Journaal van 21 october 1688 tot 2 september 1696. Tweede deel

Augustus.

1 Vrijd.

Smergens quam Hoefnagel en de Gruyter noch bij mij, die choccolate gaf, door Pieter slecht gemaeckt.

[p. 102]

Vertrock ten half 9^en, en̅ door de quade wegen en̅ embarras van menichte bagagie, eerst ten 3 ueren te Lembeeck, daer het hooft-quartier was en̅ de Coningh mede quam, mij aensprekende en vraegde, of over Brussel gekomen was.

Kreegh een brieff van joff. Hacquaert, daerin schreef dat haer kindt doot was, en dat sij de 200 ℔, haer door 's Gravemoer geassigneert op van der Esch, niet krijgen konde.

Het Casteel van Lembeeck, daer de Con. op logeerde, was seer vervallen, zijnde anders van een aerdighe situatie, en hebbende achter van een balcon een schoon gesicht. Het hoort de Prins van Steenhuysen toe.

2 Saterd.

Lagen te Lembeeck still. Gingh met de Wilde het plaetsje eens door en̅ vonden de twee huysen, daer ick in 't jaer 1675 en̅ het voorgaende gelogeert hadde, konnende de naem noch lesen, die op de deur van 't leste met crijt geteeckent geweest was.

All de dispositie wierd gemaeckt en̅ opgeschreven, om sanderen daeghs de Franschen in het campement omtrent Enguien te attacqueren.

De Con. sond alle de Ministers en̅ oock Blatwait van hem af, gevende haer verlof om naer Hall, Brussel etc. te gaen, maer seyde mij niet met all.

All de bagagie van 't leger wierd over de Senne, een half uer verbij Hall, gesonden, en daerbij eene escorte gelaten van 4 battaillons en eenighe dragonders, gecommandeert door̅ Brigadier Wijnbergen.

De Con. deed mij savonts noch halen, soo als hijnaer heel ontkleedt was, en seyde mij, dat de orders, die hij aen de Wilde gaf, mij niet siende, terstont aen̅ Graef van Hoorn soude afsenden. Dit was een patent om noch volck in Brugghe te senden, daer men seyde dat de vijandt een desseyn op hadde.

3 Sond.

De Con. reed smergens ten 3 ueren uyt, en̅ het leger ging op de marsch.

[p. 103]

Ick en Blatwail en m^r Hill, die mede geresolveert hadde bij de bagagie de uytkomst af te wachten, gingen omtrent 9 ueren bij den H^r van Dijckvelt, noch half krepel van̅ jicht zijnde, en̅ noode hij ons te gast, maer de bagagie over de Senne enwech moetende, wierd het uytgestelt tot dat daer souden wesen. Quamen daer en aten in een tent omtrent half vieren, hoorende het groot schieten van 't canon, dat duerde tot omtrent half seven.

Kregen voor die tijdt weynigh tijdinge, maer hoorden eyndelijck van Mackay's doot en van Coronel Moor, man van joff. van der Haven, item van Cor. Goos, Isax swager, met vele andere valsche tijdingen.

Ick gingh slapen in een boeren huys, daer dicht bij, met desseyn van sanderen daeghs mede naer het leger te gaen, te meer omdat het soude postdagh wesen. Domine van Bree at smidd. met ons mede, oock Vernon en̅ mijn clercken.

4 Maend.

Hoorde dat de Con. savonts te voren noch weder te Lembeeck gekomen was, en̅ hebbende met Dijckveldt gesproken en̅ hem twee kopjes choccolate gegeven, reed weder door Hall naer Lembeeck, en trock in mijn oude quartier in 't Stadt-huys.

In 't boeren huys (memoriae causâ) was niemant van 't volck in als een oude vrouw en haer jongste dochter, Catherine genoemt, 16 jaer oudt. Dicht bij 't huys lagh tegen 't hangen van een berchje, in een bosje, een nieuw gemaeckt capelletje, genaemt Notre Dame de Lorette.

Men meende, dat er van onse zijde wel omtrent de 4000 man gebleven was, een groot deel van̅ Engelsche Regimenten.

Savonts ten 10 ueren schreef de Con. naer Hollandt, en teeckende niet als een order of twee, om in plaets van Cor. Caeuw het werck van ter Goes te doen uytvoeren door .....¹⁾ Zuydlant.

1) Niet ingevuld.

[p. 104]

5 Dynsd.

Smergens was Feron bij mij, hebbende gisteren bij de Con. geweest, en seyde, dat hij met onse Ruyterije terughgekomen zijnde, gesien had dat die vrij in desorder geretireert had en op een galop.

Schreef aen mijn vrouw.

Joff. Tondi sond wegh, moetende gaen eten. Sagh haer en passant op het Hoff draven.

Savonts was Pieter droncken, en seyde met Aert, de choccolatemaecker, een glaesje gedroncken had.

6 Woensd.

Smergens en voorts heel heet weder.

Naermidd. was joff. Tondi bij mij. Daernae de Notaris, hier om de dingen van̅ vrouw van Oudeghein wesende. Daernae de Raetsh^r Rooseboom, van̅ Con. laetst hier ontboden zijnde. Sneed veel op van sijn huys en̅ buytenplaets te Noordwijck. Scheen in geen discours van die saeck van Grandval te willen komen.

Ick liet een fles cyder halen.

Dry dagen geleden had een brief van Boision, die schreef dat een pleuresie gehadt had, maer genesen was. Dat de Baron de Neufville Ruvigny of Myl. Galloway van Mad^e Mazarin komende, had willen sijn degen doen trecken, maer gearrest^t en van Ruvigny verbeden was.

Rooseboom seyde dat de Con. geseght hadde, dat de Franschen over de 400 Officiers verloren hadden.

7 Dond.

Naermidd. wachte in̅ antichambre van smiddachs af. De Con. liet mij roepen en̅ een patent of twee maecken. Die geteeckent zijnde, vraegde wat er meer te teeckenen was. Ick seyde, loopende dingen, en̅ hij toeckende niet meer tot savonts ten half achten. Doe liet ick vragen ofte wachten soude, en̅ hij teeckende maer een brief aen̅ Raedt van State, zijnde vrij laet geworden.

Ouwerkercken was gewaerschouwt van̅ Keurvorst van Beyeren, dat de Franschen meenden te komen fourageren daer hij met sijn brigade meende te gaen.

8Vrijd.

Smergens was Feron en̅ Preswitz bij mij; de

[p. 105]

eerste seyde, dat sijn palfrenier met 2 sijne beste peerden was weghgeloopen, maer geseght had dat hem afgenomen waeren.

De Con. was smergens uyt naer̅ fourageurs sien, maer quam geen onraedt.

Naermidd. wandelde een tijdt lang omtrent het Casteel van Lembeeck met Feron, dicht aen̅ Senne leggende, maer is seer geruineert met alle sijne appendentien en gansch in desordre.

Mijn vrouw schreef mij van een ander knecht in plaets van̅ leste Pieter.

9 Saterd.

De Con. liet mij smergens halen en̅ teeckende, en̅ gaf mij te schrijven.

Tegen den avondt gingh Dijckveldt besoecken, en̅ vondt hem in affaires met Rooseboom. Rooseboom seyde, dat Grandval, van sijn dingen met hem sprekende, ymant genoemt had, als advisen in Vranckrijck uyt Holl^t gevende, maer had op de naem niet wel konnen komen, maer seyde dat Jenne of Nienne of iets diergelijx daerin quam, willende Brienne seggen. Seyde noch, als Dijckvelt seyde hoe dat mogelijck soude konnen wesen, daer hij sulcke goede saken in Engel^t hadde, dat hij hem daer soude willen uytwerpen, dat hij aen ymant in̅ Haegh geschreven hadde, dat hem daer van daen wilde retireren en̅ still gaen woonen.

Rooseboom gingh wegh, seggende dat het getall van Grandvals rechters weder (in plaets van̅ 3 doode en gequetste) gesuppleert was, en̅ dat men maendachs met sijn saeck soude voortgaen.

Bleef noch wat naer hem bij Dijckvelt.

Att savonts in mijn camer.

10 Sond.

Smerg. was in̅ Predikatie tot Dijckvelt, D. van Bree prekende. Att daernae smidd. met hem, de Graef van Noyelle, en̅ de swarte Lloyd daer oock etende. Noyelle seyde, dat er schrickelijck veel volck van̅ Franschen in̅ actie gebleven was.

[p. 106]

Rooseboom at savonts met ons, en voerde in presentie van van Hill en mij eenighe vuyle discoursen.

11 Maend.

Was Rooseboom en Baersenburgh bij mij. Seyden, dat Franschen dese morgen gemarcheert waeren, soo men meynde naer Lessines. Daernae was du Buy bij mij.

Rooseboom quam mij seggen, dat het leger in mouvement en in marche was, en gingen boven op 't Casteel met mijn verrekijcker, daer wel eenighe trouppen sagen moveren, maer geen tenten opnemen. Wandelden daernae noch wat, en aten smiddachs met Isack alleen, die ons wel tracteerde.

De Con. quam eerst omtrent 5 ueren, deed mij roepen en een brief aen̅ Coningin toedoen, maer teeckende niet, soo het schijnt moe zijnde. Att savonts niet en̅ gingh te 9 ueren te bedt.

12 Dynsd.

Smergens was niet uyt.

De Wilde seyde, dat de Con. desen dagh soude schrijven, maer hoorde daervan op 't Hoff niet, naer een tijdt langh wachtens.

De Fiscael van Wouw seyde, dat Grandval sanderen daeghs soude geëxecuteert werden, en̅ dat men naer een bequame plaets omsagh.

Naerm was joff. Tondi bij mij, Blatwait mij haer request gesonden hebbende.

Schreef aen̅ H^r van̅ Lier en aen mijn vrouw.

13 Woensd.

Smerg. was de jonghste Golstein bij mij, en̅ gingh daernae met hem in mijn kales, om Grandval te sien executeren, maer den drangh, soo van gecommandeerde trouppen groot wesen̅, konde niet wel naerbij hem komen, te meer omdat te peerde was gaen sitten, maer geen leersen had aengedaen, en̅ alsoo in̅ drangh van peerden niet wel derfde komen. Alsoo sagh niet van dese executie, als dat op 't leste sijn hooft op een hooghe staeck gesteken en̅ ten thoon gesteld wierd. Wij sagen

[p. 107]

hem komen uyt een vierkante toren, daer hij in geseten hadde.

De Fiscael van Wouw seyde mij, dat hij dese morgen noch een brief aen̅ Con. geschreven had, daerin eenighe andere over dese saeck noch beschuldighde.

Rooseboom gingh wegh naer Brussel en Holl^t.

Smidd. liet Dijckvelt mij nooden, en̅ att daer met een Minister van̅ Prins van Luyck, Dijckvelt de heele midd. van sijne negotiatien praetende.

14 Dond.

De Prins van Waldeck vertrock smergens omtrent 10 ueren, naer dat de Con. bij hem geweest was. Was seer qualijck, niet konnende eten nochte inhouden, en met geduerighe krimpingen gequelt. Gingh naer Cuylenburg en̅ van daer, soo 't sijn krachten lijden konden, naer Wiesbaden, om de wateren te besighen.

Att smidd. tot Dijckveldt, die mij, verbij sijn huys gaende, liet nooden. Daer was noch de Prins van .....¹⁾, vrijer van̅ dochter van̅ Prins van Waldeck, en̅ de H^r van Sallick; de eerste een seer goedaerdigh en̅ beleeft jongh Heer.

Naerm. quam joff. Tondi mij weder quellen met haer saecken, daervan de Con. savonts, bij hem zijnde, niet dorst spreken, hij niet wel van humeur schijnende te wesen.

Was savonts bij de Con., die sommige dingen teeckende en̅ andere ophield, onder andere een deel Acten bij de Pr. v. Waldeck gerecomm^t. Praete in̅ antichambre een tijdt langh met de jonghste Prins van Hanover.

Att savonts in mijn camer.

Dijckvelt vertelde van̅ deliberatie, die de Con. korts voor sijn vertreck naer 't leger gehouden hadde, of hij naer Engelandt soude gaen, doen King James stondt om daer te komen, en̅ hoe wel hij die materie gebalanceert hadde.

Schreef om een nieuwe blaeuwe chabrac.

1) Niet ingevuld.

[p. 108]

15 Vrijd.

Smergens was de jonghe Stapel, soon van Stapel, Griffier van Bergen, en̅ soonssoon van̅ Raetsheer Stapel, bij mij, om te overleggen in wat regiment hij best voor volontair soude gaen dienen, zijnde uyt dat van Heuckelom gegaen met afscheidt, omdat daer een Capitein in was, wiens soon hij dootgesteken hadde, maer was van̅ manslagh geabsolveert.

Naermidd. was op 't Hoff, daer soo even brieven uyt Engel^t gekomen waeren; maer naer Blatwaits seggen brachten geen nieuws van landing, als dat de gansche vloot onder zeyl was.

De Wilde hebbende gesproken aen̅ Gr. v. Solms aengaende het depescheren van Actens in de Regimenten van Mackay, Swarte Lloyd, Talmach, Cats .....¹⁾; en of het door mij most gedaen werden of door de Engelsche Secretaris, en dat hij geseght hadde met de Con. daerover gesproken te hebben, en̅ dat die geseght hadde het aen̅ Engelsche Secretaris hoorde, dat mij geen ongelijck doen wilde, maer dat die Regimenten als hem gegeven waeren, en̅ niet weder in dienst van den Staet souden komen.

1) Niet ingevuld.

16 Saterd.

Smerg. was Baersenburgh bij (mij), daernae Cralingen, seyde dat de Presid^t Rooseboom en̅ vrouw, een joff. Backer, maegschap van Breuckelerweerdt (nu gevangen) was, daerom het sal wesen dat hij, Presid^t, hem voor̅ gevangen interesseert.

Was naermidd. in̅ Fransche voorbereiding van 't Avontmael.

Chaplain seyde mij, dat de Engelsche vloot noch niet uyt was, en̅ dat de Hertogh van Leinester, naer dat de saeck opgehouden had, met dan het een en̅ dan het ander te begeren, nu geseght hadde dat de entreprise onmogelijck was; daer wel wat aen gelooven soude, consi-

[p. 109]

dererende het blaeuw sien van Blatwait gisteren, als den expresse quam.

Een dagh of twee geleden hoorde, dat m^r Cooling, factotum van Myl. Dorset, gestorven was.

17 Sond.

Was smergens ten Avontmael, Menard predikende.

Quam mij in̅ sin dat .....¹⁾ gisteren vertelde, dat Ouwerkerck, Pudding van 's Gravemoer quellende, dat hij Truy met kindt gemaeckt had, Pudding boos werdende seyde: ja jij hebt Mad^lle de ......¹⁾ met kindt gemaeckt, en daerom derft sij geen keurs-lijff dragen, daer Ouwerkerck root en bleeck over wierd.

Men sprack maer in̅ stillicheit, al of het dessein van̅ landingh in Vranckrijck gemanqueert was.

1) Niet ingevuld.

1) Niet ingevuld.

18 Maend.

Smerg. was Baersenburgh bij mij.

Seyde, dat de Wilde eens met een meydt had te doen gehadt, die seyde, van hem swaer te zijn, en dat met een dicke buyck voor den dagh quam, maer dat hij meende sij die met een kussen gemaeckt had, en̅ dat hij, de Wilde, met haer geaccordeert was voor een sackje met ducatons. Dat hij oock secreetelijck in deliberatie was, naer sijn eerste vrouws doot, om met sijn meidt Grietje, een vuyl ding, te trouwen.

Daer was een gesegh, dat de Baron de Frise was dootgesteken van eenen Rose, maer wierd daernaer weder geseght niet waer te zijn.

Was bij de Con., die een menichte Actens teeckende van vacatures, door het laetste gevecht gevallen, en gaf mij een brief te schrijven aen Odijck, bij dewelcke hij in 't teeckenen noch iets bijgedaen hebbende en̅ verandert, schreef daernae noch self een nieuwe, sonder iets te seggen, en̅ deed de mijne wech, in̅ sijne settende dingen, daer mij niet van geseght hadde. Sond Odijck oock noch

[p. 110]

patent voor 't Regiment van Swansbel, uyt het Sas naer 't Eylandt van ter Goes.

Schreef aen mijn vrouw.

19 Dynsd.

Smergens (ordre sijnde om te marcheren) stondt voor 4^en op, maer de Con. sliep soo lang, dat het 9 ueren was en meer, eer sijn koetsen, daer ick mede gaen most, op wegh gingen. Reden doen van Lembeeck aen grachten van Hall over de Senne naer S^t Quintijns Lenneken, daer het leger campeerde, en wierd geseght, dat was om de vijandt te beletten van de fourage, daeromtrent Nyenhove zijnde, niet te profiteren; maer smidd. aen tafel iets van̅ marche gesproken werdende, seyde Gastigny: ‘Mangez bien aujourdhuy, demain il faudra faire votre derniere confession,’ en̅ dat met soo een serieusachtigh wesen, al of er iets op handen was.

Een groot half uer omtrent van Lembeeck rijdt men verbij een ypenboom van een seer groote hoochte en̅ dickte, staet bij buytenhuys of casteeltje, doen seer in desordre zijnde. De boomen hier te lande overal waeren van veel verscher, grooter en schoonder bladt als in Hollandt, sonder dat men ergens een eenighe rispe of ongediert sagh in̅ haghen of elders.

De nacht te voren was er een alarm geweest, aen̅ rechter vleugel, een partij van̅ vijandt eenighe peerden van weynigh importantie van het Saxen-Gothasche Regiment van 't piquet weghgehaelt hebbende met het aenbreken van̅ dagh. Daerop wierden eenighe schoten gedaen van wederzijden, en̅ een quartierm^r van̅ vijandt en 3 a 4 soldaten dootgeschoten, oock 2 of 3 van de onse.

Savonts in dit dorp komende van 't Hoff, quam mij een man van achteren in gaen; en̅ seyde mij: ‘Monsieur, vous aviez promis de donner quelqu'argent a une fille qui estoit au Chateau de Lembeeck. Cest ma fille a moy (of naer mijn dunckt petite fille). Je suis Major de Lembeeck.’ Ick seyde hem, dat ick niet wist wat hij seggen wilde,

[p. 111]

en̅ hij siende dat een verkeerde voor had, soo geloof, keerde om en gingh wech. Dese fille sal geweest hebben een jonge meydt, die mij den dagh voor ons vertreck van Lembeeck gewesen wierd, uyt de venster van 't Casteel kijckende, en̅ seer fraey wesende en̅ welgemaeckt, hebbende seer veel van het air van m^rs Frankline. Smergens, eer wij van Lembeeck vertrocken, sach haer noch uyt mijn venster, ingaende in 't huys daer staende naest aen dat, daer de Prins van Waldeck gelogeert hadde en̅ de voorz. Majoor toehoorde. Daer moet ymant geweest zijn, die haer geldt belooft of geboden had, en̅ soude Montpouillan wel hebben konnen wesen.

20 Woensd.

Smergens marcheerden wij van S^t Quintijns Lennicke naer Nienove, zijnde omtrent 2½ uer van malkanderen. Was seer koudt weder. Nienoven is een groot vleck, en̅ de Con. logeerde in de Benedictijner of Witte Monnicken Abdije, fraey en̅ groot wesende. Ick logeerde daer oock op een camer boven, siende op de groote plaets, in te gaen als men de tweede poort doorkomt, aen̅ rechter handt. Voor den inganck van̅ Abdije is een thuyn (doe seer in desorder), rontom met een sloot. De wech van̅ marsch was seer plaisant. Hadde met de koetsen van̅ Con. veel embarras op̅ wech, als 't vleck naederden.

21 Dond.

Smergens was Offarel bij mij, om te spreken over een schurfde affaire van peerden, daer den Aertsbisschop van Camerick (ofte liever eenige bedriegers op sijn naem) passepoort voor versocht hadden. Daernae quam de Prins van Steenhuysen, om een Sauvegarde voor sijne Principauté van Steenhuysen. Offarel seyde, dat geseght wierd dat de vijand gemarcheert was naer̅ kant van Doornick.

Daeghs te voren thoonde mij de Wilde een brief van Postm^r van der Poel, daerin seght, dat men meende dat het dessein van̅ descente in Vranckrijck wel soude mogen verandert wesen in dat van eene in Vlaenderen.

[p. 112]

Wandelde naermidd. een weynigh door de stadt.

22 Vrijd.

Smergens waeren Rijswijck, Borsselen en̅ Preswitz bij mij en droncken choccolate.

Smiddachs at tot Dijckvelt, hij mij doen nooden (hebbende). Daer was niemant van buyten, en̅ railleerde hij de heele tijdt D. van Bree, en̅ seyde mij eens of tweemael, dat hij nooyt aen sijn tafel att, dan als ick er was; impertinentel. Vertelde daernae hoe hij in sijn jonckheit eens een Predicant geattacqueert had, die gepreekt hadde tegen het besitten van geestelijcke goederen, hebbende sijn haer onder sijn hoedt gesteken en̅ sijn armen onder sijn mantel houdende, op̅ manier van een Predicant, doemaels te Uytrecht in dienst. Bracht oock te pas dat altijdt seer geaccompagneert was van̅ luyden van 't eerste lidt, als naer de kerck gingh.

Was ongemeen heet weder en sonder windt.

Betaelde Montpouillan 1000 gl., die op mijn orde aen de Wildes vrouw betaelt had.

23 Saterd.

Was weder seer bangh en heet weder, soo dat ick den ganschen dagh niet uytgingh, als een weynigh met het vallen van̅ avondt, maer het was in̅ stadt en omtrent het Hoff soo vol menschen, wagens en peerden, dat blijde was weer naer huys te gaen.

Schreef een brief, die de Con. mij door Kien liet afhalen en teeckende se. Als noch eene andere bracht, liet mij binnen komen, seyde dat het met die mergen tijts genoegh was.

Savonts ten 11 of 12 ueren was er een onweer van donder, blixem en̅ regen, maer sliep het deur.

24 Sond.

Was weder sulck heet weer.

De Con. liet mij smergens halen en teeckende en gaf mij te doen. Schreef een halve reprimende aen die van̅ Stad en Lande, over de suspensie van Rembr. ten Hā. Gaf een authorisatie op Rooseboom alleen, tot de saken van ter Goes, ingeval de Raetsh^r Caeuw sich mocht komen te excuseren.

[p. 113]

Daeghs te voren seyde mij ymant, dat Fred. Rooseboom recht uyt geseydt had, doen hij Raetsheer wierd, dat hij die plaets maer nam, omdat de Presid^t Bennebroeck op sijn leste gras gingh, en soo geck niet was dat die soude genomen hebben om se te houden.

Naermidd. was weder binnen.

Voormidd. het renvoy aen̅ Crijchsraed, dat op sijn ordre op haer req^t geset hadde, wat lang considererende, vraegde: wat wil die vrouw dan hebben?; en als seyde dat sij executie versocht, een claere sententie voor haer leggende, maer dat geloofde sij wel soude willen accorderen, seyde: ‘Jae maer, het is sulcken oude saeck, ick moet er eerst met de Presid^t eens af spreken’¹⁾.

Naermidd. was Moer bij mij en̅ seyde, dat onse desseynen niet op Duynkercken gonghen, maer dat wij sanderen daeghs de wegh op naer Meenen souden marcheren, om, als daervan meester waeren, Yperen of Rijssel te konnen attacqueren; - dat de Munsterschen ondertusschen de vijandt souden observeren, dat niet naer Brussel soude konnen.

1) Zie beneden, bl. 116.

25 Maend.

Stond ten 4 ueren op. Het leger marcheerde dien morghen van Nienove naer S^t Lievens Houten, en dede ick met de koetsen van̅ Con. sulken grooten tour naer de rechterhandt, dat wij tot op een half uer bij Aelst passeerden, en̅ avanceerden soo langhsaem, blijvende achter de Artillerye, die elcke reys groote haltes dede, dat niet voor 4 ueren in 't quartier quamen. Logeerde in een huys, dat een herbergh was, aen 't kerckhoff, daer sulcken krioel van menschen en beesten was, al de bagagie daer voorbij moetende, dat plaisier om sien was. De groote bagagie van 't leger wierd een andere wegh gesonden.

Was noch al warm weder met windt; had snachts geregent, en soo wij in 't quartier quamen, quam daer een harde slach-regen.

[p. 114]

Savonts vondt de Vice-Admirael Evertzen in̅ Con. huys.

26 Dynsd.

Marcheerden smergens van S^t Lievens Houten naer Nazareth, passerende langs Gaveren, dat er een uer omtrent van daen is; doch quam ick niet daer met het leger, zijnde smergens met Capⁿ van der Hooghe, soon van̅ Raetsheer, met mijn koets naer Gendt gereden, daer wij in̅ herbergh van̅ Gouden Appel gingen. Van daer gingen wandelen met noch eenen Capⁿ Juan de Cordoua, die ons in een choccolate-huys bracht, niet verr van daer, en̅ betaelde voor ons; droncken eerst citroenwater. Daernaer gingen noch tot een Fransche cramer, van̅ Berge genaemt, de vrouw groote kennis en̅ moyenneuse wesende van van der Hooghe, gelijck hij haer naer̅ middach noch een briefje gingh brengen aen eene sekere madame de Holbergue, dochter van een man van conditie, d.... de Luna genaemt, en̅ sij eene Mad^lle de Tessandre. Van dese had hij lang amoureux geweest, en̅ sij evenwel, hij wat lang absent wesende, was verlooft geweest aen desen Holbergue, en̅ had van der Hooghe ontboden korts eer dat troude en̅ bij hem geslapen, oock eens gedeguiseert bij hem gekomen met kanten te koop. Dese man was nu soo jaloux van hem, dat hij daer niet dorste in huys komen, en de voorz. joff. van̅ Berghe dorst sijn brief daer self niet brengen, maer soude een derde soecken. Hij meende haer in̅ mis te vinden, maer was daer niet geweest. Hij bracht in 't praeten te pas, dat hij de soon van Noortwijck (den Tresorier) dootgesteken had, en eens met Pieter van Leeuwen gevochten had, dat bey de swaer gequetst waeren.

Ten 3 ueren naermidd. reden naer 't camp, daer noch heel tijdelijck quamen.

De Graef van Hoorn met een corps bij Gendt leggende, liet mij nooden, maer ordre gekregen hebbende om terstont te marcheren, was al wegh, als wij in passant naer hem vraegden. Sijn vrouw en dochters quamen wij in̅ stadt tegen, wech rijdende naer Brussel.

[p. 115]

't Voorz. Nazareth is een dorp, niet groot, maer van veel netter huysen als wij in een tijdt langh te voren gesien hadden. De Con. logeerde in dat van̅ Pastoor, seer net en wel getimmert wesende, staende aen 't kerckhoff. De Con. quam al laet thuys.

Te Gendt quam mij een filoux aen boordt, die sich noemde Conte de la Motterie. Sneedt mij op, dat wij goede kennis geweest waeren over acht of thien jaeren, hem verwonderende dat hem niet en kende. Seyde, dat met sijn vieren gevochten had, en̅ een van sijn partije dangereux gequetst was, soo dat hij wegh most, zijnde oock door sijn dije gesteken; maer gingh soo wel als ick. Vraegde mij om een ducaet, dervende, soo hij seyde, niet thuys gaen van vrees van ontdeckt te werden. De ducaet niet volgende, vraegde om 20 schell^en, die hem gaff, moetende aen tafel gaen.

Omtrent Nazareth is menighte van fraeye plantagie. Het leger quam laet in 't quartier.

27 Woensd.

Smergens marcheerden weder van Nazareth door Deynse, naer een buytenhuysje, een half uer verder, in een dorpje, genaemt Grammen. Daer waeren weynige en̅ slechte huysen en most ick camperen. De Con. quam ten half 7 eens thuys, att een weynich alleen (geen bagagiewagens noch gekomen zijnde) en̅ reedt terstondt weder uyt. Nam uyt noot een kopje choccolate. Mijn tent stondt aen 't riviertje de Leije. Smerg. had Wickard en Willis, droncken choccolate. Men kreegh tijdingh van̅ groote aerdbevingh in Jamaica.

28 Dond..

Smiddachs quam de groote bagagie wederom in 't camp.

Was seer heet weder, en savonts omtrent 9 ueren viel een groote slachregen, dewijl wij aen tafel saten.

Fagel zijnde op sijn stoelkoffer gaen sitten, te dicht aen̅ rivier, viel achter over, over sijn hooft in 't water, in

[p. 116]

peryckel van te verdrincken, had niet een knecht bij de mouw hem daeruyt getrocken.

Seyde aen mijn knecht, de langhe Pieter, dat hij soude moeten verhuysen, hij mij eerst seggende dat uyt een brief uyt den Haegh gehoort hadde, dat ick een ander knecht gehuert hadde, zijnde een die bij de Heer van̅ Lier gewoont hadde, als ick laetst in Engel^t was.

29 Vrijd.

Smergens waeren voor mijn tent en praeten lang, Baersenburg, van Loon en̅ Sayer, en droncken de twee eerste choccolate.

Men seyde, dat de vijandt gemarcheert was naer̅ kant van Yperen, maer los.

Daer sittende, quam joff. Tondi naer haer apostill vragen; maer seyde haer dat de Con. geseght hadde, dat daerover eerst aen̅ Presid^t van̅ Crijchsraed wilde spreken.

Van Loon seyde, dat de L^t Cor. van der Mylen, van̅ artillerye, aen sijn een oogh blindt geworden was en̅ aen het ander groot peryckel liep. Maer was soo breedt niet.

30 Saterd.

Schoon weder, maer warm. Dronck weder choccolate voor mijn tent, daer Baersenburgh en̅ Feron mede waeren. Feron seyde, dat de soon van Pesters seer groot tot Moreau, Envoyé van Polen, was, en disponeerde, als hij wilde, van Moreau's koets en peerden; thoonde mij daer het Lardon, genaemt Quintessence de Nouvelles, daerin hij (hoewel sonder naem) daerover een veegh krijcht. Hij seyde, dat den oude Pesters seer dickwils conferentien savonts in̅ Raedcamer met Moreau had, den Raed dan niet vergaderende.

De Con. gaff mij naermidd. te schrijven, en savonts noch twee brieven van creden̅tie voor̅ Coronel Dompré, gesonden werdende aen̅ Feldmaerschalck Flemming en̅ aen de Graef Serclaes de Tilly.

Smerg., soo wij choccolate droncken, quam joff. Tondi weder aen̅ tent.

[p. 117]

De tijding continueerde van het slaen van de Fransche partij op̅ 27^en deser. Waeren omtrent de 800 sterck geweest en̅ was er niet een afgekomen, alle zijnde doot gebleven, gevangen of verdroncken, onder andere de Marquis de Hocquincourt, Cor. en Gouverneur van Peronne, doot; 356 waeren gevangen. Veel van̅ Officieren waeren de dames van seker Stift gaen besoecken.

31 Sond.

Smerg. naer̅ predicatie was bij de Con., die iets teeckende, maer veel meer naer de middagh.

De soon van neef Balfour, te Fleury gebleven, was bij mij.

Wierd gefourageert.