Oeuvres complètes. Tome XXII. Supplément à la correspondance. Varia. Biographie. Catalogue de vente

1688.

Manuscrit F, feuille collée sur la p. 319. 1688 Jan. Rotterdamsche Tooren recht geset¹⁵⁾.

15) Huygens parle sans doute du redressement de la tour de Rotterdam qui eut lieu en 1651-1655. Il s'agit de la tour de la cathédrale S. Laurens (détruite en 1940). A.J. van der Aa dans son ‘Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden’ (T. IX de 1847, p. 687) dit à ce propos: ‘In het jaar 1449 werden de fundamenten tot den toren geheid [voyez sur le verbe “heien” (ou “heijen”) la l. 2 d'en bas de la p. 89 de notre T. XIX]..In het jaar 1645..deed een westelijke storm [den toren] ruim een el naar het noordoosten overzakken..Door den bouwkundige Nic. Jer. Persoons werd toen het reusachtige plan gevormd om de fundamenten te ontblooten, waermede men in het jaer 1651 eenen aanvang maakte, door de oude fundeerplaten en masten, welke geheel vergaan waren te ondersteunen en vervolgens in den omtrek vier of vijf honderd greinen palen tot op het welzand te heijen; deze met zware kespen te vereenigen, hierop het nieuwe fundament te leggen en vervolgens de buitenmuren door zware beren te versterken, waarna men...toen alles van onderen degelijk verzorgd was, ter verbazing van de geheele wereld, den toren weder drie en een halven voet van het Noordoosten naar het Zuidwesten overwond en hem dus weder lijnregt in zijne vorige houding zette. Dit kunststuk werd tusschen 1651 en 1655 ten uitvoer gebracht’.

[p. 307]

Rust niet meer op het oude heywerck maer op 't nieuwe dat rondom geslagen is. Verschoof wel 8 duijm van sijn plaets, dit uyt van Swieten d'architect.

Geloof dan dat de manier dese geweest is. Eerst rondom breed en sterck geheijt. dan geschoort in A van ter syden dat niet konde verder en sacken. dan allenghs de

[p. 308]

aerde in B uytgegraven tusschen t nieuwe en oude heywerck, waer door al de palen van 't oude heijwerck ietwes overvielen naer B en dit dede den tooren de 8 duym verschuyven. daer nae doe den tooren soo weer recht geworden was, met balcken CC geschoort onder d'aerde, en voort rondom tegen 't nieuwe heywerck aen, op 't welck hij nu voornamentlyck rust.

Voyez aussi sur la tour de Rotterdam l'année 1692.

Nous ne croyons pas méfaire en insérant ici une reproduction du dessin d'un pont de Rotterdam par Huygens, Brugge tot Rotterdam, d'après la f. 97 des Chartae mechanicae, quoique la date de ce dessin (lavis) nous soit inconnue.

Manuscrit F, p. 320,

27 mars 1688. Escalier a vis autour d'un mast ou gros arbre qui se soustient en l'air sans autre appuij.

Manuscrit F, p. 328 (la date Nov. 88 à la p. 327).

Sicut sub aquis positi vocem in aere clamantium exaudire possunt, licet in aqua nulli pori sint aerem transmittentes, ita lux vitrum penetrare potest etiamsi nulla hic sint foramina. Sufficit ut corpusculis accumulatis constet. Namque ita compositum eodemmodo ac materia coelestis lucem transmittit, nec aliter quam in globulorum aequalium serie percusso primo, ultimus movetur et quidem solus avellitur.

Comparez les. p. 395 et 481 du T. XIX, appartenant au ‘Traité de la Lumière’, publié en 1690.