Journaal van 21 october 1688 tot 2 september 1696. Tweede deel

Mey.

1 Vrijd.

De Con. quam naermidd. ten half 3 van Dieren weder op 't Loo. Was bij hem naer den eten, en̅ hij teeckende veel. Vraeghde naer S^t Annel^t, en̅ of hij wech was. Seyde het om de jicht was, dat hij was vertrocken.

De Con. was in goedt humeur en vrundelijck.

S^t Annel^t vertreckende, vraegde om mijn calesch te hebben, dat excuseerde, omdat wij schielijck souden konnen komen te vertrecken.

Savonts was weder bij de Con., eenighe brieven, die van daegh belast hadde, teeckenende.

2 Saterd.

De Con. gingh smerg. op de jacht, en quam savonts ten 10 ueren eerst wederom.

Smergens wierd gehoetelt van verscheide kleyne sollicitanten.

Naermidd. wandelde all langh met Odijck.

Daer quam brand in̅ schoorsteen van̅ wacht, en wierd ras gelescht.

Gingen in 't nieuw quartier van̅ Coningin, joff. Root

[p. 199]

ons de deuren opdoende, en een tijdtlang daer met ons pratende.

Daer stonden 5 a 6 damaste ledikanten, uyt Engelandt gekomen.

3 Sond.

Naermiddach quam de Graef van Nassau van Vrieslandt op 't Loo, en praete ick langh met hem. Seyde, dat seer qualijck geweest was, en seer veel bloet in verscheidene reysen was quyt geworden.

Smerg. seyde mij de Wilde, dat van̅ H^r van̅ Roosendael gehoort hadde, dat voorgaende vrijdach de H^r Halewijn, State Gn̅ael, en̅ sijn broer, de Borgemeester van Dort, gearresteert waeren over hoogh verraed, en̅ dat de Con. geseght hadde: ‘Wie sal men voortaen meer konnen vertrouwen.’ Dat men meende sij aen 't werck van Bremont mede vast waeren.

4 Maend.

De Con. was smergens op de hasejacht met de kleyne honden van̅ Graef van Nassau, en vongh niet; quam ten drie ueren thuys. Savonts teeckende eenige dingen, maer niet een brief van 't Hoff van Gelderl^t, die mij de Wilde wijs gemaeckt had dat hij wilde geschreven hebben over 't afdoen van̅ saecken van̅ tollen in 't Nimmeeghsche quartier.

Van de saeck van Halewijn en sijn broer hoorde men niet sonderling naders. Was savonts bij Odijck tot ½ 12^en, en att een boterham met hem.

5 Dynsd.

Bracht de Con. smergens eenige brieven om te teeckenen, uyt de Wilde's minuten geschreven.

De Con. kreeg smerg. een redelijck dick pacquet van̅ R. Pensionaris.

Ymant seyde mij, dat de Borgem^r Witzen, van Amsterdam, oock geseght wierd aen twerck van Halewijn vast te wesen, hoewel ymant anders seyde, dat hij in̅ Castelenie geweest was, om de broeder van hem te examineren.

De Con. was op de jacht, en̅ een hart gevangen hebbende, quam ten 3 ueren thuys.

[p. 200]

De Rhijngraef van onse tafel komende, hoetelde mij met sijne klachten en̅ pretensien.

In̅ antichambre hoorde, dat Myl. Portland uyt Engel^t overgekomen was, en̅ apparentel. savonts hier soude wesen. Quam oock noch daer nae.

6 Woensd.

Quam Myl. Portland uyt Engelandt weder; sach er noch all vrij mager en defait uyt.

7 Dond.

De Con. schreef aen 't Hoff van Hollandt, die hem van̅ 2^en deser genotif^t hadden, dat sij in gevolghe van̅ Resol^ie, dynsdach te voren, den 28^en Mey, bij haer genomen, over die dingen daervan S.M. al van te voren was gesproken geweest, Halewijn en sijn broer dien naermidd. gesaiseert waeren, den eenen in sijn huys en̅ den anderen in̅ Castelenye bewaert werdende; dat hij haer notificatie ontfangen had en haer bedanckte, en verders haer serieusel. recommanderende, in die saeck met vigeur te procederen.

Gingh daernae op de jacht.

Naermidd. quamen 4 heeren van̅ Magistraet van Dort.

8 Vrijd.

Odijck seyde, dat de Con. hem geseght hadde, dat Halewijn geruineert was, en hij notoirlijck schuldig. Mijn vrouw schreef van̅ 7^en, gisteren, dat men niet konde hooren wat sijn beschuldigingh was. Dat men seyde dat hij en sijn broer den 5^en op de poort gebracht waeren, maer dat niet konde seggen of het waer was. Dat broer Christiaen zedert 4 a 5 dagen daer seer qualijck was aen geweest van een pijn in sijn rechter zijde, daer een koortsje bij hadde.

Naermidd. wandelde wat met de H^r v. Almeloo omtrent de vijver, daer de Con. met Benting etc. oock quam, ordonnerende dingen te doen.

Smerg. hadden 2 van̅ Dortsche H^ren een tijdt langh bij de Con. geweest. Aten met Isac alleen.

Het gesegh was om dese tijdt, dat het dessein van Halewijn en̅ de sijne was geweest, een muytynerye onder 't volck te maecken, onder pretext van vrede te begheren.

[p. 201]

9 Saterd.

Smerg. was Odijck bij mij, en nam afscheidt, naer Zeyst gaende, daer de Con. dynsd. toekomende soude komen eten. Seyde, dat een van̅ Dortenaers hem geseght hadde, dat bij Roberti (een Italiaens schilder, die al eenige tijdt gevangen geweest was), een brief van Halewijn gevonden was, hem waerschouwende van te vertrecken, alsoo Bremont gevangen was.

De Coningh was op de hartejacht.

Myl. Scarborough gisteren van Breda komende, seyde, dat te Nimmeghen 300 van̅ 4000 Switzers aengekomen waeren, die in dienst van den Staet quamen.

10 Sond.

De Con. was naermidd. op de reiger-jacht, maer vongh niet. Ick volgde met Odijck, maer sagen niet.

Savonts thuys komende, wandelde met de Con. noch wat in de thuynen.

11 Maend.

Was smergens bij de Con., die wat teeckende, en had gevraegd of ick al wegh was.

Vraegde mij wanneer ick gaen soude, en̅ als seyde dat noch dien dach konde gaen, gaff mij terstont verloff, ende soo vertrock ten 12 ueren van 't Loo, en quam savonts ten 10 ueren te Uytrecht, hebbende in̅ Nieuwe Herbergh gegeten. Gingh logeren in̅ Engel, bij de Leydse schuyten. Onderwegen was het seer koudt, maer de wegh drooghen̅ goedt.

12 Dynsd.

Smergens ten 7 ueren gingh in̅ Leydse schuyt van Uytrecht naer Bodegraef. Att daer en reed met mijn cales, die daer hadde vooruyt gesonden, naer den Haegh, daer savonts ten 7 ueren quam.

Praete in̅ schuyt met eenige Paepsche joff^en, daeronder een Begijn was.

Tusschen Leyden en 't huys ten Deyl ontmoete mijn soon, uyt den Haegh komende in zijn chaise.

13 Woensd.

Was smerg. op 't Hoff, deed de Con. brieven toe en̅ belaste hij mij naermiddach noch eens weder te komen, maer wachtende, wierd niet binnen geroepen.

Naermiddach was bij broer Christiaen, noch niet heel

[p. 202]

wel wesende van een ongemack, dat eenige tijdt gehadt hadde, bijnaer van̅ selven salch, als dat te Parijs gehadt hadde, hoewel niet soo swaer, maer konde oock niet wel slapen. Seyde hem, dat van Meerten op de poort geset was. Daernae was noch tot broer v. S^t Annelandt, noch aen̅ jicht en̅ met sijn eene been in een bonte sack sittende. Suster was niet thuys.

14 Dond.

Smergens was op 't Hoff.

De Con. was van 12 ueren tot 3^en in̅ Staten van Hollant, daer het Hoff van Holl^t in corps quamen en rapport deden, soo men seyde, van̅ saeck van Alewijn.

Savonts ten 7 was hij daer weder, sonder dat men noch de partic^ten van̅ saeck hoorde, alles onder den eedt zijnde.

Smerg. waeren bij mij heen en weder joff. Tondi en joff. Gras, die mijn vrouw mij seyde dat men snachts ten 2 ueren uyt een wafelcraem hadde sien komen.

Had noch vele sprekers.

15 Vrijd.

Naerm. was tot suster v. S^t Annel^t, maer was niet thuys, doch quam daernae noch tot mijnent; nam afscheidt van broer Christiaen.

Tegen den avondt was besigh met packen.

Was noch, als al lang te voren, guer en̅ koudt weder. De Con. vertrock smidd. naer Breda. Was bij hem.

16 Saterd.

Gingh savonts met Odijck en Gastigny in Odijcks coets naer Rotterdam. Aten daer in 't jacht van Som en sliepen daerin. Odijck had mij laten seggen, dat gaen souden ten sess ueren, maer was wel omtrent half negen. Met Odijck hard door Rotterdam nae de nieuwe haven gaende, en̅ noch al wat swackheit van mijn leste jicht hebbende, viel mij dat al wat moeylijk.

17 Sond.

Quamen smerg. vroegh aen̅ Moerdijck, daer mijn cales vondt en̅ daer gaende in sitten, nam Schuylenburgh, te voet vooruyt gegaen zijnde, in mijn calesch, en̅ quamen ten 1 ueren te Breda, daer men aen onse tafel al aen 't eten was.

[p. 203]

Logeerde tot den oude neef Buerstede, nu in sijn 81^e jaer zijnde.

18 Maend.

Was smerg. op 't Hoff. Naermidd. bij de Con., die mij binnen riep en praete van sijn gebouwen, en̅ niet van affaires. Daernae wandelde wat met hem en̅ daernae met Menard.

Raeckte daernae tot nicht de Clerck.

Vondt Clara, haar dochter, wat magerder geworden, dat de moeder seyde bij te komen door de quellingh, die over haer amours met Smith hadde, den oude Buerstede niet willende hooren van haer huwelijck. De moeder scheen daer niet soo avers van te wcsen. Sagh haer andere dochter Hester, die grooter was als Clara, en redelijck goedt slagh scheen te zijn.

19 Dynsd.

Was smerg. met de Graef van Hoorn in̅ groote kerck, en sagen de Tombe van marber, die daer is; daer bij hanght een groote schilderije met dieren, van een goedt Neerlantsch meester gedaen.

Van daer gingen naer buyten, daer de Con. een reveue deed van sijne Engelsche Gardes te peerd, onder de Lords Colchester en̅ ......¹⁾.

Terwijl de Gr. v. Hoorn te peerd was, sat met Dijckveldt en twee andere, Schuylenburg en ....¹⁾, in sijn coets, en wierd daer met de Gr. v. Hoorn vrij gelachen over de affaire van Veurne.

De Con. smerg. uyt sijn camer comende, en siende mij twee groote bundels papieren hebben, vraegde wat het was.

Ging op de reygerjacht, en̅ vongh er 3 of 4 in̅ regen.

Daer waeren brieven uyt den Haegh gekomen, maer brachten geen veranderingh mede in̅ saeck van Alewijn, dat men meede toequam door dissensien onder die van 't Hoff, daer Gool, Dorp .......¹⁾ geseght wierden

1) Niet ingevuld.

1) Niet ingevuld.

1) Niet ingevuld.

[p. 204]

vrinden van Alewijn te wesen, en dat Gool en Fagel malkander genoeghsaem een dementy gegeven hadden.

De langhe. Heuft seyde savonts aen tafel, dat de plaets in̅ Staten Generael van hem, Alewijn, aen de Roovere gegeven was, daerdoor bleeck dat de Stadt van Dort hem abandonneerde.

20 Maend.

Smerg waeren de ouden Buerstede, Bax van̅ Haghe, neef Knaep en de jonghste de Clerck bij mij, die alle choccolate gaff. Bax seyde, een brief van de Willem gehadt te hebben, hem schrijvende, dat sijn vrouw van een soon in̅ kraem lagh.

21 Dond.

Tegen den avondt in̅ antichambre sprack mij de Raedpension^s Heinsius van van Meerten, seggende: ‘Mijn Heer, wij hebben daer soo een kerel onderhanden, die seght dat hij een neef van̅ Heer van Zuylichem is,’ en seyde voorts dat sij bevonden hadden, dat hij correspondentie met Vranckrijck hadde, en̅ hem geldt van daer was overgemaeckt, en hij intelligentie hield met de Franschen, om haer te adviseren 't ghene hij hoorde, en vernam dat hij seyde, ick hem 30 gl. aen geld gegeven had, dat ick seyde wel 60 gl. geweest was. Voorts begon hem sijne legende te verhalen, maer wierdt terstont bij de Con. geroepen. Daernae weder uytkomende, begon hem weder te verhalen, maer wierd terstont weder binnen geroepen.

Odijck seyde mij, dat de jonghste Alewijn, in Switserlandt geweest, om met d'Amelot, Franschen Ambassadeur, aldaer te spreken, en de Secretaris van̅ selve herwaerts mede gebracht hadde, die hem dede noemen Robertelli (anders genaemt zijnde ......¹⁾.

Wierd bij Con. gehaelt, bij Buerstede, sijn dochter en̅ joff. de Knaep sittende en beginnende te praeten. Odijck seide, dat meende Alewijn (de jonghste) al op de Poort

1) Niet ingevuld.

[p. 205]

gebracht was; dat hij 1500 pistolen voor sijn erres gehadt hadde.

Heinsius seyde mij oock, dat van Meerten geseght hadde, dat hij van sin was geweest mij opening van̅ saeck te doen.

Buerstede had desen dagh en̅ de voorgaende een overval van 't graveel, moetende elcke reys wateren.

22 Vrijd.

Volgens afspraeck van daeghs te voren quam de Graef van Hoorn omtr. te 6 ueren mij tot Buerstede halen, en reed met hem (sijn Hofm^r van der Lingen en .......¹⁾ mede in̅ coets) van Breda naer Bergen op Zoom, maer te vroegh komende om aan het Hooft in sijn jacht te gaen, warmden ons een tijdt langh in een herbergh daeromtrent, eerst noch in eene andere geweest hebbende, daer de Commandeur van̅ Stadt de Gr. van Hoorn quam besoecken, als oock den Drost, soon van Pieter de Groot en 3 van̅ magistraet, die der schrael uytsaghen. Ten 2 ueren zeylden daer van daen, en zeilden omtrent half 8^en verbij Antwerpen, avancerende daernae noch een goedt eind weeghs.

De Con. was desen avondt op het huys van̅ Grave Taxis gekomen bij Dyghem.

Desen dagh en̅ de volgende nacht regende het continuelijck, en̅ was koudt en̅ guer weder.

Hoorde dat Alewijn (de jonghste) op de Poort gebracht was.

Desen dagh sondt mijn cales van Breda naer Dighem, met wat bagage daerin, en Goossen, mijn jongen, daeghs te voren deselve van Dijckvelt thuys krijgende. Daermede en̅ met gehuerde peerden een relay van 4 ueren gereden hebbende, vond ick savonts dat het eene voorglas in 4 a 5 stucken was.

De Gr. v. Hoorn vertelde, hoe hij joff. Ripperda, daernae

1) Niet ingevuld.

[p. 206]

madame de Caravas tot sijn verdoen gehadt hadde, en hoe geweldigh heet sij was.

23 Saterd.

Quamen met het jacht smergens heel vroeg tot over Dyghem, en gingh de Gr. v. Hoorn te peerd naermidd. naer 't huys van Taxis, ick in 't jacht blijvende, omdat geen cales noch en hadde, deselve eerst savonts te Dighem komende. Las met de Graef sijne gedruckte Apologie. De Graef quam savonts wederom en seyde, dat de Con. gevraeght hadde, of ick mede met hem gekomen was; dat hij jae geseght hadde, en̅ dat ick noch geen cales hebbende, in 't jacht gebleven was, maer dat, soo 't Sijne Maj^t geliefde, ick datelijck soude komen; dat de Con. geseght hadde, niet en behoefde.

Smergens speelde met de Graef trictrac, het eerste in langhe, en had het vrij vergeten.

24 Sond.

Was smerg. in̅ antichambre met de Gr. van Hoorn, in mijn cales naer 't huys van Taxis gegaen zijnde, en̅ mijn goedt uyt het jacht hebbende doen halen.

De Wilde was savonts te voren gekomen.

Hoorde dat mijn schip te Brussel was, en̅ sondt kort naer̅ eten ordre daer nae toe, dat het naer 't huys van Taxis soude komen.

Naer den eten naer boven gaende struykelde ick en viel op mijn handen. De Con., die voor̅ venster stond, het juyst siende en al lachende seggende: hoe maeckje sulcke laeghe reverentien.

Naer 5^en quam de Keurvorst van Beyeren bij hem, sittende in een berline.

25 Maend.

Naer den eten ging de Con. naer Brussel, en tot de Prins van Vaudemont, daer de Keurvorst van Beyeren en̅ de Marquis de Bedmar oock waeren.

Kreeg een brief van mijn vrouw, schrijvende, dat broer van S^t Annel^t den 20^en deser een swaere overval van een loop gehad hadde, en dat als iets ingenomen hadde, en̅ die begon te verminderen, hij vehement begon te braecken,

[p. 207]

dat soo langh duerde, dat men daer bekommert in wierd; maer dat sij, op den 21^en naer hem hebbende doen vragen, men geseght hadde dat het wat beter was.

Was al strengh koudt, windigh, en̅ donderde het naerm. Savonts was de Gr. v. Hoorn bij mij.

26 Dynsd.

Smerg. was de Gruyter bij mij, die raede self aen̅ Con. te spreken, om sijn saeck tegen Mestraten aen̅ Keurvorst te recomm^en, gelijck hij deed als de Con. naer tafel gingh; maer antwoorde hem dat sien soude.

Hij quam op een geleendt peerd, was slecht in 't habyt, en had noch al sijn oude loopjes en spreeckwoordeties. Bracht hem aen onse tafel, daer hij lustich att en dronck, en nam een heele neusdoeck vol confituren mede voor sa Chere, soo hij seyde. Naermidd. gingh met hem naer Brussel, daer hij mij bij een Italiaen bracht, die mij een nieuw spiegelglas verkocht, in plaets van dat gebroken was den 21^en voorleden. Koste mij 18 gl.

Soo naer Brussel reden begon het weder te regenen, te donderen en te blixemen. De regen duerde met vehementie tot ½ 7. De Gruyter nam het stuck, dat noch dienen konde van mijn glas, bijnaer sonder vragen, en wilde mij noch tot sijnent brengen, maer seyde dat het te laet was.

De wegh was oock vrij quaed en meest overal seer hobbelich door steenen, die het schijnt dat sij daerin werpen.

Was ruym anderhalf uer onderwege.

De Gruyter sprekende van Veaudemont, meende dat op hem niet veel staet konde gemaeckt werden.

27 Woensd.

De voorgaende nacht regende noch, en continueerde het koudt en guer weder.

De Con. reed te 9 ueren te peerd uyt.

Naermidd. wierd droogh en̅ helder weder, maer windich.

Smerg. gaf een ducaton aen 2 weduwen van Spaensche Cap^en, die req^e gepresen^t hadden om assistentie aen̅ Con.

[p. 208]

Savonts was bij de Con.; deed mij een brief schrijven aen̅ Baron de Heyde, L^t Geneerael van̅ Keurvorst van Brandenburg, zijnde een recredentie voor̅ Baron de Lottum, die hem gesonden had aen̅ Con., om te weten wat hij gedaan wilde hebben met de trouppen, die de Keurvorst tot assistentie van̅ Con. aen̅ Mase sendt.

Smidd., soo wij even gegeten hadden, quamen Myl. Scarborough en̅ Galloway uyt Holl^t; wisten, soo sij seyden, niet nieuws van̅ Halewijns, als dat de jonghste op̅ Poort sat,. en̅ de oudste in sijn huys verboden was te spreken met sijn vrouw.

De Con. att smidd. bij de Prins v. Vaudemont, en sagh daernae eenighe Regimenten, nieuwel. gekomen.

Naermidd. was droogh en̅ helder, maer windigh weder.

28 Dond.

Laste mij de Con. smerg. door de Wilde een brief aen̅ Prins v. Vriesl^t te schrijven, om de mars van sijne 3 Regimenten te verhaesten, deselve op de ontfangene patenten niet zijnde gekomen.

Smergens was daer een gerucht, als of de vijandt Heidelberg geattacqueert, en self met storm geemporteert hadde.

De Con. quam ten 3 ueren eerst thuys om te eten.

Naermidd. was joff. v. Laer bij mij, talmende noch al over haer aengehaelde schilderijen. Verweet haer van 't pasquil, dat sij mij en Bergestein gesonden had, dat sij niet wel en konde ontkennen; seyde dat de dingen, die daer in stonden, andere luyden haer hadden hooren seggen en̅ in rijm mosten geset hebben.

Raede haer kennis te maecken met Mevrouw de Gruyter.

Schreef aen mijn vrouw, een brief van haer ontfangen hebbende, daerin schreef, dat men in̅ Haegh seyde, dat de Con. weder naer Engelandt gingh, om self de landingh in Vranckrijck te doen; - dat de jonghste Halewijn peryckel liep van met sijn hooft te betalen.

[p. 209]

29 Vrijd.

Kien seyde mij smerg., dat brieven had hooren lesen, seggende dat de Franschen haer dessein van naer Brussel te komen, staeckten, en̅ de ontboden pionniers weder hadden terughgesonden.

Gastigny seyde, dat de tijding van het nemen van Heidelberg maer al te waer was.

De Con. reed ten ½ 10 smerg. uyt, om de environs van Brussel te besichtigen, en quam eerst ten 3 ueren eten. Naermidd. was hij niet uyt.

Had naermidd. een groote, heel losse stoelgangh.

30 Saterd.

Smergens omtrent 8 ueren in mijn bedt sluymerende, kreegh een draeying in 't hooft, die wel maer een oogenblick duerde, maer ontstelde mij evenwel, en deed mij 't sweet uytbreken.

Ten ½ 10 smerg. quam Golstein bij mij, quam van̅ Haegh en van Dort.

Seyde, dat men meende dat Abbenbroeck of den jongsten Halewijn groot peryckel liep. Dat hij in Switzerlandt geweest was, en̅ met Amelot getracteert had; dat de Con. van Vranckrijck presenteerde een goede en vaste vrede te maecken, mits dat men de Con. van Engelandt uyt het Stadthouderschap setten soude (dit had van̅ H^r van Engelenburg gehoort). Dat hij, Halewijn, geëxamin^t werdende, seer stout gesproken hadde, en̅ onder anderen geseght: ‘Wat is het, men gaet alle jaer te velde, het is al dobbe, dobbe, dob, en anders komt daer niet van.’ Dat Roberti (soo hij sich noemde) seyde, door de Halewijns ontboden te zijn, en meende dat wel gedaen hadde van daerop te komen. Dat de antwoorden van Halewijn soo geck waeren, dat men half docht dat hij de geck conterfeiten wilde. Dat se te Dort een uythangh-bordt gemaeckt hadden, daer in stond een muysenval, daerin een kat sat, die muysen daer rontsomme dansende, en daeronder geschreven: Muyse-vreught.

De Con. reed uyt ten ½ 10 smergens, en quam ten

[p. 210]

11 ueren wederom; de Keurvorst bij hem komende, niet langh daernae.

Was schoon, helder en warm weder, het eerste in langhe.

Schreef aen Ellemeten, om betalinghe van mijne achterstallige wagengelden¹⁾.

Was te Brussel en liet een gebrokene vouwstoel vermaken. Was tot de Gruyter, daer neef Hoefnagel savonts quam, daer mede van van Meerten sprack.

De Gruyter had eenighe apostille gekregen, daermede seyde, sijne saeck meende gedaen te krijgen.

De Con. was oock te Brussel, bij den Prince de Vaudemont, die men meende dat mergen naer Romen soude vertrecken.

Schreef een credentiael voor Golstein voor̅ Con. naer de Gn̅ael L^t de Heyde gaende.

1) In margine: Dese brief is eerst afgegaen maendach den 1. Juny.

31 Sond.

Smergens was Mevr. de Gruyter bij mij, zijnde, soo sij seyde, met een joff. gekomen, die tot haer pachter bij Dyghem gegaen was, daer se eten souden.

Daernaer quam joff. van Laer, die een request aen̅ Con. gaff, over haer saeck van̅ schilderijen. Daernae 2 nonnen, de eene sauvegarde versoeckende voor haer susters goed, omtrent de Mase gelegen.

Was schoon en heel warm weder.