Oeuvres complètes. Tome XI. Travaux mathématiques 1645-1651
(1908)–Christiaan Huygens– Auteursrecht onbekend
[pagina 120]
| |
De iis quae supernatant liquido
Certum quidem est superficiebus nullam tribui posse gravitatem, cumque nihilominus videamus GeometrasGa naar voetnoot2) earum gravitatis centra investigare, hoc illos eò facere intelligimus, quòd determinatis hisce centris in quocunque plano, non referat in quantam altitudinem idem ducatur,Ga naar voetnoot3) Similis autem consideratio locum habet in hujusce libri Theorematis, et sciendum, rectangula quae proponuntur,
| |
[pagina 121]
| |
portionem ad liquidum in gravitate, illud liquido impositum ad perpendiculum, ita sponte suâ componi, ut media pars ADC demergatur; idem affirmari credatur de parallelepipedo cujuslibet longitudinis ut AE, quod quadratum basin habeat et in gravitate ad liquidum subduplam proportionem. Ubi notandum, quòd etiamsi exigua tantùm, respectu basis, fuerit altitudo seu longitudo parallelepipedi, ut FA, vel minor etiam, tamen illud consistet lateribus FA et reliquis superficiei liquidi parallelis, modò ita impositum sit; neque enim erit cur magis in hanc quàm in illam partem procumbat. Et hoc quidem Geometricè loquendo: Caeterum experienti aliud eveniet; namque hoc parallelepipedum altitudinis AF, proculdubio ad alterutram partem inclinabit, donec planum basis ABCD superficiei liquidi fiat parallelam: quamobrem qui simili parallelepipedo experimentum capere volet sequentium Theorematum, ita illud continere debebit ut planum basis ABCD semper perpendiculare maneat ad liquidi superficiem;Ga naar voetnoot4) verum qui molestiam hanc effugere volet, is longitudinem parallelepipedi duplam faciat maximae in base diametri, vel tantùm ut ad hanc ratione habeat quam quinque ad tria: Et certus sit hujusmodi parallelepipedi latera, si secundum longitudinem liquido impositum fuerit, semper ejusdem superficie parallela fore. Nam non tantum de parallelepipedo verùm in universum de omni corpore cylindroïdeo, quod basium oppositarum ambitum habet in easdem partes cavum, quo praeter parallelepipe- | |
[pagina 122]
| |
dum cylindrus quoque et prisma continentur, idem affirmare licet; ejusque certissima est demonstratio, quam tamen hìc afferre visum non fuit, tum quòd caeterorum Theorematum veritas ex eâ non pendeat, tum maximè quòd asserere nolim, non minorem longititudinem omnibus praedictis corporibus sufficere.Ga naar voetnoot5). | |
Theorema 1.
| |
[pagina 123]
| |
Si quidem igitur corpus ABCD antea quiescebat, etiam nunc quiescere debebit, (certum enim est in corpore quiescente quotlibet puncta firmari posse, ut tamen illud non commoveatur;) atqui firmato puncto L quia pars mersa HDI levior est liquido suae molis, punctumque L circa quod vertitur non est ad perpendiculum supra centrum suae gravitatis F ideo inquam pars HDI ascendet à parte H nisi impediatur a parte HABCI quae liquido exstat. Verum pars HABCI quum sustineatur in L, quod non est ad perpendiculum centro suae grav. suppositum, descendere conabitur à parte C, non obstabit igitur motui partis mersae HDI sed eandem juvabit, totumque corpus ABCD ascendet à parte A et descendet a parte C; Itaque firmato corpore circa axem L, opus est duobus ponderibus M et N, (quae manifestò erunt ad eandem partem axis L) ut ne inclinet ad partem C: unde liquet quod eodem inclinabit sublatis hisce ponderibus. Ergo etiam antequam firmaretur circa axem L, non quiescebat, sed inclinabat versus partem C. quod erat demonstrandum. | |
[pagina 124]
| |
Lemma 1.Ga naar voetnoot7)
| |
[pagina 125]
| |
Porrò quum Y sit centr. grav. rectanguli QV, est BY dimidia BE; sed et KH dimidia est TK; ergo differentia duarum BY et HK, quae est YI, est dimidia differentiae TL duarum EB et TK. TL autem manifestò est aequalis IZ, ergo IY dimidia quoque ipsius IZ; quod erat tertium. | |
Lemma 2.Ga naar voetnoot9)
| |
[pagina 126]
| |
quum AB sit dupla FB, et EB dupla YB; erit AE quoque dupla FY; ergo rectang. AEB duplum rectang. sub EB et FY; quare sesquialterum rectang.i AEB erit triplum rectang.i sub EB et FY, ideoque aequale rectang. sub triplâ EB et FY; sed et ½ quadr. CD ostensum fuit aequale esse rectang. sub tripla EB et YZ; ergo rectang. sub triplâ EB et totâ FZ aequale est sesquialtero rectang. AEB una cum dimidio quadr. DC. quum autem ponatur sesquialterum rectang. AEB cum defectu dimidii quadr. DC majus quadr. AK vel ED, erit, addito utrinque quadr.o DC, sesquialterum rectang. AEB una cum dimidio quadr.o DC majus quadr.o EC; Ergo et rectang. sub tripla EB et FZ, majus erit quadr.o EC. Igitur tripla EB ad EC majorem habet rationem, quàm EC ad FZ; atqui ut tripla EB ad EC ita necessario est rectang. sub triplâ EB et DC at rectang. sub EC et DC; igitur et rectang. sub tripla EB et DC ad rectang. sub EC, DC, majorem habet rationem quam EC ad FZ. Atqui rectang. sub. EC et CD (quia tripla EB est ad CD, ut EC ad HZcGa naar voetnoot13)) aequale est rectang. sub tripla EB et HZ: igitur quoque rectang. sub tripla EB et CD ad rectang. sub tripla EB et HZ, sive basis CD ad HZ basin majorem habet rationem, quàm EC ad FZ; et permutando CD majorem ad EC quam HZ ad FZ. sed propter similia triangula ECD, FZG, sicut CD est ad EC, ita est GZ ad ZF; igitur GZ ad ZF majorem quoque rationem habet quàm HZ ad FZ; quare GZ major HZ; quod erat ostendendum. Jam si sesquialterum rectang. AEB, detracto dimidio quadr. DC, aequale sit quadr.o AK; dico tum quoque ZG aequalem fore HZ. Cujus demonstratio dependet à praecedenti. nam si sesquialterum rectang. AEB detracto ½ quadr. DC aequale sit quadr. ED, omnia quae modò majora erant hìc erunt aequalia, quare et tandem GZ aequalis HZ. Similiter si 3/2 rectang. AEB detracto ½ quadr. DC minus fuerit quadr.o AK, omnia quae in praecedentibus erant majora, minora erunt, et tandem GZ minor HZ ut oportebat. Quare constat propositum. Manifestum autem est etiam tum constare, quum punctum R incidit in angulum M, ita ut loco trapezii abscissum sit triangulum, quamvis de hoc casu speciatum sit Theorema sequens. | |
[pagina 127]
| |
Lemma 3.Ga naar voetnoot14)
| |
[pagina 128]
| |
sub KD et VO sive sesquialterum rectanguli KDV cum defectu ⅛ quadr. VC sive cum defectu ½ quadrati DC majus quadrato BV; quare et ZG major erit ZHaGa naar voetnoot16), quod erat ostendendum. Jam si rectang. VDN aequale sit octavae parti quadrati RV; dico ZG quoque aequalem fore ZH. Omnia enim quae modò majora fuere hìc erunt aequalia, quare et tandem sesquialterum rectang. KDV cum defectu ½ quadr. DC aequale quadrato BV: ideoque ZG aequalis ZHbGa naar voetnoot17), ut oportebat. Eâdem ratione fi rectang. VDN minus sit octavâ parte quadrati RV, erit quoque ZG minor ZH. quare constat propositum. | |
Theorema 2.Ga naar voetnoot18)
| |
[pagina 129]
| |
titui, ut axis AB sit ad perpendiculum. Sit enim, divisâ AB bifariam, in F centrum grav. rectanguli KM. et H centrum gravit. trapezii RCVM, per quod ducatur ZHP parallela RC, et in eam ex F cadat perpendicularis FG. denique per E ubi superficies liquidi secat axem AB ducatur LED parallela MV. Quia igitur quadratum VM non est minus quàm sesquialterum quadrati KV sive AB, erit quoque quadratum AK non minus quàm sesquialterum quadrati AF. quum autem quadratum AF non sit minus rectangulo AEB aGa naar voetnoot20): erit quoque sesquialterum quadrati AF non minus sesquialtero rectanguli AEB: quare et quadratum AK non minus quàm sesquialterum rectang. AEB. Ergo sesquialterum rectanguli AEB cum defectu dimidii quadrati DC minus erit quadrato AK. quare in lineâ ZP, pars ZG minor erit quam ZH bGa naar voetnoot21). Ergo quum FG perpendicularis sit in ZP et in superficiem liquidi RC, sequitur FH ad eandem non esse perpendicularem: ergo totum rectangulum ad eam partem inclinabit ad quam inclinat linea FHcGa naar voetnoot22), ascendetque à parte K et ab alterâ descendet, donec axis AB ad superficiem liquidi perpendicularis sit; quod erat demonstr. | |
Theorema 3.
| |
[pagina 130]
| |
Fig. 7.
quàm sesquialterum. sectum autem sit latus KV in Q, ita ut rectang. KQV aequaetur ⅙ quadr. basis MV vel YK. habeat verò rectang. KM ad liquidum in gravitate primò rationem non minorem eâ, quam QV habet ad KV: et liquido supernatans positum sit inclinatum, ita ut liquidi superficies sit RC: dico rectum restitutum iri. Sit enim rectang.i KM axis AB, et per E ubi is secat liquidi superficiem RC ducatur LED parallela MV. porro sit F centr. grav. rectanguli KM, et H trapezii mersi RCVM, per quod agatur ZHP parallela RC atque in eam ex F cadat perpendicularis FG. denique jungatur FH. Quia igitur rectang. KM ad liquidum in gravitate non minorem habet rationem quàm QV ad KV, habebit quoque trapezium demersum RCVM sive quod ei aequale est rectang. DM ad rectang. KM non minorem rationem quam QV ad KVaGa naar voetnoot24); quare DV non minor erit QV. Ideoque rectang. KDV seu AEB non majus rectangulo KQV. Ergo rectang. AEB non majus quoque quàm ⅙ quadrati MV; et triplum rectang. AEB non majus quàm ½ quadr. MV; et 3/2 rectang. AEB non majus quàm ¼ quadr. MV sive quàm quadratum AK. quamobrem 3/2 rectang. AEB cum defectu ½ quadr. DC minus erit quadrato AK, atque ideo ZG minor ZHbGa naar voetnoot25) Ergo quum FG sit perpendicularis ad ZP et ad superficiem liquidi RC, sequitur FH ad eandem non esse perpendicularem. Ergo totum rectangulum | |
[pagina 131]
| |
KM ad eam partem inclinabit ad quam inclinat linea FHcGa naar voetnoot26), ascendetque à parte K et ab altera descendet, donec axis AB, ad superficiem liquidi fiat perpendicularis; quod erat primò demonstr. Habeat nunc rectang. KM ad liquid. in gravitate proportionem non majorem eê, quam KQ habet ad KV, et liquido supernatans positum sit inclinatum ita ut Fig. 8.
liquidi superficies sit CR: dico similiter rectum restitutum iri. Sit enim H centrum grav. trapezii enatantis RMVC, per quod agatur ZP parallela RC, caeteraeque construantur ut in casu praecedenti. Quum itaque rectang. MK ad liquidum in gravitate non majorem habeat rationem, quam KQ ad KV, habebit quoque trapezium demersum RCKY sive quod ei aequale est rectang. DY ad rectang. MK non majorem rationem quam KQ ad KV.aGa naar voetnoot24) quare KD non major erit KQ et DV non minor QV. Unde sicut in casu praecedenti demonstari potest FH non esse perpendicularem ad ZP, ideoque nec ad superficiem liquidi RC. FH autem hic jungit centrum gravitatis totius rectanguli cum centro grav. partis enatantis; ergo totum rectangulum inclinabit eò quò inclinat linea FHbGa naar voetnoot27); descendetque à parte V et ascendet à parte M, donec axis BA ad liquidi superficiem fiat perpendicularis; quod erat demonstrandum.
Hinc manifestum est parallelepipedum quodcunque, tam magnam vel tam parvam proportionem posse habere ad liquidum in gravitate, ut supernatans liquido demersâ basium minimâ, et positum inclinatum, ita tamen ut neutra minimarum basium liquidi superficiem contingat, rectum restituatur, et planum basium superficiei liquidi fiat parallelum. | |
[pagina 132]
| |
Theorema 4.
| |
[pagina 133]
| |
Rectang. VDN non potest majus esse quam ¼ quadrati VNaGa naar voetnoot29); quia verò VN est ¾ VK, erit quadratum VN 9/16 quadrati KV, ideoque ¼ quadrati VN erit 9/64 quadrati VK; ergo rectang. VDN non est majus quam 9/64 quadrati VK. porrò quia quadr. RV ad quadr. VK majorem habet rationem quam 9 ad 8, erit octuplum quadrati RV majus noncuplo quadrati VK; et 8/64 seu ⅛ quadrati RV major quàm 9/64 quadrati VK. Ergo ⅛ quadrati RV major quoque rectangulo VDN. quare pars ZH major erit parte ZGbGa naar voetnoot30). et quum FG perpendicularis sit in ZP, ac proinde in liquidi superficiem RC, in eandem linea FH perpendicularis non erit. quapropter totum rectangulum in eam partem inclinabit in quam inclinat linea FHcGa naar voetnoot31); ascendetque à parte K et ab alterâ parte descendet, ideoque angulus R mergetur infra liquidi superficiem; quod erat demonstr. Fig. 10.
Jam habeat rectang. ad liquidum in gravitatem non minorem subduplâ rationem, et liquido supernatans demersâ base ponatur ita ut angulus R sit in liquidi superficie, quae sit RC; dico angulum R supra liquidi superficiem sublatum iri. Sit enim H centr. grav. trianguli enatantis CVR, et reliqua construantur ut in casu praecedenti, adeo ut CV rursus bifariam secetur in D; et VK in N, ita ut VN sit ¾ VK. Demonstrari itaque potest, sicuti in casu praecedenti, FH non esse perpendicularem in ZP, neque in superficiem liquidi CR: FH autem hic jungit centrum gravitatis totius rectanguli cum centro grav. partis enatantis CVR; Ergo totum rectangulum inclinabit in quam partem inclinat linea FHdGa naar voetnoot32); et deprimetur versùs V, extolletur verò versùs R ideoque angulus R supra liquidi superficiem exsurget; quod erat demonstrandum. | |
[pagina 134]
| |
Theorema 5.
| |
[pagina 135]
| |
Primò enim ita disponatur rectangulum ut liquidi superficies sit RX, quâcum axis AB faciat angulum minorem angulo AEC. Sit autem F centr. grav. rectang.i KM et H trapezii RXVM, per quod ducatur ZP parall. RX; atque in hanc cadat perpendic. FG, denique jungatur FH. Quia igitur rectang. KM est ad liquidum in gravitate, sicut linea DV ad KV, sive ut rectang. DM ad KM; erit necessariò trapezium mersum RXVM aequale rectang.o DMaGa naar voetnoot35); quamobrem superficies liquidi RX et linea LD in eodem puncto E secant axem AB. erit itaque ex hijpothesi angulus AEX minor angulo AEC: quare XD maior CD. quum autem quadr. CD per constr. sit duplum excessus sesquialteri rectanguli AEB supra quadratum AK, erit 3/2 rectang. AEB cum defectu dimidii quadrati CD aequale quadrato AK: et, quum XD sit major CD, 3/2 rectanguli AEB cum defectu dimidii quadrati XD minus erit quadrato AK; ergo ZG minor ZHbGa naar voetnoot36), et quum FG sit perpendicularis ad ZP atque ideo ad liquidi superficiem RX, ad eandem superficiem non erit perpendicularis FH; Ergo totum rectang. inclinabit, in quam partem inclinat linea FH,cGa naar voetnoot37) idque fiet quam diu superficies liquidi non convenit cum lineâ EC. Fig. 12.
Jam ita disponatur rectangulum ut liquidi superficies RX cum axe AB saciat angulum majorem angulo AEC. sit autem H centr. grav. trapezii mersi RXVM, per quod ducatur ut supra ZP parall. RX, atque in eam cadat perpendicularis FG. et denique jungatur FH. Sicuti suprà ita hic quoque lineae LD et RX in eodem puncto E secant axem AB: Ergo hìc ex hijpothesi angulus AEX major angulo AEC; quare XD minor CD. quum autem quadratum CD aequali sit duplo excessui 3/2 rectanguli AEB supra quadratum AKdGa naar voetnoot38), erit 3/2 rectanguli AEB cum defectu ½ quadrati CD aequale quadrato AK; et, quum XD sit minor CD, erit 3/2 rectang. AEB cum defectu ½ quadrati XD, majus quadrato AK; ergo ZG major ZHeGa naar voetnoot39), et quum FG sit perpendicularis ad ZP | |
[pagina 136]
| |
ideoque et ad liquidi superficiem RX, in eandem superficiem non erit perpendicularis FH; quare totum rectangulum inclinabit in quam partem inclinat linea FHfGa naar voetnoot40), et deprimetur versùs K; quod semper fiet donec linea EC jaceat in liquidi superficie. Non consistet igitur rectangulum nisi quum axis AB cùm liquidi superficie faciet angulum angulo AEC aequalem; quod erat demonstr. | |
Theorema 6.
| |
Conclusio 1.Eorum quae dicta sunt primum hìc demonstrare superfluum est, nam quod Theoremate 3o de omnibus quae inclinare possunt rectangulis ostensum fuit, sine dubio etiam huìc convenit.Ga naar voetnoot42) | |
2.Sit itaque rectangulum KM [Fig. 13] cujus basis MV major latere KV, quadratum verò MV ad quadratum KV minorem habeat rationem quàm novem ad octo; et latere KV diviso in quatuor partes aequales punctis O, P, S, praetereàque in D et T ita ut rectangula KDS, KTS, singula sint aequalia octavae parti quadrati basis MV; habeat rectangulum ad liquidum in gravitate proportionem quàm DV vel DK vel TV vel TK ad latus | |
[pagina 137]
| |
Fig. 13.
KV, et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut neutra basium liquidi superficiem contingat; dico eousque ultro inclinatum iri, donec unus angulorum sit in liquidi superficie.Ga naar voetnoot43) Ut autem appareat omnes hosce casus differentes esse, et omnes posse habere locum, duo sunt ostendenda; primum, quòd punctum T non cadat infrà P sive medium lateris KV; alterum, quòd puncta D et T non coincidant. Quorum illud sic ostenditur. Quum rectangula KOS, KPS singula sint aequalia ⅛ quadrati KV, (utpote contenta sub dimidiâ KV et ejusdem quartâ parte,) rectangula verò KDS, KPS singula per constr. aequalia ⅛ quadrati MV, quadr. autem MV majus sit quadr.o KV per hijpothesin erunt rectangula singula KDS, KTS majora rectangulis KOS, KPS, ideoque puncta D et T propiora erunt medio linea KS, quàm puncta O et P, quare punctum T erit supra punctum P. Alterum quoque facilè demonstratur; nam si puncta D et T coincidunt, id erit | |
[pagina 138]
| |
in mediò lineae KS, quia rectangula KDS, KTS sunt aequalia; itaque singula aequalia erunt ¼ quadrati KS: sed quia quadratum KV ad qu. MV majorem habet rationem quam 8 ad 9, erit noncuplum quadrati KV majus octuplo quadrati MV, et 9/16 quadrati KV, id est, quadr. KS majus quàm 8/16 sive ½ quadrati MV, et ¼ quadrati KS majus quàm ⅛ qu. MV: ergo etiam singula rectangula KDS, KTS majora quàm ⅛ qu. MV; quod est absurdum, nam singula ex constr. aequalia sunt ⅛ quadr. MV. Puncta igitur D et T non coincidunt. Habeat itaque primò rectang. ad liquidem in gravitate proportionem quàm DV ad KV, et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut liquidi superficies sit RC: dico eousque inclinatum iri ultro, donec angulus K sit in liquido superficie. Sit enim DL parallela KY, et fiat triangulum KYX aequale rectangulo KL; Porrò sit in axe AB, F centr. rectanguli KM. item H centr. grav. trapezii mersi RCVM, et γ trianguli XYK, per quae ducantur ZHG parall. RC et γζ parall. XK. in easque cadant perpendiculares FG et in alteram Fγ. Jungatur denique FH. Quia igitur rectang. ad liquidum in gravitate est sicut DV ad KV, sive ut rectang. DM ad KM; sequitur trapezium mersum RCVM rectangulo DM aequale essebGa naar voetnoot44), quare lineae DL, RC et KX in eodem puncto E secant axem AB. Quia autem rectangulum sub YL et excessu ¾ YM supra YL id est rectang. KDS aequale est per constr. ⅛ quadr. MV; sequitur in lineâ γζ, (quae per centr. grav. trianguli XYK parallela ducta est ipsi XK), spatium γζ interceptum à perpendiculari Fγ et axe AB, aequale esse spatio intercepto à centro gr. trianguli XYK et eodem axe ABcGa naar voetnoot45). et quoniam haec spatia sunt aequalia, sequitur 3/2 trianguli AEB cum defectu ½ quadr. LX aequari quadrato AKdGa naar voetnoot46). Igitur 3/2 rectanguli AEB cum defectu ½ qu. DC (quia DC minor est DK) majus erit quadrato AK: quamobrem in lineâ ZG, quae per H centr. gr. trapezii RCVM ducta est parallela RC, majus erit spatium ZG spatio ZHeGa naar voetnoot47). Ergo quum FG sit perpendicularis ad lineam ZG et consequenter ad liquidi superficiem RC, in eandem non erit perpendicularis linea FH. quare totum rectang. inclinabit in quam partem inclinat eadem | |
[pagina 139]
| |
FHfGa naar voetnoot48), et deprimetur versùs K, extolletur verò versùs Y, donec superficies liquidi sit XK; et quia tunc linea Fγ, quae jungit centr. gr. rectanguli KM cum centro grav. trianguli enatantis XYK perpendicularis erit in γζ et consequenter in superficiem liquidi, sicuti modò ostensum est, manifestum est rectang. ad neutram partem magis inclinatum iri; quod erat demonstr. Jam habeat rectang. ad liquidum in gravitate proportionem quam TV [Fig. 14]ad KV; et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut superficies liquidi sit RC; dico eousque ultro inclinatum iri donec angulus K sit in liquidi superficie, eaque sit XK. ducatur enim TL linea loco DL, et reliqua construantur ut in casu praecedenti, Eritque eadem demonstratio; nimirum quia hìc rectang. KTS aequale est ⅛ quadr. MVgGa naar voetnoot49), incidet perpendiculum Fγ in ipsum centrum grav. trianguli XYKhGa naar voetnoot50), quare cum rectangulum erit ita inclinatum ut superficies liquidi sit XK, ad neutram partem magis inclinabit. Item si rectang. ad liquidum in gravitate sit ut DK vel TK ad KV, invertantur praecedentia schemata, (adeò ut Fγ tum fiat ea quae jungit centr. gr. rectanguli KM cum centro grav. partis mersae) et eaedem quae in duobus prioribus casibus erunt demonstrationes. Si igitur rectangulum sit ad liquidum in gravitate ut DV vel TV vel DK vel TK ad KV, etc. quod erat demonstrandum. | |
3.Latere KV [Fig. 15] diviso ut supra bifariam in P, et PV bifariam in S; ut et punctis D et T, ita ut singula rectangula KDS, KTS, aequentur ⅛ quadrati basis MV vel YK; praetereaque in Q, ita ut rectang. KQV aequetur ⅙ quadrati MV, sicut factum fuit | |
[pagina 140]
| |
Theor. 3o: sumptòque puncto ubivis inter Q et D ut α, et alio infra T, non tamen ultra P, ut β: Si rectang. ad liquidum in
Fig. 15.
gravitate proportionem habeat quam αV vel βV vel αK vel βK ad latus KV; et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut neutra basium contingat liquidi superficiem, neque rectum restituetur, neque inclinatum manebit, nisi axis cum liquidi superficie fecerit angulum aequalem angulo invento ut supra Theor. 5o.Ga naar voetnoot51) Habeat primò rectang. ad liquidum in gravitate rationem quam α V ad KV, ductâque αL parallela YK, veniat ex E, ubi eadem αL secat axem AB, linea EC, ita ut partis interceptae Cα quadratum sit duplum excessus sesquialteri [3/2] rectanguli KαV supra quadratum AK. dico si rectang. KM liquido imponatur inclinatum ita ut neutra basium contingat liquidi superficiem, ita ultro dispositum iri ut axis AB cum liquidi superficie faciat angulum aequalem angulo AEC vel ECα. ducatur enim ex angulo K linea KX, quae transeat per E ubi axis secatur à | |
[pagina 141]
| |
linea αL; sitque trianguli XYK centrum grav. H, per quod agatur linea πZ parallela XK, in eamque cadat ex F centro rectang.i KM, perpendicularis FG; denique jungatur FH. Quoniam igitur rectang. KQV per constr. aequale est ⅙ quadr. basis MV, rectangulum verò KM ad liquidum in gravitate proportionem habet quam αV ad KV, quae minor est eâ, quam QV, major verò eâ, quam QK habet ad latus KV; sequitur rectangulum KM non rectum restitutum iri.aGa naar voetnoot52) Sed neque eousque inclinabitur ut basis YK contingat liquidi superficiem; nam si eousque jam inclinatum ponatur ut angulus K sit in liquidi superficie KX, continuò idem angulus supra liquidi superficiem extolletur. quod sic ostenditur; quia enim rectang. est ad liquidum in gravitate, sicut αV ad KV, sive ut rectang. αM ad KM, erit etiam trapezium demersum XKVM aequale rectangulo αMbGa naar voetnoot53), quare liquidi superficies KX in eodem puncto E secabit axem AB, ubi sectus fuit à lineâ αL, eritque YL dimidia ipsius YX. Rectangulum autem sub YL et excessu ¾ YM supra YL, id est rectang. KαS minus est rectangulo KDS, (quia punctum D propiùs est medio lineae KS quàm punctum α,) ergo idem illud rectang. minus quoque octavâ parte quadrati MV. Ergo in lineâ πZ pars GZ minor HZcGa naar voetnoot54): ergo quum FG sit perpendicularis ad πZ et consequenter ad liquidi superficiem, ad eandem superficiem non erit perpendicularis FH, quae jungit centr. gravitatis totius rectanguli cum centro grav. partis enatantis XYK: quare totum rectang. inclinabit quò inclinat linea FHdGa naar voetnoot55), et angulus K supra liquidi superficiem ascendet. Demonstratum igitur est, rectangulum KM, neque rectum restitutum iri, neque tamen ita consistere posse ut alterutra basium contingat superficiem liquidi. Quòd autem angulus, quem, rectangulo consistente, axis AB cum liquidi superficie faciet, neque major neque minor futurus sit angulo AEC vel ECα, demonstrari facile poterit, ita ut in Theoremate 5o hujus libri. Habeat nunc rectangulum ad liquidum in gravitate proportionem quam βV ad KV, ductâque βL [Fig. 16] sicut in casu praecedenti ducta fuit αL inveniatur etiam simili modo angulus ECβ. dico si rectangulum KM liquido imponatur inclinatum ut tamen neutra basium liquidi superficiem contingat, ita ultro dispositum iri, ut axis AB cum liquidi superficie faciat angulum aequalem angulo AEC vel ECβ. | |
[pagina 142]
| |
Fig. 16.
Construantur enim reliqua ut in casu praecedenti, et non absimilis erit demonstratio. Nam quia hìc rectang. ad liquidum in gravitate rationem habet quam βV ad KV, quae minor est eâ quam QV, major verò eâ quam QK habet ad KV, non poterit rectangulum rectum restitui.aGa naar voetnoot56) Et rursus quia hic rectang. KβS minus est rectangulo KTS, id est octavâ parte quadrati MV, non poterit rectangulum eousque inclinari, ut angulus K descendat usque in liquidi superficiem KX, quia continuò idem angulus rursus ascendat, nam FH non erit perpendicularis in liquidi superfic. KX. Ergo rectang. neque rectum consistit neque ita ut alterutra basium ullo modo contingat liquidi superficiem. quòd verò angulus, quem, consistente rectangulo KM, axis AB faciet cum liquidi superficie, aequalis futurus sit angulo AEC vel ECβ, iterum demonstrare licebit, sicut factum fuit Theoremate 5o hujus libri. Quòd si rectang. ad liquidum in grav. sit ut αK vel βK ad KV, inversa tum intelligantur praecedentia duo schemata, et eaedem quae in praecedentibus casibus erunt demonstrationes, nisi quod tunc eae partes mersae erunt, quae priùs enatabant. Si igitur rectangulum sit ad liquidum in gravitate, ut αV vel βV vel αK vel βK ad latus KV etc. quod erat demonstr. | |
4.Latere KV [Fig. 17] ut supra diviso punctis S, T et D, nempe ut KS sit ¾ KV, et singula rectangula KDS, KTS aequalia octavae parti quadrati MV vel YK; rectangulum ad liquidum in gravitate rationem habet quam χV ad KV, quae minor sit eâ, quam | |
[pagina 143]
| |
Fig. 17.
DV, major verò eâ, quam DK habet ad KV; et liquido supernatans, ponatur ita ut tres anguli mersi sint, K, V et M; dico omnes tres necessariò mersos manereGa naar voetnoot57)
Siquidem enim angulus K emersurus est, quum sit positus infra liquidi superficiem, oportet ut prius sit in ipsâ liquidi superficie, eàque sit KX. Sit itaque trianguli XYK centrum gravitatis H, per quod agatur GHZ parallela XK, in eamque ex F centro rectanguli KM, cadat perpendicularis FG, et denique è χ ducatur χL parallela YK. quia igitur rectang. KM est ad liquidum in gravitate, sicut χV ad KV, sive ut rectang. χM ad KM, erit etiam trapezium mersum XKVM aequale rectangulo χMaGa naar voetnoot58), ideoque supersicies liquidi KX in eodem puncto E secabit axem AB, ubi secatur à linea χL, et erit YL dimidia ipsius YX. Rectang. autem sub YL et excessu ¾ YM supra YL, id est, rectang. KχS, majus est rectangulo KDS vel KTS, (quia punctum χ propius est medio lineae KS quàm punctum D vel T,Ga naar voetnoot59) ergo idem rectang. majus quoque octavâ parte quadrati MV. Ergo in lineâ GZ pars GZ major erit parte HZbGa naar voetnoot60); igitur quum FG sit perpendi- | |
[pagina 144]
| |
cularis ad GZ, et consequenter ad liquidi superficiem XK, in eandem superficiem non erit perpendicularis FH, quae jungit centrum grav. totius rectanguli cum centro grav. partis enatantis XYK; quare totum rectangulum inclinabit in quam partem inclinat linea FHcGa naar voetnoot61), descendetque angulus K infra liquidi superficiem. Ergo quidem angulus K non emerget. Jam si dicatur emersurus angulus M, oportebit similiter ut sit priùs in ipsâ liquidi superficie, eàque sit Mξ. Sit itaque φ centrum gravitatis trianguli MYξ, per quod agatur ζφγ parallela Mξ, in eàmque cadat perpendicularis Fγ. porrò jungatur Fφ, et per F ducatur RFP parallela YK; et denique sit OY ¾ YK, et IY dimidia ipsius Yξ. Quia igitur rectang. KM, ut modò dictum fuit, est ad liquidum in gravitate, sicut rectang. χM ad KM; erit etiam trapezium demersum MξKV aequale rectangulo χMdGa naar voetnoot62), et consequenter trapezio XKVM: quare et triangulum MYξ aequale erit triangulo XYK. Ergo ut KY ad YM, ita erit ξY ad YX; et ita quoque IY ad YL sive Kχ: sed ita praeterea etiam est OY ad SK; et dividendo,Ga naar voetnoot63) ita quoque OI ad Sχ. Igitur quum KY major sit quam YMeGa naar voetnoot64), erit etiam IY major YL sive Kχ, et OI major Sχ; ergo rectangulum YIO majus rectangulo KχS; hoc autem majus est rectangulo KDS vel KTS, sive octavâ parte quadrati MV; (quia videlicet punctum χ propius est medio lineae KS quam puncta D et T,) haec autem octava pars major est octavâ parte quadrati KV, quia MV major est quam KV; Rectangulum itaque YIO multo majus est octavâ parte quadrati KV vel YM. quare in lineâ ζγ erit pars ζγ intercepta à perpendiculari Fγ et axe PR, major parte ζφfGa naar voetnoot65) interceptâ ab eodem axe PR et centro grav. trianguli MYξ. Ergo Fφ non erit perpendicularis ad ζγ, ideoque nec ad liquidi superficiem Mξ; quare totum rectangulum inclinabit eò quò inclinat linea FφgGa naar voetnoot66), descendetque angulus M infra liquidi superficiem. Igitur neque angulus M emergere poterit. Quapropter necessariò tres anguli K, V et M demersi manebunt, quod erat demonstrandum. | |
[pagina 145]
| |
5.Fig. 18.
Invertatur figura praecedens, habeatque rectangulum KM ad liquidum in gravitate proportionem quam χK ad KV, quae major sit eâ quàm DK, minor vero eâ, quam TK habet ad KV; liquido supernatans, ponatur ita ut tres anguli K, V et M enatent supra liquidi superficiem: dico nullum eorum demergi posse.Ga naar voetnoot67)
Hujus eadem quae praecedentis conclusionis est demonstratio, nisi quòd triangula quae illìc enatabant hìc sint demersa. | |
Theorema [7].Ga naar voetnoot68)
| |
[pagina 146]
| |
Conclusio 1.Fig. 19.
Esto quadratum KM, cujus axis AB: et latere KV diviso in Q, ita ut rectangulum KQV aequetur sextae parti quadrati KY vel MV; habeat ad liquidum in gravitate proportionem quam αV ad KV, quae major sit eâ quam QV habet ad KV, vel habeat eam quam αK ad KV, quae minor sit eâ quam QK habet ad KV: dico necessariò rectum consistere.Ga naar voetnoot70)
Hoc enim Theoremate 3o h. lib. demonstratum fuit de omnibus quae inclinare possunt rectangulis, quare et quadrato convenit. | |
2.Fig. 20.
Latere KV, praeterquam in Q, diviso in quatuor aequalia punctis O, P et S; si habeat quadratum ad liquidum in gravitate proportionem majorem subsesquitertiâ [¾], id est, majorem quàm OV ad KV, minorem verò quam QV ad KV; vel minorem subquadrupla [¼], id est, minorem quam OK ad KV, majorem vero quam QK ad KV, majorem vero quam QR ad KV; et liquido supernatans ponatur incli- | |
[pagina 147]
| |
natum, ita ut neutrum oppositorum laterum contingat liquidi superficiem; neque rectum restituetur neque inclinatum manebit, nisi cum axis AB cùm liquidi superficie faciet angulum aequalem angulo invento ut in Theor. 5o.Ga naar voetnoot71)
Primò quia OV est ¾ lateris KV et OK ejusdem ¼, erit rectang. KOV 3/16 quadrati KV vel MV, ideoque majus quàm ⅙ ejusdem quadrati, id est, rectangulo KQV; unde patet punctum O propius esse medio lateris KV quàm punctum Q, ideoque quadratum KM ad liquidum in gravitate posse habere rationem, quae major sit eâ quam OV, minor autem eâ quam QV habet ad KV, vel quae minor sit eâ quam OK, major autem eâ quam QK habet ad KV. Sumpto itaque puncto α ubivis inter Q et O, habeat quadratum ad liquidum in gravitate primùm rationem quam αV ad KV; et ductâ αL parallela YK, veniat ex intersectione E linea EC, ita ut spatii comprehensi Cα quadratum sit duplum excessus sesqualteri rectanguli AEB supra quadratum AK.Ga naar voetnoot72) dico quadratum KM, liquido supernatans et positum inclinatum, ita ut neutrum oppositorum laterum YK vel MV contingat liquidi superficiem, neque rectum restitutum iri, neque mansurum inclinatum, nisi cùm axis AB cum liquidi superficie faciet angulum aequalem angulo AEC vel ECα. Primò enim quia quadratum ad liquidum in gravitate proportionem habet quam αV ad KV, quae minor est eâ quam QV, major verò eâ quam QK habet ad KV, non poterit quidem rectum restitui. aGa naar voetnoot73) deinde quia rectangulum KOS est ⅛ quadrati KV sive MV, erit rectang. KαS minus quàm ⅛ quadrati MV; unde sicuti in conclusione 3a Theorematis praecedentis demonstrari poterit quadratum KM non eousque inclinari posse ut basis YK ullo modo contingat liquidi superficiem. Ergo quadratum neque rectum restituetur, neque ita consistet ut alterutra basium contingat liquidi superficiem; quòd autem angulus, quem, consistente quadrato, axis AB faciet cum liquidi superficiem aequalis futurus sit angulo AEC vel ECα, demonstrari potest sicuti in Theorem. 5o h. lib. Quod si quadratum sit ad liquidum in gravitate ut αK ad KV, inversa intelligatur figura praecedens, et similis omnino erit demonstratio, nisi quod tum pars ea demersa erit quae in casu praecedenti enatabat. | |
[pagina 148]
| |
3.Latere KV diviso, ut supra, in quatuor aequalia punctis O,Fig. 21.
P et S; Si habeat quadratum ad liquidum in gravitate proportionem quam OV ad KV, id est, subsesquitertiam [¾]; vel quam OK ad KV, id est, subquadruplam [¼], et liquido supernatans ponatur inclinatum ita ut neutra basium oppositarum contingat liquidi superficiem; eousque ultro inclinabitur, donec unus angulorum sit in liquidi superficie.Ga naar voetnoot74)
Primùm habeat quadratum KM ad liquidum in gravitate proportionem subsesquitertiam, id est, quam OV ad KV. dico si liquido supernatet et ponatur inclinatum ita ut liquidi superficies sit RC, ultro eousque inclinaturum, donec angulus K sit in liquidi superficie, eaque sit KX. Constructio enim eadem sit quae in conclusione 2a. Theor. praecedentis et eadem quoque erit demonstratio. Nimirum quia hic rectangulum sub YL et excessu ¾ YM supra YL, id est, rectang. KOS, aequale est octavae parti quadrati KV sive MV, incidet Fγ, quae perpendicularis est ad γζ, in ipsum centrum grav. trianguli XYK; quare quum superficies liquidi erit KX, quadratum KM ad neutram partem magis inclinabit, ideoque tum consistet, quod erat demonstrandum. Si verò quadratum ad liquidum in gravitate sit ut OK ad KV, tum praecedens figura inversa intelligatur, et eadem rursus erit demonstratio, quae fuit conclusionis 2ae. Theorematis praecedentis, nisi quod triangulum XYK quod modo enatabat, nunc demersum futurum sit. | |
[pagina 149]
| |
4.Si quadratum ad liquidum in gravitate habeat proportionem subduplam, et liquido supernatans, ponatur inclinatum, ita ut neutrum oppositorum laterum contingat liquidi superficiem, eousque ultro inclinabitur donec duo anguli oppositi sint in liquidi superficie.Ga naar voetnoot75) Fig. 22.
Habeat quadratum KM ad liquidum in gravitate proportionem subduplam, id est, quam PV ad KV; et liquido supernatans ponatur inclinatum, ut liquidi superficies sit RC: dico eousque ultro inclinatum iri, donec anguli oppositi K et M sint in liquidi superficie, atque ea sit KM. ducatur enim PL parallela YK, et per H, centrum grav. trapezii RCVM, linea ZHG parallela RC, in eamque ex F centro quadrati cadat perpendicularis FG: denique jungatur FH. Quia igitur trapezium RCVM aequale est dimidio quadrati KMaGa naar voetnoot76) id est rectangulo PM, sequitur superficiem liquidi RC transire per F centrum quadrati. Rectangulum autem AFB aequale est quadrato AF; ergo erit sesquialterum rectanguli AFB cum defectu ½ quadrati AF seu KP aequale quadrato AF sive AK. quare sesquialterum rectanguli AFB cum defectu ½ quadrati CP, majus erit quadrato AK: ideoque in linea ZG erit spatium ZG majus spatium ZHbGa naar voetnoot77) Ergo quum FG sit perpendicularis in ZG et consequenter in liquidi superficiem RC, in eandem | |
[pagina 150]
| |
non erit perpendicularis FH, quae jungit centr. grav. totius quadrati cum centro grav. partis mersae RCVM. Quamobrem totum quadratum inclinabit in quam partem inclinat linea FH cGa naar voetnoot78), descendetque versùs K, et ascendet versùs M, idque donec anguli K et M sint in liquidi superficie, atque ea sit KM. Et tum quidem manifestum est quadratum ampliùs inclinari non posse. nam si dicatur angulum K demersum iri, M verò emersum, simili omnino demonstratione evincetur, quadratum inclinatum iri retrorsum, donec ijdem anguli K et M sint denuo in liquidi superficie. Si igitur quadratum subduplam proportionem habeat ad liquidum in gravitate &c. quod erat demonstr. | |
5.Diviso latere KV in quatuor aequalia punctis O, P et S, sumptoqueFig. 23.
puncto χ ubivis inter O et P, habeat quadratum ad liquidum in gravitate proportionem quam χV ad KV, id est, majorem subduplâ, minorem autem subsesquitertiâ[¾]; et liquidi supernatans ponatur tribus angulis mersis K, V et M, ita ut superficies liquidi sit XC: dico nullum trium angulorum emergere posse supra liquidi superficiem.Ga naar voetnoot79)
Hoc demonstrari poterit sicut conclusio 4a Theorematis praecedentis. nam sicuti illìc singula rectangula KDS, KTS aequalia erunt octavae parti quadrati MV, ita hic rectangula KOS et KPS. | |
6. | |
[pagina 151]
| |
Si quadratum ad liquidum in gravitate proportionem habeat majorem subquadruplâ, minorem verò subduplâ, et liquido
Fig. 24.
supernatans ponatur ita ut unus tantùm angulus demersus sit, reliqui verò enatent supra 1iquidi superficiem, nullus eorum demergi poterit.Ga naar voetnoot80)
Invertatur figura praecedens, habeatque quadratum ad liquidum in gravitate proportionem quam χK ad KV; et liquido supernatans demerso tantùm angulo Y, enatantibus verò K, V et M: dico nullum eorum demergi posse. Hoc autem demonstratur sicuti conclusio 5a Theorematis praecedentis. | |
[pagina 152]
| |
Theorema [8].Ga naar voetnoot81)
| |
[pagina 153]
| |
2.Latere KV, diviso sicut supra in Q, et praeterea in SFig. 26.
et D, ita ut KS quidem sit ¾ KV, rectang. verò KDS (sumpto puncto D magis versùs K quàm versùs S) aequale octavae parti quadrati basis MV; si habeat rectangulum ad liquidum in gravitate proportionem majorem quàm DV ad KV, minorem verò quam QV ad KV; vel majorem quidem quam QK ad KV, minorem verò quàm DK ad KV, et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut neutra basium contingat liquidi superficiem, neque rectum restituetur, neque inclinatum manebit, nisi cùm axis AB cum liquidi superficie faciet angulnm aequalem angulo invento ut in Theor. 5o h. lib.Ga naar voetnoot84)
Quòd autem hi casus quandoque locum habere possint, sic ostenditur. Quum rectang. VQK sit ad SQK, ut VQ ad SQ, et VQ ad SQ majorem habeat rationem quam VK ad SK, id est majorem quam 4 ad 3, etiam rectang. VQK ad SQK majorem habebit rationem quam 4 ad 3 sive quàm ⅙ ad ⅛ ergo quum rectang. VQK sit ⅙ quadrati MV, erit rectang. SQK minus quàm ⅛ ejusdem quadrati MV: Ergo minus quoque rectangulo SDK; unde sequitur punctum D propiùs esse medio lineae KS quam punctum Q. Quamobrem poterit quidem rectang. ad liquidum in gravitate habere proportionem quae major sit eâ, quam DV, minor veró eâ, quam QV habet ad KV; vel quae major quidem sit eâ quam QK, minor autem eâ, quam DK habet ad KV. | |
[pagina 154]
| |
Sumpto itaque puncto α ubivis inter Q et D, habeat rectang. ad liquidum in gravitate primùm rationem quam αV habet ad KV; et ductâ αL parallelâ KY, veniat ex intersectione E linea EC, ita ut spatii comprehensi αC quadratum sit duplum excessus sesquialteri rectanguli AEB supra quadratum AK.Ga naar voetnoot85) dico rectang. KM liquido supernatans et positum inclinatum, ita ut basis YK non contingat liquidi superficiem, neque rectum restitutum iri, neque inclinatum mansurum, nisi cùm axis AB cum liquidi superficie faciet angulum aequalem angulo AEC vel ECα. Demonstratur autem hoc eodem modo quo Conclusio 3a Theorem. 6i. Quòd si rectang. ad liquidum in gravitate habeat proportionem quam αK habet ad KV, tum inversa intelligatur figura praecedens et rursus similis erit demonstratio. | |
3.Fig. 27.
Latere KV diviso sicut Concl. praecedenti in S et D, nempe ut KS sit ¾ lateris KV, rectang. verò KDS aequale ⅛ quadrati MV; habeat rectang. ad liquidum in gravitate proportionem quam DV habet ad KV, vel quam DK ad KV; et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut neutra basium contingat liquidi superficiem. dico eousque inclinatum iri donec unus angulorum sit in liquidi superficie.Ga naar voetnoot86)
Hoc autem eodem modo demonstratur quo Conclusio 2a Theorem. 6i. | |
[pagina 155]
| |
4.Diviso rursus latere KV in S et D; ita ut KS sint ¾ KV, rectang.Fig. 28.
verò KDS aequale ⅛ quadrati MV; Si habeat rectang. ad liquidum in gravitate proportionem minorem quidem eâ, quam DV, majorem verò eâ, quam DK habet ad KV, et liquido supernatans ponatur inclinatum, ita ut neutra basium contingat liquidi superficiem, ulteriùs adhuc inclinabitur, quàm ut unus angulorum sit in liquidi superficie.Ga naar voetnoot87)
Dividatur latus KV bifariam in P, et quum manifestum sit rectangulum ad liquidum in gravitate habiturum proportionem majorem vel non majorem subduplâ, habeat primò majorem subduplâ, nempe eam, quam αV habet ad KV, (sumpto puncto α intra P et D,) et liquido supernatans, positum sit inclinatum, ita ut liquidi superficies sit RC. dico ulteriùs inclinatum iri, quam ut angulus K sit in liquidi superficie. Sit enim αL parall. KY, et per intersectionem E ducatur ex angulo K linea KEX. Porrò sit H centr. gravitatis trapezii RCVM, per quod agatur recta ZHG parall. RC, in eamque ex F, centro rectanguli KM, cadat perpendicularis FG, et jungatur FH. Item sit φ centr. grav. trianguli XYK, et per ipsum agatur ζφγ parallela KX, in eamque cadat perpend. Fγ; et denique jungatur Fφ. Quoniam igitur rectangulum KM est ad liquidum in gravitate ut αV ad KV, sive ut rectang. αM ad KM, atque ita etiam trapezium mersum RCVM ad rectang. KMaGa naar voetnoot88), sequitur idem trapezium RCVM rectangulo αM aequale esse, ac proinde | |
[pagina 156]
| |
lineas RC et αL in eodem puncto E secare axem AB. Porrò quum KP sit ½ KV, et PS ¼ KV: erit rectang. KPS aequale ⅛ qu. KV; latus autem KV per constr. majus est base MV, ergo ⅛ quadr. KV, sive rectang. KPS majus quoque quam ⅛ quadr. MV, sive quàm rectang. KDS: Ergo punctum P propius est medio lineae KS quàm punctum D, et quum punctum α sit inter puncta P et D, erit hoc quoque propius medio lineae KS quam punctum D. Rectangulum igitur KαS, sive rectang. sub YL et sub excessu ¾ YM supra YL, majus est rectangulo KDS, sive octavâ parte quadrati MV: Ergo in lineâ γζ pars γζ major φζbGa naar voetnoot89), unde sequitur sesquialterum rectanguli AEB cum defectu ½ qu. LX, majus esse quadr.o AY sive AKcGa naar voetnoot90); Ergo quum Cα sit minor quam LX sive αK, erit 3/2 rectanguli AEB cum defectu ½ quadr. Cα, multo majus quadrato AK: quare in lineâ ZG erit pars ZG major parte ZH eGa naar voetnoot91). quum igitur FG sit perpend. ad ZG, et consequenter ad liquidi superf. RC, ad eandem superficiem perpendicularis non erit FH, quae jungit centr. grav. rectanguli KM cum centro grav. partis mersae RCVM, ideoque totum rectangulum inclinabit in quam partem inclinat linea FH, adeo ut descensurus sit angulus K; idque donec pervenerit usque in liquidi superficiem, eaque sit KX: sed tum quoque ulterius inclinabitur; nam quum jam ostensum fuerit in linea ζγ partem γζ majorem esse parte φζ, et Fγ sit perpendicularis ad ζγ, ideoque ad liquidi superficiem quae tum erit KX; in eandem superficiem non erit perpendicularis Fφ quae jungit centrum gravitatis rectanguli KM cum centro trianguli enatantis XYK; quamobrem totum rectangulum inclinabit in quam partem inclinat Fφ, et mergetur angulus K; quod erat demonstr.Ga naar voetnoot92) | |
[pagina 157]
| |
Fig. 29
Quod si rectangulum ad liquidum in gravitate proportionem habeat minorem subdupla, tum inversa intelligatur praecedens figura, et eadem quoque erit demonstratio, nisi quod hìc partes eae mersae erunt quae istic enatabant, et contra; quodque hic ostenditur angulum K emergere debere suprà liquidi superficiem.Ga naar voetnoot93) Manifestum autem est, siquidem quadratum lateris KV ad quadratum basis MV non majorem habeat rationem quam novem ad octo, tum Conclusiones duas ultimas Theorematis 6.iGa naar voetnoot94) hic quoque posse habere locum, si accedat debita proportio rectanguli ad liquidum in gravitate. |
|