Oeuvres complètes. Tome XIII. Dioptrique

[p. 235]

Appendice I¹⁾
Au deuxième livre du ‘Tractatus de refractione et telescopiis’.
[1652.]

Propositio.

Per foramen minimum intuenti, quae prius vel ratione distantiae, vel ob interpositas lentes, confusa cernebantur, distincta apparebunt, etsi minus lucida; quae vero distincta cernebantur ita videri perseverabunt, eademque qua prius magnitudine ac situ.

Manifestum est ex superioribus confusam visionem non aliunde fieri quam quod radij ab uno visibilis rei puncto ad oculum feruntur, sive simpliciter id fiat, sive trajectis quibusvis lentibus, ad unum rursus retiformis punctum non conveniant, sed alij alio loco sistantur. Quod si jam pupilla eousque arctari intelligatur, ut quasi unius puncti rationem habeat; vel si lamina minimo foramine pertusa ante oculum apponatur, liquet hoc pacto tantum uni veluti radiorum, qui a singulis punctis innumeri alioqui ad pupillam feruntur, transitum concedi, qui proinde in uno tantum retiformis puncto locum ejus unde emissus est puncti signare queat. Ex quo distincta visio sequatur necesse est. Minus lucidam vero fore hinc manifestum est, quod cum antea tot radij, quod a visibilis puncto pupillam intrabant, ejus puncti imaginem in fundo oculi illustrarent, nunc paucissimus ac veluti unus tantum eorum radiorum oculum ingrediatur.

Ad alteram porro propositionis partem demonstrandam repetatur figura ad oculi

1) Cet Appendice nous fait connaître la rédaction primitive du début du deuxième Livre, telle qu'on la retrouve aux p. 42 et 43 de la copie de Niquet.

[p. 236]

explicationem superius descripta¹⁾. Quum igitur distincta visio ponatur fieri, ad quam requiritur ut radij omnes qui a punctis singulis rei visae, ut H, G, I, ad oculum promanant, sive per aerem tantum, sive per quaslibet lentes transierint, ad totidem rursus puncta in fundo oculi colligantur, ut L, E, K; clarum est, quod si opposito ad oculum exili foramine, tantum unus veluti a singulis punctis radius admittatur, is nihilominus eodem quo prius loco in fundum oculi incidens, punctum unde effluxit, etsi minus dilucide, ibi pinget. Quare nec magnitudinem nec situm rei visae quicquam immutatum iri constat, sed eodem modo sese habitura atque antea cum sine interposita lamina libere ad oculum radij deferebantur.

Quando igitur in sequentibus ad ineundam apparentis ac verae magnitudinis rationem, instar puncti oculum esse statuemus recte procedere eas demonstrationes ex his manifestum erit, cum nihil intersit, quantum ad perceptarum imaginum magnitudinem an ad puncti exilitatem oculi apertura reducta sit an tota, ut solet, pateat.

Quando autem apparentem rei trans lentes visae magnitudinem ijs quoque casibus definivisse inveniemus, quibus distincta visio non contingit, tum quod primo loco hic ostensum fuit, in mentem revocetur, nempe confusam visionem semper emendari posse, contracta uti dictum est oculi apertura. Qu[am]vis et lente insuper aliqua, cava vel convexa, oculo proxime admota, confusionem ab alijs lentibus ortam, tolli.

1) Voir la sig. 100, p. 133 du Tome présent.