Oeuvres complètes. Tome IX. Correspondance 1685-1690

N^o 2615.
Christiaan Huygens à S. van de Blocquery.
29 août 1690.

La minute se trouve à Leiden, coll. Huygens¹⁾.
La lettre fait suite au No. 2602.

29 Aug. 1690.

Alhoewel ick onlanghs uyt Mr. de Graef verstaen hebbe, dat de Horologien niet eer als met de schepen, die in October aenstaende naer Indien gaen, sullen

1) Dans le livre G des Adversaria on rencontre les notes suivantes, inscrites par Huygens probablement pour lui servir de memorandum dans sa correspondance avec les Directeurs de la Compagnie des Indes et avec J. de Graaff au sujet de la nouvelle expérience que l'on allait tenter pour employer ses horloges à pendule pour la détermination de la longitude sur mer.
1 schip gesalveert.
Ick send de Horologien. Instructie aen de Graef gegeven. langhe reys. Aengaende een horologiemaecker. behoort door de Graef geinformeert te worden, aengaende de constructie der horologien al soude hij het eene B uyteen nemen. Ordre tot de nieuwe proef van 't hangen aen de enkele koorde. Lenghde tusschen de Caep Parijs Siam en Batavia uyt de Jesuiten observatie. Hoe de Horologien gangh door de hooghte van de Son te nemen. te insereren in de instructie. De Graef vroegh aen 't schip senden. Plaets bij de groote mast. Gaende voor onderkoopman, wanneer kon weerkomen. Het waer beter dat de Graef selfs weerquam om onderweghe noch een proef te nemen. Hoe 't met den Horologiemaecker dan gaen sal. Een goedt en redelijk schipper, groot schip. Rekening van verbael. Plaets in Texel of 't Amsterdam eer de schepen daer van daen vertrecken daer een welgestelt horologie met een lang pendulum onderhouden werde. Eén schip gesalveert door dese inventie, kan al de onkosten tien dubbelt over goet maecken. Kaerte van de Compagnie sien. hoe haer lengdens van de Caep, Siam, Batavia accorderen met der Jes. observatie. op wat schip. omdat Cromhout neef van Schuylenburg van Groeningen die geern in 't selfde schip waer sich daer nae regulere, hebbende de Hr. van Polsbroeck die hem belooft heeft employ naer Indien te doen hebben. Aen den Horologemaecker die mede gaet te ordonneren dat hij niets aen de Horologien sal verstellen noch selfs daer niet aen komen dan als sulx door mr. de Graef sal werden gerequireert.

[p. 478]

vertrecken en tot noch toe niet anders en weet, soo hebbe niet te min noodigh geacht desen bij tijds aen UEd. te laeten toekomen om te versoecken dat de noodighe preparatie tot de aenstaende reys moghe gemaeckt werden en sulcks met gemack moghe geschieden. Ick hebbe beyde de Horologien met haer toebehooren aen Mr. de Graef mede gegeven²⁾ gelijck hij ongetwijffelt aen UEd. geseght sal hebben. Hebbe oock hem mondelingh geinstrueert van iets t geen daer mede op nieuws te proeven heeft, en sal het hem oock noch bij geschrift mede geven. 'Tgeen nu verder te doen staet; is voor eerst nae een Horologiemackers knecht te vernemen, om op dese langhe reys Mr. de Graef te accompagneren. De geene die ick van intentie was om te employeren dewijl hij kennis van dese wercken hadde, alhoewel anders niet sonderling verstandigh, kan van sijn vader geen permissie krijgen, seggende desselfs hulpe niet te konnen missen. Het waer dan goet indien 't UE geliefde aen Mr. de Graef of andere last te geven om nae soo een horologiemaeckers gast om te hooren. 't welck ick mede geern doen wil, alhoewel men apparentelijck lichter t'Amsterdam als in den Haegh te recht sal raecken. Aen dese sal Mr. de Graef kennisse geven van de constructie der Horologien, waer over ick oock aen hem schrijven sal. Ende sal goedt sijn te ordonneren aen den Horologiemaecker dat op reijs sijnde niet sal aen de wercken verstellen of selfs niet daer aen komen dan als 't selve door de Graef sal werden gerequireert, want op de voorgaende reys daer over questie ontstaen is³⁾.

Voorts sal noodigh sijn Mr. de Graes bij tijds nae Texel te senden, soo om de kleijne plaets daer de Horologien hangen sullen te doen af schieten, ('t welck indien 't moghelijck waer alderbest ontrent de groote maste soude geschieden) als om het daghelijcks verschil der Horologien, dat is hoeveel te ras of te langsaem gaen, perfectelijck te observeren volgens mijne hier te voren gegeven instructie, want dit het fondament val [sic] al 't werck is soo dat wel 14 daghen of 3 weecken hier toe van doen sal hebben. Welcke observatie nochtans in een etmael soude konnen gedaen werden als men ontrent daer het schip leght, het sij in Texel of naerder aen Amsterdam, een plaets op Landt hadde, daer een goed Horologie met een pendulum van 3 voet, in continuele observatie onder houden wierdt, gelijck sulx bij verder succes van de Inventie sal konnen gepractiseert werden.

Hoe grooter schip daer men de Horologien mede uytsendt, hoe beter die de

2) Voir la Lettre N^o. 2609.

3) Voir la pièce N^o. 2519, à la page 289.

[p. 479]

bewegingh van de zee sullen konnen verdraegen. Ick soude daerbij wenschen, dat een redelijck en discreet man voor schipper daer op voer, die sorghe draeght, dat Mr. de Graef ongemolesteert zijn dinghen konde verrichten. Ick en twijffel niet of de Heeren Bewindhebberen sullen goedvinden dat soo wel op de wederom reys de proeve der Horologien genomen werde als op de uyt reys^a). Maer dewijl Mr. de Graef voor onderkoopman nae Batavia gaet, soo sal misschien eenighe jaeren aldaer verblijven, tensij ordre heeft om eerder weerom te komen, daerom indien d'intentie is dat hij langh uijt blijve soo konde hij met eenen gelast werden sijn Relatie ontrent de Horologien van Batavia met de eerste gelegentheijt over te senden os selfs hetgeen hij aen de Caep de B. Esper. sal bevonden hebben met de schepen die van daer herwaerts komt. Iemandt van mijne goede vrienden is mij komen spreecken aengaende eenen Mr. Kromhout sijnde van Groninghen en kennis en Experientie der Navigatie hebbende, dat hij geern op 't selve schip met de Horologien wilde naer Indien reijsen, versoeckende daer om tijdelyck te moghen weten wat schip daertoe verordineert sal werden, opdat hij op 't selve employ soecke te verkrijgen, waertoe de Heer van Polsbroeck⁴⁾ sijn gunste aen hem toegeseydt soude hebben. Dit heb ick belooft van UEd te vernemen, ende sal mij obligeren, indien mij gelieft daer van kennisse te geven, als aengaende het schip sal vast gestelt sijn. Ick sal UEd niet langer ophouden en alleen seggen dat ick mij verblijde de Ed. Heeren Bewinthebbers ende UEd in particulier soo wel geneghen te sien tot het bevorderen van dese mijne Inventie, van welcken ick geloove aengesien het geene sich op de voorige reyse heeft toegedragen met reden een goede uytslagh te konnen verwachten. Eyndigende blijve

Mijn Heer

UEd. seer ootmoedige dienaar.

Van 't geene aen de Horologien hebbe doen repareren en maecken gaet hier neffens 't Rekeningetje van den Horologiemaecker 't welck UEds recommandeer.

Haghe 29 Aug. 1690.

Den WelEd. Gestrengen Heer

Mijn Heer Sal. van de Blocquerij.

a) Kromhout Rekeningh [Christiaan Huygens].

4) Pieter de Graaff, seigneur de Zuidpolsbroek, Purmerland et Ilpendam, né à Amsterdam le 15 août 1668. Il fut un des plus actifs et habiles Directeurs de la Compagnie des Indes, beaufrère de Johan de Witt et, après la mort de celui-ci, tuteur de ses cinq enfants. Il mourut le 8 juin 1707.