Gedichten. Deel 7: 1661-1671

[p. 325]

Bijlage.
Opdracht, lofverzen, enz. van de Zee-straet (1667)¹⁾.

De opdracht luidt:

nobilibus potent.^que dominiorum hollandiae
et occid. frisiae rationariis
nec non
ampliss.^is prudentiss.^que hagae comitum
rectoribus,
autoribus pulchrae, bonae, utilis viae
benedicat ipsa veritas vita et via²⁾.

Zij wordt gevolgd door de lofverzen:

1) Vgl. blz. 111.

2) Vgl. blz. 53.

Op de zee-straet van den heere van Zuylichem³⁾.

Die in zyn groene jeugd het Haegs Voor-hout beschreef,

Dat koele wandel-rack, die schoone Linden-dreef,

Verdiende door zyn pen een eer-krans van Laurieren:

Nu vond zy stof in 't zand en dese nieuwe Straet,

Waer langs men uyt den Haegh recht nae de zee toe gaet,

Om met geen minder groen zyn graeuwe hooft te cieren.

Dit wil hy dat men houw voor zynen Swanesangh:

Ick roep'er tegen, neen, en wensch dat hy noch langh

Magh leven eer hy in de boot van Charon trede,

Op dat hy dese pen, die hem zo wel noch voeght

En daer hy my en meer liefhebbers door vernoeght,

Tot diergelycken werck somwylen noch bestede.

3) Zie ook Westerbaen's Gedichten, 1672, III, 655.

[p. 326]

 

⁺

 

Wy leven in een tyd, die dapper vruchtbaer is

 

Van Dichters, maer die al in de gedachtenis

15

Der menschen door haer kunst niet eeuwigh zullen leven:

 

Die meenigh vel papiers mee helpen in den int,

 

Daer zich de kruyenier niet quaelyck by bevindt

 

Om dat zy hem veel stofs tot peper-huysjes geven.

 

 

 

Maer zulcke Dichters, als den Heer van Zuylichem,

20

Die zyn der dun gezaeyt; zyn werck heeft kruym en klem,

 

Maer 't wil niet zyn geslickt: men dient het wel te kaeuwen

 

En doe, gelyck het schaep, dat graegh in 't gras wel byt

 

Maer, als 't verzaedight schijnt, gaet zitten en zyn tyd

 

Besteedt om 't geen het swolgh wat kleynder weer te knaeuwen.

 

 

25

Maer ben ick wel beraen dat ick my hooren laet

 

Eer dat de Lezer treedt in dees berymde Straet?

 

Daer smaeckt geen wrange vrucht by 't zoet van rype vygen.

 

Maer 't goede hert, dat ick den Heere Dichter draegh,

 

Had my, eer ick 't bedacht, geworpen over staegh

30

En dwongh my hier zyn lof niet heel en al te swygen.

+ [krit] vs. 20 Die zyn der Ged.: Syn vry wat - vs 25 beraen Ged.: bedaght - vs. 27 by 't zoet van rype vygen Ged.: daer rijpe zijn te krijgen

Prosopopoea¹⁾⁺.

Acclivis et declivis et multo fui
Molesta sabulo commeantibus via:
Nunc plana sum platea, saxo coctili
Constrata nuper; quisquis hac iter facit,
Eques pedesve, quod queratur non habet;
Ad littus itur duro et aequo tramite,
Rhedaeque molles, esseda et petorita
Levesque carri celere transcurrunt rotâ
Et huc et illuc, arduusque cornipes
Petulante planos ungulâ silices quatit
Ubi ante bibulâ se fatigabat viâ,
Pilenta, matres, filias, novas nurus
Anhelus et cervice pendulâ trahens;
Nec execratur nunc arenas, ut solet
Auriga potus cum per altum pulverem
Ageret flagello jam labascentes equos.

Numero virorum, vi ligonum et curruum

Sum facta quod sum: sed quod a multis legor
Quibus huc venire non vacat nec commodum est
Et nunc videndi me domi fit copia

1) Zie ook Westerbaen's Gedichten, 1672, II, 831.

+ [krit] vs. 3 saxo Ged.: tota - vs. 4 nuper Ged.: saxo

[p. 327]

 

Immunibus, sedentibus, cubantibus,

 

Illud Camoenis Zuylechem I debeo.

 

Quid huic rependam? Liber ipsi et posteris

 

Ultro citroque semper hac sit transitus.

25

Meretur hoc et amplius, qui me suis

 

Celebrare Musis voluit et quam plurimis

 

Forsan salivam movit huc excurrere,

 

Vectigal unde crescat hic quod penditur.

 

 

 

J. Westerbaen.

Op de Zee-straat van den heere van Zuilichem¹⁾.
De Straat spreeckt.

'k Was eertijds Sand en Duin, nu leg ick vast in steen,
Van Wandelaers besocht, van duisenden betreen,
Voetknechten, Ruiteren, die 's avonds, voor het dalen
Der Son, na hunnen lust, gaan een Zee-luchjen halen.
Noch is my meer gelukt; wat of ik was of wier,
Of Sand, of Steen, 'k ben nu verandert in papier,
Een gang-pad, niet so seer voor Hoeven en voor voeten,
Als wijse herssenen, die my eerbiedigh groeten.
Ik ben nu wel bewaert; Ry, Jonker, dat het klinkt,
Ik leg nu vast, soo seer in steen niet als in Inkt,
Inkt duyrsamer als steen: Nu durf ik 't hooft opsteeken,
Niet min, (dewijl ik ook deselve Afkomst reeken,
En eene Vader, daar ik hooge moet opdraagh,)
Als het gerijmde Hout, en den bespraakten Haagh:
So langmen Strandwaarts uit de lieve Staten stee gaet,
Heet ik, eeuw in, eeuw uit, de Zuilichemsche Zee-straat.

S. Simonides.

Achter De Zee-straet leest men:

Het ontwerp by den Heere van Zuylichem, aengaende eenen Steenweg op Schevening al in den Jaere CIƆ IƆ CLIII. opgestelt, waer van in desen werdt gesproken, luydde als volgt.

1) Simon Simonides (1629-1675), geb. in De Rijp, studeerde te Leiden, werd in 1652 predikant te Rotterdam en in 1664 in Den Haag. Hij heeft eenige godgeleerde werken en stichtelijke gedichten uitgegeven.

Steen-wegh vanden Haghe op Schevening²⁾.

Over ende ontrent den Steen-wegh die men voorstelt gemaeckt te werden tuschen den Haghe ende Schevening komen in bedencken

2) Het HS. is bij N^o. XLVIII der HSS.; het heeft boven aan den datum: 20. Dec. 1653.
Behalve dit stuk vindt men in dien bundel nog eene menigte andere papieren, die op den Scheveningschen weg betrekking hebben, brieven van Soetens, berekeningen van een landmeter en van een stratenmaker, tarief voor den tol, enz.

[p. 328]

1. De Redenen om dewelcke soodanighen Steenwegh soude dienen gemaeckt te werden,

2. De maniere ende middelen op de welcke het selve werck aengevangen, voltrocken ende onderhouden soude konnen werden, ende

3. De swaerigheden die daerteghens konnen werden ingebracht.

Belangende het eerste, is bekent, dat meest alle dinghen werden ondernomen, ofte om Eer, ofte om Voordeel, ofte om Vermaeck, ofte om eenighe derselver insichten aenden anderen gehecht. Dienvolghens, daer alle drij gesamentlick toeloopen, dat soodanighen sake sonder omsien betracht ende by der hand behoort te werden genomen. Ende werdt met reden vast gestelt sulx te geschieden aengaende het tegenwoordighe voor te nemen werck.

Dat, voor eerst, het maken vanden voornoemden Steen-wegh insonderheit den Haghe ende sijne Overigheden inder tijd eerlijck ende tot over alle tijden roemelijck soude wesen, is bij de exempelen van alle oude ende hedendaeghsche Volckeren, Steden ende plaetsen van aensien soo openbaer, dat onnoodigh waere veel tijds ende woorden daeraen te verspillen; jae soo verre, dat in 't tegendeel de naerlaeticheit van soo aensienlicken, goeden, doenlicken werck, soo bij onse tyden als by de nakomelingen qualick met eeren schijnt verschoont te konnen werden. Emmers en is niet tegen te spreken, dat de grootste eere ende aensienlickheit die een voorneme Stadt oft Plaetse buijten haere Grachten kan werden aengedaen, bestaet in schoone ende heerlicke uijtwegen, zijnde deselve als een verlengh van derselver Straten, ende als de Armen van haere Voorsteden, die den aenkomenden vreemdeling van voren ende van verren af een treffelick gevoelen in drucken van de Plaetse daer sij henen gaen, ende den vertreckenden eenen dergelijcken nasmaeck laten van daer sij geweest hebben.

Soo dat dusdanighe wercken ontwijffelick van die ghene zijn, door de welcke de goede naem ende geheughenisse van der Steden Overigheden inder tijd met openbaere Tafereelen ende Opschriften meest verdienen by de nakomelingen gemelt, verheven, verheerlijckt ende vereewight te werden.

In 'tbijsonder staet op dese Schevelinghsche Steen-wegh te gedencken hoe heerlijcken Cieraet het voor de plaetse van 's Gravenhaghe soude wesen, deselve met haere eighen Voorstadt, staende onder haer eighen Schependom (dat aen andere zijden niets te ruijm en valt) sulx te verhechten ende vereenighen, dat daerdoor den Haghe genoeghsaem een aensienlycke Zee-stadt soude moghen genoemt werden, ende genieten den selven luijster dien de Stadt van Delft is genietende door dien sij met een schoone Vliet aen haer Delfs-haven gehecht, ende sich alsoo tot inde Maze toe is uijtstreckende. Dus vele in 'tkorte van de eere ende heerlickheit van 'twerck.

De nuttigheid ende het voordeel van 'tselve bestaet ten eenen in 't Gemack, ten anderen in 'tGewin.

Wat het gemack aengaet: ijeder een kan begrijpen, hoedanighen gerief Menschen ende Beesten by soodanighen Wegh soude werden aengedaen,

[p. 329]

wanneermen uijt den Haghe aen de Zee soude konnen geraken soo te voet, als te peerde, te Coets ende te Waghen, in alle tyden van 't jaer ende op alle uren van den dagh, met geen andere moeijte dan men tegenwoordigh heeft in 'trijden ofte wandelen door alle d'andere straten van den Haghe, daermen nu in 't tegendeel dien wegh niet sonder verdriet van Menschen ende Beesten en kan gebruijcken¹⁾, sonderling in de Somerdaghen, wanneermen het gebruyck van Zee en Strand meest van noode heeft, het zij om ververschingh van Locht, ofte om Zuyd of Noordwaert op eenighe verder reize te doen. Zynde niet yeder een geleghen met een gespan van meer als 2. of 3. peerden gedient te werden, ende het meerder getal door de diepte van het brandighe sand noch wercks genoegh vindende.

Maer voornementlijck staet in Christelijcke liefde ende medoogentheit te letten op de merckelicke verlichtinge, die de arme Schevelingher Slaven soude werden toegebracht, wanneer haere hoofden met swaere Bennen gedruckt zijnde, haere voeten ten minsten eenen luchtighen tred over een hard pad souden moghen treden, oock de Visch daerdoor, 'tzij gedragen oft over Asch gevoert, soo veel te verscher ter merckt komen, dat ontwijffelick de dunste Tongen noch naerder keur als tegenwoordigh daer over souden weten te geven, ende tuschen Sand-visch ende Steen-visch een smakelyck onderscheid te maken. Emmers moghten sich beide de aengevers ende de uijtvoerders van soodanighen werck genoeghsaem versekeren, dat haere gedachtenisse bij die arme menschen in eenen gedurighen lof ende zeghen soude leven, sulx geen verachtelicke belooninghe en is.

Neffens het Gerief hebb ick het gewin gestelt. Het selve raeckt wederom beide den Haghe ende Scheveringh, voor soo vele haer welvaren inde vertieringhe van eet ende drinckwaeren gemeen is, zijnde goed te gissen, wanneer soodanighen wegh voltrocken waere, met wat een toeloop de reisende ende spelen-varende luijden uyt alle omleggende Steden ende plaetsen denselven souden soecken te genieten, ende hoe seer sij de neeringhe van Herbergen ende andere huijsen van vertieringe souden verbeteren, daer sij nu, het zij van buyten ofte van binnens Lands, naer ofte doorden Haghe komende, ten einde van een gedeelte haerer dagh-reise voorden swaeren ende moordaerdighen Scheveringher wegh schricken, ende oft heel te huijs blijven, oft andere weghen om rijden.

Een ander gewichtigh voordeel komt hier in bedencken ten behoeve vanden Haghe selfs, namentlick het genot vanden Toll die bij de Hooghe Overicheit op desen wegh soude te vergunnen staen; maer alsoo ick korts naer desen oorsaecke sal hebben om daeraf breeder te spreken, will het selve hier overslaen.

Naer de Eere ende het Gerief van 'twerck volght het Vermaeck. Daerop en behoeve ick geene woorden te slijten. Ick gedraghe mij tot de genegentheden van alle wandelaers soo te voet als te peerde, maer insonder-

1) In marg. in het HS.: Ubi aegritudo voluptatem vincit, quid ibi inest amoeni? Plaut. Merc. 2. 3.

[p. 330]

heit te wagen ende te Coetse, ende laete haer oordeelen wat het zijn soude, daer haer hedensdaeghs de Straten van den Haghe te kort vallen ende door het stadighe omrijden bijnaest Menschen en Beesten wervelsieck werden, soo sij haeren Tour à la Mode, gelijckmen bij Parijs ende andere groote Steden van Italien doet, soo verre buijten moghten uijtreicken, dat haer telcken wederom een' soete niewigheid moghte schijnen den Haghe in te keeren, naer dat sij die uijtstekende veranderingh van de Zee-locht hadden genoten, ende die van 'tbinnen-land des te smaeckelicker quamen te genieten, alles op haer ende haerer peerden gemack, ende met minder geschudd ende gedruijsch dan oft sij de Haeghsche Straten hadden leggen om karren, welcker sommighe niet van de gemackelixte en werden bevonden. De geduricheit deser wandelinghe houde ick soo seker dat ick geloove den Steen-wegh dagelijx sonder ophouden voll gegaens ende gerijds, ende van verre als een Begraeffenisse aen te sien soude wesen.

Waermede vertrouwende eenighsins voldaen te zijn het eerste punt van Bedencken, namentlick de redenen waerom dese Steenwegh soude dienen te werden gemaeckt, Volght het tweede, rakende de maniere ende middelen op ende door de welcke het selve werck soude moghen werden Aengevangen, Uytgewrocht ende Onderhouden.

Belangende den Aenvangh, sonder te staen op de plichten diemen in desen onwedersprekelijcken schuldigh is den ghenen die daerover moeten werden gekent ende aengesien, als namentlick de E. Heeren vande Graeffelickheits Rekeninghe mitsgaders de E. Heeren Dijckgraef ende Hooghe Heemraeden van Delfland, soude naest daeraen de meeninghe wesen vande Ed. Gr. Mo. Heeren Staten van Holland ende Westfriesland te bekomen den opheve van seker bestendigh Tollgeld, daer in allerhande luijden desen wegh gebruijckende gehouden souden zijn, uijtgesondert alleen de Schevelinghsche Visch-luijden, ende soodanighe als met haer ontrent die neeringhe den sueren kost winnen.

De Lijste van desen Toll soude begroot werden, naer de gelegentheit van de onkosten soo van 'tmaken als van 'tonderhouden vanden wegh, waervan dewijl ick hier naer in 'tbreede te spreken hebbe, sal dienaengaende alhier geen wijder gewagh maken. Seggende alleen in 'tvoorbij gaen dat ick geloove bevonden te sullen werden, dat eenen seer geringhen penningh die desenthalven alleen op de Coetsen vande Haghe gestelt ende, naer mijn gevoelen, niet ongeerne betaelt soude werden, beneffens noch soo veel te trecken vande 2888. huijsen, die alhier inden Haghe op Brandgereetschap zijn gestelt, wel ruijm den Interest soude afwerpen vande penninghen die tot dit Werck souden dienen te werden verschaft.

Belangende dit verschaffen ben ick van gevoelen dat sich d'Overicheit van 's Gravenhaghe sulx niet en behoore te laten ontgaen, om redenen die genoeghsaem te begrijpen zijn door de ghene die eenighsins vernomen hebben, hoe weinigh sich de Steden in Walcheren ende elders de kosten beklagen die sij aen haere Steenwegen hebben gehangen.

Bevindt sich ondertuschen de Tresorije sulx gestelt dat haer ongelegen

[p. 331]

zij soodanighen hoofdsomme (die ick hier onder sal aenwijsen niet seer groot te wesen) op te leggen, soo is buyten alle twijffel, wanneer eenmael den Toll bekent ende vast gestelt sal wesen, datmen de voornoemde somme sonder moeijte uyt de Kassen van bijsondere Ingesetenen sal konnen bekomen, konnende een yeder lichtelick gissinghe maken van de vruchten, die hij uijt het onderpand heeft te verwachten, ende in allen gevalle vele schouderen, soo men seght, licht werck makende.

Naer het vinden van de Geld-middelen volght de Forme ende maniere op de welcke de saecke aengeleght ende uijtgewrocht soude dienen te werden.

De meeninghe soude zijn, Eenen Steenwegh van kantelinghen klinckaert te maken van de Brugge van 'tNoordeinde af tot aende Huijsen van Schevering ende van daer vervolghens de Straet van 'tDorp, tot op het Plein voor de Kerck, 'twelck met eenen, ende uijt de selve hand soude gestraett werden.

Daer zijn Meesters van gevoelen, dat de Breedte van desen Steenwegh op anderhalve Roede soude konnen bestaen, ende datmen te vergeefs, tot het wisselen van de wagens, om meerder ruijmte will verlegen zijn, dewijle, seggen sij, vande Steenstrate neffens de Boomen van 't Voorhout doorgaens nauwlyx de middelste ⅔ deelen werden gebruijckt. Ende soude sulx inder daed de kosten van het Werck merckelick verlichten.

Maer, mijns bedunckens, naerdien soodanighe aensienlicke wercken niet alleen haer gebruijck, maer oock haer staetelick ende onbekrompen gebruijck dienen te hebben, ende de Onkosten, daer ick terstond af spreken sal, geenssins soo swaer en vallen, dat soo schoonen Struijve om een Eij bedorven soude behooren te werden, soude men 't, even als in 't Voorhout, op de volle twee Roeden, ofte 24. Voet Breedte dienen te nemen.

Om het werck te versekeren soude dese Breedte ten wederzijden gesloten werden met een' Scheeps-plancke, ende die met Paeltjens gelijcks de Straete aengesett ende voorts aengesandt naer den eisch.

Hier werdt van Klinckaert gesproken, ende niet van Straetsteen, eensdeels om het gemack van 'tgebruijck, ende ten anderen om den minsten kost, makende ons de dagelixe ondervindinghe bekent, soo alhier in den Haghe, daer het gerij onendigh is, als in andere Dorpen hier ontrent, dat soodanighen Straete seer bestendigh ende, mits een weinigh sorghvuldigh onderhouts (daer van mede sal gesproken werden) een langhe menighte van jaeren kan bestaen, welverstaende dat daertoe vanden hardsten klinckaert werde gebruijckt, ende geenssins van dien anderen weeckeren slagh, die Plaveij genoemt werdt.

Komende dan hiermede tot den overslagh van de Kosten, bevinde ick uijt de onderrechtinghe van verscheiden meesters hun des grondelick verstaende, ende by mij aendachtelick uijtgehoort, dat inde Roede vierkant gaen ongevaerlick 2200. klinckaert-steenen, ende dienvolgens dat soodanighen vierkante Roede soude komen te bedragen 12. Car. guldens, komt voorde dobbele Roede deser Straete 24. Guld., sulx bij eenen vande kloeckste der voornoemde Meesteren, zedert overleden, op het ruijmste,

[p. 332]

met Arbeid, Steen ende hout, werde genomen op 25. gld. Het gae daermede een weinigh onder oft over; het slot vande hoofdsomme sal doen sien, dat het onderscheid van klein belangh is, ende niet waerdigh om daerop te staen.

Nu is dan de lengde vande Noord-endsche Brugge af tot aen het eerste Huijs van Scheveringh bij metinghe vanden Land-Meter Floris Iacobsz a^o. 1636. gedaen, bevonden 800. Roeden, komende sulx nett over een met het aftreden van seker geloofwaerdigh persoon, lang overleden, die all wandelende op die lengde gevonden heeft 4800. syner treden, vande welcke mitsdijen even 6. inde Rhijnlandsche Roede zijn gegaen, 'twelck bevonden werdt de gemeene schridt te wesen van een man die sich niet en overstapt.

Nemende alsoo ijeder een van deser Roeden lenghde, als voren, op 25. Car. gld., Komt de Strate in alles van den Haegh tot aen Schevering te bedragen 20000. Car. gld.

Van bij de kerck van Scheveringh tot het voornoemde eerste Huijs toe zijn bevonden noch 112. Roeden lengde. Om het plein bijde kerck te vinden, neme ick die ten ruijmsten op 120. Roeden, dese gedaen by de voornoemde 800. komt 920. Roeden ende tegens 25. gld. de Roede als boven, voor alle onkosten, niets uijtgesondert, de somme van eens 23000. Car. Guldens. Zijnde, mijns bedunckens, soo geringhen geld ten aensien van soo loffelicken werck, dat ick mij wederom niet en kan onthouden van waerschouwen, dat de naelatigheid van dit voornemen bij alle naerkomelingen verachtelick sal werden opgenomen.

Want, om tot wat naerder aenwijsinghe vande Geldmiddelen te komen, wie en siet niet hoe geringhen Toll den Interest van die somme soude konnen voldoen? welverstaende als deselve bij maniere van een Wegh-geld geheven wierde van allerhande luijden de Strate te voet, te peerde, oft met den waghen gebruijckende, ende sulx door 'tsluijten alleen van eenen Boom ofte twee, namentlick aende Brugge vanden Haghe ende op de Heul van de Beke, ten zij men bevonde, dat een derselve genoeghsaem konde wesen.

Doch het Werck aldus voltrocken zijnde, soude ten derden op het onderhoudt gelett moeten werden. Daerin wel volgens de ondervindinghe vande Stadt van Amsterdam ende andere wel geregelde plaetsen weinigh swaericheits is, mits de gedurighe hand daeraen werde gehouden, ende alle de minste breucken geheelt, eer de schade grooter werde, maer soude ondertuschen de bestedinghe van soodanigen onderhout ende opsicht uijt het voornoemde wegh-geld moeten gevonden werden, ende het selve soo ruijm genomen, dat alles mildelick ende onbekommert konde werden betracht, sulx wij weten dat over de menighte seer ongevoeligh soude vallen.

Endtelick dan ende ten laetsten staen mij te beantwoorden ende uijt den weghe te leggen ettelicke swaerigheden die in desen somtijds zijn komen opgeworpen te werden.

1. Ten eersten smijtmen mij het Sand in d'ooghen, ende seghtmen

[p. 333]

dat de Strate geleght zijnde door het overstuijven vande Duijnen gedeckt vruchteloos sal werden gemaeckt.

Daerop antwoorde ick, dat inder daed 2. of 3. sandighe plaetsen werden bevonden, daermen door soude moeten; maer van het swaerste stuijven dat daer vallen kan en maeck ick geen werck met allen. Emmers is bekent ende tastelijck, hadde het gedurigh op die plaetsen gestoven, dat deselve nu soo hoogh als huijsen souden zijn, daermen die inder daed in langhe jaeren niet verhooght en bevindt te wesen. Daervan de reden openbaer is: dewijle namentlick d'eene wind doet afstuijven wat d'andere daer op heeft gejaeght. Behalven dat soodanighen opstuijven niet anders als eens of tweemaels des jaers bij hooghe Stormen kan gebeuren, sulx dan geschiet zijnde oft wederom by andere winden vande Straet geveeght sal werden, of, des nood zijnde, door armer menschen arbeid daeraf gehaelt; waervan qualick de pijne waerd te spreken is, aengesien, als geseght is, het ongemack alleen op twee of drij sandighe plaetsen en kan gebeuren, ende lichtelyck in jaer en dagh niet gebeuren en sal. 'T is waer, binnen de Huijsen van Scheveringh is nu en dan door het warvelen vande winden aldaer een hoogh sand op gestoven. Maer staet genoeghsaem te vertrouwen dat de ingesetenen aldaer voor soo grooten gerief geern de moeijte souden nemen van yeder een voor haer huijsken syn Straete klaer te houden, daertoe het volck deser Landen van selfs genoegh genegen is, ende, sulx niet zijnde, by bevel vande Overicheit daertoe soude konnen gehouden werden.

2. Sommighe hebben gevreest voorde Steilte vande Hooghe Cluft, ende dat de wagens met gevaer daeraf souden rollen. Maer, dieder wel op lett, sal bevinden, dat, vermits de lengde vanden opgangh, de steilte aldaer niet meerder en is als die vanden Rij-wegh ter wederzyde vanden Vijverbergh, daer niemand ongemack bij en heeft.

3. Andere spreken van de laeghte van de Pannen, welcker sommighe des winters een stuck weeghs onder water staen: ende het is waer, dat aldaer eenighe plaetsen souden dienen aengehooght te werden: sulx by den gemelten Landmeter op sijne metinghe mede is aengewesen; maer de ruijmte van Sand allom soo naer byder hand wesende, is wel te bevroeden, dat sulx voor een geringh te weghe kan werden gebracht.

4. Van gelycken segg ick aengaende de kromten vanden Wegh, om denwelcken, soo veel mogelick, t'ontgaen, eenighe kleine hooghdjens uyt den weghe genomen ende gesleght souden dienen te werden. want sulx mede een sake van klein gewichte is.

5. Endtelick werdt voorgeworpen, dat de Pachter vanden Toll mits de menighte van openbare toegangen dagelix uytgestreken soude werden, ende met moeijte aen het sijne konnen geraken. Daertegens en kan niet ontkent werden, dat vele, insonderheit voetgangers, op den Steen-wegh souden konnen komen, sonder de Slagh boomen aen te doen. Maer dewijle sulx meest niet als voetgangers en souden wesen, daervan het minste weghgeld te heffen soude zijn, staende het voornaemste van Peerden en Wagens te wachten, en schijnt niet dat op soo geringhen sluijckerije veel achts te slaen zij.

[p. 334]

6. Eene swaericheid van ander insien hebb ick mij selven indachtigh te maken, namentlick dat (volgens d'onderrichtinghe vande voornoemde Meesters) de groote menichte van Klinckaert in desen vereischt, loopende, bij gissing, all over de 40.mael hondert dusend, niet veel eer als in drij jaeren tijds te bekomen soude zijn. Daerop ick niet en hebbe te seggen, dan, dewijle sulx is, datmen den tijd met geduld moet afwachten, gedenckende dat groote Staets ofte Stads-wercken noijt ten spoedigsten uytgevoert konnen werden, ende in allen gevalle dat 3. jaeren verwachts seer weinigh is tegen den tyd van soo lange jaeren als dit werck verwaerloost, uijtgestelt ende versuijmt is geworden, sulx ick oordeele ten grooten deele daerdoor veroorsaeckt te wesen, datmen nu en dan dese sake komende te roeren ende levendigh te maken, den Ruijter, soomen seght, over het Peerd heeft gesett, met het opwerpen van all te hooge voorslaghen, als daer is het graven van een treffelicke vliet naer de Zee toe, het planten van wonderlicke Rijen Boomen neffens die vliet, ende diergelycke cierlijcke dinghen meer, die van wegens haer gebruijck ende heerlickheit wel niet te laken en zijn, maer daervan de kost den lust heeft verslagen, daer in 't tegendeel de onkostelickheit mijnen tegenwoordighen voorslagh behoort aen te raden, zijnde in somma aen all het ghene voorsz. is niet meer vast, dan oft men ontrent 4.mael de twee Rijstraten van het Voorhout te maken hadde; sulx bevonden zijnde soo Eerlijcken, soo vorderlijcken, soo vermakelycken ende soo lichten werck te wesen als in desen is aengewesen, laet ick alle verstandighe liefhebbers van deser plaetse verbeteringhe oordeelen, oft het met reden langer uytgestelt behoort te werden. Mijnenthalven. Eens hebb ick mij bescheidentlick willen ontlasten van 'tghene ick, naer mijne beste wetenschapp, geoordeelt hebbe deser saecke mede ende tegen te loopen, ende dit aldus den Achtbaren Magistraet van 's Gravenhaghe gedienstelyck in handen willen stellen, om oft sij 't heden ofte morghen haere aendacht waerdigh mochten vinden; ten minsten, om tot een geringh bewijs te strecken vande oprechte genegentheit die ick soo haere E. als de plaetse van haer bewind, mijne hoogh-geeerde Geboortstede, toe draghe. God zeghene d'een en d'andere met allen voorspoed.

29. Dec. 1653 altero impetu.

Dan volgen de beide brieven:

Brief van den heer van Zuylichem, aen den heere de Veer baillieu van 's Gravenhage¹⁾.

Mijn Heer;

Ick verneme met genoegen, datmen aldaer in ernst begint te spreken van eenen Steenwegh uijt den Haghe, niet alleen tot Rijswijck, maer

1) Het HS. is bij de Korenbloemen.
Mr. Quintyn de Veer (1594-1675) werd in 1620 baljuw en schout van 's Gravenhage. Hij bekleedde dat ambt tot 1667, toen hij door zijn zoon, Mr. Aelbert de Veer, werd opgevolgd. (Vgl. De Riemer, Beschryving van 's Graven-hage, II, 51-53.)

[p. 335]

oock tot Schevering, dien ick altoos voorden noodigsten, dienstigsten ende facilsten heb geoordeelt. Derhalven ick al voor ettelicke jaeren mijn werck daervan gemaeckt hebbe, om ten allernauwsten te examineren in wat manieren, met wat kosten, ende insonderheit met wat voordeel dat Werck soude konnen uijtgevoert werden: Ende heb ick alles doen ter tydt soo punctuelijck bij een gestelt, ende daerby gevoeght soodanige solutien op de gemeene objectien die ick doorgaens daertegens hadde hooren voorwerpen, dat mij Luyden van conditie, van middelen ende van geen slecht oordeel de eere deden van mijne redenen soo veel plaets te geven, dat sij sich gewilligh aenboden om haer part te dragen in het geringhe Capitael daertoe vereischt. Daertegen sagh ick mijnen goeden ijever eenighe Heeren doemael onse Magistrature bekleedende soo weinigh ter herten gaen, dat ick mijn Discours, teeckeningen ende supputatien te rugge hiel ende op sloot, om oftmen eens naer desen betere sinnen moghte bekomen, ende ijemant mijne waerde Geboortplaets soo lief krijgen dat hij de hand wilde bieden om haer tzeffens die eere, dat vermaeck ende dat profijt te helpen procureren. Nu het schijnt dat de gedachten daer henen willen, is my leet soo verre vande hand te wesen, dat ick mijn geringhe talent daertoe in persoone niet en vermagh bij te brengen: Insonderheit dewijl mij geschreven werdt dat V.E. (misschien met kennisse vande Heeren vande Magistraet) tot mijnent heeft doen vernemen naer het ghene by mij in die materie op het Papier is gebracht. Ick en doe in mijn' absentie niet geerne roeren onder de Papieren daer het bewaert light; maer niettemin, siende noch geene apparentie om met volkomen depesche van dit Hof mijne aenbevolen commissie soo spoedigh te konnen voltrecken als men, ten dien regarde, mogelick nevens mij wel soude wenschen, soo heb ick om geene insichten konnen naerlatigh wesen van mijne schuldige genegentheit in dese occasie bekent te maken ende naer mijn vermogen te betrachten. Heb dienvolgens mynen Sone van Zeelhem¹⁾ gelast het Cabinet te doen op steken daer gemelte Papieren gewisselick te vinden zijn, volgens de aenwijsinge die ick hem dien aengaende doe, met ordre van deselve door V.E. de E. Heeren vande Magistraet ter hand te stellen, in gevalle sij persisteren inde begeerte van deselve te doorsien. V.E. vertrouw ick dat de moeijte sal gelieven te nemen van haer E. een dubbelt daervan te presenteren met versekeringe van mijne getrouwe affectie tot haeren dienst, geloovende insgelyx dat ick van herten ben, etc.

Parijs 11.^en May 1663.

1) Constantyn H. Jr. heette heer van Zeelhem; zijn vader was in 1650 in het bezit gekomen van die heerlijkheid.

Brief van den heere baillieu van 's gravenhage, aen den heer van Zuylichem.

Mijn Heer;

De Heeren van de Rekeninghe der Domeinen van Hollandt ter handt gestelt zijnde de Requeste aen de Staten deser Provincie voor de tweede-

[p. 336]

mael gepresenteert om Octroy, tot het maecken van een Straet-Wegh tuschen den Haegh ende Scheveningh, op de naem van den Penningmeester Soetens¹⁾ omme daer op te adviseren, hebben, alvoorens het selve te doen de saecke in deliberatie geleght met eenighe Heeren uyt de Magistraet van 's Gravenhage, ende dewijle op de gehouden conferentie by d'Heer Rentmeester Nieuwpoort geseidt wierde, dat UE. een pertinent concept, noopende het voorsz. Werck hadde op 't Papier gestelt, gebruyckte ick de vryigheyt vanden Heere van Zeelhem daer over te begroeten, dewelcke my voor eenighe Daghen heeft doen behandighen UE. Missive ende oock de Schriften by U E. inghestelt. Ick hebbe die aenstondts aen beide gedachte Collegien gecommuniceert, dewelcke bevindende dat de voorsz. stucken dapper ter saecke waeren dienende twee dubbelden daer van genomen hebben. d'Originale hebbe aen U E. Soon weder doen behandigen: inde aenstaende Maend sal het advis ter Vergaderinge vande Heeren Staten ingedient werden, twijffel niet aen eenen goeden voortganck van het selve werck. Ondertuschen hebbe niet konnen naerlaten U E. te bedancken voor de ghedane communicatie ende den oprechten yever die ick in U E. schrijven bespeurt hebbe, omme soo een goed werck ten dienste van het gemeen te vorderen, de gelegentheit sich offererende om U E. wederomme ergens in te konnen dienen, sal altoos bethoonen dat Ick metter daet ben etc.

In 's Gravenhage den 24 May 1663.

1) Zie blz. 112 Noot.