Gedichten. Deel 7: 1661-1671

[p. 37]

[1664]

[Annis duobus Galliae ciuis fui]

Annis duobus Galliae ciuis fui,
Et bis duobus, et hic tamen, quis crederet?
Non auspicor nisi tertium hunc Annum novum.

1. Anni (1 Jan.) Parisijs, ubi sub finem

1661. appuli.

[Quam mihi non vana" Mundi nouitate placeret]

Quam mihi non vanâ Mundi nouitate placeret,

Quâ novus est Annus, si novus esset Homo!

Ib. eod.

Rad van onrust¹⁾⁺.

Mijn leven is gespeckt met witt' en swarte laghen:
Veel hebb ick willen doen, meer heb ick moeten dragen.
Mijn Doen is trouw geweest en vlijtigh, daer het most,
Veeltyds was 'twerck gedaen als 't even scheen begost.
De Vrught is Vreugd geweest van Wel-doen, en wat gaerens
Van nooddrufts middelen, wat opdoens en wat spaerens.
Mijn Dragen is, voor Goed, Haet, Nyd en Spijt geweest
En alle daghe schier een niew ondanckbaer beest.
Misduyd' onnooselheit, krackeelen valsch geweven,
Veeltyds mijn goed gedreight, somtyds eens lid of leven,
Voor oude vriendschap niew bedrogh, en swarte kunst
Van averechts beleid voor toegeseghde gunst.
Rust hebb ick niet gekent; als alle oogen toe zijn,
En alle menschen dood, om datse satt of moe zijn,
Haer halve leven dood, en sommighe wat meer,
Diens sinnen geen gebreck en prickelt, noch geen' eer,
Dan ben ick oock 'tkleed uijt en 't rust-bedd in gekropen,
Om wat lang niet te zijn, en als mijn selfs t' ontloopen:
Maer qualick quam 't soo verr: 'tscheen dat mijn dagh aenquam,
Als ick mij neder leid' en 'tslapen ondernam.
't Hiet rusten dat ick deed, maer 'twaeren besigheden,
Die mijn' versuften geest meer als 's daeghs wercken deden.
Mijn' oogen sloten niet, of 'theete werck ging aen;
'T was droomen inder daed, en schijn en yd'le waen;
Maer nacht-werck eigentlick, en qualick t'onderscheiden
Bij 'twoelen van den dagh, welck waerheit was van beiden.
(En wat is waerheit, heeft die Richter licht gedocht,
Of wat hij sagh, of wat syn' huijsvrouw droomen moght.
Elendigh Richter, sooder een elendigh oyt te noemen
En te verdoemen was!) Nu heeft de dagh sijn' Bloemen,
En heeft sijn distelen; vermaeck en ongenucht,
De Bruijloft en het graf, het lacchen en 'tgesucht

1) K.b., I, 530.

+ [krit] vs. 10 eens K.b.: of

[p. 38]

 

⁺⁺

 

Gaen veeltijts over handt, en houden beurt met poosen;

 

Doen een de doornen zeer, hij lydt het om de Roosen.

35

De Sonn schijnt naer 'tvuijl weer, en inden Storm wel oock:

 

Het soete Vier betaelt het suere van den roock:

 

Maer droomen houdt geen beurt, 'tis altyd stof van klagen:

 

Een grouwelicke droom is droevigh om verdragen,

 

Een lieffelicke geeft meer onlusts ongelijck

40

Dan sijn verheugen was: Besitt een Coninckrijck,

 

En werdt een Bedelaer in meer niet als twee uren,

 

't Scheel is onmenschelick, wie kan daer tegen duren?

 

Vlieght over Bergh en Dal de valck uijt haer gesicht,

 

En vindt u in uw Bed voll plaesters en voll Gicht;

45

Wat een hard averechts van sulcken lochten hoogmoet!

 

'T is seker datter wel een traentjen uijt het oog moet,

 

In 't heugen waer men was, in 'tvoelen wat men is,

 

[En wat een' Modder-goot scheelt van eens Koninghs Dis.]

 

En dat is 'tlieve loon van ingebeelde Welvaerd,

50

Datm' in den Hemel schickt te zijn en inde Hell vaert,

 

En smaeckt het ongemack van lyden soo veel bet

 

Als vrolick vliegen scheelt van karmen in syn bedd.

 

Dus heeft het mij gegaen, van dat ick wist wat leven

 

En doen en lijden was: en 't waer noijt uijt geschreven,

55

Verhaelden ick all 'tleed dat mij gedroomde vreughd

 

En swaericheit gedroomt gekost heeft vander jeughd.

 

En 't gaet mij noch alsoo ten einde mijner dagen,

 

Iae tot dicht op mijn Graf sal ick die onrust dragen,

 

Soo 'ck niet verkeert en giss; jae hoe de kracht meer slijtt,

60

Gevoel ick dat men meer en meer van lyden lydt.

 

Is 'twonder dat ick wensch met alle mijn' gedachten

 

Uijt all' die dagen, uijt all' die versufte nachten

 

Een saligh eind te sien, en eens uijt waere pijn,

 

En eens uijt valsche vreughd, eens uijt den droom te zijn?

 

Paris 8. Ian.

+ [krit] Bij vs. 37 in marg.: - Cum requies medicinaque publica curae Somnus adest - Somnia me terrent veros imitantia casus, Et vigilant sensus in mea damna mei - Aut ubi decipior melioris imagine somni - ubi percepta est breuis et non vera voluptas, Peior ab admonitu fit status iste boni. Ouid. 1. de Ponto 2.

+ [krit] vs. 39 geeft K.b.: geest - vs. 48 niet in het HS. - vs. 54 't waer het HS. heeft: waer - vs. 58 die K.b.: de - vs. 62 versufte K.b.: verrafte

Droomen niet¹⁾.

Soo droomen dencken is, en dencken niet als droomen;
Waer 's d'onbescheidenheit des Menschen toe gekomen,
Dat m' op sijn droomen lett, en op sijn dencken niet;

1) K.b., I, 546, met den titel: Droomen.

[p. 39]

 

⁺

 

Dat m' uijt syn' droomen pluijst wat des' of die bediedt,

5

En laet gedachten gaen, gelijck sy gaen en vliegen?

 

Zijn droomen sulcken ding; en konnen se niet liegen,

 

En liegt ons dencken soo? en dolen wij bij daegh

 

En gaenw' in doncker vast? Geleerde lie'n, een' vraegh

 

Soeck ick voldaen te sien; waerom zijn uw' gedachten

10

Min als uw' droomen waerd, uw' dagen als uw' nachten?

 

Bekent het ruijterlyck, daer is geen' reden in:

 

Maer, houdt het mij te goed', ick hebb een' bet'ren sinn,

 

En segg Standvastelick, dat droomen zijn Gepeinsen

 

Bij doncker. en wat meer? ick wilder niet om veinsen,

15

Gepeinsen van een hoofd dat uijt syn' sinnen is,

 

En dat soo mallen draed, als 'teens aen 'tspinnen is,

 

Soo wilde webben weeft, dat 't schand is na te sporen.

 

Hoe komt dat hoofd soo woest? het luydt wat vreemd in d'ooren;

 

Maer 'tis niet min als waer: 'tis droncken sonder Wijn,

20

(Naer 't met den ontucht gaet, kan 'toock wijn-droncken zijn)

 

't Is droncken en bedwelmt van dampen die het vollen,

 

En door sijn herssen-huijs soo slingeren en rollen

 

(Als Geesten uijt de Kolf tot inden Helm gevoert)

 

Dat alles, gins en weer geschommelt en geroert,

25

Geen minder snaeckerij en baert als simpel' oogen

 

In Vier en Wolcken sien; die, smaeckelick bedrogen,

 

Heel' Almanacken sme'en in d' Asch of in de Lucht.

 

Gaet nu, en luijstert eens na droomen met genucht,

 

Met schrick, met achterdocht, gaet en onstelt uw leven

30

Met bullebackerij, daer kinderen voor beven;

 

In een woord segg ick 't all: gaet soeckt een goet bescheit

 

Uijt wat een droncken mensch gedocht heeft, of geseit.

 

Paris: 9. Ian. uno spir(itu).

+ [krit] vs. 24 geschommelt K.b.: gerommelt

(Willigh sterven)¹⁾.

Op blijven noemden wij 't in onse kindsche dagen
Niet vroegh te bedd te gaen, en 'twas hard om verdragen
Te moeten rusten als de Sonn pas onder ging.
Die kindsheit komt weerom; is 't niet een wonder ding!
Hoe datmen ouder werdt, hoe m' ouder soeckt te wesen,
Op blijven is de vreughd, te bedde gaen, het vreesen
Van alle menschlickheit? 't Schijnt dat de tyd hier naer
Yet sonderlings belooft, dat levens waerdigh waer,
En daerm' om wenschen moght noch heel lang op te blijven

1) K.b., II, 438. Het HS. heeft titel noch datum; het vers staat op hetzelfde blad als het vorige.

[p. 40]

 

⁺

10

[Om 's Werelds end, misschien, en Graf-schrift te beschrijven.]

 

In 'teinde komt de vaeck, 'tis hier Graveel, daer Gicht,

 

Hier monden sonder tandt, daer oogen sonder licht,

 

En ooghen die haer self, gelyck die vande kind'ren,

 

Op houden met geweld, en van selfs voelen mindren.

15

[Wel hem, die, sonder dat, Godvruchtelick bedacht,

 

Heel geern', en heel gerust kan seggen, Goeden nacht.]

+ [krit] vs. 10 niet in het HS.; er staan daar stippeltjes. - vs. 11 In 'teinde K.b.: Ten lesten - vs. 14 van selfs K.b.: doorgaens - vs. 15 en 16 niet in het HS., maar onder vs. 14 staan de kruisjes * * *, die aanduiden, dat het vers niet af is.

In obitum, ut credebatur, duarum Sabaudiae principum¹⁾⁺.

Plorat adhuc diuam perculsa Sabaudia Socrum,

Et rapitur casu praepete Diua Nurus.

Scilicet ut leuius laedat prae funere funus,

Raptaque prae tenera Conjuge Mater anus.

Alter in alterius venit solatia luctus,

Ut pereat clades clade, dolore dolor.

O miseri sors dura simul Natique Virique,

Quem plus flendo minus Fata dolere docent!

Paris 20. Ian.

1) Ook in klad met den datum.
Christina van Frankrijk, dochter van Hendrik IV en Maria van Toscane, werd in 1606 geboren, huwde in 1619 Victor Amadeus I, Hertog van Savoye, en trad na den dood van haren echtgenoot (1637) als voogdes van hare kinderen op. Zij stierf den 27sten Dec. 1663 te Turijn. En den 14den Jan. 1664 stierf Françoise Magdelaine van Orléans (geb. 1648), dochter van Gaston van Orléans, den broeder van Lodewijk XIII, en van zijne tweede vrouw Marguérite van Lorraine. De jonge prinses was den 4den Maart 1663 in het huwelijk getreden met Karel Emanuel II (1634-1672), Hertog van Savoye.

+ [krit] vs. 4 Raptaque prae tenera and. lezingen in het klad: Et prae florenti en Praeque adolescenti

Eiusdem argumenti ad regem²⁾.

Borbonias mors ecce duas simul una peremit,

Binaque vix gemini funeris instar habent.

Frustra sunt lachrimae, vani lamenta labores,

Nec reparat longus damna ferenda dolor.

At tua res agitur; propera, Ludouice, Paterque

Borbonio sarci sanguine quod perijt.

Paris. 20. Ian.

2) Ook in klad, met den datum en den titel: Ad Regem.

De eadem re vero jam nuncio acgepto³⁾.

Iuerat ad Superos vitae satur et languorum

Non immaturo funere Diua socrus;

3) Ook in klad met den datum, maar zonder titel.

[p. 41]

 

⁺

 

Cum Populus multis obtundens Astra querelis

 

Allobrogum impleuit planctibus omne solum.

5

Mox quoque Diua Nurus, morbo, non morte, sepulta

 

Quo Socrus e terris ire minata fuit.

 

Displicuit Coelo nimius, pro clade, dolendi

 

Feruor inexhaustae fonte rigatus aquae.

 

Da fraenum lachrimis; posses, Mors altera dixit,

10

Unius impatiens promeruisse duas.

 

Par. 23. Ian.

+ [krit] vs. 9 Da fraenum klad: Pone modum

Momentis desultorijs cels.^mo principi Condaeo datis inscriptum¹⁾.

Quos oculos non ullae Acies, quas, vindice ferro

Terribiles, nullae sustinuere, manus,

His oculis, his tu manibus tractande, memento

Quâ sublimis eas sorte, miselle Liber.

Condaeo Lectore nihil tibi prospera saecli

Gratia, nil Coeli tradere maius habet.

Si pudor est quo forte rubes, omitte pudorem,

Si metus est, causam non habet iste metus.

Ille ferox bello procul hinc est vultus, et unguem,

Si nihil irritet, non habet iste Leo:

Se regit, et legem dicit sibi, temperat arte

Naturam et vires viribus ipse suis:

Debellare feros amat, atque obstantia victor

Perdere, sed pauidis parcere pluris habet.

Te quoque, si causa est, ut erit, quâ spernere possit,

Quam sibi sis nihili, dissimulare volet.

Denique ne, moneo, timeas accedere quem, post

Omnia, victorem nouimus esse sui.

Paris: 26. Ian.

1) Ook in klad met den datum en den titel: Inscriptum Momentis Principi Condaeo per Pereirium tradendis. Ad Librum Autor.
Louis de Bourbon, Prince de Condé (1621-1686) is de beroemde veldheer.

Ad ill.^m Abbatem Bentivoglio de rerum vanitate disserentem ode mihi inscriptâ²⁾.

Tu mihi, tanta tuae, tantae tu gloria Gentis,

Tantillo tantum colligis autor opus?

2) Ook in klad met den datum en den titel: Ad Abb. Bentivoglio de rerum vanitate disserentem Ode pulcherrimâ mihi inscriptâ.
Hippolito Bentivoglio, markies van Magliano († 1685), een Italiaan, was eerst officier, daarna abt. Hij deed veel aan muziek en architectuur en bedacht eenige tooneelmachines.

[p. 42]

 

Vana sit, ut vana est, Mundi pereuntis imago,

 

Omnis, ut est, omnis vana sit umbra rei,

5

Astipulor; ne vana modo mea gaudia dicas,

 

Bentiuolum immerito tam bene velle mihi.

 

Lutet. 29. Ian.

Ad eundem¹⁾⁺.

De Vanitatum vanitate, Vir grauis,
Vir erudite, vir tuae Stirpis decor,
Te digna faris, digna te indignum mones:
Sed, pace quod liceat tuâ, vide ut mihi
De Vanitate vanus est isthic labor:
Quod adstruere conaris, ipse destruis,
Quod me docere doctus Autor, dedoces:
Ego vanitatum vanitatem abominer,
Quas tu canendo, tu suauibus modis,
Tu melle Hymetti melle mellito magis
De abominandis reddidisti amabiles?

Ibid. eod.

1) Ook in klad met den datum.

+ [krit] vs. 8 vanitatum vanitatem klad: vanitates vanitatum

Vitrum²⁾.

Quam prope literulâ fit idem de nomine nomen,

Tam prope facta simul fractaque vitra vides.

Ib. ult. (31) Ian.

2) Ook in klad met den datum, maar zonder titel.

In effigiem Mariae Teresae reginae³⁾⁺.

Quae Regem de Rege dedit, quae, Gallia, plures

Et qui succedant pluribus apta dare est,

Quaeris in hac animi quis sit vigor? accipe testem

Omni diuinam parte superficiem.

Ib. 1. Feb.

3) Ook in klad met den datum. Aan den titel is daar nog het woord Galliae toegevoegd.
In Juni 1660 was Lodewijk XIV gehuwd met Maria Theresia, dochter van Philips IV van Spanje. Zij was in 1638 geboren en stierf den 30sten Juli 1683.

+ [krit] vs. 3 animi quis sit vigor klad: animi quid splendeat and. lezingen in het klad, als boven, pulchri quid luceat en fulgeat

In nimis quam frequentes Rhedas Hagienses⁴⁾.

Dum Bataui sapuere, pedes habuere, rotisque

Una satis parce vecta senecta fuit.

4) Ook in klad met den datum en den titel: In frequentiam Rhedarum.

[p. 43]

 

Mox vehitur Senio passim permixta Iuuentus;

 

Tandem rara pedum functio, multa rotae.

5

Porro quid? Amphibij sensim pedibusque rotisque

 

Utimur; en Apodas nunc et Hamaxobios.

 

Par. 3. Feb.

Ad ill.^mum d. de Lionne¹⁾⁺.

Si vacat; ut certe de mille clientibus uni,

Uni te memini saepe vacasse mihi;

Magne vir, est quod te cupiam patiare moneri;

Excipe tu blandâ, quod dat amica, manu.

Diceris in grandes totum te impendere curas,

Nocteque non unâ perpetuare diem:

Diceris adscitis quae sint mandanda ministris

Singula tute tuâ velle peracta manu.

Quo ruis imprudens? (veniam peto vera loquenti;

Qui non est fictus fingere nescit amor.)

Quo ruis immenso non suffecture labori?

Quis te adeo modici nescius ardor agit?

Quo rapit immemorem vitae ratione tuendae?

Ipse quietis opus Taurus arator habet.

Quod si non stolidi bene rem pensamus, ad istos

Quantula sunt, eheu, robora nostra toros!

Tendit Apollo suum, quo nil neruosius, arcum,

At sua, ne dubites, otia nervus habet.

Vatibus impressum est, quod ament alterna Camoenae,

Adque intermissum Musa resurgat opus.

1) Ook in klad, dat den datum heeft, maar geen titel, en dat begint met Mentior (zie beneden, vs. 9), terwijl boven het gedicht het teeken staat, dat iets is weggelaten. De volgorde der versregels is in het klad niet duidelijk door de vele latere toevoegsels. In plaats van de 4 eerste verzen stonden er eerst de volgende:

Soluo Gothofredum, soluo quotcumque videris

Verborum vinctus legibus esse mihi.

Soluo, vir excellens, nec te, si soluere velles,

Ipse, sub hoc rerum pondere velle, velim.

Sufficiet porro, si Portae Cerberus uni

Hugenio clausas non velit esse fores.

Ne treme. momenti res est; quo dicere possim,

Sum tuus, esto, precor, magne Leaena, meus.

Mentior; est quod te monitum, Vir amice, volebam;

Accipe tu blandâ, quod dat amica, manu.

H. schrapte de verzen door en schreef aan den kant: Haec ad ipsum solum. Zie blz. 36.

+ [krit] vs. 5 grandes klad: Regni - vs. 6 perpetuare klad: continuare - vs. 12 Quis te adeo klad: Quisnam te - vs. 14 Ipse klad: Nonne - vs. 20 intermissum klad: interruptum

[p. 44]

 

⁺⁺

 

Crede mihi, in magnis eadem ratioque modusque

 

Regnat, et alternas postulat illa vices.

 

Crede mihi, repeto: quia, si te turba laborum

 

Opprimit, oppressus non minus ipse fui:

25

Et longus fuit ille labor, et viximus illo in

 

Turbine te quantum viuere posse velim.

 

Nil temere obtrudo: sudas? sudauimus. alges?

 

Alsimus. Obserua quid veteranus agam:

 

Indico quos didici scopulos vitare sinistros,

30

Indico quo cursus tramite dexter eat,

 

Indico ut in vegetos dures reparabilis annos,

 

Indico qui pergas id quod es esse diu.

 

Scilicet hoc alterna quies, moderata laboris

 

Interualla, vel hoc nulla medela dabit.

35

Perge diem multâ protendere nocte, labasces,

 

Diuide cum curis otia, sospes eris.

 

Urgeone exemplis quae tu venerere necesse est?

 

En Mazarinos Richeliosque dabo.

 

Iste manu fessa Citharam tractauit, et illi

40

Archiater mentis saepe fritillus erat.

 

Disce tui custos Heroibus esse magistris,

 

Quorum nunc quoque cum passibus aequa facis,

 

Quid juuat ante diem tabulis pallere molestis,

 

Quo moriare tuum scilicet ante diem?

45

Sume dapes, consume inter tot amicus amicos

 

Non misere quas non es male nactus opes.

 

Adde Gothofredos, Annamque Hilaramque puellas,

 

Et Cambonerias Floeliacasque manus;

 

Vocibus hinc, illinc fidibus, moderante Niello,

50

Pulchra, face, ad Fontes Bernia castra sonent.

 

Postera lux Aulae dabitur, mox altera Caulae,

 

Officio rursum tertia, quarta tibi.

 

Scilicet hac vixisse sibi dominoque fidelem

 

Saepe Briennaeus praedicat arte senex.

55

Vis tam longa breui claudatur Epistola verbo,

+ [krit] vs. 47 Anna Bergerotti, zie op 9 April. Ook Mad.^le Hilaire was eene zangeres, die wel aan het hof optrad. (Vgl. Oeuvres de Christiaan Huygens, V, 25.) Zij was eene schoonzuster van den bekenden componist Michel Lambert (1610-1696), den schoonvader van Lulli (t.a. p., I, 367). - vs. 48 André Champion de Chambonières († 1670) was ‘premier claveciniste de la chambre du Roy’ (vgl. Jonckbloet et Land, t.a. p., blz. CLXV). - De andere musicus is mij onbekend.

+ [krit] vs. 23 quia klad eerst: nam - vs. 25 ille klad: iste - vs. 27 obtrudo klad: obtundo - vs. 30 quo cursus tramite klad: quae cursus per freta - vs. 31 vegetos klad: longos - vs. 32 qui klad: quâ - vs. 33 moderata and. lez. in het klad: alterna - vs. 50 face klad: fac - vs. 55 breui - verbo klad: tribus - verbis

[p. 45]

 

⁺

 

Quod memori tecum postulo mente geras?

 

Viue Tibi, Regno et Regi: si viuere Regno,

 

Nec Regi curas, nec Tibi, viue tuis:

 

Quos inter veteris si nondum taedet amici,

60

Fas sit et Hugenio dicere, Viue mihi.

 

Par. 4. Feb.

+ [krit] vs. 56 Quod klad: Quae - vs. 57 si klad: sin

In Palatij regij fabricam longe splendidissimam¹⁾.

Qui, Luparae extendens fines sine fine Monarcha,

Marmoris immensam tollit in Astra struem,

Scire jubet non obscure sua saecula, quanto

Major Avo et Proauis Regibus esse paret.

Iamque adeo hos tantos quisquis videt aduena muros,

Quanta Domus! clamat, quantula! qui Dominum.

Par. 5. Feb.

1) Ook in klad met den datum, maar zonder titel.
In 1660 was Lodewijk XIV begonnen met het aanbouwen van de Louvre; de galérie d'Apollon, die verbrand was, werd weder opgebouwd en aan een paar der gevels gewerkt.

In κενοσκόπιον²⁾.

Aere subducto quae quanta angustia quamque

Terribilis rebus res sit, Inane docet.

Si bene conjicio, dicit noua Machina, tandem

Longa super vacuo lucta supervacua est.

Eod.

2) In marg.: Vide infra ad 26. Mart. Het versje, dat doorgeschrapt is, doelt op een werk van Pascal.

In effigiem regis³⁾⁺.

Si decus hoc oris video perculsus, et addo

Vis animi tanto quanta sub ore micet,

Qui talem fecere Dij, si forte retentent,

Non inuenturos ajo quod adjiciant.

Ib. 7. Feb.

3) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem R. Ludovici XIV.

+ [krit] vs. 4 quod klad: quid

Quousque eadem? Sen.⁴⁾.

De klocken op een' Kerck haer stadighe gebell
En doet mij niet soo seer, als ghij mij kont vervelen

4) K.b., II, 372, met den titel: Aen Dirck.

[p. 46]

 

⁺

 

Met altoos weer en weer ouw' liedjens t'overspelen.

 

Foeij, Dirck, maeckt ghij geen sond van soo veel Overspel.

 

Ib. 7. Feb.

+ [krit] vs. 3 ouw' K.b.: uw'

Ad comitem Briennaeum ordini oratorio se dicantem¹⁾⁺.

Quando, chare Comes, vitam votumque capessis

Quod simul et doctos et jubet esse pios,

Iamque opus est, ne quod bene vis bene posse recuset,

Ipsum quo potis es tam bene velle roges;

Voti summa mei est, ut, qui facit Oratorem,

Exoratorem te velit esse Deus.

Ib. 9. Feb.

1) Ook in klad met den datum.
In het najaar van 1663 trok De Brienne het geestelijk kleed aan. Verschillende redenen werden daarvoor genoemd, de dood zijner vrouw en ook de ongenade van den Koning. In 1670 heeft hij de congregatie, die geene geloften eischte, weer verlaten.

+ [krit] vs. 2 jubet and. lez. in het klad: monet

In effigiem ducis Aurelianensis regis unius fratris²⁾.

Borbonio si non primum de stemmate germen,

Proximus a primo germine ramus hic est.

Ni Ludouicorum Fraterque et Filius esse,

Henrici certe sufficit esse Nepos.

Par 10. Feb.

2) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem Ducis Aurelian. Fratris Regis.
Philips van Orléans was den 21sten Sept. 1640 geboren en stierf den 9den Juni 1701. Hij heeft deelgenomen aan verschillende veldtochten.

Ad d. de Lionne³⁾⁺.

Cerberus ad Portam si non fauet, obsecro dicas

Momentum Hugenio quando vacare velis.

Scilicet haec inter didici tua tecta, Leaenas

Non exhorrendas esse, sed esse Canes.

Ib. eod.

3) Ook in klad met den datum en den bovenstaanden titel; het net heeft den titel: Ad ipsum.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Janitor.

In eius effigiem.

Dixerit haec aliquis lector tam blanda Leaenae

Lumina? ad hunc vatem, crede, Leaena gerit.

Ne treme, si bonus esse velis, vel mitior agnâ;

Si non esse, Leo dentibus, ungue Lea est.

Ib. 11. Feb.

[p. 47]

In effigiem ill.^mi Leaenae¹⁾⁺.

Qui novus hunc vultum perfudit pallor, imago est

Assidui nimium viua ministerij.

Scilicet hic ille est, Regi seruire Ministrum

Qui negat et toti parcere posse sibi.

Eod.

1) Ook in klad met den datum en den titel: In eandem.

+ [krit] vs. 1 perfudit klad: perfundit

In effigiem .... Britannicae ducissae Aurelianensis²⁾.

Regia progenies, cui, si cui nubere posset,

Inuenienda fuit Regia progenies,

Inuenit Regesque Atauos, Fratresque Patresque

Antiquo numerant stemmate utrimque pares.

Aspice, quis quanto cruor est in lacte, Britannas,

Non dubie dices, unijt ista Rosas.

Ibid. 12. Feb.

2) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem .... Angliae Ducissae Aurelianensis. In beide titels is eene plaats opengelaten.
Henriette Anna van Engeland was eene dochter van Karel I. Zij was in 1644 geboren, huwde den 31sten Maart 1661 Philips van Orléans en stierf in 1670.

In effigiem principis Delphini³⁾.

Flosculus hic de Borbonio pulcherrimus horto est,

Austriaco tinctum sanguine Liliolum.

Quantum conspicient olim sua saecula Florem,

Frustra quaero; Parens indicat et Pariens.

Ib. 15. Feb.

3) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem Delphini.
Zie over den Dauphin blz. 1.

Ad comitem Briennaeum⁴⁾.

Quam promisisti venae mirabilis Oden,

Ut tua sit, quodam nunc quoque jure mea est.

Nec tamen illa venit. Quid agis, Vir amice, potesne

Hugenij simul et non memor esse tui?

Ib. 24. Feb.

4) Ook in klad met den datum.

De controversis epithetis inter Gallos et Brandenburgicos.
ad illos⁵⁾.

Si magnitudo Principis magni, boni
Bonitas, potentis propria est potentia,

5) Ook in klad met den datum en den titel: De Controversia inter Gallas et Brandenburgicos.
Bij de onderhandelingen over het defensief verbond tusschen Frankrijk en Brandenburg, dat den 5den Maart 1664 gesloten is, ontstond er quaestie over den titel van den Keurvorst. (Vgl. Hollantze Mercurius van 1664, blz. 53.)

[p. 48]

 

Si Celsitudo Principi celso datur,

 

Quem sponte vestrâ, ut est, Serenum dicitis,

5

Serenitatem non habere qui potest?

 

Ib. 26. Feb.

Ad Posthumum exophthalmum¹⁾.

Ut procul extantes oculos e fronte propellis,

Adjice tantillum, Posthume, Ianus eris.

Ib. 29. Feb.

1) Ook in klad met den datum.

Ad ill.^mum d. de Lionne²⁾

Da commeatum; quando supplicem diu,
Quem non peractis rebus amolimini,
Male supplicasse judicastis hospitem.
Ab his metallis auspicor, dum caeteras
Conuaso paullo viliores sarcinas.
Eo Batauis nunciatum, in Gallia
Fuisse Zulichemium bene et male:
Bene, si suam rem spectet, et quantâ undique
Etiam a Leaenis, hercle, non ferocibus,
Humanitate exceptus immerito fuit:
Male, si pusillum Arausium Nepotulum,
Et innocenti patrium ereptum decus,
Auita jura, dirutos nulli graues
Muros, et Arcis structa propugnacula
Unis regendis ac tegendis subditis.
Addam, ruinas dirutae (vestram fidem,
Dij Deaeque!) dirutae, aequatae solo
Tristes ruinas obstinate supplici
Domino negari, Regiumque sanguinem
Non pluris esse Regio, quam si foret
De faece vulgi, nec Parentum illustrium
Ingentia merita pluris esse quam forent
Commenta plebis aut aniles fabulae.
Da commeatum; taedet impudentium
Injuriarum, taedet imprudentium.
Reuiso lassus Patriam justi et boni

2) Onder het gedicht staan de woorden: C'est à dire, Le Deputé de S.A. le Prince d'Orange, se disposant au retour, supplie tres-humblement M. de Lionne le vouloir gratifier d'un Passeport du Roij pour la sortie de quelque vaisselle qu'il desire enuoijer deuant pour n'en estre embarassé au voijage.

[p. 49]

 

Semper tenacem, ubi tantum iniquus laeditur,

 

Ubi (pace vestrâ) Galliae quod incipit

 

Parum placere, cuique redditur suum.

 

Par. 2. Mart.

Libellus supplex Galli¹⁾.

Ne tibi sim sermone grauis, ter maxime Regum,

Ecce meum Placet; huic, si placet, adde Tuum.

Ib. 5. Mart.

1) Ook in klad met den datum.

Ad iuvenem ecclesiasten²⁾⁺.

Serue Dei, si te coram quocumque profari

Iudice contingat, quam tueare fidem;

Nil dubitans accede: dabit, qui fecit utrumque,

Καὶ στόμα καὶ σοϕίαν, καὶ στόμα καὶ σοϕίαν.

Par. 15. Mart. momento.

2) Ook in klad met den datum, maar zonder titel.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Math. 21.15.

[Cur nihil impetrat Auriacus? latet Anguis in herba]

Cur nihil impetrat Auriacus? latet Anguis in herba³⁾:

Si Coluber dicam, verior autor ero.

Ib. 16. Mart.

3) Bij vs. 2 in marg.: Colb.^r (Colbert). Zie blz. 34, Noot 3.

Ad pium concionatorem⁴⁾.

Non fero censores quorum Sapientia labris

Insidet, et vitijs interiora scatent.

Tu verbis vitâque mones, tu quam mihi legem

Scribis, eam rigide praecipis ipse tibi,

More, quod ore, doces: video te, Vir pie, cum te

Audio, quod plus est, audio cum video.

Ib. 20. Mart.

4) Ook in klad met den datum.

In libellum doct.^mi Pascalij de Vacuo⁵⁾.

Hactenus horrorem Vacui Naturae Matri

Incutimus, quasi vel Bestia sit, vel Homo.

Ecce modo ut falsi: dispungens nubila parvus

Horrorem errorem comprobat esse Liber.

5) Ook in klad met den datum en den titel: In Librum Pascalij de vacuo. Zie ook blz. 45.
Blaise Pascal (1628-1662) had in 1647 uitgegeven: Nouvelles Expériences touchant le vuide faites dans des tuyaux avec diverses liqueurs.

[p. 50]

 

⁺

5

Desine nugari, noua post veterem Schola; tandem

 

Longa super Vacuo lucta supervacua est.

 

Ib. 26. Mart.

+ [krit] vs. 6 lucta and. lez. in het klad: pugna.

Ordo epistolarum Novi Testamenti.

Roma, Corinthus bis, Galatique, Ephesi atque Philippi.
Adde Kolossenses, bis Thessala, bisque Timotheum.
Post Titon adde Philemona, Hebraeos atque Iacobum.
Bis Petrus accedit, Ter Ianus, ad ultima Iuda.

Par. 3. Apr.

In epigrammata Lutetiam percurrenti nata¹⁾.

Desultoria sunt quae quondam Carmina fudi:

Subsultoria nunc haec Parisina voco.

Dum rotor assidue, mirum est Epigrammata nasci?

Exiliunt ultro, subsiliente rotâ.

Ibid. 7. Apr.

1) Ook in klad met den datum, maar zonder titel, en in een Franschen brief van dien datum aan De Lionne. De brief is bij de Lat. gedichten.

Ad regem²⁾⁺.

Hactenus Auriaco fieri satis omnia jura,

Temporis id ratio nunc, Ludouice, monet.

Hebdomas haec sancta est; sanctum decet esse Monarcham:

Si quid amas sancti, redde cuique suum.

Ib. 7. Apr.

2) Ook in klad met den datum, en in den brief aan De Lionne (zie de vorige noot).

+ [krit] vs. 1 jura brief: poscunt - vs. 2 monet brief: jubet

In effigiem ill. Annae Bergerottae, musicae peritiâ celeberrimae³⁾.

Donec erunt Annae, simul haec viuentibus Annis,

Quotque dabunt Annas saecula, major erit.

Adde suas alijs laudes, haec laudibus Anna

Non eget, Haec est, si dixeris, Anna, sat est.

Ib. 9. Apr.

3) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem Annae Bergerottae.
Anna Bergerotti was eene Italiaansche zangeres, die met hare moeder te Parijs woonde. Zij zong wel aan het hof, o.a. in Febr. 1664, toen daar Molière's Mariage forcé werd opgevoerd en de Koning zelf meedanste (Oeuvres de Christiaan Huygens, V, 25). H. kwam dikwijls bij haar aan huis (zie blz. 26), waar muziek werd gemaakt en een uitgezochte kring, waartoe o.a. de maarschalk De Grammont behoorde, bijeen kwam. Ook Christiaan H. bewonderde haar zingen (Oeuvres, III, 346), maar niet haar karakter, en Lodewijk H. vond, dat zij ‘ressemble à un garçon habillé en fille’ (t.a. p., 326). Zij is later naar Italië teruggekeerd en daar gehuwd (Jonckbloet et Land, blz. CLI).

[p. 51]

In eandem¹⁾.

Quidquid in hac arti visum est imitabile, finxit,

Hic ubi spes ultra non fuit ire, stetit.

Inde vides unam diuam depingere vocem

Non valuisse, duas non voluisse manus.

Ib. eod.

1) Ook in klad met den datum.

[Ite nouem Diuae, nugantur somnia vatum]

Ite nouem Diuae, nugantur somnia vatum,

Si quis Apollineus sit, facit Anna chorum.

Ib. 10 (Apr.)

[Donec erunt Annae aut Anni, mortalibus Annis]

Donec erunt Annae aut Anni, mortalibus Annis

Haec erit et Musis doctior una Nouem.

Ib. eod.

In effigiem principis Condaei²⁾.

Quis sit hic Heroum dubitas? Victoria dicet,

Huius, et a puero, semper, ubique comes.

Omnia falluntur, si quem sibi saecula quondam

Siue dedisse putant, siue datura parem.

Par. 13. Apr.

2) Ook in klad met den datum.
Zie blz. 41.

In effigiem ducis Anguiani³⁾.

Incidit in Pacis virtus Condaea profundae

Tempora, nec qua se hic exerat aestus habet.

Si facies rerum turbetur, Gallia, quantum

Expectas tanto de Duce Patre Ducem!

Ib. eod.

3) Ook in klad met den datum.
Henri Jules de Bourbon, hertog van Enghien (1643-1709) was de oudste zoon van den Prins van Condé en van Claire Clémence de Maillé, hertogin van Fronsac, enz. Hij heeft eenige veldtochten meegemaakt.

Ad segnes famulos⁴⁾.

Socordes Pueri, quid vestimenta librique,

Omnia vos foede puluerulenta juuant?

Quis furor est, mea cum vestris accersere fata?

En cinis et puluis jam sumus ante diem.

Ib. 17. Apr.

4) Ook in klad met den datum.

[p. 52]

Ad ill.^m Leaenam, ut exemplar tradi curet epistolae in gratiam principis scriptae¹⁾⁺.

Scripsisti; nec eo inficias; quia dicere nempe

Te decet, et coecam nos adhibere fidem.

Perge fauere tamen, nec me quid scripseris, oro,

Celetur: Bataui Natio dura sumus:

Credimus Haeretici quae non nisi mente videntur,

At, quae oculis, multo fortius et melius.

Si meritum merito cumulaueris, accipe tanti

Quantus honor, merces quanta fauoris erit:

Candida, clamabo, quod non parit Africa monstri,

Candida apud Gallos visa Leaena mihi est.

Paris: 18. Apr.

1) Ook in klad met den datum en den titel: Exemplar literarum ad Bezontium ab ill.^mi Leaenae sui benevolentia et candore obnixe petit C.H.Z.

+ [krit] vs. 9 non klad: nec

In effigiem meam²⁾.

Quod Natura nequit, facit Artis dia potestas;

Scilicet haec, sine me, corporis umbra mei est.

Quod mirere magis, cum non ero, viuere perget,

Et mihi non moriens Umbra superstes erit.

Quam nihili est homo! quae patiuntur funere Nerui,

Quae Caro, non patitur Tela, nec Umbra quidem.

Ib. 19. Apr.

2) Ook in klad met den datum.

In eandem, ad liberos³⁾⁺.

Corpore non adsum vobis, sed corporis umbrâ:

Si quasi praesentem vultis, habete Patrem.

Si minus absentem petitis, quam fingere Pictor

Non potuit, totâ, credite, mente domi est.

Ib. 20. Apr.

3) Ook in klad met den datum.
In marg. in het klad: Εἰ γὰρ τῇ σαρκὶ ἄπειμι, ἀλλὰ τῷ πνεύματι σὺν ὑμῖν εἰμι. Coloss. 2.5. Ἀπορϕανισϑεὶς ἀϕ᾽ ὑμῶν πρὸς καιρὸν ὥρας, προσώπῳ, οὐ καρδίᾳ. 1. Thess. 2.17.

+ [krit] vs. 4 mente and. lez. in het klad: corde

In angustam januam, quâ ad patibulum iter est D(elphis)⁴⁾.

Nil metuant magni; solis angustula parvis

Porta dat ad meritam Furibus ire crucem.

Eod.

4) Ook in klad met den datum en den titel: In januam patibulariam Delfensem.

[p. 53]

Ad nobiliss.^am doctiss.^amque (quod dissimulat) d. de la Faijette, cum Momentis desultorijs¹⁾⁺.

Ille ego, qui demens haec ipsa crepundia summis

Non metui toties exhibuisse viris,

Te coram, Faijetta, tremo, pulcherrima rerum,

Quam probo, quam colo, quam diligo, plus timeo.

Vis causam ingenue dicam? sit iniqua, sit aequa,

Ecce, Viros novi; tu male tecta lates.

Nil te ajunt nescire, studes nil scire videri:

O personatâ Iudice me ambiguum!

Exi de latebris, prodi de nube modesta,

Quae sis, non qualem te juuat esse, sciam.

Hei mihi, quam nihil est tutum, nec nube remotâ!

Quidquid es, Hugenio doctior esse potes.

Par. 24. Apr.

1) Ook in klad met den datum en den titel: Ad D.^am de la Faijette cum Momentis.
Marie Madeleine Pioche de la Vergne (1634-1693) huwde in 1655 den graaf de la Fayette. Zij was eene vertrouwde vriendin van Mad.^e de Sévigné en heeft verscheidene romans geschreven. Haar salon was een beroemd vereenigingspunt.

+ [krit] vs. 11 tutum klad: tuti

Ad eandem²⁾.

Cum volet illa dies, quae nil nisi corporis hujus
Ius habet, incerti spatium tibi finiat aeui;
Aeternam moriens famam, Faijeta, relinques.

Eod.

2) Ook in klad met den datum.
Bij vs. 2 in marg.: Ouid. - vs. 3: Virg.

In viam sceverinam³⁾.

Autoribus pulchrae, novae, utilis viae
Bene dicat ipsa veritas, vita et via.

Ibid. 25. Apr.

3) In 2 HSS., het ééne zonder titel.
In het najaar van 1663 was men begonnen den Scheveningschen weg aan te leggen; den 5den Dec. 1665 was het werk voltooid. (Zie Mr. D. Veegens in Mededeelingen van de Vereeniging ter beoefening der geschiedenis van 's Gravenhage, II, 1876, blz. 160, 161.)

In eandem.

Ecce via inuenta est, Mare si quaesiueris, Hospes,

Non opus Amne quidem qui comitetur habes.

Eod.

[p. 54]

In eandem¹⁾⁺.

Soeckt ghij 'tSlagh na de zee? 'ten kan geen Mis-slagh zijn,
Van 'tSoete tot het Sout' is maer een' rechte Lijn.

Ib. 26. Apr.

1) Het HS. is bij de Lat. gedichten.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: de Beeck.

[Illustris Haga, patrium decus meum]

Illustris Haga, patrium decus meum²⁾,
Nil ambigendum est an cui mortalium
Satis novae probabitur stratum viae.
Quicumque sanae mentis aut pedis, pedes
Hic saepe lassi taedium pedis tulit,
In hanc pedibus iturus est sententiam.

Eod.

2) In 2 HSS.; het eene is bij de Korenbloemen, heeft den datum 25 Apr. en het opschrift: En quos conseruimus agros. Virg. Ecl. 1.

In eandem viam³⁾.

Qui teris hos lateres Pedibusve Rotisve, viator,

Rem, quam vix capies, experiere novam:

Mollitie quae dura fuit Pedibusque Rotisque,

Ipsa duritie nunc via mollis erit.

Ib. 29. Apr.

3) In 2 HSS., het ééne zonder titel.

Ad doctiss. Cassanium, bibliothecae regiae subpraefectum cum momentis⁴⁾⁺.

Cassanium rogat Autorum vilissimus Autor

Heic velit esse sui, non memor esse Sui.

Quippe sui nisi dediscat meminisse, quis est qui

Se ferat ut tanto comparet ipse sibi?

Restat ut Autoris memor, Illustrissime, viuas,

Quam tibi Constanter vouit amicitiae.

Si facis, o quam laeta dies, quam foedere grato

Cassanio laetum vinxerit Hugenium!

Ib. 1. May.

4) Ook in klad met den datum.
Jacques Cassagne of Cassaigne (geb. in 1636) studeerde in de theologie, schreef verzen en werd nog zeer jong zijnde lid der Académie. Colbert benoemde hem tot ‘garde de la Bibliothèque du Roi’. Hij heeft behalve gedichten, die door Boileau bespottelijk zijn gemaakt, een paar wetenschappelijke werken geschreven.

+ [krit] vs. 7 grato klad: laeto

[Auriaco sua qui perstas, Ludouice, negare]

Auriaco sua qui perstas, Ludouice, negare,

Si tua te veniat poscere, quid facias?

Ib. eod.

[p. 55]

In latrones cum domino crucifixos¹⁾.

Ille Crucem sceleris pretium tulit, huic diadema

Obtigit et socia de Cruce sponsa salus.

Inter prima Dei nonne est miracula, cum vult,

Quod Cruce suspendi prosit et esse Latro?

Ib. 3. Maij.

1) Ook in klad met den datum.

In eorum alterum²⁾.

Quid poenitens non speret; in mala Cruce
Si repperit Latro poenitens Crucem bonam?

Ib. eod.

2) Ook in klad met den datum.

Op Soetenburg, tot Schevening gebouwt door Corn. Mich. Soetens, bedienende het penningmeesterampt van Delfland. 1664³⁾⁺.

Doe 's Lands behoudeniss aen zijden draetjens hong,
En scheen schier hope-loos in 't oogh van oud en jong:
Doe zei de wijse Wilm; 'twas vrouwelijck geoordeelt,
En stichte 'tswacke volck met stichten, met een Voorbeeld
Van 'tonbedwelmt gemoed, daer in hij noch den dagh
Van onse Vrijheit door die dicke Wolcken sagh.
Hij loegh Castilien uijt, op 'tuijterst van twee Landen,
Die, na den eersten stoot, Castilie noijt vermanden.
Noch heugt het Vlissingen, en Geertruijds braven Bergh,
Wel eer ons uijterste, nu van ons inner mergh:
In elck spreeckt een Paleis hoe 't in dat hert gestelt was;
Hoe still het inden Storm, hoe stout het in het Veld was,
En hoe het op het spits van Vriend en Vyands grond
Op geen gedreigh en past' alsoo 't sijn werck verstond.

Daer is in Soetens yet met dat beleidt te paeren:

Hy kent de vijanden van 'tVaderland, de Baeren,

3) K.b., I, 537, met den titel: Op Soetenburgh, tot Scheveningh, aen Zee gebouwt, Door Cor. Mich. Soetens.
Boven het vers staat naast den titel: Voor 't Huijs en voorden Stichter Door een uijtlandigh dichter. De versregels werden echter doorgeschrapt.
Cornelis Michielsz Soetens, een zoon van den schilder, woonde in den Haag en was penningmeester van Delfland. Hij had eene kleine villa in Scheveningen gebouwd en vroeg den 11den Juli 1662 bij de Staten van Holland octrooi aan voor het aanleggen van eene vaart en straatweg van den Haag naar Scheveningen. Dat werd geweigerd, maar de aanvraag bracht het tot stand komen van den weg een heel eind verder. (Zie Mr. D. Veegens, t.a. p., 157-159.) Soetens werd den 2den Oct. 1669 in de Kloosterkerk begraven (vgl. J.G. van der Meulen, De registers der graven in de Kloosterkerk te 's Gravenhage, 1887, blz. 53).

+ [krit] Bij vs. 12 in marg.: Mediis tranquillus in undis.

[p. 56]

 

⁺

 

De silt' onstuijmicheit van 'twoeste Noorder natt,

 

En all sijn schadelick gespartel en gespatt,

 

Sijn dag'lix op en neer, sijn maen en maendlick hollen,

20

Hoe verr 't gemeenlick moet, hoe hoogh 't somtijds kan rollen;

 

En, daer d'onkundighe verschricken op den Duijn,

 

Staet hij der soo gerust als midden in sijn Thuijn.

 

Getuijgh Nieu Soetenburgh op 'tsteilste van die Bergen,

 

Spijt Wind en Watersnood, en schier om bei te terghen,

25

Voorsichtigh, moedigh en vermaeckelick geplantt.

 

Wat heeft de mann verdient, wat dunckt u, Vaderland?

 

Ten minsten Eer en Danck: maer, magh ick oock wat seggen,

 

Ick hebber voor 'tgemeen een loodje bij te leggen:

 

Hij heeft een' wensch verdient, elck gev' hem die 't hem lust;

30

Ick wensch hem, voor 'tCieraet van Schevelinger Cust,

 

De gunst van yeder een, den algemeinen zegen

 

Van all wie met gemack, en buyten wind en regen,

 

Te zeewaert in wil sien, en voelen de genucht

 

Van heel na bij te zijn en heel verr van 'tgerucht.

35

Is 'tniet genoegh gewenscht; ick hebb noch eenen Item,

 

Die 'tloffelick gebouw sal eigen zijn, en niet Hem;

 

U wensch ick, Soetenburgh, uw' Stichter en uw' Heer

 

En alle sijn' kinds kinds kinds kinderen en meer,

 

Dack, muer en vensterdicht stantvastigh t'overleven.

40

Is 'tnoch niet ruijm genoegh; God bidd ick u te geven,

 

Als op een werelds end getimmert, overend

 

Te duren soo ghij staet tot op de Werelds end:

 

Of emmers soo veel tyds, als wij te wachten hebben,

 

Tot dat de zee, schoon uijt, tot Eng'land toe sal ebben,

45

Soo dat wij in dat Diep door een geplantte Laen

 

Van Schevening drooghvoets tot Londen mogen gaen.

 

Beauuais 8. Maij.

+ [krit] vs. 42 de K. b: des - vs. 45 in K.b.: door

(Geen overspoed)¹⁾⁺.

De Wereld wart altyt; maer 'twarr is wel t'ontwarren,
Mits dat geen' schielickheit het werck en overloop'.
Het scheelt veel, of m' een kleed van een scheur' of ontarren'.
Werckt saght, 'twarr valt uijt een, ruckt hard, het wordt 'een knoop.

Entre Champuij et Ereine en Picardie. 9. Iun.

1) K.b., II, 331. Zonder titel in het HS.

+ [krit] vs. 1 De Wereld wart altyt K.b.: De dingen werren veel

(Roert niet)²⁾.

Goed' en sachtsinnige, geruste, stille lieden
Sien al 'tgoet en al 'tquaet, en laeten 't al geschieden,

2) K.b., II, 311. Zonder titel in het HS.

[p. 57]

 

En moeyen sich met niet: maer, soom' haer' stilte tergt

 

En op het onvoorsiens ijet buijten reden verght,

5

Sij stuijven schielick op, en al haer soet wordt bitter,

 

En al haer water vier, vier als een Blixem-schitter,

 

Niet lammer, niet min scherp, niet min afgrysselick.

 

Die dit begrijpen wil, lett' koel en wijsselick

 

Op 'tspoor dat hij berijdt, (want stomme dingen spreken,

10

En, hoorden wij maer toe, de sprakelooste preken)

 

Op tacken van 'tgeboomt langs heen dat spoor geplant.

 

Sij staen te wederzijd en slapen opden kant,

 

Maer roertse met den snorr van een' gedreven wagen,

 

S'ontwaecken vinnighlijck, en siet eens met wat slagen

15

Haer leed gewroken werdt, en leert, als Medicijn,

 

Dat quaed dat stil light niet en dient geroert te zyn.

 

Ibid. eod.

Grafschrift van C. Strezo¹⁾.

Gebroeders, hier light Strezo,
Die niet en sprack of dé soo,
En doe sijn draetje brack,
Stierf soo hij dé en sprack:
Gaet henen, en doet mé soo.

Ibid. eod.

1) K.b., II, 311.
Zie over Streso, dl. IV, 257. Hij was den 27sten Mei gestorven.

Grafschrift van ioff.^w Lucretia van Trello²⁾.

Lucretia, oudste Maeghd van Delf light in dit gat.

Sy had al wat men menschen

Voor 'taerdigste kan wenschen:

Foeij, vrijers, schaemt u wat.

Abbeuille eod.

2) Den 17den April 1663 was Lucretia in de Oude Kerk te Delft begraven. Zie over haar, dl. I, 166.

Noch³⁾.

Ick weet niet ofs' hier light, Lucretia, die waerde.

De geest gaet niet ter aerde:

En sij is niet als geest

Van kinds been af geweest.

Ibid. eod.

3) K.b., II, 328.

Noch⁴⁾.

Die hier gekeldert light was rijckelick bedaeght,

Noch stierfs' een' jonge Maeght

4) K.b., II, 328.

[p. 58]

 

⁺

 

En wierd te vroegh begraven.

 

Soo segh ick om de gaven,

5

Die met haer zijn vergaen.

 

Wie sal haer nu bestaen

 

Een Grafgedicht te schrijven?

 

Al wat ick magh bedrijven

 

Is lamme rijmerij.

10

Of ick en kan 't heel niet, of geen en kond't als sij.

 

Ib. eod.

+ [krit] vs. 10 kond 't K.b.: kant

Dens¹⁾.

Si Labium est quasi cuncta λαβόν quae mandere prosit,

Non minus est proprie dens quasi dictus edens.

Abbeuillae. 10. Iun.

1) Ook in klad met den datum, maar zonder titel.

Nugax.

Qui veterum primi nomen posuere Papillis,
Sugere debere infantes docuere Pap illis.

Ib. eod.

Noch (grafschrift)²⁾.

Haer leven was soo hoogh in 'tjaeren-tal geresen,
Sij scheen onsterffelick en was 'twel dobbel waerd,

Lucretia noijt volpresen:

Maer 'twas te dieren pand voor des' ondanckbaer aerd;

Soo gings' het elders wesen.

Entre Abbeuille en Monstrueil. 10. Iun.

2) K.b., II, 329.

Noch³⁾.

Sij bracht haer selven om, wat vroegh en wat te laet,

De Roomsche, na de daet.

De doot dee 't die van Delf voor seker laet genoegh,

Maer evenwel te vroegh.

Ibid. eod.

3) K.b., II, 329.

Noch.

Die na de jaeren taelt van die hier onder light,
Mits hij de mijne tell', berekentse wel licht.
Does' al een' vrijster was, Lucretia van Trello,

Doe speelden ick noch Ello.

Ib. eod.

[p. 59]

Noch¹⁾.

Hier light Lucretia van Trello, 'khoef niet meer

Te seggen tot haer eer.

Die niet en weet wie 't was, die lang soo heeft geheeten,

En is 'tniet waerd te weten.

Ib. eod.

1) K.b., II, 329.

Noch²⁾.

Hier light Lucretia,

Die, soo welsprekende, geen raed en wist tot Iae;
Die, soo verstandigh, geen verstand en had van trouwen.

O Iammer, en o Scha,

Voor nu en lang hier na!

'T stuck was te goet om geen' Copijen af te houwen.

Monstrueil 11. Iun.

2) K.b., II, 329.

Noch³⁾⁺.

Dicht, Dichters, en schrijft Schrijvers,

Ghij hebt niet als wat ijvers

Te brengen op dit Graf;

Als haer den Hemel gaf,

Die hier heeft willen leggen,

Noch eens een woord te seggen,

Sij dicht' en schreef u stom van schaemten en van spijt,

Soo menigh als ghij zijt.

Ibid. eod.

3) K.b., II, 329.

+ [krit] vs. 2 hebt het HS. heeft: heb

Noch⁴⁾⁺.

Hier light Lucretia, de schoone moeten 'thooren

En hooren met verstand,

Soo schoon, soo wel geboren

Als een' in Nederlandt,

En 'twas van 'tschoonste schoon, men sagh het door sijn' ooren.

Ibid.

4) K.b., II, 329.

+ [krit] vs. 3 soo K.b.: en

Noch⁵⁾.

Hier light Lucretia, daervan wij seggen dorven,
Haer deught was vrolickheit, haer vrolickheit was deught,

5) K.b., II, 330.

[p. 60]

 

Haer Ieught was vol verstand, haer ouderdom vol jeughd:

 

Wat dunckt u, jong en oud, iss' oud of jong gestorven?

 

Entre Monstrueil et Boulogne 11. Iun.

Noch¹⁾.

Lucretia light hier die 'ck om een Ooghe troosten,
Met Leeringen gesooght uijt al het mergh van Oosten.

Nu laetse mij alleen,

Als mijne met haer tween

Om haerent wil onstelt haer troosten soo van noo waer.

Maer wist sy dat het soo waer,

Sij waer wel soo beleeft,

Naer ickse heb beleeft,

Indien 'thaer ijemant melden,

Sij quam wel weer, om noch mijn' vriendschap te vergelden.

Ib. eod.

1) K.b., II, 330. - Zie dl. IV, 83.

Op den Schevelingschen Steenwegh²⁾⁺.

Visch-vrouwtjens, na de Mart:

Uw pad was wat te sacht, en daerom viel 't u hardt.

Is 'tqualick overdacht?

Nu is 'twel eens soo hardt, en 'tvalt wel eens soo sacht.

Ibid. eod.

2) K.b., II, 330. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 1 na de 1 HS.: tydt te K.b.: nu de - vs. 4 tvalt wel eens soo 1 HS: daerom valt het

Noch³⁾⁺.

Dit pad wordt aengesien met goed' en ongoed' oogen,
De meeste niettemin, vertrouw ick, hebben 'tlief:
Een steentjen inde weegh is quaed voor exteroogen;
Maer steentjens inden wegh is ijeder eens gerief.

Ib. eod.

3) K.b., II, 330. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 1 ongoed' 1 HS.: met quaed' - vs. 4 ijeder eens 1 HS.: allemans

Noch⁴⁾⁺.

Veracht den Backsteen niet, Gemannen, 't zijn ons' keijen:
Men raeckter even schoon, en gladder over heen.
Wat scheelt het of s' in 'tvier gehardt is of in Heijen?
'T is klinckert op sijn' kant en 'tis Beschuijt van steen.

Ibid. eod.

4) K.b., II, 330. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 4 'tis K.b.: dat's

[p. 61]

Ad Christianum filium¹⁾⁺.

Ergo senis non te tangit, dulcissime rerum,
Cura Patris, nec te viduo maris aequor arandum,
Nec toties repetenda viae fastidia soli,
Fesso et anhelanti; quid agis, mea magna voluptas,
Et mihi tam vegetae non ultima causa senectae?
Tantane te nostri ceperunt taedia, tanti
Propria prae patrijs censentur commoda? Dure,
Dure puer: nec dure tamen; quia nempe volente
Memet agis quod agis. Quid enim tibi posse placere
Suspicer et renuam? scio quam te justa vocârit
Caussa domum, noui quam te Respublica poscat
Praesentem, quanta ingratae mysteria pandas,
Impendasque tuos, nullâ mercede, labores.
Macte quidem virtute tuâ, nec praemia specta
Vilibus ingenijs facilem facientia fucum.
Quas sero (si sero tamen) tibi patria grates
Offeret, expecta; sin segnius offerat, aude
Spernere: nil tanti est; et erit quo spernere possis,
Contentus patrio, modice splendente, salino.
Si nihil expectas, nullâ frustrabere spe, si
Non expectanti succedet gratia, gaudij
Plus erit; ut prouisa minus mage spicula tangunt.
Interea, quaecumque bonum quocumque Parentem
Fata ferent, vestri memorem lectaeque sororis
Viuere ne dubita. Citius quae patria luci
Me dederit, quae Patris erat, quae Matris origo,
Exciderit, quam vos procul a me sitis, ocelli.
Ecce procul vobis Gallos iterumque Britannos
Transvehor atque iterum, si mandat Amalia, Gallos.
Forte vel Auriacam spectabo comminus arcem,
Et mare non nostrum, cuius facit Adria partem,
Et Libyae et procul Eoae sacra littora Terrae.
Sed prope semper ero, et, toto si corpore desim,
Totâ mente meos inter versabor amores.
Si redeo (Superos redeam rogo) quanta, putatis,
Gaudia, qui amplexus, quae basia, quantus utrimque
Ardor, et ex oculis prodibit defluus humor,
Laetitiae comes et potior quam caetera testis!

1) In 2 HSS.; het eene bevindt zich in het Britsch Museum, Add. Ms. 22953, fol. 113 (vgl. J.P.N. Land, t.a. p., blz. 55). Het gedicht is uitgegeven door Dr. J.C.G. Boot in de Versl. en Mededeel. der Kon. Ak. van Wetensch., Afd. Letterk., 3de Reeks, dl. II, 1884, blz. 106, en ook in de Oeuvres complètes, V, 71.

+ [krit] vs. 37 prodibit eerst: fundetur

[p. 62]

 

Luce: festa dies, propera qui, Diue, dierum

40

Regula es et ratio, tardas impellere noctes.

 

Non me pressa procis Uxor suspirat, Amici et

 

Patria Penelope est: facies rem Numine dignam,

 

Huic cito Penelopae Batavum si reddis Ulyssem.

 

En courrant la poste de Douure à Grauesend.

 

2/12. et 3/13. Iuin. dimidiatis diebus.

Rabelais overwenscht¹⁾.

Begeerlickheit der Menschen,
Ick weet u t'overwenschen;
En wensch maer soo veel Geld,
In schoon Goud, wel getelt,
Als handen konden packen
In even soo veel sacken
Als naeybaer souden zijn
Met Naelden, spits en fijn,
Soo veel als wyd'er souwen
In soo veel kercken stouwen
Als onder Sonn en Maen
Getimmert moghen staen,
Ick meen tot dat die Naelden,
Van naeijen stomp, ontstaelden.
Dat 's wenschen als een mann:
Laet sien wie 'tbeter kan.

Lond. 2. Iul.²⁾.

1) K.b., II, 378.

2) Den 7den Juni was H. naar Londen vertrokken; den 11den Oct. keerde hij naar Parijs terug (Dagb., 69) Ook in 1663 had hij van 2 Juni tot 1 Oct. Parijs verlaten met hetzelfde doel (t.a.p.), nl. om voor den Prins van Oranje het geld terug te vragen, dat Karel I en Karel II aan Willem II schuldig waren.

Op een Engelsch spinnewieltje. Aen mijn' dochter³⁾.

Eer is aen 'tspinnen vast, dat kan geen mensch ontkennen.
't Is eer syn selven aen wat huijs-wercks te gewennen.
De grootste Keiser droegh gheen' kleeren om sijn lijf
Als uijt het spinssel van syn' Maegen en syn Wijf.

Dit werck is voll genuchts: wat kan een' meer vermaken

Als allom wandelen en doen all om syn' saken,
En klappen in een' Coets (hoort, Vrouwtiens, dat 's een' vreughd!)
En doen syn selven dienst of doen een ander deugd?

In 'twinnen is profijt, en meest in tyd te winnen.

Dien wint hij, die maer spint als niemand en kan spinnen,

3) K.b., II, 379.
Zie over Susanna Huygens, dl. III, 288.

[p. 63]

 

En diens verloren tyd met vruchten werdt begaeft

 

Daer lange besicheit haer selven aen verslaeft.

 

Soo schencktm' u niet alleen een Rad van avont-uren,

 

Maer van dagh-uren toe. lang moet het Wieltje duren,

15

En lang de spinnens lust, die drijmael soete saeck,

 

Die aen de Spinster geeft Profijt, Eer en Vermaeck.

 

Lond. 4. Aug.

Ad Wallis professorem matheseos, Oxonium adveniens¹⁾⁺⁺.

Wallisium saluere jubet de Gente Bataua,

Addicta studijs Gente, Zulichemius.

Ipse Zulichemius, quondam quem magna Poetam

Vestra Poetarum credidit esse manus,

Cum puer Oxonij Musas tentauit, et uni

Oxonium gratas reddidit omne vices.

Ipse iterum vada vestra Senex et sanus adire

Gaudet, et, ut spes est, non grauis hospes erit.

Si grauis, et proprio est ingratus nomine, saltem

Hugenij Patrem ferte Mathematici.

Oxonij 7/17 Sept.

1) Ook in klad met den datum, maar zonder titel. Het versje is gedrukt in de Oeuvres complètes, VI, 252, Noot.
John Wallis (1616-1703), de beroemde wiskundige, was sedert 1649 professor te Oxford. Hij heeft een groot aantal werken geschreven. Reeds in 1655 stond Wallis met Christiaan H. in briefwisseling.

+ [krit] vs. 3-6. Vgl. het gedicht Academiae Oxoniensi perpetuum florere (1622), dl. I, 262-267.

+ [krit] vs. 9 Si klad: Sin - vs. 10 klad: Ut Patrem Hugenij

In Grotij de veritate religionis²⁾.

Quam bene de sacris meriturus maximus Autor,

Post haec de sacris si siluisset, erat.

Ibid. 18. Sept.

2) Zie dl. II, 229, en tevens dl. IV, 178, 183, 188.

Inscribendum momentis bibliothecae Oxoniensi offerendis.

Si quid ad ingentes granum conducit aceruos,

Si quid in immenso est addita gutta mari,

Hactenus in magnis quae maxima diceris, uno

Iam te major eris Bibliotheca libro.

Ibid. eod.

[Hac Tumulos sub Planitie tumulauimus; omne]

Hac Tumulos sub Planitie tumulauimus; omne³⁾

Quod Later est, quasi bis coctus, Arena fuit.

Dura prius, quia mollis, erat, quae nunc vice versâ

3) Het HS. is bij de Korenbloemen.

[p. 64]

 

Ipsâ duritie mollis et apta Via est.

5

Viuite, Magnifici Proceres; hoc est in arena

 

Grande bono Patriae sumere consilium.

 

 

 

Inter Duynkerckam et Caletum. 3. Octob.

Ad doct. Wallisium professorem Oxoniensem¹⁾⁺⁺.

Wallisium saluere iterum jubeo atque valere;

Gratia pro multis multa sit officijs.

Nil nisi verba fero, male verba cadentia, sed quae

Ex imo credi pectore nata velim.

Si poscit meliora, rogo meliora ministret,

Qui docet et mutos congrua verba loqui.

In via a Bolonia Monstrolium versus. 6. Octob.

1) Ook in klad met den datum en bovenstaanden titel. Het net heeft tot titel: Ad eundem, in discessu. Het versje is gedrukt in de Oeuvres complètes, t.a.p.

+ [krit] Bij vs. 6 in marg.: Mirabili artificio et industria.

+ [krit] vs. 4 klad: Credier ex imo

Dunkerkâ caletes profectus²⁾⁺.

Fumum de Patria vidi: miserere coacti

Vicinis Patriae vertere terga focis.

Ille mihi fumus formosa pulchrior .....

Virgine et hac si quid pulchrius extat, erat.

Ille mihi nidor nares impleuit amomo,

Ille mihi melior thure Sabaeus odor.

2) Het fragment is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde blad als het klad van het vorige versje.

+ [krit] vs. 3 De stippeltjes staan in het HS.

Gvlielmvs Henricvs princeps Avriacvs ad Lvdovicvm XIV. regem christianissimum³⁾.

Si quid ab hac hodie non est ingratius, olim

Quam fuit Auriacâ litera scripta manu,

Perlege non durus quod Auis et honore Parentum

Non indigna tibi dextra Nepotis arat.

Possit huic parci calamo, si forte, quod optem,

Conuentum jubeas te puer hospes eam.

Sed vaga prolatae pereunt vestigia vocis,

Quo vix momento nascitur illa, perit.

Verba meâ refert constantibus illita chartis

Edere quae ter tu lecta quaterque legas.

Verba, nec inficior, quae, ni tu viuere nolis,

A sera cupiam posteritate legi.

3) Ook in afschrift van andere hand.

[p. 65]

 

⁺

 

Illius arbitrio meme et mea jura resigno,

 

Illâ non dubie judice victor ero.

15

Illius arbitrio, per me licet, utere, si post

 

Fata, quod et voueo, nostra superstes eris.

 

Decidet populi litem vox publica: dicent

 

Saecula, quod patior, non meruisse pati.

 

Quid meruisse? nec agnoscent potuisse mereri,

20

Qui quod non potui nec potuisse velim.

 

Consule te sensusque tuos, et pondera causae,

 

Pende cui causam sors inopina dedit.

 

Pende quid in nostros aditum tibi fecerit agros,

 

Inque meos tulerit Gallica signa lares.

25

Inuenies in te quae te sententia damnet.

 

Iudice te faciet te tua culpa reum.

 

Accipe rem; breuis historia est, ambage molestâ

 

Non eget, ut pridem jam tibi nota nimis.

 

Posthumus hoc vitae lumenque et limen adiui,

30

Heu miser, et nondum natus et orbus eram:

 

Abstulerat mors cruda mihi Patriaeque Parentem,

 

Inque pari causa par fuit ille dolor:

 

Tertius in cunis, si quidquam infantia sentit,

 

Vagitus potuit exacuisse meos..

35

Ecce duas Matres lis laeua exercuit, utri

 

Prima mei infantis debita cura foret.

 

Hinc fauit maternus amor, maturior aetas

 

Asseruit partes justius esse suas.

 

Hinc Atauos longe Reges et utrimque Coronas

40

Postpositas male non-Regibus esse piget.

 

Illinc Auriacas et opes et auita negatur

 

Iura peregrinam posse subire manum.

 

Plus male diuisas diuisit Arausio mentes,

 

Ipsa quoque in partes non bene secta duas.

45

Noluit esse quod Auriacam voluisse decebat,

 

Quodque minus decuit velle, Britanna fuit.

 

A verbis armata prope est ad verbera ventum,

 

Telaque in affines induit ira manus.

 

Pace tamen partâ qualem prudentia suasit,

50

Et pudor et Matrum conciliatus amor.

 

Te pacem nescire juuat, libet arma fouere,

 

Ferreque quam neutri ferre rogaris opem.

 

Dissimulas artem, vis arbiter esse videri,

 

Pacatae poteras arbiter esse rei?

55

Scilicet Arce meâ ardebas, Ludouice, potiri,

 

Et color intentis inueniendus erat.

+ [krit] vs. 45 en 46 in het afschrift doorgeschrapt.

[p. 66]

 

⁺

 

Inuenit, qualem potuit, pro Rege Minister:

 

De Mazarinis artibus illa fuit.

 

De re nil meriti, mirum quo jure, subacta,

60

Quae soli possim dicere, parco loqui.

 

Hostibus exutis digni sunt Rege triumphi,

 

Hi simul et pretium Martis et artis habent.

 

Sola bene armatis Ars est ingloria: quid, quod

 

Arte tuâ infanti imbellia bella moues?

65

Quid quod Avi pronepos, Henrici (dicere fas sit)

 

Progenies haec non inficianda queror,

 

Quid quod et Aeneas Pater est et Avunculos Hector.

 

Quid quod ad haec Patruis glorior Hectoribus.

 

Ne viuos numeres quorum me Cura tuetur;

70

Non piget Heroum Manibus esse grauem?

 

Quid tibi Mauritium rediuiuum opponere posse,

 

Quid Fratrem, belli fulmen utrumque, putas?

 

Gallus uterque fuit, quoties res Gallica forte

 

Auriaco-Batauam pressa poposcit opem.

75

Iunximus arma armis, socij pugnauimus, idem

 

Gallicus et noster saepe triumphus erat.

 

Si procul abfuimus, procul accersiuimus hostem,

 

Diuisumque minus fecimus esse grauem.

 

Classibus adfuimus, quoties, ne vincere posses,

80

Conatum ingestis classibus iret Iber;

 

Portubus obstitimus, ne, si tuus oppida miles

 

Cingeret, auxilijs impeterere nouis.

 

Hac Gulielmus erat, modo si vixisset, iturus,

 

Hac ego, si Parcae parcitis, ire paro.

85

Inspice cui noceas. certe quem perdere nolis

 

Deuinci teneris praestat ab unguiculis.

 

Supplex posco, rogo, obtestor; sed supplice demum

 

Voce quid obtestor, quid rogo? remne tuam?

 

Non dubitas, Ludouice; mea est; et si quis in illam

90

Inuidus hostili stringeret arma manu,

 

Primus amicorum es qui te patiaris adiri,

 

Primus es innocuum qui tueare caput.

 

Huiccine tu capiti potes et vis esse molestus,

 

Hunccine tu puerum laedere paene Pater?

95

Quid finges meruisse? Velim de crimine constet,

 

Crimine tu absolui quo mereare tuo.

 

Da veniam vero; non est sine crimine, rerum,

 

Quas male possideas, insatiatus amor.

 

Si licet hoc addam, minus est sine crimine, amici

100

Principis aequa suo reddere Tecta solo,

+ [krit] vs. 69 numeres eerst: numerem - vs. 80 iret afschr.: iuit - vs. 81 si afschr.: cum

[p. 67]

 

Principis innocui, cognati Principis Arces

 

Velle sui cinerum corporis esse struem.

 

Te tamen hoc juuit: squallet, pulcherrima nuper,

 

Nunc quasi de Coelo fulmine tacta domus:

105

Si quid adhuc solidi est, lapsum de rupe minatur:

 

Miror an et rupem non abolesse velis.

 

Disjice Naturae molimina: saeuius hoc est,

 

Rumpere Naturae fas et amicitiae.

 

Saeuius est spreuisse fidem, subuertere jura

110

Depositi, Augustâ non temeranda manu.

 

Hactenus expecto quo sese injuria fuco

 

Cauta, quibus latebris ingeniosa tegat.

 

Scilicet inuentum est quo personatus honeste

 

Id quod agis, quin et paene coactus, agas.

115

Te tua sacra mouent, haec tu tueare necesse est;

 

Occupat Auriacas Haeresis atra domos:

 

Huic ego ni pesti opponam quem Roma probârit

 

Vestra virum, tu me, nempe, meosque reges.

 

His te consilijs aures praebere paratum!

120

His circumueniat improba turba dolis!

 

Nouimus hoc pueri, quamcumque potentior extes,

 

Nil in vicino juris habere foro.

 

Arbiter unusquisque sui est, sua quisque gubernat

 

Regie, et in quâuis sunt sua sceptra domo.

125

Tu rege quam Proauis Coeli clementia Gentem

 

Subdidit; ingenti dignus es Imperio.

 

Dignus es et par es majoribus, exsere fines

 

Qua licet, est quae te laus peregrina vocat:

 

Ultorem, Ludoïce, vocant infamia Lunae

130

Cornua, et offensi causa tuenda Dei.

 

Huc vires, huc arma moue: quacumque mouebis

 

Offeret Eoas ultimus orbis opes.

 

Quin pretium virtutis erit suppressa Tyrannis,

 

Et sua tot populis sub Cruce parta salus.

135

Si potes his grandes animos adhibere triumphis,

 

Cedet praedioli sponte cupido mei.

 

Scilicet indigni tantâ, Ludoice, vel irâ,

 

Vel, si quae comes est, ambitione sumus.

 

Despice nos et ama: paruis sic utere Amicis,

140

Infestum magnis hostibus esse decet.

 

Quod si forte leuis rerum tibi cura mearum est,

 

Nominis attendas quae sit habenda tui.

 

Magnus es et longe (si quid vox publica veri

 

Ipsaque portendunt sidera) major eris;

145

Fortior Alcide es, Phoebo formosior, omnis

 

Nascenti Charitum risit amica Trias,

[p. 68]

 

Nullâ labe domum Deus aut Fortuna notarunt:

 

Unus ego in pulchro corpore naeuus ero?

 

Absit, Amor meus et Populi, ter maxime Regum;

150

Longior hoc pretio sit mihi vita grauis.

 

Auriacas ipsas rupes et quidquid in illis

 

Forte mei reliquum foeda ruina facit,

 

Vel flammas abolere velim, vel gurgite mergi

 

Proximo ut et sese nesciat ipse locus,

155

Ante tuo quam quid decori decedat, et isto

 

Sol videat quidquam nomine splendidius.

 

Denique nil tanti est; bene cedat Epistola, cedat

 

Non bene, da, non da quod rogo, quicquid erit,

 

Tot tua te incolumem quot tute cupiueris annos,

160

Delphinumque precor Regna videre tuum.

 

Finiui intra Boloniam, pagum Franciae, vectus

 

et Monstrolium 6. Octob. 26. postremis versibus.

Vruchteloose groet¹⁾.

'k Bedanck u, soete Menschen,

Zeij Ian-buer daer hij lagh,

Voor all uw vriendlick wenschen

Van Goeden Mergen, Ian, Goe'n Avond en Goe'n Dagh:

Maer kondt gh' uw wenschen goed doen,

't Sou mij ontwijffelick wat meer deugds aen mijn bloed doen

Dan ick wel hopen magh.

Ian had een' taeije Coorts, en 'twas sijn quade dagh.

Beauuais 10. Octo.

1) K.b., II, 379

Sur un brasselet de cheveux; present d'une dame qui n'en avoit guere de reste²⁾.

Si le riche me donne,
I'aij bien l'ame assez bonne
Pour luij sçauoir bon gré
De sa surabondance:
Mais ma reconnoissance
Monte au plus haut degré
Quand c'est que l'impuissance
Tout son vaillant m'auance:
Car tousiours l'indigent
Faict le plus grand present.
Voijez, Philis, comme ce gage
Me doibt plaire et vous estonner;

2) Het versje is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde blad als het volgende.

[p. 69]

 

Si vous en auiez dauantage

 

Vous ne m'en sçauriez tant donner.

Temps perdu, paresse forcée.

Sept heures sont mon somne; apres cela j'enrage
Que pour me bien porter il m'en faut dauantage.

Par. 30. Oct.

Ad ill.^m Leaenam, ut versiculos aliquot restituat¹⁾⁺.

Quando, ut Aristotelem fertur docuisse magistrum,

Naturâ versus nulla leaena facit;

Quando qui faciat versus pro Rege Minister

Deficit et mutis Musa Bataua canit,

Redde suos Batauo cantus, vir amice, Leaena,

Cum bona non veniant, non bona verba peto.

Par. 12. Nou.

1) Ook in klad met den datum en den titel, Ad D. de Lionne. Onder het klad staan de woorden: Id est juxta Calepinum, Ie vous supplie tres-humblement de me renuoijer mon Epistre rimée.

+ [krit] Bij vs. 1 in het klad in marg.: Phijs. lib. 3. et ibi Bartolus.

Receptus ex Africae litore²⁾⁺.

Ut voluit Fortuna vices inuertere, non sunt

Armigeri miseri qui redeunt Gigeri.

Par. 17. Nou.

2) Ook in klad met den datum, maar zonder titel.
Op raad van Colbert had Lodewijk XIV 6000 man gezonden onder bevel van den hertog van Beaufort, om zich van eene haven aan de kust van Algiers meester te maken en daardoor den zeeroof te beteugelen. De Fransche troepen landden te Gigeri en versterkten zich daar, maar werden eenigen tijd later, in den nacht tusschen 29 en 30 October, uit hunne stellingen verdreven met achterlating van 70 kanonnen, ammunitie en hunne gewonden (vgl. Lettres de Mad.^e de Sévigné, I, 437, Noot).

+ [krit] vs. 2 komt ook afzonderlijk voor als: Heu miseri armigeri qui, caet., met den datum 21. Nov.

In doctissimi Rapini horticulturam³⁾⁺.

Cuius in hoc fundo Flores vel sidera, lector,

Sidera quot Tellus edidit ulla, micant,

Causa, quod indignor, quod cum tot Floribus unos

Hic flores hominum non dedit, una fuit;

3) Ook in klad met den datum en den titel: In P. Rapini Ies. Horticulturam.
René Rapin (1621-1687), een geleerd Jezuïet, heeft een groot aantal werken geschreven. H.'s lofdicht is niet opgenomen in Renati Rapini Societatis Iesv, Hortorvm libri IV. cvm dispvtatione de cvltvra hortensi. Parisiis. E Typographia Regia. M.DC.LXV.

+ [krit] vs. 3 quod het HS. heeft: quot - quod cum tot klad: cum tot cum

[p. 70]

5

Summa viri summi, non justa, modestia: primo

 

Commemorandus erat scilicet ipse loco.

 

Nunc aliquis Florem, quantus micat, omnibus aude

 

Addere, Rapino grandior autor eris.

 

Paris. 18. Nou.

In eandem¹⁾⁺.

Florigeros si quis lector laudaueris hortos,

Ingredere; hi lectis, spondeo, pluris erunt.

Quod verbis alij vix confecere Latinis,

Exponit Flores floribus ista manus.

Postridie.

1) Ook in klad met den datum.

+ [krit] vs. 1 si quis lector klad: alibi si quis

In obitum Nob. Iuvenis de Lionne ad Gigerim, ut ferebatur, caesi²⁾.

O duras inter nimium sors dura! Leonum
Fortibus in patria non parcere Fata Leaenis.

Ibid. 21. Nou.

2) Ook in klad met den datum en den titel: In mortem Nob. Iuvenis de Lionne ad Gigerij caesi.
Zie over dien krijgstocht blz. 69; de jonge Lionne is er ongedeerd afgekomen. Louis, marquis de Lionne († 1708), was later Maître de la garderobe du Roi.

In primi praesidis summam eloquentiam³⁾⁺.

Cuicumque Lamognonij χρυσοῦν στόμα
Et obstupendae flumen eloquentiae
Audisse mecum contigit; factum bonum
Agnosce, quod tantae parem facundiae
Integritatem, robur et constantiam
Iustique amorem infuderit summo Virûm
Natura: nullam nempe, si secus foret,
Non illa suada redderet causam bonam,
Et hoc agenti nulla non succumberet.

Ib. 24. Nou.

3) Ook in klad met den datum en den titel: In Ill.^mi primi Praesidis summam facundiam. - Zie blz. 36.

+ [krit] vs. 9 agenti klad eerst: volenti

Ad ill.^m Leaenam⁴⁾.

Memento Zulichemij, meum decus,
Tres exulantis Patriâ annos integros;
Miserere vincti, et in hac Triremi languide

4) Ook in klad met den datum en den titel: Ad D. de Lionne.

[p. 71]

 

⁺

 

Se commouentis; quippe cui longus labor

5

Durusque lassas remus attriuit manus.

 

Faue petenti, si probe consideras,

 

Quod hostis hosti supplicanti non neget:

 

Seruare nempe, quod tuo in Prouerbio est,

 

Tuam Capram conatur et Caules tuos.

 

Par. 29. Nou.

+ [krit] vs. 9 tuos klad: suos

Ad eundem¹⁾⁺.

Vis verbum, Amice, soli in aurem suggeram?
Audite et exaudite me, ut ratio jubet;
Bene audietis hinc ad omnes posteros.
Exite per Pontem aureum, bonum, probum
Fidumque Pontem: gratias grandes, scio,
Si non daturi, debituri estis tamen,
Et Pontificijs atque Romanis licet
Batavus vocabor non ineptus Pontifex.

Par. 3. Dec.

1) Ook in klad met den datum.

+ [krit] vs. 2 klad: Audite me, atque audite, si sapitis, mihi - vs. 8 vocabor klad eerst: videbor

In naufragium.

Quod septingentos Gigerj de clade reuersos

Heroas patrio sorpserit unda Mari,

Neptuni fauor est, ne possit credere Gallos

Quis non victores posse redire domum.

Ib. eod.

Ad r(egem).

Diues es et non es, Ludouice: Auidissime Regum,

Rex populi diues pauperis esse potes?

Ib. eod.

Ad d. de Lionne cum iambis ultimis²⁾.

Rideo, summe Virûm; sed nugae seria dicunt,

Appellantque tuam, qui capis ista, fidem.

Si nimis obtundo, procul hinc expelle Poetam,

Ipse rogat mittas exulem in exilium.

Ibid. 4. (Dec.)

2) Ook in klad met den datum 4. Nou. (sic! Het versje staat onder versjes van 3 Dec.) en den boven afgedrukten titel. Het net heeft als titel: Ad eundem de ijsdem Iambis.

[p. 72]

Ad d. de Lionne¹⁾.

Cum reus accedet, quo se sub Arausio Gauto,

Quin sub inhumano perdolet esse Gotho,

Increpa et objurga, et misce conuicia: quidquid

Exciderit, dices non Equiti, sed Equo.

Par. 13. Dec.

1) vs. 1 Ridder Pierre de Bonc, S.^r de Gaoust, was gouverneur van Orange en mishandelde de bewoners.

In effigiem ipsius quam in tabula uxor manu tenet²⁾.

Ecce suo fide Conjux deuincta Marito,

Ecce aeterna boni vincula conjugij.

Felices animae, si sic post fata superstes

Altera in alterius viua sit Umbra sinu.

Ib. 14. Dec.

2) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem eins, quam uxor manu tenet.
Lionne was in 1645 getrouwd met de 15jarige Paule Payen, die in 1704 is gestorven. H. prees hare echtelijke trouw zeer ten onrechte; in 1671 werd zij om een schandelijk avontuur van het hof verwijderd en haar echtgenoot stierf een paar maanden later van verdriet (vgl. Lettres de Mad.^e de Sévigné, I, 305, Noot). Men vindt het avontuur verhaald in Bussy Rabutin, Histoire amoureuse des Gaules.... par Paul Boiteau... Paris... 1858, III 209-275.

Ad ministros regios valedictio³⁾⁺.

Tellerij, Colubrique et, nomina torva, Leaenae,

(Nomina, non semper Numina torva mihi)

En abeo, et laetum vobis, per sidera, laetum,

Per quot habent Coeli sidera, dico Vale.

Porta negata fuit, quaerenti inuenta fenestra est;

Omnis ab ingrato est Carcere grata via.

Rima sit, an valvae, parui est, an janua stridens;

Liberor (hoc magni est) Carcere et Exilio.

Vos quoque, quod grator, nimio sermone molesti

Compellatoris libero, magna Trias:

Dicite Io Paean; per me dormire licebit,

Per me securis, si libet, esse domi,

Per me qui pauidos ad limina vestra clientes

Cerberus allatrat, cui volet esto ferox.

3) Ook in klad met den datum, maar zonder titel. Het net heeft den datum XIII. Kal. Ian. (20 Dec.), maar dat zal eene vergissing zijn.
vs. 1 Michel le Tellier (1603-1685) was van 1643-1666 secretaris van staat en later kanselier en groot zegelbewaarder van Frankrijk. Hij was de vader van den beroemden Louvois. - Jean Baptiste Colbert (1619-1683), was controleur-generaal der financien, later minister van marine en van het huis des Konings. Hij is vele jaren achtereen de eerste staatsman van Frankrijk geweest.

+ [krit] vs. 7 parui klad eerst eveneens, dan: par

[p. 73]

 

⁺

15

Sufficit experto gustasse haec taedia; per me,

 

Qui volet, hanc Batauus tentet agatque rotam:

 

Si quot ego saxum Menses immane voluto

 

Constanter, totidem voluerit ille dies,

 

Vanus ero vates, nisi laetâ voce Leaenis

20

Tellerijsque vale dixerit et Colubris.

 

Par. 15 Dec.

+ [krit] vs. 19 ero klad: ego

In effigiem viri excelsi¹⁾.

Principis hic Galli est vultus: si Regius esset,

Majestas et Amor quam bene congruerent!

Ib. eod.

1) Ook in klad met den datum en den titel: In effigiem Ducis Grammontij.
Antoine hertog de Gramont (1604-1678) was sedert 1641 maarschalk van Frankrijk. H. had hem misschien leeren kennen, doordat beiden veel van muziek hielden. (Vgl. Jonckbloet et Land, t.a. p., blz. 40.)