Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 214.
Christiaan Huygens aux Etats Généraux.
4 mars 1655.

La pièce se trouve à Leiden, coll. Huygens.

D'Inventie¹⁾ van Johannes Placentinus²⁾ aengaende Oost en West bij mij onderschreven gesien ende geëxamineert sijnde, bevinde die te sijn aengeleght om

1) Voyez la pièce N^o. 215.

2) Johannes Placentinus mourut à Francfort sur l'Oder le 11 mars 1687. En 1657 il y devint professeur de mathématiques; il nous a laissé quelques ouvrages.

[p. 319]

door behulp van seeckere waernemingen aen de Maen tot alle plaetsen de waere lenghde te vinden: doch geensins met soo goeden fondament als dat van andere voor desen, die dit selfde getracht hebben te weghe te brengen. Welcker inventien, alhoewel van gheen of weijnigh gebruijck sijn geoordeelt ter oorsaeck vande groote misreeckeningen die uijt de minste faute in 't waernemen of uijt de imperfectie van de Ephemerides onstaen konden, nochtans in Theorie wel gegrondt waeren. Maer desen vondt van Johannes Placentinus is soo veer van daen dat eenigh voordeel ofte nutticheijt soude bybrengen, dat selfs tegen d'eerste beginselen vande Astronomie pecceert, ende niet anders is als een groove Paralogismus. Het welck lichtelijck kan bethoont werden uijt het exempel het gheen hij volgens sijn methode voorstelt, sijnde dusdanigh.

Te Londen wesende den 6 April deses jaers 1655, om aftemeeten hoeveel dese stadt in Lenghde verscheelt van Francfort aende Oder, soo observeert hij voor eerst op wat ure de Maen te Londen inde meridiaen dat is recht in 't Zuijden sich sien laet, ende neemt bij exempel dat het zij 's avondts ten 10 uren 21 minuten. wel te verstaen als het binnen Londen dese ure is. Voorts siende uijt sijn bereeckende taefelen dat de Maen op den selven avondt te Francfort inde meridiaen geweest is ten 9 uren 7 minuten. dat is als 't dese ure is te Francfort, soo treckt hij dan dese 9 uren 7 minuten vande voorschreven 10 uren 21 minuten, ende vindt het verschil 1 ure 14 minuten. Waer uijt hij besluijt dat de maen dese 1 ure 14 minuten laeter aende meridiaen van Londen als van Francfort verschijnt (het welck sijn eerste en grootste misslagh is) en dat hierom Londen 18 graden 30 minuten westelijcker leght als Francfort, reeckenende voor elck ure 15 graden; het welck noch een andere is.

Om de eerste aen te wijsen, soo is kennelijck dat tusschen de voorschreven 9 uren 7 minuten te Francfort, ende 10 uren 21 minuten, mede te Francfort, intercedeert den tijdt van 1 ure 14 minuten: Maer geensins tusschen de 9 uren 7 minuten te Francfort en 10 uren 21 minuten te Londen. Want het te Londen en te Francfort niet te gelijck 10 uren 21 minuten is, door dien dese plaetsen gestelt werden in lenghde te verschillen.

Dat hij ten tweeden gemist heeft, reeckenende 15 graden verschil van lenghde voor elck ure dat de maen laeter te Londen als te Francfort aen de meridiaen verschijnt, blijckt hier uijt. Om dat de maen geen 15 graden in een ure en vordert gelijck de son, maer ontrent een halve graed minder, van weghen haer eijghen loop in de Zodiacus.

Aldus gedaen ter begeerte van haer Hoog Mogenden bij mij haer onderdanighen dienaar

Christiaen Huijgens.

4 Mart. 1655.