Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 3^a.
H. Bruno à Constantyn Huygens, père.
10 août 1641.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.

Ita semper arbitratus sum, perillustris Domine, in hac nostra scriptorum quadriga mei solius esse de studijs aut semper, aut nunquam, nisi cum nova veniunt instituenda, scribere. solius enim meae de serijs nugae vel accipiendae videbantur caeteris melius tacentibus, vel loquentibus his melius, premendae. Veritus verò hodie tamen ne perperam hasce mecum rationes deputem, simul immemoris officij magis putentur, quam se suo pede metientis, in illam aliquando peccare partem malui, quam quò cliente, quò servo bono, quo me dignior, quo nihil peccanti propior est, hoc aequius credebam in bonam te accipere. non parcam adeò otiolo nunc tuo, tam usque circumciso, abutar tamen, quàm parcissimè. Historiam autem vitae hic nostrae cogitanti mihi quid prius fuit exordio ab historia? Eam a disertissimo Patavinorum, qui solus par rebus, solus immortales Romanorum posteritati exemplo et stupori tradere potuisse dictus olim, petentes, jugi cottidie lectorum antè examine repetimus; Est enim, ut equidem existumo, imò censeo, quiddam quasi

[p. 551]

discere, non oblivisci quae didiceris. Oblivisci autem quae non experiare an scias, in proclivi. Insignem hîc experior, et quam penè invideo ut Constantis et Christiani memoriam. Admirabili dexteritate simul, simul promtitudine docent me, quicquid pridianis unquam lectionibus perceperint. Nec in Graecis usquam unquam sibi dissimiles fuerint; quae alijs ferè, ut in re nova, nec antè visa, tum aspera et spinosa primum gradum tentantibus demittunt animos ut iniquae mentis aselli, ea his immane quantum tollunt, augent, exacuunt, planè ut supra vulgum sapere agnoscas. Graece nunc jam de Graeculis ex Attica Musâ loqui libet: neque intercesseris. Uterque cum Cijro est φοναὶ, non dicam εἶδος tantum ϰάλλιϛος ἀλλὰ ϰαὶ ψυχὴν φιλομαθέϛατος, ϰαὶ φιλοτιμότατος, ὥς τε πάντα μὲν πόνων ἀνατλῆναι πάνταtys taku tanto patre, de quo pluribus δὲ ϰίνδυνον ὑπομεῖναι τοῦ ἐπαινεῖσαι ἕνεϰα, φύσιν μὲν δὴ τῆς ψυχῆς ϰαὶ τῆς μορφῆς τοιαύτνν ἔχων, tum autem genitus tali tanto patre, de quo pluribus dicere nec harum sit virium, et ejus cui haec ego prohibet verecundia, quî posset degener mundi incola intueri εἰς γλυϰερὸν φάος ἠελίοιο; Quid dicam de exercitio stijli? Utinam coram videres quam dextrè, quam peritè sententias saepe in Rheidano¹⁾, ut nosti probè à sensu vulgari remotissimas, periodos intricatissimas, longissima ὑπέρβατα verba saepissimè ad quae vel βελγιϰωτάτοις haereat aqua, sibi certè inaudita, latinis reddere soleant! Nae hoc non est cujusvis Monachi, Belgismos (ut sunt cuique linguae sui loquendi incommunicabiles modi) latini nominis citra Belgismum facere! Plura volebam nugari cum, ecce, et hora tertia diei aurem vellem cum Mantiano imperio nos opera ad consueta remittit, et peccatum nimis jamdudum longa viri publicè occupatissimi interpellatione, et mihi cui urceus in animo erat, currente rota amphoram exîsse, video. Itaque et alia quae parabam, et de Silio, quod fortè expectabas, sileo. Cras haec persequar, Deo dante, qui te patriae cui natus, liberis quibus pater et tantus, doctis quibus magnus es, bonis quibus vivis, mihi cui spes omnis, omnis omnino conatus norma et amussis, diu servet. Voveo

Perillustris Domine, ac Amplitudinis tuae servis τὸ Α ϰαι τὸ Ω.

Henricus Bruno.

Hagae Com. iv. Non. Aug. .

Mijn Heer, Mijn Heer van Zuylichem etc.

In 't

Leger.²⁾

1) Everard van Reyd (= Reidanus), qui naquit à Deventer vers 1550, et mourut le 25 février 1602 à Leeuwarden. Il était médecin, se fit protestant, et devint ensuite Conseiller du Comte Willem de Nassau.
L'ouvrage cité, une oeuvre posthume, parut en 1620; une seconde édition porte le titre:
Oorspronck ende Voortganck vande Nederlantsche Oorloghen. Ofte, Waerachtighe Historie vande voornaemste Geschiedenissen, inde Nederlanden ende Elders, voorgevallen, zedert den Jare 1566, tot het Jaer 1601, verdeylt in achthien Boecken. Beschreven door Wijlen Everhart van Reyd, Nassouschen Raedt, gewesene Burgemeester der Stadt Arnhem: Ende Gecommitteerde ter vergaderinge der Generaliteyt. Tweede Editie. Naer des Autheurs Originael oversien, ende met t' gene, 't welck inde eerste Druck uytgelaten vvas, vermeerdert, oock van alle druck-fauten ghesuyvert, ende verciert met nieuvve Figuren. m.dc.xxxiii. Tot Arnhem, by Iacob van Biesen, Ordinaris drucker vanden E. Hove van Gelderlandt. Met Privilegie. in-folio.

2) Constantyn Huygens, père, était alors à l'armée, près de Nimègue [Dagboek].