Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[81] Medelyden

Commentaar

De 26ste februari, een paar weken na de dood van zijn vader, vertrok Constantijn Huygens voor de vierde maal met een ambassade naar Engeland. Op 5 juli zou hij weer terug zijn in Den Haag. Zijn moeder hield op zijn verzoek een dagboek bij waarvan zij regelmatig een deel naar Londen stuurde. De laatste dag van maart ontving Huygens te Londen wat moeder op 24 maart had verzonden:

[p. 644]

Oock moet ghy weten, dat den soeten Emery, het soontgen van de heer van Oosterwyck, totter doot toe cranck is, daer geen kleyne droefheyt om en is;¹

Op 20 april kwam de mededeling:

Wy comen van Ryswyck, daer wy geweest hebben den rou beclaegen van den soeten Emery.²

Het huwelijk van Willem van Liere, heer van Oosterwijck, met Maria van Leefdael had hij in 1615 met een bruiloftsdicht opgeluisterd.³ Nu schrijft hij een gedicht bij het overlijden van hun oudste zoon.⁴

Zijn troostgedicht herinnert in het begin aan regels die hij zo'n vier maanden daarvoor gedicht had voor zijn vrienden, onder anderen voor Frederik van Liere, een oom van de overleden Emmery. Met die herinnering werden vorm en metrum van dit gedicht bepaald.⁵ Het eindigt in een grafschrift.

1 Worp Briefwisseling, nr. 221. Ook - met de datum van ontvangst - in Jorissen 1871, p. 361-367.

2 Worp Briefwisseling, nr. 229.

3 Zie Worp Gedichten i, p. 73-82. Gegevens over Willem van Liere staan op p. 73, noot 3.

4 De datering van Worp (Gedichten ii, p. 119, noot 1) en dus de plaatsing in zijn uitgave berust op een verkeerde interpretatie van Huygens' datering.

5 Zie gedicht [78], r. 44-48.

Uitgaven

Worp Gedichten ii, p. 118-119.

Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xl^a, 1625, fol. 13. Een blad papier van 310 × 195 mm. Het blad is beschreven in strofen van 8 regels. Er zijn drie kolommen van 4 strofen onder elkaar en een kolom met twee strofen. Fol. 13^v is blanco.
H-Ot	H is kopij geweest voor Huygens' Otia. Dit blijkt uit aanwijzingen voor de overgang naar een nieuwe kolom, uit katernsignaturen en uit de mededeling rechtsboven: Dit moet volgen naerde 22. In de inkt van deze aanwijzingen noteerde Huygens onder de laatste strofe: Constanter. Hag. 27^a Mart. 1625. Dit is dus de datum waarop Huygens dit gedicht gereedmaakte voor de druk. Deze datering is later doorgehaald en vervangen door de aanduiding: Lond. mdcxxiv.
Ot	Otia 1625, ‘Lib. vi. Van Als’, V2^r-V3^r, p. 157-159.
K1	Koren-bloemen 1658, ‘Vierde Boeck. Van Als’, 2l^r-2l2^r, p. 265-276 (foutief gepagineerd: 269-271).
K2	Koren-bloemen 1672, ‘Achtste Boeck. Mengelingh’, 3p2^v-3p3^r, p. 484-485.

Datering

Op grond van de kleur van de inkt is vast te stellen dat de dichter zich bij het klaarmaken van de kopij vergiste. Het handschrift van dit gedicht was - bij uitzondering - niet gedateerd. In plaats van de oude datum te redigeren, wat hij bij alle gedichten die kopij werden, deed, noteerde Huygens de actuele dag: ‘27a Mart. 1625’. Daarna haalde hij door deze datum een kruis en noteerde daaronder: ‘Lond. mdcxxiv’. De dood van de oudste zoon van Willem van Liere, Emerij, werd Huygens gemeld door zijn moeder in een brief die hij op 20 april 1624 ontving. Het gedicht zal dus dateren van eind april 1624.

[p. 645]

Varianten

	[titel]
H	[ontbreekt]
H-Ot	medelijden | met Heere Willem van Lijere, | Heere van Oosterwijk etc. | Over de dood | van sijnen oudsten Sone.
K1	Aen Heer Willen van Liere, Heere van Oosterwijck, &c. | Over de dood | Van sijnen oudsten Soon.

2	H	Mijn	gedachten
	H-Ot	Mijn'	[	]

6	H	Moedigh	rijsen
	H-Ot	Droevich	[	]

7	H	Op	den wijsen
	H-Ota	Om	[	]
	b	Met	[	]
	c	Om	[	]

8	H	Oosterwijck:
	H-Ot	oosterwijck:

15	H	Vanden		tijdt	en
	H-Ot	[	]	tijd	[ ]

24	H	Van sijn'		straff.
	Ot	[	]	straf;
	K2	[	]	straff:

27	H	Noijt	en droogen,
	K1	Selden	[	]

28	H	Maer	gelijck
	K1	En	[	]

29	Ha	*Losse*	kranen
	b	Losse	[	]

30	H	Eewich	staen, en
	H-Ot	Stadich	[	]

31	H	Eewich	tranen
	H-Ot	Stadich	[	]

32	H	Op sijn		Lijck,
	K1	[	]	Lijck;

[p. 646]

40	H		Naestens		schoen;
	Ot		[	]	schoen:

44	Ha	α	Of ick	sie
	b	β	Ick en	[ ]

45	Ha	α	Sijnen		*maden*
	b	β	[	]	gaeven,

46	Ha	α	*Overladen*
	b	β	Doe soo braven,

47	Ha	α	En *gevloden*
	b	β	Nu begraven

48	Ha		Emmerij:
	b		Emmerij;

61	Ha		Dat		mijn	eten
	b		[	]	mij 't	[	]

64	Ha		In den		tand:
	b		[	]	tand;

68	H		Op mijn'		stroot,
	K1		[	]	stroot;

69	Ha		Dat mijn'		velen
	b		[	]	Velen

72	Ha		Naer de		dood.
	b		[	]	dood:

78

H

Lieven longen

81	Ha		Maer,		gedachten,
	b		[	]	Gedachten,

86	H		En		vergaren
	Ot		[	]	vergaren,

89	Ha	α	Will hij		suchten.
	b	β	[	]	neuren,

90	Ha	α	*Vals ontvluchten*
	b	β	Naer uw treuren,

91	Ha	α	*Door de lucht en*
	b	β	Gaet ghij deur, en

92	H		Stuijt hem		kort,
	K1		[	]	kort;

93	Ha		'Khoev		te leenen
	b		[	]	het weenen

[p. 647]

99

H

<*Die*>>Daer de beenen

100	H	Van het		*wicht*
	H-Ot	[	]	Wicht

101	H	Onder		pletten
	Ot	[	]	pletten,

105

H

buijgt v naer de

108	H	leser-vrind,
	K2	leser vrind,
		[ondertekening en datering]
	H	[ontbreekt]
	H-Ota	Constanter. | Hag. 27.^a Mart. 1625
	b	Lond. mdcxxiv.
	K1	[ontbreekt]