Oeuvres complètes. Tome XVII. L'horloge à pendule 1656-1666
(1932)–Christiaan Huygens– Auteursrecht onbekend
[pagina 183]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
V.Ga naar voetnoot1)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 184]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
pendiculorum longitudo 7 pollicis. Horum reciprocationes ita componebantur ut simul semper accederent ad se mutuo ac simul recederent; alia ratione ire coactae non manebant sed illuc ultro revertebantur, ac deinde invariatae permanebant. Die igitur 22 febr. inverti horologium utrumque ut indices converterentur ad se mutuo, quo facto non diu mansit consensus sed praevertit nonnihil horologium A idque continenter donec ad priorem situm utraque reduxissem. Vesperi removi B 4 pedibus ab A, atque ita disposui ut latus horologij B spectaret faciem anteriorem horologij A. Mane post exactas 10½ horas, inveni A praecedere B sed non totis duobus secundis scrupulis. 23. Inde paulo acceleravi perpendiculum horologij B. et vidi non multo post ad concordiam denuo redire pendula, non quidem uti simul sonarent, sed permixtis ictibus atque ita mansere per totum diem, sed circa 9 vesp. paulum praecessit tandem B, hoc est dimidia oscillationis parte. Fortasse frigidior sub vesperam aer concordiam rupit, nam in tanta distantia minimo eam turbari non mirum. latus horologij B spectabat faciem A. Hora 10½ vesp. hujus diei 23 febr. utrumque horologium ad priorem locum reposui, quae ad concordiam sicut saepe ante redierunt continuò, ictibus contrario motu ut prius sibi respondentibus. 24. Hora 9. mat. perfectissime in concordia perstitisse reperta sunt. 24. Tum leniter faciem anteriorem horologij A converti ad latus B. quo facto non diu duravit concordia sed B praecessit, idque continenter donec reponeretur ut ante. Deinde removi a se mutuo horologia sesquipedali intervallo circiter cum prius tantum 2 pollices distarent: ac tunc ad horae vel 2 horarum spatium motu intermixto permanserunt, sed ab inde rursus ad concordiam ictuum consonantium reversa sunt, sicuti fuerant in minori distantiâ. Hora 3 pomer. asserem quadratum bipedalem interposui inter horologia, qui commeatum aeris impediret, idque inferiori quidem parte faciebat, at superne semipede circiter horologia extabant, sed ibi motus, siquis est, minimus est. Nihilo vero secius concordare uti prius perrexerunt. 25. Cum vespera praecedenti aliam tabulam tripedalem quadratam interposuissem pollicis fere crassitudine, qua alterum horologium alteri plane abscondebatur, inveni | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 185]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
nihilominus hoc mane, per totam noctem utraque concordansse consonantibus ut ante ictibus; atque ita perstitisse ad usque horam 6 vespertinam, quando horologium B vitio majoris catenae substitit. Sublato impedimento, cum fecissem ut permixtis ictibus inciperent, post semihorae moram ad consonantiam rediere atque ita permansere donec hora 11 experiendi gratia intervallo 12 pedum alterum ab altero removi. 26. Hora 9½ mat. horologium B 5 secundis praecedere inveni, unde apparuit quantum sympathia (per aeris moti communicationem ut videtur) ante potuissetGa naar voetnoot1). 27. Retardavi horologium B quo melius inter se convenient manente eâdem 12 pedum distantia, sed non vacavit diu adesse. Hora 9 vesp. accuratius inter se illa composui. 28. Hora 9 mat. horologium A vix uno secundo praecedere inveni; incedebantque permixtis ictibus, atque ita eodem tenore mansere usque ad 6tam vesp. Horam 6½ simul sonabant, praeoccupante B istam semivibrationem. Dubito an consonantia illa 9 horarum contigerit absque adjumento sympathiae, sed quae mutationi aeris sub vesperam resistere non potuerit, qui multo minus frigebat, cessante gelu quod triduo duraverat. Cum autem prius praecesserit A postea vero B non possunt accuratius inter se aptari. Mart. 1. Hora 10 mat. praecedebat A tribus secundis. [Fig. 76.]
[Fig. 77.]
Utrique horologio pro fulcro erant sedes duae [Fig. 76] quarum exiguus ac plane invisibilis motus pendulorum agitatione excitatus sympathiae praedictae causa fuit, | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 186]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
coegitque illa ut adversis ictibus Temper consonarentGa naar voetnoot1). Unumquodque enim pendulum tunc cum per cathetum transit maxima vi fulcra secum trahit. Unde si pendulum B sit in BD catheto [Fig. 77] cum A tantum est in AC, moveatur autem B sinistram versus et A dextram versus, punctum suspensionis A sinistram versus impellitur unde acceleratur vibratio penduli A. Et rursus B transijt ad BE quando A est in catheto AF, unde tunc dextrorsum impellitur suspensio B, ideoque retardatur vibratio penduli B. Rursus B pervenit ad cathetum BD quando A est in AG, unde dextrorsum traditur suspensio A, ideoque acceleratur vibratio penduli A. Rursus B est in BK, quando A redijt ad cathetum AF, unde sinistrorsum trahitur suspensio B, ac proinde retardatur vibratio penduli B. Atque ita cum retardetur semper vibratio penduli B, acceleretur autem A, necesse est ut brevi adversis ictibus consonent, hoc est ut simul ferantur A dextrorsum et B sinistrorsum, et contra. Neque tunc ab ea cousonantia recedere possunt quia continuo eadem de causa eodem rediguntur. Et tunc quidem absque ullo fere motu manere fulcra manifestum est, sed si turbari vel minimum incipiat concordia, tunc minimo motu fulcrorum restituitur, qui quidem motus sensibus percipi nequit, ideoque errori causam dedisse mirandum non estGa naar voetnoot2).
|
|