Journaal van 21 october 1688 tot 2 september 1696. Tweede deel

Junius.

1 Sond.

Smerg. waeren bij mij de raetsheer, eertijts fiscael, Rooseboom, die de Con. lestmael ontboden hadde.

Bidlo scheen veel beter gesint te wesen, als dese voorgaende dagen hem gesien hadden. Ging met Rooseboom smiddachs weder wegh, en seyde de Con. hem belast hadde

[p. 68]

te Brussel te blijven, ofte hem daer mochte van doen hebben; maer geloove het was om uyt de klaeuwen van het Hoff te blijven.

Bidlo seyde, dat den Envoyé Heemskerck sich met het koopen van actien, naer de maximen van van Beuningen, mede geruineert hadde.

Kreegh een brief van mijn vrouw, een van Tien en een van Keyser, die weder klaeghde over Tien sijn leugenachtich^t, die deser daghen tegen hem en mijn vrouw met vele leugens ontkendt had, dat hij niet geweest hadde op 't promotie-mael van eenen Swaenswijck, en̅ evenwel daernae door de mande viel, en̅ had mijn vrouw mij daervan, soo wel als van sijn werck van̅ 17^en Mey, niet geschreven.

Mijn vrouw schreef dat de Raetsheer Lier gesturven was, en Beuningen, heel sieck geweest zijnde, beter was en̅ op dese tijdt heel still.

Had oock een brief van broer Christiaen.

2 Maend.

Smerg. ten 8 ueren seyde mij Pieter, dat de Fransche vloot door de gecombineerde geslagen was, en̅ daernae Baersenburg en̅ andere met meerder particulariteiten, dat de Franschen de onse geattacqueert hebbende omtrent .......¹⁾, en hebbende de windt voor haer, deselve kort daernae gekeert was, en̅ de Franschen op de vlucht geslagen. Dat Russel schreef vier schepen van̅ vijandt te hebben sien opvliegen, en̅ dat, indien de windt bleef dienen, hij hoopte de geheele Fransche vloot te sullen konnen ruineren. Men meende daertoe apparentie te wesen, omdat men niet konde oordeelen, dat de Franschen sich konden retireren als naer Brest, daer sij verre van daen waeren. Dat maeckte groote vreughde en wenschten de luyden malkander overal geluck.

Savonts waeren 3 salvos met 't canon en musquetten geschoten.

1) Niet ingevuld.

[p. 69]

Was tweemael bij de Con., die savonts teeckende ordre om sanderen daegs te marcheren naer de abdije van Parck.

3 Dynsd.

Was smergens bij de Con., die mij een brief deed schrijven aen̅ H^r van Noortwijck, te Brussel zijnde, om, dewijl hij geschreven had dat sijn equippagie noch niet gereedt was, hij 50000 gl. tegen den volgenden dagh vooruyt senden soude, met convoy dat de Con. hem sond.

Reed daernae met mijn cales van̅ abdije van Bethlehem door Leuven, naer de abdije van Parck, een quartier uers buyten Leuven voorz. Had daer goedt logement, doch boven de Con. hooft; maer de peerden mosten camperen. Daer was een gerucht, als of de Con. van Vranckrijck uyt sijn leger terugh was gegaen, en aen Luxemburg het commando gelaten hadde.

Daeghs te voren was de Postm^r ......¹⁾ bij mij, en vertelde hoe hij in 't verleden jaer door̅ Franschen was aengesocht, om de Con. van Engel^t te vermoorden, door middel van grenaden, onder aen sijn stoel of tafel vast te maecken, of door vergiff; dat sij hem ......¹⁾ hadden gepresenteert. Dit geschiede te Versailles, daer hij seyde, dat le Duc de Duras met hem gesproken had, en dat hij de Con. dicht bij door een open deur gesien hadde, meenende hij, Duras, dat de beste wegh soude wesen door vergif. En dit is geweest daer Dijckvelt in̅ voorledene somer mij eens iets af seyde, sonder de man nochthans sijn naem te noemen.

Dicht bij Parck is een kerck, daer de genealogie van den Hertogh van Aerschot te sien is van Adam af tot op dese tijdt toe.

Dat de Con. van Vranckrijck uyt 't leger wegh was, had de Wilde hooren seggen van een man, wonende bij Gemblours, en̅ om sauvegardes komende.

1) Niet ingevuld.

1) Niet ingevuld.

[p. 70]

4 Woensd.

Bleven te Parck.

Was savonts heen en̅ weer bij de Con., deed een brief of twee toe. De Pr. van Waldec sat bij hem.

Smergens was eene Mad^lle Gage en haer ouder suster bij mij, over een saeck van prebenden, haer bij de Con. gegeven. Sij en haer suster kaeckten alle bey gelijck, en keven daerom wie dat spreken soude.

Smergens was noch bij mij eenen Frotté de Lignieres, in Vranckrijck onder de dioecese van Meaux Priester geweest, daernae van̅ religie geworden zijnde, had tegen m^r de Meaux geschreven. Wilde nu Officier wesen, hoewel nooyt gedient had, en seyde: ‘Qu'il n'avoit rien au monde que son espée et qu'il vouloit se faire tuer dans la bataille qui se donneroit samedy.’ Maer d^r Wickart quam mij van die Paep spreken, en̅ seyde van m^r Menard gehoort te hebben dat hij niet en docht, en̅ dat men van soo een bekeerde Paep de Con. hoorde te waerschouwen en̅ self wegh te senden.

5 Dond.

Reed smergens met mijn cales van Parck naer Meldert, een slecht dorpje. Logeerde in 't buys van̅ Con., toebehoorende een Edelman. In̅ Con. camer hingen eenighe schilderijen van geheele posturen, gekleedt gelijck men over 60 of 70 jaer gekleedt gong, seer vremdt der uytsiende. Het was er schricklijck vuyl. Ick sliep in̅ capel van 't huys, daer eenige stucken hongen, op̅ manier van Maubeuge en die meesters; in 't autaerstuck quam een vrouwe tronitje, seer schoon en̅ wel gedaen.

Mijn car quam eerst savonts ten 7 ueren.

Was een sware marsch en heet weder, en bleven ettelijcke soldaten doot.

6 Vrijd.

Marcheerde het leger van Meldert naer Leinsan. Ick ging met mijn cales door steile en moeylijcke wegen.

Keppel onderwegen voorbij mijn koets komende, seyde: daer is soo wat desorder daervoor. De Franschen hebben Namen ingenomen, het Casteel en̅ de stadt hebbende

[p. 71]

gisteren morgen gestormt met 20/m man; men meent dat er soo wat te doen geweest is, meenende van verraedt.

Hadden seer steyle en̅ door̅ steilte quade wegen.

De Con. gaf savonts geene ordres uyt tot de marsch, willende sijn desseynen, soo 't scheen, secreet houden.

Ick campeerde hier in mijn tent (geen gemack in huys wesende), in een seer groote boomgaerd, daer de grondt daertoe seer goedt was. Aeten oock in dien boomgaert in̅ naermiddagh al wat laet, en̅ savonts niet weder.

Men hoorde geen sekerheit van de belegering van Namen, hoewel daer nu op 4½ uer nae bij waeren; de eene seggende dat de stadt over was en̅ niet het Casteel, en̅ andere, dat het Casteel nogh hield, en̅ de stadt oock.

De Graef van Hoorn seyde, dat hij Lignieres in̅ boeyen geset hadde, omdat hem suspecteerde, hij telckens gesien zijnde rontom de artillerye te wandelen, en̅ sprekende seer insolent van Goulon. Het scheen of er met hem een halve streep door liep.

7 Saterd.

Stondt smerg. ten 2 ueren op, de Wilde mij geseght hebbende, dat de Con. dan mede soude opstaen, en̅ meende men dat er wel een bataille soude mogen voorvallen.

Praete smergens met Puisars, bij mij camperende.

De Con. koetsen reden omtrent 4^en uyt, ick die met vele andere volgende. Op de hoochte uyt de holle wegen buyten 't dorp komende, was daer ordre om niet voort te rijden; naer dat wel 2 ueren gewacht hadden, doe quam ordre om wederom naer 't dorp te keeren, de Coningh daer willende een luchtigh mael doen.

In 't wederom rijden quam de Prins van Vaudemont tegen, en̅ hem vragende wat het beduyde dat wij keerden, seyde niet anders in 't verbij rijden als: ‘Ils veulent allonger le temps,’ daer de meeningh niet wel van verstondt.

De Con. en̅ wij gegeten hebbende, reed hij weder uyt.

Naer̅ eten sliep wat in̅ koets.

[p. 72]

Joff. Tondi, van Maestricht, was bij mij met hare malle lamentatien. Was soo vervaeckt, dat daer schier assoupy en bedwelmt van was.

8 Sond.

Marcheerden smerg. ten 4 ueren van Lainsan naer Ville Poplie, ½ uer van Hannuye en̅ een olyck dorpje. De Con. was gelogeert in een vuyle cense¹⁾, staende een halve uere van 't riviertje de Mehaine.

De Franschen quamen met haer leger tegenover ons staen, en wierden eenighe schoten met canon over en̅ weder gedaen.

Ick campeerde weder in den boomgaerd van de voorz. cense.

Het regende dien dagh met buyen en tegen den avoudt vrij sterck, daerdoor de Mehaine wel een voet of twee opliep, en̅ al de morassen tusschen de vijandt en̅ ons soo nat en diep werden, dat men seyde dat geen cavallerie daer soude over konnen.

Praete met Dijckvelt in̅ boomgaert smergens. Seyde, dat de Con. savonts te voren geseght hadde, dat de Franschen geresolveert hadde te attacqueren, hoewel de meeste Generaels daer tegen waeren, uytgenomen de Keurvorst van Beyeren (daer nae seyde men oock den Hertogh van Wirtembergh). Dat de Prins van Vaudemont geseght hadde: ‘Qu'il ne falloit pas jetter le manche apres la coignée,’ houdende Namen als verloren.

De bagage en̅ wagens niet voor 6 ueren aenkomende, aeten wij in̅ voorz. boomgaerd in̅ lucht, werdende door den regen van tafel gejaeght, ick in mijn koets gaende sitten.

Op de marche seyde mij mijn knecht, de langhe Pieter, dat een weynigh achter ons de Graef van Hoorn hadde sien spreken met luyden die hem nieuws brochten, en dat haerluyden gesien had den hoedt omdraeyen, gel. over een goedt aenbrengen. De Graef van Hoorn korts daerop quam

1) d.i. pachthoeve.

[p. 73]

aen mijn koets en seyde, dat men de Con. ymant hadde sien senden aen̅ Prins van Waldeck, om hem te seggen dat in het leste gevecht de Franschen verloren hadden 52 schepen van oorlogh, daerover wij ons dan al te vroegh verheughden, die tijdinge niet seer seker zijnde, en geseght werdende, dat door een van̅ Spaensche Generaels gebracht was uyt eenighe brieven van Oostende en̅ daeromtrent.

De Con. reed ten 5 ueren uyt naer eene cense, daer alle de Generaels souden komen, om ordres te ontfangen tegen sanderen daeghs, tot het doen van̅ attaque, werdende ondertusschen bij al de regimenten brughetjes gemaeckt, om te gelijck te passeren. Dese cense wierd geheeten: ‘La cense de l'Empereur,’ en̅ was daer dicht bij een van die berghjes, dat begraefplaetsen van̅ Romeynen zijn, en diergelijcke eens vele gesien hebbe langs de Grande Chaussee, dewelcke hier oock langhs loopt.

Men sprack anders niet als van dese attacque en aenstaende bataille.

Savonts wierdt er niet gegeten, omdat laet gegeten hadden smidd.

De Con. had seer wel gesindt geweest en smiddachs gedroncken het goedt succes van̅ bataille aen la Forest en̅ andere.

9 Maend.

Smergens vroegh sprack met van Hill, die bij mij campeerde; die seyde dat met die stercken regen van savonts te voren den grooten yver tot de attacque verkoelt was.

De Con. gongh daerop uyt, willende maer weynigh volck bij hem hebben, en̅ soo daernae hoorde, had met de Graef van Solms alleen tot aen de Mehaigne wesen recognosceren.

Omtrent 9 ueren reed ick met d^r Wickard te peerd naer 't selve riviertje, en̅ sagen de Franschen haere tenten distinctelijck leggen langs haere linie, en̅ een van onse batterijen op eenigh volck van haer vier geven; men wist doen noch niet anders of het werck soude aengaen, en̅

[p. 74]

het volck, gelijck Cor. Cutts smidd. aen onse tafel seyde, was ongemeen geanimeert.

Ondertusschen quam daer noch geen ordre om over te gaen.

De Con. naer den eten ontbood mij, en vraegde mij waer ick logeerde, gevende mij voorts sijn brief aen de Raedpensionaris.

Kien in̅ camer blijvende, soo als de Con. daerop naer buyten gingh, vraeghde hem of het nu aengaen soude, dat hij heel verre wierp, als zijnde eene onmogelijckheit door het oploopen van̅ riviere en̅ het nat werden der morassen, - dat oock de Franschen stercker waeren als wij etc.

Ick schreef aen mijn vrouw, en was door het continueel vroegh opstaen soo vervaeckt, dat mij de pen telcke mael uyt de handt wilde vallen. Gingh daerop op mijn bedde leggen en̅ sliep tot 8 ueren, gaen̅ doen eten.

Tegen den avont begon het weder argher te worden met regenen en̅ waeyen, en̅ snachts daeraen soo seer, dat ick daervan wacker wierd, en vond eenige pennen van mijn tent uytgewaeydt, en̅ sagh mijne tafel naest het bedde omverre vallen.

10 Dynsd.

Die sware storm en regen continueerde voormidd., en seyde men dat in het leger alle de tenten waeren omverre gewaeyt, en een soetelaers tent van̅ eene linie tot de andere. D^r Wickart quam smergens en̅ seyde, dat sijn gansche bed slick-nat geworden was, en sijn eene schoe vol water gedropen. Dat m^r Menard, met hem in eene tent zijnde, beginselen van een koorts hadde.

De Coningh att smiddachs tot de Prins van Vaudemont, en ick met andere aen sijn tafel.

Naer̅ eten Keppel een banck van bassette opsettende, speelde een half uer mede en won omtrent een guiny.

Het quade weder van daeghs te voren continueerde noch all, en̅, als geseght, quam er dan regen, dan stercke windt en dan weder voor een weynigh sonneschijn.

[p. 75]

De soldaten seyden, dat Lutzenburg dat weder maeckte door sijn duyvels-kunsten.

11 Woensd.

Smergens waeren van Hill en̅ ....¹⁾ in mijn tent, en̅ praeten daer tot 12 ueren toe; de Con. gingh smergens niet uyt.

Het weder was noch al met regen en windt, maer niet soo vehement als gisteren.

Kort naer de middagh bracht mij de Wilde gedruckte brieven van 't succes der laetste bataille ter zee. De Con. had smiddaghs geseght, dat er 38 capitale schepen van̅ Franschen geruineert waeren; daeronder waeren dat van̅ Admirael Tourville en̅ den Viceadmirael .....¹⁾, beyde van over de hondert stucken. Dat wel 150 transportschepen, sullende gedient hebben tot de landinge in Engel^t, mede verbrandt waeren. Dat King James weynigh tijdts te voren op 't schip van Tourville geweest was.

Dijckveldt seyde, dat advisen hadde van Parijs, van dat daer een groote consternatie was, en̅ scharpe ordres van daervan niet te spreken.

Twee Fransche ruyters quamen met haer peerden deserteren, en namse la Forest terstont onder sijn regiment aen, gevende haer geldt op de handt.

Van Hill vertelde smergens veel van̅ vrijagie van de jonghe Meester met de weduwe van van Peer. Dat die van Peer seer gierich zijnde, Meester seer had aengehaelt om hem sijn geldt af te winnen, spelende hij heel qualijck. Dat hij hem daertoe in sijn huys gelogeert had, en̅ somtijts daer gelaeten bij sijn vrouw, als hij self van huys ging. Dat Meester ondertusschen seer naeuwe kennis met de vrouw gemaeckt hadde, van Peer onbequaem zijnde om haer te contenteren, door oude sieckten van pockjes etc. Dat, van Peer doot zijnde en sijluyden willende met malkander trouwen, men het haer seer hadde afgeraden en haer

1) Niet ingevuld.

1) Niet ingevuld.

[p. 76]

huwelijck genoeghsaem claer gemaeckt met eenen Tijssens, maer dat die op een mergen een paer horens met een pasquil voor sijn deur geset waeren, en̅ dat huwelijck soo achter gebleven, waernaer sij weer haer met Meester vast maeckte en eyndelijck met hem wech liep.

12 Dond.

Was noch al weder als gisteren, maer niet al even soo koud.

Kreegh het slot tot alle deuren, daer soo dickwils aen mijn vrouw om geschreven had.

Schreef aen haer, verwondert zijnde dat van haer niet en hadde ontfangen zedert haer brief van̅ 2^en Juny.

Naermiddagh kreegh schrijven van haer van̅ 6. deser.

Naermidd. was 's Gravemoer bij mij een tijdtlang, en dronck met hem een fles vin de Champagne, daervan der dien morgen 12 gekocht had van een soetelaer, Clairet genaemt. Hij meende dat wij hier wel eenighe tijdt noch souden mogen leggen, omdat, ons keerende naer de eene wegh of de andere, Luyck of Brussel souden geëxposeert wesen. Seyde met eenigh chagrin, dat hij hier in 't leger een seer gerust leven had, de Con. hem niet accablerende met sijn werck, maer daertoe Top meest gebruyckende. Dat men de nacht voor̅ dagh, dat wij hier quamen, hadde moeten ruyterije en dragonders vooruyt senden, om eenige dorpen over de Mehaigne te besetten, eer de Franschen daerin waeren.

In de Courante stond, dat de gewesene Fiscael Kievit doot was.

Twee dagen geleden kreegh notificatie van̅ doot van̅ Predic^t Tilenus.

13 Vrijd.

Smergens was Ginckel bij mij, over een Acte om sijn tractem^ten van dit jaer uyt de legerlasten betaelt te hebben. Daernae Dijckvelt, sittende al langh.

Kreegh brieven van mijn vrouw, seyde in acht dagen geen klachten van Tien gehadt te hebben.

Van Loon seyde, dat Angibeau en S^r Martins Lame

[p. 77]

met noch een anderen, over de medicamenten in Yrlandt geweest zijnde, lustigh mede gestolen had, en̅ de Graef van Solms dreygde hem te willen doen hangen.

Wandelde savonts wat naer̅ kerck en daernae noch wat met de jongste Chaplain̅e.

Het begon beter en warmer weder te worden naer al de koude, stormen en regen, die tot hiertoe gehadt hadden.

14 Saterd.

Smerg. was Dijckvelt een tijdtlangh bij mij, en̅ gingh met hem eten op een cense, daer hij logeerde, wat aen dese zijde Hannuye. Daer att niemant vremts meer als Scheel, Envoyé van Denemarcken in 't leger, die Dijckvelt seyde een Fransgesinde te wesen.

Thuys komende seyde mij de Wilde, dat gehoort had dat de Franschen daechs te voren noch gestormt hadden op het werck van Koehoorn, voor Namen, en̅ daer 300 man voor verloren hadde. Ginckel hadde aen Moer laten seggen, dat van 2500 gehoort hadde.

Moer quam sachtermidd. noch bij mij, en̅ sprack al weder van mij sanderen daeghs te gast te hebben. Suspecte invitatien.

Seyde, dat het spijtigh soude wesen dat wij Namen soo voor onse neus souden moeten laten nemen, maer dat, soo wij de Franschen niet eene marsch konden afwinnen, daer niet soude te doen wesen.

Dijckvelt seyde, dat er aen̅ amours van̅ R.P. Fagel met Sas sijn dochter iets aen geweest was, en̅ dat hij daeraf wist.

Was heel schoon en warm weder, met de nieuwe maen beginnende.

15 Sond.

Smergens waeren van Borselen en̅ Baersenburg bij mij, en bleven al te lang.

De Con. was smergens bij de Prins van Waldeck, heel niet wel zijnde. Hadde daeghs te voren een opstoppinge van water gehadt.

Naermiddagh was 's Gravemoer bij mij, praetende noch al van dat men eer over de Mehaigne hadde behooren te

[p. 78]

gaen, eer de vijandt de posten in de twee dorpen tegen ons over gevat hadde.

Smergens wierd groote Crijchsraedt gehouden, en̅ daer met de meeste of meest alle de stemmen verstaen, dat Namen te ontsetten niet doenlijck was, en̅ niet raetsaem 't selve te tenteren.

2 Fransche Cap^en, bij hazard gevangen bekomen, hadden geseght, dat in 't Fransche leger voor Namen ordre gegeven was, alle de bagagie over de Sambre te doen.

16 Maend.

Was weder los, buyachtigh en̅ nat weder.

Naermiddagh was bij de Con., die mij eenighe brieven te schrijven gaff, en̅ maeckte sijn tafel schoon van̅ papieren, gelijck hij gewent was te doen, als in 't sin hadde te marcheren, sonder dat men nochtans daarvan hoorde als savonts, soo wij aen tafel gingen, wanneer m^r Hill mij seyde dat men de volgende mergen marcheerde.

Naermidd. waeren 's Gravemoer en̅ Rijswijck bij mij, Moer mij vragende om een fles vin de Champagne, die haer gaff. Vertelde haer dat daeghs te voren de Wilde mij geseght had, dat een vent in̅ Haegh, die Secretaris geweest was van Sidney, aldaer uytgestrooyt had, dat daer een groot gevecht geweest was tusschen de Franschen en̅ ons; dat wij geslagen waeren en̅ de Coningh gevangen; dat dat een groote ontsteltenis gemaeckt hadde, maer dat de leugen ontdeckt zijnde, de justitie hem had doen gevangen setten en̅ vervolgens aen Myl. Dursley doen overleveren, die hem doen afsmeren hadde en̅ uyt sijn huys doen jagen; dat daerop de justitie hem weder had doen vastsetten, en̅ dat hij wellicht een geesseling soude krijgen. 's Gravemoer reeckende uyt, dat dese man was de man van m^rs Plot, te Londen, die bij Chidley¹⁾, als hij Envoyé was in̅ Haegh, voor Secretaris gedient had, en̅ die hem genomen had, omdat hij een fraey wijff hadde. Moer seyde,

1) elders Chudly.

[p. 79]

dat hij mede seer naeuwe kennis aen haer gehadt hadde, en̅ Rijswijck confirmeerde het.

De Con. teeckende, voor dat naermidd. uytging, een heel deel dingen.

De ordre van̅ marsch wierd geschreven.

17 Dynsd.

Stondt over 2^en op, en marcheerde het leger van Ville Poplie tot Ramelies, in quaedt en regenachtigh weer, De vijandt marcheerde op deselve tijdt.

Dit dorp was door de Franschen geheel verbrandt, en was daer schier niet een huys in overende, behalven dat daer de Con. logeerde.

Had mijn tent in een camp, daer groote moeyte hadde om in te komen, door de beestigheit van mijn coetsier, die mijn cales soo vast in̅ passage gemaeckt hadde, dat vier menschen moeyte hadden om er die uyt te krijgen.

Soo als mijn tent opgeset wierd, seyde mij Beaubuisson, dat bij de Keurvorst van Beyeren geweest was, die brieven aen̅ Con. sondt, waerbij hem geschreven wierd, dat Groot Waradin met capitulatie aen̅ Keyser was overgegaen.

Mylord Monmouth att smiddachs met ons.

De Con. reed uyt savonts omtrent 7 ueren.

18 Woensd.

Smergens was de Gn̅ael Majoor Zobel bij mij, om een brief van hem aen̅ Raedt van State.

Schreef oock een brief voor de L^t Gn̅ael Testau, om die charge bij ons te bedienen in plaets van̅ L^t Gn̅ael Delwich, onlangs gequitteert hebbende.

Het regende van smergens af noch seer hard, maer met buyen, maer hield ten 2 ueren op.

De vijandt was met 6 esquadrons naer ons genadert; Athlone en̅ Ouwerkerck waeren die gaen recognosceeren en̅ vonden achter een hooghte noch een groot corps staen.

Savonts wierd geen ordre gegeven tot de marsch, maer verboden sanderen daeghs te fourageren.

19 Dond.

In de voorgaende nacht quam een geraes omtrent mijn tent, gelijck van een alarm; van Hill, die

[p. 80]

dicht bij mijn campeerde, en̅ daer ick aen riep, selff seggende: daer is alarm; maer een oogenblick daernae was het weder alles still, en̅ men seyde van een vrouw gekomen was, die men iets hadde ontnomen.

Men seyde, dat de vijandt dynsdachs eene attacque op 't Casteel gedaen hadde, daer hij 900 man verloren hadde.

Was noch all seer koudt en̅ regenachtich weder.

Was op 't Hoff, op 't seggen van de Wilde dat de Con. mij ontboden, maer hij, hebbende de Graef van Solms bij hem, liet mij seggen, dat mij niet ontboden hadde.

Daer quam een geck van een Engelsman bij hem, seggende dat hij van Godt aen hem gesonden was, om hem te seggen dat hij sijn leger debanderen soude etc.

20 Vrijd.

Kreegh smergens brieven van mijn vrouw en̅ van Keyser twee, hij in̅ eerste schrijvende, dat Tien hem begon tot beterschap te setten, en̅ in̅ andere weder klagende, dat hij tot 12 en 1 ueren uytbleef en̅ half droncken thuys quam. Had oock een brief van hem self. Dese klachten quelden mij seer, gelijck oock mijn goede vrouw, die sprack van self bij hem te Leyden te blijven, om op hem te passen.

Savonts was aen 't Hoff, daer die malle Engelsman weder voor de deur stondt met sijn knecht, die seyde, dat sijn meester a marchant was.

De Con. schreef aen Belmonte om te procureren ordre aen̅ Keurvorst van Beyeren, om de Celsche trouppen in dienst te houden.

Omtrent ½ sessen quam Dijckvelt bij mij over den brief, en sat noch wel een uer, en̅ droncken een fless cyder van 't Hoff.

Soo savonts met Baersenburg voor mijn tent stond, quam yemant voorbij, seggende dat de heele Fransche linie, die voor ons stondt, in marsch was, naer̅ kant van Namen marcherende. Dat ons mede wel soude konnen doen decamperen.

[p. 81]

Sprack aen Ireton, om te weten of de Gouverneur van sijn neef Tolley der niet een voor Tien soude weten, daerover hij aennam met hem te spreken.

21 Saterd.

Smergens was Baersenburgh bij mij.

De Con. liet mij haelen, teeckende en̅ gaf mij te doen. Naermidd. teeckende de dingen die geordonneert had.

Dijckvelt schreef een brief in mijn tent en praete een tijdt langh.

Omtrent half 5 quam de Graef van Hoorn aen mijn tent en̅ seyde, dat men sanderen daeghs soude marcheren, Oblay seggende, dat wij souden komen omtrent Sombref.

In de nae-nacht voorgaende viel der seer stercke regen met vlagen, en̅ had de grondt nooyt noch niet soo nat gesien.

Sagh joff. Tondi weer verbij mijn tent gaen, met een jonghman bij haer, met een roode juste-au-corps aen.

22 Sond.

Stondt over tweeën op.

Marcheerden omtrent half vijven van Ramillies door Perrewijs naer Sombref, laetende Giblours of Gemblours wat aen̅ slinckerhandt leggen. Reden door Perué, dat een redelijck groote plaets of vleck is (eertijts Perviciacum genaemt geweest zijnde); maer was omtrent 3 weken geleden tot de grondt toe afgebrandt door de Franschen.

De Con. logeerde bij Sombref, op het huys van̅ Comte de la Motterie, seer vuyl en stinckende zijnde van̅ boeren, die daerin gerefugieert waeren, daerom dat ick in een langhe en fraeye laen van seer hooghe ypen mijn tent dede opsetten.

Onderwegen quam Baersenburg aen mijn koets, vragende of ick de goede tijdinge al gehoort had, van dat de vijandt gisteren Namen verlaten hadde, en̅ dat het huys, genaemt la Maison du Diable, was gedaen springen, sonder dat men wist hoe, en̅ dat de vijandt over de Sambre geweken was, dat dit aen̅ Con. door ......¹⁾ soude geseght

1) Niet ingevuld.

[p. 82]

wesen. Dit seyde hij langs heel de marche al voort, en̅ d^r Wickart daer seer in verheught wesende, quam bij mij in̅ koets, en verblijde hem al te vroegh daerin, want als bij de Con. quartier quamen, quam hij pardon van sijn lichtgeloovich^t vragen, seggende, de tijdinge van Cor. Lawder gehoort te hebben.

Een half uer van Sombref sagen wij de tenten van̅ Franschen een groot half uer van ons staen, aen̅ overzijde van het riviertje of de beeck ......¹⁾, dat door Gemblours loopt.

Savonts quam de Postm^r van der Poel uyt den Briel mij hoetelen over sijn questie met Beuckelaer.

Praete onderwegen met de Graef van Hoorn.

Daer quam eenigh embarras op̅ wegh, doordien de bagagie van̅ Brandenburghsche trouppen de route van ons Hollantsche artillerye gecouppeert hadde.

De marsch was seer langh, en̅ was 1 ueren eer in 't quartier quamen, de Con. bagagewagens eerst ten 6 ueren.

1) Niet ingevuld.

23 Maend.

Smergens was Noyelle bij mij, om een brief voor hem aen Schuylenburg. Naermidd. was joff. Tondi bij mij, praete of half mal was.

Tegen den avondt quam Dijckvelt, die op sijn versoeck een tafel buyten de tent liet setten, om aen te schrijven, en sat hij daer wel een uer of anderhalf aen. Schreef apparent aen̅ Raedtpension^s, dat het fort van Koehoorn, voor Namen, met capitulatie aen̅ Franschen was overgegaen, 't welck men eerst den volgonden dach hoorde.

De Con. was laet uyt, en̅ wierdt de ordre eerst gegeven om te schrijven tot de marche van sanderen daeghs naer negenen. 's Gravemoer was oock bij mij.

24 Dynsd.

Marcheerden van Sombref naer Melé, ruym anderhalf uer ver; passeerden over de plaines van Fleru, en̅ sagh daer noch al de beenen leggen van doode peerden,

[p. 83]

en eenighe plaetsen, daer onder de aerde lichamen van menschen schenen te leggen.

Hulst seyde mij, dat smergens een Spaensche Capitein, van Namen komende, aen̅ Con. geseght hadde, dat het fort van Koehorn over was, en̅ dat de .. Bimont de chamade hadde doen slaen aen̅ zijde, daer het niet geattacqueert was geweest, hetselfde gedaen hebbende doen de stadt overgingh. Men seyde evenwel dat de Con., smiddachs te Melé komende, wel gesint geweest was.

Gisteren schreef aen mijn vrouw.

Logeerde te Melé in een huys, niet verr van̅ voorpoort van 't Casteel, op een hooghte leggende, daer een fraey gesight was. Het jaer te voren had in een camer, niet verr van̅ stal gelogeert, daer Jan Verhaest seyde, dat nu siecke kinderen in waeren.

Was warm en̅ seer schoon weder. Portland arriveerde uyt Engelant.

25 Woensd.

Smergens was Baersenburg bij mij.

In de leste brief van mijn vrouw schrijft sij, dat suster van Nieuwerkerck bij 't Hoff soo veel te weegh gebracht had, dat sij Reinier weder had mogen vast setten, dat nu licht voor all sijn leven wesen soude, zijnde daer geen hoop van beterschap; dat hij had willen trouwen met een pachters dochter van Rotterdam, de grootste canaille van de werelt.

Sliep smergens tot over thienen, zijnde seer vaeckerigh te bedde gaen, omdat smergens te voren ten 2 ueren was op geweest, en̅ niet tzedert hadde geslapen.

Naermiddagh was een uer of anderhalf op 't Hoff in̅ antichambre, daer het krielde van volck. Sat lang en praete met Dijckvelt. Het regende een tijdt langh, daerom niet konde naer huys gaen.

Men hoorde dat ons garnisoen uit 't fort van Koehoorn, volgens de capitulatie, eenj groote wech gedwongen was om te marcheren.

[p. 84]

26 Dond.

Smergens was Baersenburgh bij mij. Seyde, dat hij Barnwall sien staen had op̅ brugh van 't huys, daer de Con. logeerde, en̅ dat hij, hem siende, sijn aensicht staegh met sijn handt bedeckt had. Dat hij het aen̅ Con. en̅ aen Myl. Portland geseght hadde.

De Wilde seyde mij, dat er smergens op de fourageringh peerden genomen waeren van 's Gravemoer onder andere en van Obdam etc. Dat de Ritm^r Stern de eerste gecommandeert hadde.

Sond aen van Merlen, die mij geschreven had dat sieck en sonder geldt was te Brussel, ten huyse van sekere Chirurgienne, die hem, bij faute van credit, in 't hospitael wilde doen brengen, 30 gl. Schreef dat Hoefnagel geseght had, dat op sijn versoeck van assistentie niet wilde doen.

27 Vrijd.

Baersenburg smergens weder bij mij komende met sijne gewoonlijcke vrijmoedigheit, seyde, dat de Con. smergens gelachen hadde om de Generaels, die haer peerden op de fourageringe vooruyt gesonden hadden, en̅ particulierlijck 's Gravemoer, die hem self geseght hadde, dat hij voor 5 a 6 dagen fouragie in voorraedt hadde. Men hoorde dat de wagens en bagagie, naer Hasselt gesonden, maendagh toekomende weder bij 't leger souden komen.

Kreegh een brief van mijn vrouw en een van broer Christiaen, aengaende een Precepteur voor Tien, dat een neef was van m^r Spanheim, en̅ genaemt Toussain; was in 't leger en̅ soude mij daer komen spreken. Was aen Carré gerecommandeert door eenen m^r de Monroy, een̅ man van qualiteyt.

Naermidd. was joff. Tondi bij mij.

28 Salerd.

Smergens was Meester bij mij, om een brief van voorschrijven van̅ Con. aen̅ Raedt van State.

Smergens vroegh had men op 't Casteel te Namen sterck hooren schieten.

Sagh een man op een wagen leggende, met 6 of 8 ruyters geescorteert, op 't Casteel naer binnen brengen. Men

[p. 85]

seyde, dat hij met 50 of 60 andere een Casteel geattacq^t had, om het te plunderen. Dat hij met noch een ander daer geopiniatreert had als de rest was gaen loopen, uyt vrees van geattrappeert te werden, en̅ dat hij endelijck door̅ schouder geschoten was en̅ alleen gevangen.

Naermidd. quam Golstein en̅ de tweede soon van Ginckel (nu H^r van Middachten genoemt werdende) bij mij, en korts daernae Baersenburg, komende van Charleroy, daer hij hem tot de Bar. de Heyde heel droncken gedroncken had, en viel bijkans van sijn peerd als hij heen reed.

Smergens vroegh wierd te Namen seer sterck geschoten.

Smergens was Meester bij mij, om een brief van recommandatie aen̅ Raedt van State voor hem.

Men seyde, dat de Graef van Auvergne aen Opdam sijn stalmeester, op̅ voorz. foerageringe genomen, wederom gesonden had, maer de peerden gehouden.

29 Sond.

Korts naer den eten seyde mij Salomon, dat de Franschen met 3000 peerden achter onse wagens van̅ Demer komende waeren.

De Con. reed omtrent 4 ueren naer de lincker vleugel, en̅ wierd een groot detachement gecommandeert onder Eppinger, om haer tegen te gaen.

Naermidd. seyde mij de Wilde, gehoort te hebben van van Leeuwen, Secretaris van m^r Portlandt, deselve brieven hadde van Myl. Nottingham, dat in̅ laetste storm 7 oorlogh-schepen van̅ Franschen, naer de slagh te Brest willende binnen loopen, bij gebreck van touwen niet en hadden gekonnen en̅ vergaen waeren.

30 Maend.

Smergens was besigh met schrijven aen mijn vrouw, broer Christiaen en̅ neef Hoefnagel, hebbende een brief gekregen van van Merlen, daerin mij bedanckt voor̅ 30 guld., die hem gesonden hadde, en versocht noch 70 daer bij, specificerende waertoe die van doen hadde.

De Wilde seyde mij, soo van̅ jongen Isac spraken, dat het een recht hoere-loopertje was, en̅ als ick van sijn

[p. 86]

sieckte sprack seyde, dat men meende dat het pocken waeren, en̅ dat men daer van Loon en̅ ......¹⁾ eens naer vragen konde. Dat hij niet seer sieck most wesen, want dat hem had sien sitten in het tentje van Maritje, het hoender-meisje.

Van Hill seyde smidd., dat gehoort hadde dat de Contrescarp van 't Casteel van Namen gisteren genomen was met verlies van omtrent 200 man. De voorgaende nacht quam de grove bagage van achter den Demer weder in 't leger.

1) Niet ingevuld.