verder vergen most, dat hy om haerentwille geen quaet huys met syn vrouw konde houden. Was tot Jacoba; daer vondt J. Bapt. met syn langh wyff, nicht Engelsen met haer dochter en Joff. Moleschot met de haere.

[p. 70]

11 Sond.

Att savonts, mit S.H. aen Tafel sat aen̅ eene syde nevens hem de Lord Comburry, oudste soon van den Lord Clarendon, oudste soon van̅ Cancelier Hyde, die S.H. de heele maeltyt lang niet eens aensprack; hy was oock gelogeert in de Herberg daer nochthans een camer ledigh stondt. Silvius seyde staegh, dat sulx qualyck gedaen was, en dat hy, Milord, der soo chagrin over was, dat hem somtyds de tranen in̅ ooghen quamen. Was maer 20 jaer oudt en vry dick en geset.

12 Maend.

Att tot Jacoba mit tgeselschap van̅ 9^de.

13 Dinsd.

Sey my Juff. van Boetselaer dat de vrouw van sGravemoer somtyts tegen haer man seyde: Moertje, immers spreken se qualyck van all de vrouwen van̅ Haegh, behalven van jouw Truytje alleen.

14 Woensd.

Wandelende 's morgens met Silvius en sprekende van̅ Galanterie van̅ dames van̅ Haeg seide my onder anderen, dat Shelton vader van̅ tegenwoordighe page sigh gevanteerd had dat de Prinsess van Zimmeren hem ergens gevonden hebbende en sin in hem krygende hem verzocht had secretelyck snachts of savonts by haer te komen.

15 Donderd.

Seyde my Silvius dat de oudste Broeder van mevrouw Bentingh ...... Villers getrouwt was met de dochter van Will Chiffins, seer tegen tgoedtvinden van Benting, die geseght hadde que Chiffins estoit un homme qui luy levoit la portiere quand l'occasion s'en rencontroit. Was naermiddachs tot Jacoba.

16 Vryd.

Seyde my Montpouillan que bien tost j'aurois des commissions à depescher que m^r d'Avaux ambass^r de France avoit dit a sa femme ou en sa présence, lon se tourmente si fort icy pour la guerre. Je vous asseure que vous l'aurez bientost.

S.H. op de jacht synde gingh naer Jacoba eten,

[p. 71]

sy my daeghs te voren gevraagt hebbende. Naer middagh met haer alleen gaende wandelen quamen op tsujet van van Beuningen en seyde haer om haer te doen enrageren, dat ick meer wist van haer affairen met hem, als sij docht en in substantie dat sy een sottin was van haer soo te laten amuseren, daer mad^e d'Alonne recht uyt seyde dat engagementen met hem had. Sy presseerde my seer om te seggen wat er af wist, dat ick rond uyt seyde niet te sullen doen, zynde goede vrindt met hem en hiermede my in die saecken niet steken, of se wel docht hoe oudt sy was en hy oock? Sy seyde dat het een fataliteit was, haer opgeleght, beginnende te krijten en dat bekende all de reden aen myn zyde was en̅ tongelyck aen̅ haere, dat hy een verstandigh man was, maer de sotste conduitte van̅ wereld gehouden hadt, houdende Joff. Ferentz aen en sigh engagerende aen dat oude wyff, en begon eyndelyck soo te krijten, dat by een boom nederhurkte en snickte geweldigh, soodat qualyck weder op wilde en̅ komende de maj^r Levingstone aengaen met een andere Joff. was seer verlegen om haer te ontgaen. Savonts thuys komende most veel hooren, dat weder by haer geweest had, hebbende Voorst die my haer hadde sien gaan wandelen aen tafel van S.H. dat vertelt. Montpouillan, Ouwerkerck en Sommelsdyck die my dat naer den eten seyden, antwoordde ick qu'il falloit parfois servir de divertissement à S.A., mais que je pouvois les assurer que chascun d'eux avoit son tour à la mesme table et qu'aux occasions on ne les espargnoit pas, dat haer alle dry wat versette.

In de naermiddagh quamen Isac en Frou tot Jacoba.

Seyde my oock, dat sy sigh aan Piccart verlooft had om dat boos was, dat Wynbergen in syne vryagie verslapte.

[p. 72]

Ick verweet haer dat se Berch soo aengehouden hadde en in haer huys laten logeren. Sy seyde int eerst seer sterck, dat dat nooyt niet geschiet was als haer Broers en Susters daer geweest waeren, maer int eynde als haer presseerde, seyde dat het waer geweest was, naerdat hy in decadentie geraeckt was.

18 Sond.

Was in̅ Predicatie van̅ Engelsche dⁿ Floyd.

Sommerdyck seyde my van dat Zuylesteyn, doen men hem quam segghen dat syn jegenwoordigh wyff in̅ craem gekomen was, hy tegens hem mede geseght had: Pardon, il faut donc qu'un Suisse ou un lacquais ait fait eet enfant la, dat hy hem daer naer daermede schrickelyck gequelt had et qu'il avoit du dessein de le pousser à bout la dessus, pour ce qu'autrefois il avoit voulu se divertir aux depens d'autres personnes dont on avoit mesdit avec le plus grand tort du monde (notez) mais qu'Ouwerkercken luy estoit venu demander quartier de sa part.

19 Maend.

Was te Uytrecht en att tot Berkestein en gingh daernae tot Oudegeyn. Savonts verloor 98 gl. à la bassette, Forgel taillerende en̅ verliesende aen S.H. omtrent de 3000 gl.

20 Dinsd.

Was met Berkesteyn tot de H^r van Odyck te Zeyst, daer aten oock Sommerdyck, Ooyen, Isaac, een Fransman le Sage genaemt.

Sommerdyck, wandelende en̅ besiende de plaets, begon naer syn manier qualyck te spreken en̅ seyde dat Odyck beter soude doen van sulck een fraye plaets niet te hebben en̅ wat een eerlycker man te wesen, qu'il estoit connu pour le plus grand frippon et trompeur du monde.

Bergesteyn seyde my int ryden, dat Rosa te Uytrecht hem geseght had, dat de Broer van Anne Schadé, edelman by de H^r van Sterrenberg van Parys de onde mevrouw Caron vogelde en̅ Sterrenburg self

[p. 73]

een van̅ de dochters, dat sy die Schadé braef in̅ kleederen hieldt en hem geldt gaf.

Dat men sey van Dyckvelts galanteries met mevrouw Schade, de vrouw van Bornewal en̅ de Burgemr^s Hamels wyf.

Daeghs te voren seyde my Odyck, dat aen Treslawny geseght had, dat hy gehoord had dat sy de kunst had van een man (namentlyck Harton) los te maecken, van syn wyff om hem self te trouwen, dat, had hy dat eer geweten, hy self om die cuer by haer gekomen soude wesen.

Dat haer meyt int hoerhuys gingh in̅ Haegh en daer passeerde voor een joff. van̅ Princess en bij haer had een meyt, naer myn dunckt, Neeltje genaemt die in Honslaerdijck opt huys gewoont had en nu weder onder haer bij Treslawny diende.

21 Woensd.

Was biddagh en was met S.H. te Baeren in̅ kerck.

Ginckel vertelde my dat in een camer mit SGravemoer slapende te Dieren, Treslawny daer voorbijkomende, haerluyder Goede nacht toe-riep, dat hij daerop seyde kom boven, dat is een signal. Wij moeten der oplos - mine makende van te willen opstaen: dat moet, meenende dat hem ernst was seyde om Goodswil neen, le Prince n'entend pas raillerie la dessus.

Daeghs te vooren vertelde Odijck aen tafel dat de vrouw van SGravemoer hem een stuck goudts hebbende ontnomen van 10 ducaten en semblant maeckende vandaer mede Heemskerck te willen betaelen die daeghs te vooren haer 100 Rijxd^rs afgewonnen had; hij naer haer camer gingh en tgoedt van haer toilette nam by repressaille, en tselve noch hadde.

Bergesteyn had gehoord dat het volck Villiers te Leeuwarden achterher hadden geweest, als hebbend

[p. 74]

de Prins in̅ saken vant Huwelijck geabuseert en̅ dat hij hem in een huys hadde moeten salveren en daer niet uyt dorst komen.

Marlot komende vant Cleef seyde daer Hancourt gesproken te hebben en dat hij gezeght hadde haest naer̅ Haeg te willen komen: pour s'accommoder avec cette fille là en nu gesproken had van het kindt als het sijne wesende.

22 Donderd.

Silvius smorgens op mijn camer seyde dat men aen Marlot in Vranckrijck sijn adel wilde disputeren en sijn Terre taillable maecken, doende hem 6000 gl. betalen, en dat hij daerom trachtede een declaratie te krijghen van̅ Staten van Hollandt aengaende sijn noblesse, willende hebben dat S.H. daerover aen haer soude schrijven dat S.H. dat geweygert hadde en hem gerenvoyeert aen tHoff van Holl^t, dat hij geloofde dat de disgratie van m^s Gesson ten grooten deele mede quam van groote medisantien die sy met m^e Villers en de vrouw van Zuylesteijn onder malkanderen debiteerden self van̅ alder considerabelste personen van 'tHoff, dat hij somwijlen daer wel wat van gehoort had, maer daer niet en hadde willen inspreken.

Verhalende nogh dat als Zuylesteijn seijde dat hijt kint aen sijn wijff niet gemaeckt en hadde en dat hij het haer daer nooyt niet in gesteken hadde; dⁿ Kenn Drelincourt daerby hadde gehaeldt en hem doen segghen aen Zuylesteijn: que c'estoit une chose fort connue entre ceux de la faculté qu'en des occasions semblables les parties de la femme s'avançoyent.

Naemiddach weder op myn kamer komende, vertelde onder anderen dat hy de eerste was die by m^s Fesijn geslapen had doen sy nogh heel fraay was en seer wel gemaeckt van lijff, hij daerin huis logerende als page was, dat naer hem Oudart daer oock ge-

[p. 75]

logeert en haer gehadt hadde hebbende van̅ man bedongen dat als hij uytging en thuys quam hij haer altijt eens soude mogen kussen, dat hij Oudart eens tegenkomende op tHoff sooals hij van huijs quam sagh dat hij een heel groot moesje als een star gesneden dat sij op haer wang gehadt hadde, op sijn neus had, dat naer Oudart Boreel haer gehadt; dat Berkesteyn te Ceulen zijnde met de Princesse Royale seer amoureus geweest was van die joff. Bilderbeeck die een kindt daernae bij de Coning gehadt heeft.

23 Vrijd.

Was tot Jacoba, daer Benvis daernaer oock inquam.

Savonts quam SGravemoer aengekomen zijnde en seyde:

dat daer tijdingh was dat de Franschen Capn̅ Vander Putten gaende om de slaven van Algiers af te halen genomen en̅ tvolck op haer schepen verdeelt hadden, de reden of pretext nogh niet recht bekent zijnde;

dat Vrijbergch met m^s Gipson op sekere conditien geaccordeert was om haer te trouwen;

dat Amsterdam de petitio suppletoir in duygen gesmeten hadde;

dat du Villers uijt Vriesl^t sigh hadde moeten salveren en̅ dat het graeuw de Secretaris Knoop gesonden hij den Hertog van Cell mede te lijff hadde gewildt.

24 Saterd.

Was naerde middagh met SGravemoer en̅ Ooyen te peerd om een huys genaemt Pijnenburg te sien, dat geseght werd te koop te zijn.

SGravemoer seyde mij dat Hekeren hebbende gesien de twee dochters van̅ Sweertveger bij tHoff bekent voor groote hoeren, hadde gevraeght aen̅ vrouw van een oesterverkooper daer naest de deur genaemt Battaille, of sij hem daeraen geen kenniss konde doen hebben en haer daer in huys eens op een oestertje nooden, dat dat wijff hem geseght hadde: mijnheer,

[p. 76]

tgheen daerom dat je haer hier wildt hebben kan ick je oock geven (of iets dergelijx) en dat hij se daerop eens gevogelt hadde.

Dat sij op een andere tijt de occasie schoon gegeven hebbende aen de Pensionaris Hop, die seyde daer een 25 oesters te willen eten, hij haer mede eens lustigh gevogelt had.

De Marais quam te Soestdijck.

Mijn vrouw schreef van̅ 23^e, dat de oude nicht Staets gesturven was.

Dat nicht Sevenaer van een soon in̅ kraem was gekomen.

De Marais hebbende met Benting gesproken, seyde dat S.H. tegens den 10^e in̅ Haegh soude wesen.

Meester smorgens in mijn kamer komende, vertelde dat Storf met hem te Amsterdam zijnde hem bracht soo hij seyde om een Roemer Rensche wijn te drincken en dat tot een koppelaerster genaemt Madame la Touche, en dat daer eerst ingekomen was een Italiaensche jonghe meyt, doende allerhande lascive konsten, singende, spelende en̅ dansende, daernaer twee heeren gekleet als joff. die al gedaen hadden om hem in humeur te brenghen naer dat hij hem stantvastigh gehouden had, considererende dat hij iets doende Storf hem soude onder gehadt hebben, en alle dingen in hem hebben konnen dreyghen van het te segghen dat deselve Storf hem daernaer geseght had dat indien hij iets gedaen had hij daervan quaet gekregen soude hebben.

Dat een Broer van̅ selve Storf voorgevende dat hier was om de Religie en sijn Comp̅ in Vrancrijck verlaten hadde hem hadde bekeven dat op een Sond. smorgens niet in̅ kerck gegaen was, dat hij op dien selven dagh int hoerhuys wesende gegaen een druypert kreegh en dat hij Meester sulx geweten hebbende hem

[p. 77]

daernaer gevraeght had of hij die in̅ kerck gekregen had.

25 Sond.

Seyde aen Boetselaer dat Ouwerkercken geseght had Dinsdags naer Amsterdam te willen gaen en hij meende dat dat soude wesen om de vrouw v. SGravemoer daer te rencontreren seggende te sullen schryven om te weten of sij dien dagh in̅ Haagh geweest was.

S.H. was tot Tromp te gast, seggende mij daeghs daeraen dat sulcken leckere vis daer gegeten had, maer dat het wijff schrickelijck leelijck was.

26 Maend.

Was met de Princess op de molen om met mijn verkijcker de clock van Uytrecht te sien.

Gingh met Silvius wandelen naer het Vinckentouw van Oijen naer̅ kant van Baeren.

Hij vertelde mij dat hij eens meende een occasie gehadt te hebben om de Princes Louise van Bohemen te hebben konnen .....¹⁾ hebbende haer gevonden in een kamer, liggende op haer buijck op̅ vloer en spartelende met haer beenen.

1) De opengelaten woorden zijn hier en elders in het Handschrift oningevuld.

27 Dinsd.

Borselen thoonde smiddags aen tafel een boekje op̅ manier van̅ Ecole des filles daer van de figuren waren van Romeyn de Hoogh naer het scheen, twelck hij seyde dat te Dieren met Benting op jacht wesende, hij in tkrepel-bosch gevonden had.

Smergens quam bij mij neef J. Pergens komende met de Rentm^r Famars van Lingen. Ick seyde hem onder belofte van swygen iets van̅ vryagie van̅ Conte de St. Paul.

Silvius seyde dat S.H. van̅ jacht van S^t Huybert eerst den 8^e Nov. weder te Soestdijck soude komen.

Tromp was te Soestdijck.

[p. 78]

Quam mij in̅ sin dat doen ick laetst naer̅ 25 Sept. in̅ Haegh was, ick op S.H. camer met Batenburg pratende hem vraeghde wat de Ritm̅ Dorp bij S.H. dede in sulcke langhe en̅ particuliere visiten als ick hem zedert eenighe tijt hadde sien geven, blijvende hij somtijts een half uur binnen, hij seyde dat het niet en wist, maer dat hij om redenen die daer toe hadde mij raede daervan aen niemant anders als aen hem te spreken. Als ick lachte seyde dat ick mogelijk meende dat het was om iets (dat hij alskax wilde dissimuleeren) maer dat het niet en was.

28 Woonsd.

Was naer middagh tot Jacoba, daer de Broer van Joff. Splinter daeghs te voren gekomen was om een recommandatie van haer aen Beuningen.

Savonts speelde à la Bassette met de Prins die voor van Borselen speelde en voor hem omtrent in̅ 30 souvereynen won.

29 Donderd.

Speelde smorgens met Sommersdijck, Stirumb, en ..... Forgel taillerende op Ouwerkercks camer.

Naermiddagh op mylady Inchequéens camer daer hij weder tailleerde.

En savonts noch met S.H. Benting om mij gesonden hebbende -

De Princes liet mij halen in haer antichābre daer sij wercken om se te proeven die Sautyn haer gesonden hadde, zijnde mij naer haer gewoonte seer beleeft.

Fuenmajor quam te Soestdijck.

30 Vrijd.

Wandelde met Lannoy smorgens, die mij onder andere dinghen vertelde dat Jan van Rijnenburg een groot liefhebber was om het de vrouwluyden van achteren te doen, en Dolman in sijn leven desgelijx hebbende met een joff. Marigny te Maestricht, in̅ wandeling de Beschutter genoemt en daernaer seyde dat Zuylestein een kindt by hadt, conditie gemaeckt

[p. 79]

hoe dickwils het haer van vooren en van achteren doen soude.

31 Sat.

Quam Berckesteyn te Soestdijck, oock den envoyé Pettecum komende afscheyt nemen van S.H. gelicentiert zijnde van̅ Con. v. Denemarken.

Savonts seyde mij Voorst aen tafel eerste de tydinge dat de Con. v. Vranckrijck Orange in sijn Conseil geadjugeert hadde aen̅ Abbé d'Orleans soon van̅ Duc de Longueville die in̅ passage du Rhin gebleven was.