Gedichten. Deel 4: 1644-1652

[1645]

Nieuwe jaer *⁵⁾.

'Tis uijt. de leste Sonn gingh gisteren in Zee,

Getuijghe van mijn jaer voll ongeregeltheden.

5) K.b.., I, 43.

[p. 14]

 

⁺

 

O dien daer dusend jaer zijn als de dagh van heden,

 

Voor wien ick desen dagh mijn vuijle ziel ontklee

5

Van 'tsmodderigh gewaed van veertigh jaer en twee,

 

En drij, en noch eens twee, die Ghij mij hebt geleden,

 

All vergh ick 't dijn geduld met sondighe Gebeden,

 

Gunt mij een schoonder pack dan ick 'er oyt aen dee.

 

In d'eerste niewicheid sal 'tVleesch en Bloed wat prengen,

10

En 'tpast haer moijelick: maer ick betrouw dijn' hand;

 

Die sal 't mij lichtelick wat ruijmen en wat lenghen.

 

Maeckt mij maer op de Reis naer 'teewigh Vaderland

 

In dese Wilderniss een' dijner Israelyten,

 

En laet dit niewe Kleed mijn leven niet verslijten.

 

1. Ian.

+ [krit] vs. 10 moijelick K.a.: moeyelick - vs. 12 naer uitg. 1648: van

Van Claes, den leughenaer¹⁾.

Claes kan liegen en bedrieghen;
Maar noch allerminst met lieghen.
Een mael heeft hij niet geloghen:
Nu is alle man bedroghen.

1. Ian.

1) K.b.., II, 184.

Drij coninghen avond *²⁾.

Waer is Gods eenigh Kind, dat ick 'taenbidden magh?

O, wijsen, wijst mij 'tpad. 'ksie duysend Sterren proncken.
Maer geene die mij leid' als met verkeerde voncken.

Ick sie de Leid-sterr niet daerop uw' wijsheid sagh.

Terwijl ick opwaerts gaep, wat hoor ick voor gewagh?

Wat roept de wulpsche stadt, in weeld en wijn verdroncken,
De Coningh drinckt? wegh, wegh, de Coningh heeft gedroncken,

En drinckende voldaen het bittere gelagh,

'Tgelagh van Gall en Eeck, dat gheenen mond en monden,

Daer geen keel teghen mocht, van die daer kopp en keel

En ziel en all verbeurt bekenden voor haer sonden.

Nu treed ick moedigh toe met all mijn wonden heel.

Komt, wijsen, 'kweet het pad; all is het steil en verre,

Ick vrees den doolwegh niet, 'tKind selver is mijn' Sterre.

2. Ian.

2) K.b.., I, 46.

Goede Vrijdagh *³⁾.

Wat lett de Middagh-sonn? hoe lust haer niet te blincken?

Is 't avond opden Noen? Ten minsten, Volle Maen,

En, Sterren, haer gevolgh, hoe haest ghij 'tondergaen?

3) K.b.., 43.

[p. 15]

 

⁺

 

Moet ghij ter halver loop van 't koele zee-natt drincken?

5

Neen, neen; ick sie 't u aen, ghij voelt den moed ontsincken

 

Voor 'tschandighe Schavott, daer Sions dochtren staen

 

En swijmen voorden schrick van 'theiligh, 'Tis voldaen,

 

En op den drooghen Bergh in tranen gaen verdrincken.

 

O myn Volldoende God, vergeeft ghij mij een woord?

10

'Tvoldaen voldoet mij niet, ten zij ghij mij vermoort

 

En van mijn selven scheurt, en brieselt de gewrichten

 

Van mijn' verstockte Ziel, soo dats' haer weder-plichten

 

Gedwee en morruw doe: soo dat ick haev en huijs,

 

En lijf en lust en tyd leer' hangen aen dit Cruijs.

 

3. Ian.

+ [krit] vs. 4 loop K.b..: baen

Pinxteren *¹⁾.

Soo overdadigh is des Heeren milde hand.

Sijn' sprekers hadden hem 'twel-spreken sien beloven
Voor's Werelds machtighe. noch stort hij haer van boven

Elck sijn' onsteken tong en tael voor yeder land.

Waer toe het overschot van gaven allerhand?

Hij had de Hemelen sijn' almacht leeren loven,
De dagh, de stomme nacht verkondight het den dooven;

En all sijn maexel spreeckt. Maer sonder grond en strand

Zyn syne wonderen, gelijck syn' vriendlickheden.
Heer, deelt ghij Tongen om, siet noch eens naer beneden,

En deelt 'er mij een' toe die Dij in mij bevall,

Die niet en stamer' daer de boose sullen beven,
Die naer den doem verlang van dood en eewigh leven,

En onbekommert zij wat sij daer seggen sal.

4. Ian.

1) K.b.., I, 45.

Kersmis *²⁾.

All is de herbergh voll, all light Gods soon in 'thoij,

Myn' ziele mach'er in, en wild'er by vernachten.
Kom, vleeschelicke mensch, de vleeschighe gedachten

Zijn heden van verdienst. Daer schreidt wat in dit stroij

Dat voor ons schreijen will. Daer all het ijdel moij

Van Koninghinnen kraem voor stroij is bij te achten.
Daer light in dese Kribb dat ons geloovigh wachten

Voll-tydelick vervull' en all ons leed verstroij.

God light'er in ons vleesch; God, vaderloos op aerde,

God, moederloos by God; het mede-scheppend Woord;

God, vader van de maeghd die hem ontfing en baerde,

En nu te voete light. Hier light. En gaet niet voort,

Mijn ziele, maeckt een end van d'ongerijmde Rijmen:
Ons beste seggen waer ootmoedelick beswijmen.

5. Ian.

2) K.b.., I, 45.

[p. 16]

Paeschen *¹⁾.

Den Engel is voorbij: de grouwelicke nacht

Der eerstgeborenen is bloedeloos verstreken:
Ons' deuren zijn verschoont; soo warense bestreken

Met heiligh Paeschen-bloed, dat d'uytgelaten macht,

Die Pharâos kinderen en Pharâo t'onderbracht,

Doorgaens verschrickelick, verschrickt heeft voor het teeken.
Wij zijn door 'troode Meer de slavernij ontweken,

Aegypten buytens reicks. Is alle dingh volbracht?

Is 'tschip ter haven in? Oh! midden in de baren,
De baren van ons bloed, veel holler dan dat meer.

Den Engel komt weerom, en 'tvlammighe geweer

Dreight niewen ondergang. Heer, heet hem over varen.

Merckt onser herten deur, o Leeuw van Iudas Stamm,

En leert ons tydelick verschricken voor een Lamm.

6. Ian.

1) K.b.., I, 44.

Ad amicum secundas nuptias suadentem²⁾.

Deliberare me jubes de nuptijs
Tandem nouandis. Obsecro, tandem sile.
Tam res periculosa libertatis est
Vel subjugandae vel tuendae libra, vel
Videtur, annis libero septem mihi,
Ut serijs, nec serijs ipsis fere
Deliberationibus de-liberer.

6. Ian.

2) M.D., 347.

Hemelvaert *³⁾⁺.

O wagen Israëls met uwe Ruyterknechten,

Waer voert ghij onsen Vorst. O aller swacken troost,

Zijt ghij soo toeverlaet der ghenen die ghij koost?

Blyft ghij hun soo te hulp? Verlaet ghij haer in 'tvechten,
Voorvechter van dijn volck? werpt ghij se tot gerechten

Den dwingelanden toe, gesoden en geroost,

Haer' spieren uijtgetangt, haer' ad'ren uijtgeoost,

Haer' zenuwen gesnerpt op roosteren en trechten?

O, duijve, siet om leegh; vlieght onse herten toe,

En rucktse voor dijn aes uijt dese sterfflickheden;
En deelt de Wereld mis, en laet haer niet beneden

Dan daer de leste pier syn' lusten in voldoe.

O die van nu af aen in 't endeloose bly zijt,
Weest hier, en voert ons soo van nu af aen daer Ghij zijt.

7. Ian.

3) K.b.., I, 44.

+ [krit] vs. 11 niet uitg. 1648: niets

[p. 17]

Sondagh *¹⁾⁺.

Is 'tSabbath dagh, mijn ziel, of Sondagh? geen van tween.

De Sabbath is voorby met syne dienstbaerheden:
En de sonn die ick sie scheen gisteren als heden.

Maer die ick niet en sie en schijnt niet soo se scheen.

Son, die ick niet en sie als door mijn' sonden heen,

Soon Gods, die desen dagh het aerdrijck weer betreedden,
Fier als een Bruydegom ter loop-baen ingereden,

'Ksie Sondagh sonder end door dijne Wonden heen.

'Tzy dan oock Sondagh nu, men magh 't Gods Soon-dagh noemen,

Ia, en Gods Soen-dagh toe. Maer laet ick ons verdoemen,

Waer ick van drijen gae ick vind ons inde schuld.

God Son, God Soon, God Soen, hoe langh duert dijn geduld?

Hoe langhe lydt ghij, Heer, dijn' Soondagh, Soendagh, Sondagh
Ondanckbaerlick verspilt, verspeelt, verspelt in Sond-dagh?

7. Ian.

1) K.b.., I, 46.

+ [krit] vs. 12 God Soon is in de uitg. van 1647 uitgevallen.

Aen vrouw Leonore Hellemans, drostinne van Muijden*²⁾⁺.

Wel-weergepaerde Weew, door-deughdelicke Vrouw,
Die soo voorsichtelick 'tpack vanden eersten rouw
Gelicht hebt en geleght op de geleerde schoudren
Daer 'twijse Hoofd op staet dat noijt en sal veroudren.
Bevallicke Drostinn, die met een taeij geduld
Mijn' onmacht hebt geborght, en mij mijn' hooghe schuld
Van menigh blij gelagh en minnelick onthalen
Genadelick gedooght met woorden te betalen.
Reckt die langmoedigheid noch eene span-breed uijt:
Aenveerdt noch eens licht geld, geslagen op mijn' Luijt,
Ter goede rekening van danckbaere voldoening.
Schoon ick mijn uijterste vermogen aen 'tvoldoen hing,
'Tvoldoen en streckte niet. Nu neem ick 'tNiewe jaer
Behendelick te baet, en grijp 'tgevall bij 'thaer,
En offer' wat papiers verguldt met Heiligh' dagen,
Om of 't u nooden mocht tot langsamer verdragen.
Wat is 't? een hand voll Rijms, een boecxken inden sack,
Een bedelaers geschenck, een Geusen Almanack.

Een ding verseker ick: 'ten zijn geen logen-bladren,

Noch jock, noch boerterij. 'Tis ernst; en uyt mijn adren

2) K.b.., I, 40.
Met dit gedicht droeg H. de Heilighe Daghen op aan de vrouw van Hooft, Eleonora Hellemans. Zie over haar dl. II, 188; III, 239.

+ [krit] vs. 20 jock, noch uitg. van 1647: boeren- H. schreef den 19den Jan. 1645 aan Van Baerle, dat de regel zoo gewijzigd moest worden. (Epist. Lat.).

[p. 18]

 

Het binnenste geweld, soo verr haer' swackte gaet.

 

'Ten is geen Sterren-waen, MeVrouw, 'tis Hemel-praet;

 

Tzijn tochten van mijn' Ziel, die ick voor henen sende

 

Naer 'tgheen noyt oor en hoorde en ooghe noijt en kende,

25

Noyt menschen hert begreep; gelyck een reisbaer Heer

 

Syn' huijse-vesters schickt, met krijt en met geweer,

 

Daer hij vernachten will. Bevallen v haer' plichten,

 

Gebruijcktse t'uwen dienst. Mijn licht sal beter lichten,

 

Soo ghij het waerdigh kent om mé tot God te gaen.

30

'Tis op soo goed weerom: soo 's v niet aen en staen,

 

Ick wacht er betere van uw' bescheidentheden.

 

Of wandelt ghij met mij, of laet mij met v treden.

 

D'eer komt de vrouwen toe: gaet voor, en sleept mij naer:

 

'Kwill geeren met v gaen naer 'teewigh niewe Iaer.

 

8. Ian.

Epigramme pour monsieur de Zulecom¹⁾.

Par ce froid qui rend superflus
Mes soins, et les feux qu'on allume,
Qui glace le fer sur l'enclume,
Et rend l'Enfer mesme perclus;
Que tout releue de Saturne,
Qu'un chascun voudroit estre en urne,
Faict conceuoir à ma raison,
Comment sans fatigue et sans peine,
Malgré ceste rude saison,
Tu as espuisé l'Hippocrene.

(Mad.^le d'Osmael). 9. Ianu.

1) Naar het afschrift van H.; het HS. van Juffrouw van Osmael is ook bij de Fransche gedichten, maar de spelling is zoo zonderling, dat H. zeker daarom kopie nam en verbeteringen aanbracht. Op den kant teekende hij den naam aan van de dichteres.
Margaretha van Osmael was of eene zuster of eene nicht van Anna de Hertoghe van Osmael van Valckenburgh (zie dl. III, 277). Zij woonde met eenige zusters (zie op 24 Mei 1655) op Pasgeld - bij de Lettres franç. is een brief van 6 Jan. 1645 van H. aan haar met dat adres - een adellijk huis in Delfland op een uur afstand van den Haag, een half uur ten zuiden van Rijswijk aan de trekvaart naar Delft. Het buiten behoorde in 1661 aan den griffier Ruysch (vgl. C. Droste, Overblyfsels van geheugchenis, uitg. van Fruin, vs. 508), vóór dien tijd aan de familie van Osmael (dl. III, 277).
De dames van Osmael - H. noemt ze de ‘Eremitae Pasgeldanae’ (brief aan Barlaeus van 13 Jan. 1645) en bracht Barlaeus naar het ‘Gynecoeum’ (brief van 25 Jan.) - deden veel aan schilderen en aan literatuur; aan Margaretha schonk H. eenige van zijne werken en hij zond haar de Menteur van Corneille. Bij de Lettres franç. zijn eenige brieven aan haar van II.

A mademoiselle d'Osmael.

Que j'aije beu de l'Hippocrene!
Non plus qu'un Asne d'Hippocras.

[p. 19]

 

Si j'en aij beu, belle Sirene,

 

Ma foij je ne m'en souuien pas.

5

Peut estre fust-ce quelque goutte

 

Qu'il vous aijt pleu de m'ij laisser,

 

Quand ie me suis trouué en doubte

 

De la boire, ou de la baiser.

 

Apres ceste goutte avallée

10

Que me croijez vous deuenu?

 

Ce grand froid me l'aijant gelée,

 

Me voijla Poete morfondu.

 

Que si encor j'ose respondre

 

A vos beaux vers tombez des Cieux,

15

C'est que ma goutte s'est veu fondre

 

A la flamme de vos beaux ijeulx.

 

9. Ianu.^r

Pour monsieur de Zulecom¹⁾.

Orphée, laisse la Sirene,
Ma veine n'ij peut plus fournir,
D'Hippocrates ou d'Hippocrene
Ie n'en sçauroij bien discourrir;
Tous mes talents sont trop malades.
Ie ne reçoij que des ruades
D'un cheual qu'on te void domter,
Et d'une adresse sans seconde
Pousser, arrester et brider
Et galopper par tout le Monde.

(Mad.^le d'Osmael). 10. Ianu.^r

1) Naar het afschrift van H., dat geen opschrift heeft, terwijl het HS. van Juffr. van Osmael den bovengenoemden titel, eenigszins anders gespeld, draagt.

Conclusion. A mademoiselle d'Osmael²⁾⁺.

Ie ne sçaij si c'est sur Pegase,
Que ie bondis du Zud au Nort:
Mais ie sçaij bien qu'en selle rase
Le gallaut m'incommode fort.
Et si je sçaij à qui m'en prendre,
Au point de me veoir affronté:
Il faict le Cheual d'Alexandre
Depuis que vous l'auez dompté.
C'est qu'il dedaigne ma monture
Apres ce celeste fardeau,
Glorieux de son auanture,

2) Ook in klad met den datum: 10. Ian.

+ [krit] vs. 8 dompté klad: monté

[p. 20]

 

Comme d'Europe son Taureau.

 

Ha! Caualliere, qu'il redoutte,

 

Commandez luij d'aller au pas:

15

Qu'apres m'auoir donné la Goutte

 

Il ne me casse encor les bras.

 

C'en est faict. me voijla par terre:

 

Mais, Belle, ce n'est qu'à genoux.

 

Grace au Roussin, qui voulust faire

20

Que je tombasse deuant vous.

 

11. Ianu^r.

Reprise de mad.^le d'Osmael¹⁾.

Ie me mocque de Bucephal,
De Pallas, Phebus et sa Lijre,
Des neuf soeurs et de leur cheual.
Ie veux me railler et mesdire.
Mais t'aij-je donq mis hors d'arson,
Que veux tu par ta conclusion.
Quoij, toij qui gouuernes les dames,
Sçais tu pas que facilement
L'on faict parler filles et femmes,
Mais se taire fort rarement?

11. Ianu.

1) Naar het afschrift van H.; Juffr. van Osmael betitelde haar gedicht: Epigrame sans conclusion.

Response à la reprise de mad.^le d'Osmael.

Vous remontez sur Bucephale
Depuis que je couche à vos pieds,
Fiere beauté, que rien n'esgale,
Et encore me desfiez!
Souuenez vous que la clemence
Est la plus noble des vertus,
Où il ne reste à la vaillance
Que des enemis abatus.
Quoij, vous reprenez la passade
Et la courbette contre moij!
Il fault supporter la ruade
Dans la fortune où je me voij.
Encore n'estce pas l'alarme
Qui m'aijt jamais plus estonné,
N'estant pas le premier gendarme
Qu'une Fille aijt desarçonné.
Mais, maistresse de Bucephale,
Si vous auiez de la pitié,

[p. 21]

 

Vous me prendriez pour vostre male,

20

Et ne me lairriez pas à pied.

 

Lors nous serions masle et femelle

 

Et gaignerions bien le deuant,

 

Et lors ma honte seroit belle

 

D'estre desarconné souuent.

 

11. Ian.

Aen eenen schickeloosen huijsbouwer¹⁾.

Wat lust u 'tongeschickt gebouw,
Daer het geschickte naer de reden
Noch meer noch minder kosten sou
En beter staen in alle leden?
All 'tongeschickte staet verkeert.
Wilt ghij uw' eighen' wetten breken?
Ghij hebt uw' kinderen geleert
Niet ongeschickts te mogen spreken.

11. Ian.

1) K.b., II, 184.

Op een schoon vrouwenbeeld, in glas gesneden, door de konstighe hand van wijlen ioff.^w Charlotte van Santen²⁾.

D'onwedergaelicke Van Santen,
Die korts in d'aerde wierd geleit,
Besteedden hier haer' Diamanten
Aen een' volmaeckte schoonicheid.
Den Welstand van haer' eighen' leden
Beschreef sij op de brooste stoff,
Maer die men geeft den grootsten lof
Van all' Natures Wonderheden.
Sij wilde thoonen op een glas
Hoe kloeck, hoe schoon, hoe broos sij was.

11. Ian.

2) K.b.., II, 182. Ook in klad, met den datum. In K.a. is de titel: Op een schoon Vrouwen beelt in Glas gesneden door wijlen Iuffrou Charlotte van Santen. Zie blz. 2.

In incendium templi novi Amstelodamensis, cujus tectum conflagravit 1/11. ianu. 1645. Ad Romam combustricem³⁾.

Sunt quibus aspergi lachrimis incendia nostra,

Sunt quibus in risum vertere damna placet.

3) M.D., 348, waar de laatste woorden uit den titel zijn weggelaten.
Den 11den Jan. ontstond er, waarschijnlijk door onvoorzichtigheid van loodgieters, die op het dak werkten, brand in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Het dak stortte in en de Kerk brandde van binnen bijna geheel uit.

[p. 22]

 

Quidquid id est, quod fortuitis Ecclesia prunis

 

Arserit, indigno carpis iniqua joco.

5

Tu nostro flagrare Nouam sine crimine rides,

 

Quae Veterem flammis perdere, Roma, doces?

 

13. Ian.

Amstelodamum ad eandem.

Impura Patrum caula Vaticanorum,
Incendiaria Roma, mater erroris,
Crudelis almae veritatis exustrix;
Ne tolle cristam vana, ne moue splenem
Coelestis irae casibus repentinis.
Castigor, esto: sed breues, breues disce
Ecclesiae plagas meae, leui clade.
Si tecta non est paululum, tamen sarta est.

13. Ian.

Uijt mijn Latyn beginnende: Impura Patrum caula vaticanorum¹⁾.

Onsuijvre Papen-schapen-stall,
Brandstichtigh Roomen, valsche voedster,
Wree' waerheids vierighe verdoedster;
Verheught u niet in 'tongevall
Van myner Kerck gestortte daken:
Laet het uw' milte niet vermaken
Haer' stijlen çappeloos te sien.
Ghij segt 'tis Hemelstraff. Misschien.
Maer 'tis een' straff licht om versoeten,
Een' schade lichter om verboeten.
Haer' hoed is af, haer' beenen staen,
Sy is ontdeckt, maer niet ontdaen.

13. Ian.

1) Het vers is eene vertaling van het vorige Lat. gedicht.

Opden selven brand²⁾⁺.

God buckte nederwaerts op 'tprachtigh Amsterdamm,
En hiet almachtelick een' onvoorsiene vlamm
Een syner huijsingen ten stylen toe ontdecken.
Waer henen meenen wij den brand te moghen strecken?
Staet ons de gissingh toe nae sijner lusten grond,
Hem luste schielick eens te spieden hoe 't'er stond,
En of syn' strenghe hand geen' geessel hadd te knoopen
Op 't ingebroken vuijl van koopen en verkoopen.
Gerechtigh Oversier, siet wat scherpachtigh toe:

2) K.b.., II, 184. In K.a. is de titel: Brant van de Niewe Kerck t'Amsterdam.

+ [krit] vs 5 nae K.a.: naer

[p. 23]

10

Allom verdienen wij, maer hier de slapste roe.

 

Doorsiet ons hier bloots hoofds, in kercken sonder daken:

 

Maer siet genadelick op hoe wij 'tbuijten maken.

 

13. Ian.

In Germaniae cladem¹⁾.

Suspirant Aquilae repentes, clara triumphis

In Coelum Coelo Lilia nata volant.

Caesaris augusti sublatus in ardua splendor

Caesaris angusti debilitate cadit.

17. Ian.

1) M.D., 348. De generaal van het keizerlijk leger, Gallas, werd in den herfst van 1644 zeer in het nauw gebracht door den Zweedschen generaal Torstenson, die hem in Maagdenburg insloot, zijne ruiterij den 3den Dec. bij Wittenberg versloeg en hem noodzaakte in volslagen wanorde naar Boheme terug te trekken.

Ad illustrem virum, Zulichemii dominum²⁾.

Cur me mortalem poscunt tua carmina testem,

Quae testes Clarias promeruere Deas?

Sed tua jure meas poscunt sibi munera grates,

Quas tibi cum nequeam reddere, nomen habe.

A.M. à Schurman.

2) Vgl. hare Opuscula, 1652, blz. 298.

In epigramma Schurmannae ad me, cuius postrema verba sunt: Quas (grates) tibi cum nequeam reddere, nomen habe.³⁾.

Nomen habe, Schurmanna canit. lepidissima virgo!

Nomen habes, nequijt dicere, dixit habe.

O si ridendo potis esset dicere verum,

Si, quod habet, dando nomen habere daret!

18. Ian.

3) M.D., 348.

Biecht gesproken binnen Zierixzee⁴⁾.

Trijn lagh en stierf, en Neeltje sou se troosten,
En seij, kind, weest te vreen; door West en Oosten,
Door Zuijd en Noord sal uw geruchte gaen:
Men sal u maeghdelick met Blomm en bla'en
Op vrijers schouderen ter aerde dragen.
De kranssies sullen van den Maeghdom waghen
Dien ghij nu zeventigh en soo veel jaer
Gedraghen hebt tot op de leste baer.

Trijn wroeghde 't edele gemoed: en vraegden,

Maer, Neeltje, vindtmen wel sulcke ouwe maegden?

18. Ian.

4) K.b.., II, 181. In K.a. is de titel: Biecht.

[p. 24]

Voor ioff.^w Lucretia van Trello¹⁾.

Dit las een' oude maeghd, maer voll van jeughden,
Van eerbaer' vrolickheid, en meerder deughden,
Vraeght naer den naem niet. sy woont binnen Delft,
Een stuck weeghs aen geen zij van 's levens helft,
En sey in 'tlesen, Ia wat pestilentie
Wat moeijelicker dingh is conscientje!

18. Ian.

1) Zie dl. I, 166.

Caput factitium statuae proditoris²⁾.

Integer in mundum veni: justissima truncum

Fecerunt, dempto vertice, Supplicia.

Arte resarcitus, casu deformia rursum,

Ecce nouo mutilus vertice, colla gero.

O rigidam justamque manum quamcumque seueri

Numinis, o dignas crimine vindicias!

Heu misero, cum prima mali succurrit imago,

Cur non hoc potius Fata dedere caput?

20. Ian.

2) M.D., 344, waar aan den titel is toegevoegd: ex Marini Italico versum. In het HS. staat het Ital. vers, Testa posticcia nella statua d'un Traditore, boven de vertaling, met de kantteekening: Il Cau: Marino. Nelli capricei delle Sculture. - Zie La Galeria del cavalier Marino. Distinta in Pitture, et Sculture. In Venetia. M. DC. LXIV. Presso Gio: Pietro Brigonci, blz. 315.

In Cl. Salmasij librum de re militari Romanorum³⁾.

Si quis in hoc artem populo nescire videris

Bellandi, magno sub Duce tiro mere.

Primus in hac acie Salmasius omnia, primi

Quae potuere Patres, quae nequiere, docet.

Hoc ipsum, quod se docuit didicisse docendo,

Ornatum veri Militis esse togam.

Non mirare Ducem, falsi prostrata fugantem

Agmina Romano milite, nil fugere?

21. Ian.

3) M.D., 347.
Het boek van Salmasius, De re militari Romanorum, kwam eerst in 1657, dus 4 jaren na zijn dood, uit. De beroemde geleerde schijnt het werk op verzoek van Frederik Hendrik te hebben ondernomen; den 29sten Jan. 1647 schreef H. hem, dat de Prins gaarne het boek wilde zien (Lettres françaises).

In incendium templi novi Amstelod. Ex Italico meo, cujus est initium, Giunse fiamma sottil⁴⁾.

Ilicet, incensum Templi laqueare piorum

Incensus toto Numine fregit Amor.

4) M.D., 347. Zie op 13 Jan. Het Italiaansche vers van H. schijnt verloren te zijn.

[p. 25]

 

Peruasit tectum Pietas ardentior, arsit

 

Hinc paries, illinc dissiluere trabes.

5

Flammantes animae, quae vos amentia turbat?

 

Quae vos portenti sollicitudo noui,

 

Et cassus ratione dolor? reparabile damnum

 

Sentijt aethereis aestibus usta domus.

 

Flamma Deo placuit. coelesti fornice tectas

10

Qui voluit, fragilem destruit igne struem.

 

Sursum oculos. ubi mille micant illustria vobis

 

Sidera, mille, bonis fulmina fausta, faces.

 

Cui Mundi conuexa fauent, quem gratia Coeli

 

Protegit, ingrate se neget ille tegi.

 

21. Ian.

(Aen Tesselschade)¹⁾⁺.

Mijn' Tong en was noijt veil, mijn' Penne noijt verkocht,

Mijn' Handen noijt in strick van Goud of Diamanten,
Mijn' Vrijheid noijt verslaeft, om met fluweele wanten

De waerheid aen te gaen, en anders dan ick docht.

Ia Tong, en Penn, en Hand, en Vrijheid zijn verknocht

Aan 't Vorstelick bevel dat onse Vrijheid plantten,
En tegen 't Spaensch geweld sijn weer-geweld dorst kanten,

En Babels (lijdt noch eens mijn' rondheid) vuijl gedrocht.

Maer 't Wereldsche gesagh en gaet niet aen de wortel

Van 't heilighe Gewiss. 'Ten is geen' strydigh' eer,

Een eeuwigh' God t'ontsien, en een' bescheiden' Heer,

Die lyden kan, en moet wat uyt de Waerheid bortel'.

Dus eisch ick V strengh recht; geen' gunste, geen' gena',

Beroemde, maer, eilaes! beRoomde Tesselscha.

22. Ian.

1) K.b.., II, 181. Het HS. heeft geen titel,
Tesselschade schijnt na H.'s vers van den 14den Dec. 1644 vrij vinnig, maar duister te hebben geantwoord. H. schrijft den 25sten Jan. aan Barlaeus (Epist. Lat.): De Tessela quid sentis? ut animum superstitiunculis, stilum quotidie pluribus pluribusque tenebris implicat, intricat, inuoluit. Dictionario ad haec opus esset. quanquam videmur nunc pleraque assequi. Rogaui hisce mensibus hybernis ad me excurreret; neque enim Amstelodami aut Mudae conuenturos isto vere, prout ingruere rei bellicae tempestatem video. - Tesselschade's vers en brief (vgl. Hooft's Brieven, IV, 318, en Tesselschade Roemers en hare vrienden, 49, 50) schijnen verloren te zijn.

+ [krit] vs. 3 verslaeft K.a.: verlooft

In praestantissimi pictoris Dan. Segheri rosas²⁾.

Ardua Naturae Matri cum Patre Seghero

Lis fuit, utrius cederet utra Rosae.

2) M.D., 337, met den titel: In Danielis Segheri Rosas. Ook in afschrift met denzelfden titel als in M.D.
Daniel Seghers (1590-1661), geb. te Antwerpen, trad in 1614 in de orde der Jezuïeten. Hij is als schilder van bloemen en planten beroemd geworden.

[p. 26]

 

Succubuit conuicta Parens, se judice: vivus

 

Coram factitio flosculus umbra fuit.

5

Si quis es emunctae naris, jam desyt, adde,

 

Vivus odoratu viuere, pictus olet.

 

Adde, minor Pictore Dea est. inuenit Olivam

 

Pallas, at hic Oleum fecit olere Rosam.

 

23. Ian.

Ad ecclesiam Romanam.

Splendida, magnifica es, diues, paetiosa, superba es,
Docta, fatebor enim, et Christi quodammodo cultrix.
Sed fuco vitiata lates; erronea, vana es.
Futilis es, crudelis es, et, breuiter, seductrix:
Quaerentique viam veri, quâque itur ad Astra,
Falsa per humanos adigis vestigia calles.
Possem, Roma, sequi, posses utcumque placere,
Si toto non errares stupidissima Coelo.

23. Ian.

Amantis¹⁾.

Hei mihi, quem possit finem sperare malorum,

Quem quantum terrent omina, torret amor.

1) M.D., 337. Het versje staat op hetzelfde blad als het afschrift van het gedicht op Seghers en heeft alleen het jaartal.

Ad Barlaeum²⁾.

Vicimus. et vidui viduis impune lienem

Rasimus, et verum Tessela, blanda, tulit.

Sic sapere audendum est. corrumpunt vulnera mites

Chirurgi. cum res exigit, ure, seca.

Vin' tu discere, vis verbo, Barlaee, doceri,

Quâ rigidi tuto conditione sumus?

Quantum Lance bilanx, bipes a pede distat, ab ira

Distamus. Lis est denique, bilis abest.

24. Ian.

2) M.D., 348.
Waarschijnlijk zond H. met dit versje zijne bestraffing van Tesselschade aan Barlaeus toe.

(Neel gegeesselt)³⁾⁺.

Neel (inde wandeling Neeltie perfectie)
Kreegh op het schavott een' swaere correctie,
Om Cous en schoenen wat te verkoelen,
En maeckte daer sulcken rebellen getier,
Datmense hoorden aen gheen zij de Doelen.

3) K.b., II, 180. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] vs. 3 Cous en schoenen K.a.: boose lusten soo

[p. 27]

 

Met als haer de Beul begon t'ontwoelen,

 

Is dat een' correctie, seijse, bij gans vier,

 

'Klaegh liever verslaghen in 'tSchotsche quartier

 

Onder correctie van beter gevoelen.

 

27. Ian.

Ian, de beroude niew-getrouwde¹⁾.

Ian hadd syn' vryheid korts verhoetelt lijf om lijf.
Ick vraeghd' hem naer den aerd van syn spick-spelder Wijf,
En ofse deughdigh mocht, of licht, of soet, of straf zijn?
Dat, seid' hij, wist hij niet soo nauw, hy woud'er af zijn.

27. Ian.

1) K.b.., II, 180. In K.a. is de titel: Ian niew getrouwt.

To the most honourable ladij Stanhope. With my holy dayes²⁾.

Braue Henrie Wottons Neece, perfect modell of Grace,
Full place of honour and full honour of your place;
Cast a mercifull eije upon the weake expressions
Of a repenting heart for so manij transgressions
That, if I stammer at the mischiefs of mij youth,
I' haue reason to suppose the number stops mij mouth.
How euer, these are sparkes of better flames, I trust,
And of a fairer Fire, when Diuell, World and Lust
Shall laij as conquerd foes at mij victorious feet.
Then shall you see this wood much drier then you see't,
And readier to burne: then shall I doe the thing,
The holye thing, that now I doe but speake and sing.
Till then I'll thinke mij life a little out of crime,
If you beleeue me but an honest man in Rime.

Uno spiritu. 27. Ian.

2) Het HS. is bij de Korenbloemen.
Catharina Wotton, weduwe van den Graaf van Stanhope, was hertrouwd met Johannes Polyander (geb. 1594), Heer van Heenvliet en Sassenheim, opperhoutvester van Holland en Westvriesland en meermalen gezant in Engeland. Polyander was een zoon van den Leidschen hoogleeraar in de theologie, zijne vrouw eene nicht van Sir Henry Wotton (1568-1639), Engelsch gezant te Venetië, dichter en geleerde.

't Selve³⁾⁺.

Waerde Henrij Wottons Nicht, vorm van bevallicheid,
Beleidster voll van eer, voll' eer van uw beleidt.
Werpt een genadigh oogh op d'onvolmaeckte redens
Van een berouwigh hert van soo veel overtredens,
Dat, soo ick stamer in 't verhalen van mijn quaed,

3) K.b.., II, 528. In K.a. is de titel: Aen Me Vrouwe Stanhope, met mijne Heilige dagen. uyt het Engelsch.

+ [krit] vs. 3 redens K.a.: reden - vs. 4 overtredens K.a.: overtreden

[p. 28]

 

'Tis dat de menighte mijn' uytspraeck overlaedt.

 

Hoe 'tis, 'tzijn voncken dit, naer ickse mij inbeelde,

 

Van beter vier hier naer; als Duijvel, Werld en Weelde

 

Verslagen leggen sal voor mijn' zeegh-rijcke voet.

10

Dan sult ghij sien dit hout veel drooger dan ghij doet

 

En bet onstekelick: dan sal ick doen die dinghen,

 

Die boete, die ick nu maer spreken kan en singen.

 

Inmiddels blijft mij selfs mijn leven min verdacht,

 

Soo ghij mij maer in Rijm een eerlick mann en acht.

 

28. Ian.

Gulsighe Pier¹⁾.

Pier slingert meer Broods door Kies en Keel
Dan andere drij: voor Gist en Meel,
Daer soud hij syn hemd te pand voor geven:
Hij eet om te eten, niet om te leven:
'Tverdriet hem, niet t'eten als hij slaept.
Dat's tegen den Oven aen gegaept.

28. Ian.

1) K.b.., II, 180.

Viese Claes²⁾⁺.

Goe' reucken zijn een soet geluyd
Voor d'ooren daermen 'tsnott uijt snuijt.
Die Amber niet en kan verdragen
Is als een mis-boort te beklagen.
Die Muscus en Civet veracht
Is in den miss-putt opgebracht.
Maer Claes, voll over-zeesche geuren,
Weet lucht van luchtiens uyt te keuren:
Wat niet en rieckt als 'tSpaensche vell
Noemt hy het goot-gat vande Hell:
De mist, de stallen en de Keucken
Zyn hem vergiftelicke reucken:
De witte Roosen heet hij guer,
Quee-Appelen van soetheid suer:
De Boecken stincken hem in 'tlesen.
Men moet niet all te Neus-wijs wesen.

28. Ian.

2) K.b.., II, 180. In K.a. is de titel: Op Neuswijse Claes.

+ [krit] vs. 10 hy als in K.b.. K.a.: ghy - vs. 11 mist K.b..: Miss - vs. 16 Men moet K.a.: Kan men

Klein kreupel Keesje³⁾.

Klein Keesjen is lamm van Gicht en Pocken.
Noch vindtmen hem staegh ontrent de rocken.

3) K.b.., II, 179. In K.a. is de titel: Op kreupele Keesje.

[p. 29]

 

Hij lucht vande salv, hij kucht van pijn,

 

Noch will hij all byde meissies zijn.

5

En souw hy d'er zijn, men moet hem draghen,

 

Syn' middeltjens lyden Coets noch waghen.

 

Klein Keessjen is een natuerlick mann,

 

Het bloedtje kruijpt daer 't niet gaen en kan.

 

28. Ian.

Aen ioff.^w Dorothée van Dorp. Met mijn' heilige dagen¹⁾⁺.

Door en door gesift gemoed
Tuschen voor en tegenspoed:
Slaet een goedertieren oogh
Over 'tweeckelick vertoogh
Van mijn ernstighe gespreck
Dat ick naer den Hemel streck,
Om allengskens op te gaen
Daer der vromen zielen staen
Voor het Goddelick gerecht:
Tegen dat de Heer syn' knecht
Inder vrede sal ontbien
Om Hem eewigh aen te sien.
Acht de kleine Gift niet klein,
Schoon ghij sietse hier gemein,
Twaren vrienden die 't mij deen,
Dien het, overvriendlick, scheen
Dat ick vele maghen most
Spijsen met soo nutten kost.
Maer ghij hebt het naeste recht
Tot het geestelick gerecht;
Ick en hebb het niet gesticht
'Tis mij van om hoogh gedicht.
In een woord, 'tis uw genand,
Tis een Gifte van Gods hand.

29. Ian.

1) K.b.., II, 176.
Zie over Dorothea van Dorp dl. I, 116, en de Dietsche Warande, 1892, blz. 335-344, 451-460. In plaats van de beide eerste regels stonden er eerst twee andere, die zijn doorgeschrapt. Zij luiden:

Dorothée, mijn eerste minn',
Daer ick noch geen ende aen vinn,

+ [krit] vs 1 en K.a.: een

Aen ioffrouw Anne Marie Schurman, met mijn heilighe daghen²⁾.

Siet niet suer, soete Maeghd, all vindt ghij mij op loghen,
En mijn' belofte valsch, en soo uw' hoop bedroghen,
All swoer ick lest, het was de leste moeylickheid
Die ghij te lyden hadt; 'twas twijffeligh geseidt;

2) K.b.., II, 176. In K.a. staat in plaats van: mijn, in den titel: de selve.

[p. 30]

 

⁺

5

'Twas maer waer-achtigh waer. Penn en Geest, wild' ick seggen,

 

En souden u niet meer onlusts te voren leggen.

 

Ick doe het woord gestand, dit 's 'twerck van een van tween;

 

De Penn en heeft geen' schuld, hier spreeckt de Geest alleen.

 

29. Ian.

+ [krit] vs 7 dit 's 'twerck K.a.: dit 's werck

Aen ioff.^w Lucretia van Trello met myn heilighe dagen¹⁾.

Iongste Maeghd van alle Maeghden
Die oyt God en mensch behaeghden,
(Iaren zijn geen ouderdom
In een' altyd groene blomm:
Vreughd en deughd en kan niet grijsen)
Volght mij op het spoor der Wijsen,
Naer de Kribbe van Gods soon,
Naer syn ootmoed, naer syn hoon,
Naer syn heerlicke verhoogen.
'Tis ijet waerdighs uwer ooghen,
Uwer wel gestelde Ziel.
Soo 't u emmermeer beviel
Mijne swackheid te verdraghen,
Dese sult ghij minst beklaghen.
Op het scheiden onser Ieughd
Is de deughd de beste vreughd.

29. Ian.

1) K.b., II, 177. In K.a. staat in plaats van, myn Heilighe dagen, in den titel: de selve.

A mad.^le d'Osmael²⁾.

Si la colere est appaisée,
Si vous souffrez que la risée,
Que la folie de mes vers
Se tourne en un plus beau reuers,
Belle ame, richement logée,
Receuez un peu de dragée
Apres un trop mauuais repas.
Ie ne vous persecute pas
D'une estude de trop d'haleine:
Une heure acheuera la peine
Que je retourne à vous donner.
Hastez vous; je l'entens sonner.
S'il n'ij a rien qui vous offense,
Si vous prenez la patience
De veoir volontiers ces Sonnets,
I'enuieraij à mes fueillets

2) Zie op 21 Jan. H. zond haar met dit vers zijn boekje toe.

[p. 31]

 

La gloire que je desespere

 

De veoir arriuer à leur Pere.

 

Me demandez vous le subject

20

De mon Liure? sachez que c'est

 

Une estincelle de la flamme

 

Qui bruslera un jour mon ame:

 

Quand ce bois verd se moisira,

 

Et qui le fit le choisira

25

Pour Holocauste que sa grace

 

Lairra monter deuant sa face.

 

C'est l'abregé de mes efforts,

 

Quand j'emploije tous les ressorts

 

Du dedans de ma conscience

30

A sac et jeusne et repentence.

 

En somme (je n'ay plus de lieu)

 

C'est ce qu'alors je dis

 

A Dieu.

 

30. Ian.

Aan ioff.^w Tesselschade Visscher, met myn' heilighe daghen¹⁾⁺.

Komt, Tessel, uyt de Miss en uyt het misverstand.
Ick weet een rechter pad naer het beloofde Land.
Wy sullen onder weegh oock Brood en Wijn genieten,
Maer in ons' eighen maegh. Die maer Brood eten siet, en
Wyn drincken, sterckt syn hert niet anders vanden geur
Dan off hij nuchteren voor aen des Backers deur,
Voor aen den kelder stond. Men sal ons niet doen vasten
Als vreemden; maer, als weer en weer genoyde gasten,
Spyt onse vyanden, ter volle maeltyd aen,

1) K.b.., I, 49. Het gedicht schijnt voor het eerst te zijn gedrukt in Verscheyde Nederduytsche Gedichten, Van Grotius, Hooft, Barlaeus, Huygens, Vondel en anderen. Versamelt door J V. J S. T V D. B. G P. C L B. t'Amsterdam, Voor Lodewyck Spillebout enz. 1651, blz. 153. Daarbij is de aanteekening gevoegd, dat de kopie van het vers 200 onduidelijk en versleten was, dat zelfs enkele regels moesten worden overgeslagen.
H. had Tesselschade te logeeren gevraagd (zie op 22 Jan.). Zij beloofde te komen (brief van H. aan Barlaeus van 5 Febr. bij de Epist. Lat.) en H. wilde haar met dit gedicht bestrijden. Hij schrijft toch aan Van Baerle, als hij Tesselscha's plan heeft meegedeeld (t.a.p.): Redeo igitur ad antiquum Vicimus. nec ausit Tessela videri ἀτεσσελεῖν. Quod quam nescio tu amoris vim, ego ambitiunculae scintillam interpretor. Fortior haberi vult, et quidem sic meretur quam qui fortissima vincit moenia. Fiet hoc palam nouo ecce documento. grandi allocutione, cuius hic exemplum habes, Dies illi Festos inscripsi. et, quando nos in areuam Religionis traxit, semel illi omnem controuersiam mouendam duxi, semel oggerendas omnes ineptias Romanas. confodienda fuit capulo tenus. ut res ceciderit tu arbitrare. ut casura sit admodum securus expecto.

+ [krit] vs. 1 Komt V.N.G.: Kom K.a. als boven. - vs. 2-6 niet in V.N.G. - vs. 6 en 7 voor aen K.a.: voorby - vs. 7 V.N.G.: Kom volgh my daer ick reys K.a. als boven. - stond K.a.: gingh

[p. 32]

 

⁺

10

Ten vollen beker, dorst en honger doen verslaen.

 

Wy sullen op de reis oock peisteren en rusten;

 

En houden Heiligh dagh: maer niet in luije lusten.

 

De rust sal spoedigh zijn, en spoedigher dan 'tgaen,

 

En toe-pad van den wegh: En altijd God voor aen,

15

Altijd de Sterr in 't oogh: niet die de wijzen leidde,

 

Maer die te Bethlem rees; die uijt den Hemel scheidde

 

Om blinde reisighers te lichten vanden grond

 

Tot daer sij, eewigh licht, voor alle Eewen stond.

 

Lust u meer tijdverdrijfs in 'treisen? 'tsal Gods woord zijn,

20

Ons Vaders Testament, dat dien die van geboort' zijn

 

Syn' echte kinderen met list verduijstert werdt,

 

Met laster werdt ontleght. Die fackel van ons hert,

 

Die Leid-sterr sal ons eerst ons' Vader leeren kennen,

 

Dan onse Moeder toe, en ons aen haer gewennen,

25

Maer naeckt en maskerloos, gelyck de waerheid is,

 

OntRooment en ontPaept. Daer sullen wij 'tgewiss,

 

'Tontwijffelicke recht van ijeders erfdeel lesen,

 

En wat ons staet te doen, en wat ons voeght te vreesen,

 

En waer de wyde poort, en waer de nauwe gaet,

30

En hoe verr Libanus van Babilonien staet.

 

Vindt ghij daer dan een blad, een woord of eenen tittel,

 

Een stippeltjen dat maer uw achterdencken kittel'

 

En naerden Tiber treck' en Siloë schouwen doe:

 

Van nu af segg ick uw myn voll berouwen toe,

35

En volgh u voet op voet naer Roomen, de gewijdde,

 

En late Basel en Geneven op een' zijde.

 

Vindt ghij daer twijffeligh ijet dat ons noodigh schijn'

 

En niet van elders licht t'ontduijsteren soude zijn;

 

Of vindt ghy daer een' wenck daer door u dunck' ons Vader

40

Syn' Leste will ontdoe, en wijs' ons op yet nader

 

By menschen toegedicht, die met ons sterven gaen,

 

En, op het schoonst gesett, niet als voor erven staen.

 

Of vindt ghij daer een woord dat onse Moeder-talen

 

Voor God ontheilighe, en heet' ons Woorden halen

45

Uijt Roomens oude puijn en Heidensch overschot,

 

Om daer, en daer alleen, als in een blindling lot,

 

Ons lofdicht, ons versoeck, ons' danckspraeck in te voeren,

 

En doen God lyden wat gheen' redelicke Boeren

 

Van ons te lyden staet, een' bedelaer genae

50

Te hooren eischen die syn selven niet verstae:

 

Of vindt ghij daer een' spreuck, die ons meer Heiligheden

 

Dan een' te soecken leer' en eischen van de Leden

+ [krit] vs. 17 reisighers eerst: pellegrims als in V.N.G. en in K.a. - vs. 34 berouwen V.N.G.: betrouwen K.a. als boven. - vs. 38 soude V.N.G. en K.a.: te

[p. 33]

 

⁺

 

De hulpe die het Hoofd alleenigh eischen hoort,

 

Alleen d'ellendighe belooft heeft op syn woord.

55

Of vindt ghy daer een' Maeghd daer ijemand oyt voor buckte,

 

Die oyt haer eenigh Kind sijn eighen' eer ontruckte,

 

Die oyt het Coninghryck des Hemels aen haer nam,

 

Om dat de Godlickheit door haer ter Aerde quam:

 

Of vindt ghij daer een beeld, van yet dat God mocht heeten,

60

Van ijet dat niet en mocht, ter Majesteit geseten,

 

Ter bede van Gods volck, om dwars door hout of steen

 

Te hooren, en voor God te voeren ons gesteên:

 

Of vindt ghij daer een' Wett die ons een ander vasten

 

Dan matigheid beval, en ons de macht toe pasten

65

Van veertigh daghen spijs onbeering, van een' dagh

 

Die meer als andere den vleesdagh heeten magh:

 

Of vindt ghij daer een' less die ons verbie te leven

 

Van onser handen werck, en een gekloostert leven

 

Voor deughde-plichten stell', die yeder syn Gewiss

70

Syn' eighen nood-druft en sijns Broeders schuldigh is:

 

Of vindt ghy daer een' keur die 'theilighe vereenen

 

Van 't echte Bedde-paer de kladde schijn' te leenen

 

Van onbesneden lust, en maeck' mij hoere-kind

 

Om dat myns vaders vleesch myns moeders heeft bemint,

75

En duyde lasterlick uws Salighmakers goedheid,

 

Om dat een bruylofdmael syn' menschlickheid gevoedt heit;

 

Om dat hij niet en riep, Bruijd, Bruygom, siet op mij,

 

'Tis beter dat de mensch op aerden eenigh zij:

 

Of vindt ghij daer een' vloeck den sweerer toegedreven

80

Die syn besworen woord, den Ketter self gegeven,

 

Te wederroepen dwing, en Israel verklaegh'

 

Om dat het Gabaon mijneedeloos verdraegh';

 

Of vindt ghij daer een' schatt van onbevolen Wercken,

 

Van overtolligh goed, daer uyt de rijcke Kercken

85

Der armen schuld voldoen, daer door ghij vrij en vlugg

 

Uw' schouderen ontlast op uwes naesten rugg;

 

Daer uyt een sondigh mensch afgodelick verdeele

 

Dat uwe ziel verquick' en haere wonden heele,

 

En vulle soo de maet van Gods verdiensten op,

90

Die syn gehoorsaemheid vervulden tot den topp:

 

Of vindt ghy daer een' macht een schuldigh mensch gegeven

 

Om synen medemensch de boete te vergeven

+ [krit] vs. 56 eenigh V.N.G. en K.a.: Hemelsch - vs. 57 des Hemels aen haer V. N.G. en K.a.: als Coninghs moeder - vs. 58 Aerde V.N.G.: werelt K.a. als boven. - vs. 60 en mocht V.N.G.: vermoght K.a. als boven. - vs. 62 voeren V.N.G. en K.a.: brengen - vs. 75 uws V.N.G. en K.a.: mijns - vs. 79 toegedreven V.N.G.: toegeschreven K.a. als boven. - vs. 81 dwing V.N.G.: dwinght K.a. als boven. - vs. 86 ontlast K.a. ontlaet

[p. 34]

 

⁺

 

Die hy God schuldigh is, en seggen, mensch, gaet heen,

 

Eet visch drij weken langh, ghy hebt genoegh geleen:

95

Of vindt ghy daer wat Broods met een' getapten Beker

 

Die God en mensche zijn, soo levendigh, soo seker,

 

Soo tegenwoordigh als God inden vleesche was,

 

Die sich nu sluyten laet' in meer of minder kass,

 

En alle daegh ontdoen, en alle daegh hermaken,

100

En vinden sonder sien, en voelen sonder raken,

 

En scheuren sonder breuck, en eten sonder smaeck,

 

Die hier en zeffens daer, en teecken zij en saeck,

 

En een vyf woordens God, een God van meel, voor muijsen,

 

Een God die waer ghij wilt moet huijsen en verhuijsen:

105

En vindt ghy by gevolgh ('tgevolgh is even wiss)

 

Dat God een' Poort, een wegh, een ware Wijngaerd is:

 

Of vindt ghy daer een vier dat zielen af kan vaghen,

 

En zenghen uwen Geest, en doen dat Gods verdragen

 

Niet af en hebb' gedaen: Soo segg en sweer ick hier,

110

'Kwill niet te soecken zijn, 'kwill met u in dat Vier,

 

'Kwill koken neffens u, tot dat wij gaer gebrouwen,

 

Als afgebluste Calck, in koeler lucht verkouwen,

 

En dienen stichtelick ten bouw van 'theiligh werck

 

Van Scherpenheuvels Cluijs en van Lorrettos Kerck.

115

Of gaen uw' oogen op, en voelt ghij onderweghen

 

Vw aengesteken hert ter rechter zij beweghen,

 

Als of Hij ongesien naer Emaûs met ons quaem

 

Die geern is tuschen tween vergaert in synen naem?

 

Gebeurden u 'tgeluck, gebeurde mij 'tvermaken

120

Van uw' mismaeckticheid door mij te sien vermaken!

 

Vermaeckelicke reis die ick soo geeren sagh',

 

Wat maeckten ik van v een' niewen Heil'ghen dagh!

 

Maer ons gety verloopt, 'tgetij van onse jaren,

 

Wij moeten flux van land, soo ghij meent mé te varen.

125

Eij! meent het. Siet, ick meen't. hier is mijn hert en hand:

 

Komt, Tessel, uijt de Miss en uyt het misverstand.

 

3. Febr.

+ [krit] vs. 102 zeffens V.N.G. en K.a.: teffens - vs. 110 in V.N.G.: nae K.a. als boven. - vs. 118 vergaert in synen V.N.G.: vergadert in sijn K.a. als boven. - vs. 120 is in V.N.G. uitgevallen. - vs. 126 Komt V.N.G.: Kom K.a. als boven.

Pro rectoratu Ioannis Polyandri 1645¹⁾.

Cede seni non inuitos, Academia, fasces.

Fide cui faustum fidere saepe fuit.

1) M.D., 345.
Johannes Polyander van Kerkhoven (1568-1646), geb. te Metz, werd predikant bij de Fransche gemeente te Dordrecht en in 1611 professor in de theologie te Leiden. In Febr. 1645 werd hij voor de achtste maal rector magnificus der Leidsche Hoogeschool.

[p. 35]

 

⁺

 

Quae toties te vita regens te sospite rexit,

 

Impia Rectricem non patiare mori.

 

4. Feb.

+ [krit] vs. 3 en 4 niet in M.D.

[My dunckt uw peerd is jongh]

My dunckt uw peerd is jongh, seid een jongh Ruytersquant¹⁾,
En tegens naesten Meij vyfjarigh, aen den tand.
Mij mé, maer 'kwilder niet op staen, sey meester Peter,
'Ten gaet niet all te vast, ick geef 't mijn om een beter.

4. Feb.

1) Aan den kant van het blad, waarop de nu volgende versjes geschreven zijn, staat: Verzeide seghs-woorden.

(Tegen een apostille)²⁾.

Ian gaf Request aen d'Ovricheid,
En kreegh'er op het schrael bescheid,
Hier in kan niet getreden werden.
Men meende Ian die wouw volherden,
En bedlen met een niew papier.
Oock quam hij in een' dagh drij vier;
Maer met een doos, die hij de Heeren
Als een' corruptie, wou vereeren.
De doos gingh op, daer vondt men in
Ses woordetjens van diepen sinn;
(Hy hadd'r een Koe in laten flerden)
Hier in kan wel getreden werden.

4. Febr.

2) K.b.., II, 175. Het HS. heeft geen titel.

(Iacob tegenspreker)³⁾.

By alle singhen, seggen, lesen
Will Iacob tegenwoordigh wesen.
Maer allom weet hij 'tbest bescheid.
Allom berispt hy dien of desen.
Ick haet syn' tegen-woordigheit.

4. Feb.

3) K.b.., II, 175. Het HS. heeft geen titel.

Aan Barlaeus uytgever van myn' heilighe daghen⁴⁾⁺.

Barlaee, soete vriend, brenght ghij mij weer in zee?
Doet d'eerste mallicheid, die ick soo onlangs de'e,
Uw' lusten niet genoegh? moet ick weer aen 'tberouwen?
Moet ick met alle man mijn' Heiligh dagen houwen?
Omhelst mij niet te hard, uw' vriendelicke hand
Moght mij versticken. denckt voorsichtigh aen mijn' schand,

4) K.b.., II, 176.

+ [krit] In marg.: het Ende draeght den last.

[p. 36]

 

Of 'thier wat haperden, of 'tdaer niet all te pluijs viel.

 

Twaer veiligher dat ick mijn' Heiligh' dagen thuijs hiel.

 

4. Feb

(Trouw-belofte)¹⁾.

Trijn seij Iae: sij souw Claesjes vrouw zijn,
Mits hij se houw most ende trouw zijn.
Houw? seid' hij, dats u toegepast:
Maer, Trijntje, 't Ende draeght den last.

4. Feb.

1) K.b.., II, 183. Het HS. heeft geen titel.

(Pier van zijn boos wijf)²⁾.

Pier wierd een' Huijsvrouw aengeraden,
Die hem souw weeren alle schaden,
En, daer hij nu op 'tvallen stond,
Syn' saken rechten t'allen stond.
Hij namse. maer de kans die wende.
Doe sij was meester van syn lyf,
En hoorden hij niet als gekijf,
Daer 'tsoete liefjen aen verwende.
In 't ende vochtme'r lyf om lijf.
'Kbekent, seij Pier, 'tis een kloeck Wijf,
Sy sett mijn huijs staegh over ende.

4. Feb.

2) K.b.., II, 183. Het HS. heeft geen titel.

(Neel hertrouwt)³⁾.

De Prins belegerde den Bosch en vloogh in Wezel.
Dat was een brave sprongh van den Oss op den Ezel.
Maer Neeltjes eerste man was een volljeughdigh quant
Die in haer bedde lagh vervrouwt, maer niet vermant.
Haer tweede was een mann, die wel een man op 'tMess leeck,
Maer met den mond, als aen de stucken van 'tProces bleeck:
(Hy quam'er twee te kort) daer mé was Neeltje loss.
Hoe heet dat springen? Van den Ezel op den Oss.

4. Feb.

3) K.b.., II, 183. Het HS. heeft geen titel.

(Kocks onschulding)⁴⁾.

Een' rijcke Rentemeesters Cock
Verdroot het dagelix syn' rock
Voor vett en vuijl te hooren schelden.
Wat, seid' hij, magh mijn meester melden
Van vett, van vuijl? ick doe mijn werck.
Een' Keucken is Salett noch Kerck.

4) K.b.., II, 183. Het HS. heeft geen titel.

[p. 37]

 

Verstaet hij 't niet, hij magh het vragen.

 

Syn' oude schoenen sullen 't waghen,

 

Die weten beter als de mijn'

10

Dat alle diensten smeerigh zijn.

 

5. Feb.

(Armoeds gevolgh)¹⁾.

Fopp hadd' sich selven ryck gestolen,
En all sijn stelen bleef verholen,
Soo langh hij ryck en machtigh was.
In 'tende quam het vier in 'tvlass.
Syn groote goed begonn te ebben.
Doe scheeld' het als Gehadt en Hebben,
Dat hij gheen eerlick mann en hiet.
Doen en ontsagh hem niemand niet:
Elck dorst hem Dief en strooper noemen,
En voor een galgen aes verdoemen,
En voor een' fielt en voor een' guijt.
'Tleegh water brenght de bakens uyt.

5. Feb.

1) K.b.., II, 182. Het HS. heeft geen titel.

(Begraeffeniss)²⁾.

Tryn hadd een' jongen bloed uyt malle minn getrouwt.
De dood verlosten haer. en hy was qualick koud,
Sy lieper mé te Kerck, en hielp hem self begraven,
Om oft een' flauwte waer, die ijemand mocht verlaven.
Wat doet ghij seid' het volck. Trijn sprack, en sprack niet miss,
Ick vull de putt vast toe nu 'tCalf verdroncken is.

5. Feb.

2) K.b.., II, 182. Het HS. heeft geen titel.

(Spreeckwoort)³⁾.

Geen' Medecyn en kan 't verhind'ren,
Ian is een geck, en all' syn' kind'ren.
Sulck backsel komt van sulcken meel.
Want eene geck die maeckt'er veel.

5. Feb.

3) K.b.., II, 182. Het HS. heeft geen titel.

(Spreeckwoort)⁴⁾.

All Ians besitt zyn klaver-weiden,
Men sietse duijn noch heuvel scheiden.
Hij roemt te recht, daer is geen sand
Verheven in syn eighen land.

5. Feb.

4) K.b.., II, 183. Het HS. heeft geen titel.

[p. 38]

Des Heeren Avontmael¹⁾.

Naer dat de waerd is geeft God gasten.
Maer van all' die hem hier vergasten,
Wie iss'er die de Tafel waerd is?
Gaf God hier gasten naer de waerd is!

5. Feb.

1) K.b.., II, 183.

Op slechte uytleggingen van geleerde texten²⁾⁺.

Het werck van desen mallen prater
Is een seer goed en slecht gerecht.
De spijs is goed, de saus is slecht.
'Tis recht een vissjen uyttet water.

6. Feb.

2) K.b.., II, 177.

+ [krit] vs. 4 uyttet K.a.: uyt het

(Spreeckwoort)³⁾.

All wat ghij goeds schrijft is gestolen
Uyt Boecken vande beste Scholen.
Ick vind hier 'tspreeckwoord wel gevest:
Gestolen beetjens smaken best.

6. Feb.

3) K.b.., II, 184. Het HS. heeft geen titel.

(Spreeckwoort)⁴⁾.

Claes vond sijn wijf half maeghd, en 't stack hem inde kropp.
Wat meer? sy was met kind. dat kost hij niet versetten.
Maer 'tWijf sey, Liestentje, wat wilt ghij u ontsetten?
'Tis beter een half Ey, als eenen leghen dopp.

6. Feb.

4) K.b.., II, 185. Het HS. heeft geen titel.

(Mans hand onder)⁵⁾.

Versett uw' quellingen, seid een uyt goeder deughd;
Al slaet u 'tWijf somtyds, 'tzijn buijen van haer' jeughd.
Maer, seij de mann, sy slaet met bancken, met buffetten,
Met heele Tafelen, hoe kan ick dat versetten?

6. Feb.

5) K.b.., II, 185. Het HS. heeft geen titel.

(Spreeckwoort)⁶⁾.

Wat doet ghij met die meissens, met all' die boose verckens?
Sprack ick tot Kees den Bleicker. Wel, seid hij, 'khebb veel werckens.
Wie souw mijn webben spoelen? 'Tis niet, dat ick 'thaer gunn',
Maer daer de verckens veel zijn, daer valt de spoeling dunn.

6. Feb.

6) K.b.., II, 185. Het HS. heeft geen titel.

[p. 39]

In obitum archiepiscopi Cantuariensis, capite truncati 20/10. ian. 1645¹⁾.

Occidis infami, Primas Gulielme, securi.

Non caput hoc solum schismate, membra labant.

Anglia, quam bene rem gereres, Ecclesia si nunc

In partes tantum scissa sit ista duas!

6. Feb.

1) M.D., 345.
William Laud, Aartsbisschop van Canterbury, werd den 20sten Jan. te Londen onthoofd, nadat hij door het Lagerhuis van hoogverraad was aangeklaagd en door het Hoogerhuis veroordeeld.

[Cur Anna se fateatur esse corruptam]

Cur Anna se fateatur esse corruptam?
Sarta atque tecta est, tegitur atque sarcitur.

6. Feb.

In principis Gulielmi luctum defunctâ reginâ Hispaniae²⁾.

Auriacum toga nigra decet, dum luget Iberam:

Candida, si vellent Fata perisset Iber.

6. Feb.

2) Den 6den October 1644 was Elizabeth, dochter van Hendrik IV van Frankrijk en echtgenoote van Philips IV van Spanje, gestorven. In 1615 was zij gehuwd.

B. Hispanis V³⁾.

De Beta totum Batauis certamen Ibero est:

Quidquid habent, hic havet: quidquid hauent, hic habet.

6. Feb.

3) M.D., 346.

Ad Ad. Vorstium cum electione rectoratus magnifici excidisset⁴⁾.

Sufficit Imperij fasces meruisse videri.

Victrix causa Dys chara sit, ista bonis.

Esse potes Rector, Vorsti, et non Rector: honores

Magnificos parui pendere magnificum est.

7. Feb.

4) M.D., 345.
Zie over Adolphus Vorstius blz. 9.

Ad Constantinum imperatorem eâdem electione praeteritum⁵⁾.

Contemne, Constantine, digna contemptu
Sapientis. Intus praestat esse Rectorem.
Satis atque abunde Rector est, modo ut totum
Sibi imperare constet Imperatorem.

7. Feb.

5) M.D., 345.

[p. 40]

Ad utrumque¹⁾⁺.

Ilicet Imperium capitis reuerentia cani

Abstulit. aetati cessit adeptus honor.

Non est cur pudeat victori cedere, solo

Victorem senio qui sciat esse senem.

7. Feb.

1) M.D., 346.

+ [krit] vs 1 Ilicet M.D.: Scilicet

(Quade Neel diefachtigh)²⁾.

Neel neemt all qualick van haer mann,
Wat dat hij doen of seggen kan.
Geld, dat hy haer noijt veel en gaf,
Dat neemts' hem redelick wel af.

8. Feb.

2) K.b.., II, 185. Het HS. heeft geen titel.

(Op Ian)³⁾.

Ian heeft een adelick gemoed;
En wat hem lust ter hand te trecken,
Daer seidt men af, en sonder gecken,
'Tis jammer dat hij anders doet.
Maer Ian is oock een rechtsgeleerde,
Hij kent het recht en het verkeerde,
Hij laeckt het quaet en prijst het goed.
'Tis jammer dat hy anders doet.

10. Feb.

3) K.b.., II, 185. Het HS. heeft geen titel.

In pinacothecam Schurmannae ipsius stupendis operibus instructam⁴⁾.

Cum faceret nihil, haec ludens miracula fecit,

Hanc sobolem thalami nescia virgo tulit.

Ergo tuam, peregrine, fidem, quid seria Nymphae

Ἔργα putas, cujus tanta πάρεργα vides?

11. Feb.

4) M.D., 346.
Anna Maria van Schurman schilderde, teekende en graveerde.

Van Trijn Suss⁵⁾.

Trijn is mijn suss op een seldzaem fatsoen,
Daer vaer noch moer toe en waren van doen.
'Tis een beduydsel van minnelickheden
Daer yeder neuswijs de duystere reden
Niet all te scherp af en heeft t'onderstaen.
'Tis Suss te seggen, en soo te verstaen.

11. Feb.

5) K.b.., II, 397. In 2 HSS., het eene met den titel, het andere met den datum.

[p. 41]

 

All 'tkostelick mall van Roomens prachten

 

Schijnt soo voorde wereld wat te zijn.

 

Maer 'tis inder daed een holle schijn,

 

Dien alle verstandighe verachten.

5

'Tis, sonder Gods woord, in haer gesicht,

 

Een' groote lanteerne sonder licht.

 

11. Feb.

(Vytgeroeyde boom)¹⁾⁺.

'T jong boomken in mijn Hof geplant
Is oud en dorr, en moet van kant.
'Tgaet hier als in een ander dingh:
Iong Hoveling, oud schoveling.

11. Feb.

1) K.b.., II, 181. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 1 'T jong boomken K.a.: De boom jong

(Ian getrouwt)²⁾.

Ian wouw syn' maeghdomm suijver houwen.
Wat vriend of vyand raden mocht,
Staegh hadd hij dit of dat bedocht,
En seij, 'tquam hem niet slaeghs te trouwen.
In 'tende raeckt' hij inde vall,
En kreegh een wijf half vroed, half mall,
Die hem syn' maeghdomm doet bekoopen
Met tang en toffelen met hoopen.
Daer mé begroets' hem 's nachts en daeghs.
Nu komt hem 't trouwen dapper slaeghs.

12. Feb.

2) K.b.., II, 185. Het HS. heeft geen titel.

(Maeyen man)³⁾.

Maeij heeft een' mann die naght en dagh slaeft,
En spitt en delft, en drebbelt en draeft,
Om vrouw en kinderen t'onderhouwen,
En doet haer 'tarbeids-loontje betrouwen,
En speelt, en spilt het om haer genucht:
De goede mann sat in 'teerst beducht,
Waer dat syn' suere besweette schijven
Soo rass en schielicke mochten blijven.
Mits hij de perten van 'tboose wijf
Eens hadd ondeckt, viel hij aen 'tgekijf,
En van 'tgekijf aen heldere slaghen:
Die doet hij haer backhuijs ryckelick dragen.
Daer sitt de malloote nu verstelt.
Hoe fraeij komt Maeijen mann om syn geld!

12. Feb.

3) K.b.., II, 186. Het HS. heeft geen titel.

[p. 42]

(Claes en syn licht wijf)¹⁾.

Gaet siet Comedien, sey Claes, en siet nauw toe,
En, liefste, brenght wat thuijs, en seght mij t'avond hoe,
En watter is gespeelt, en wat voor slagh van kluchten;
Soo hebb ick oock mijn deel in d'eerlicke genuchten.
Terwijl ick thuijs bewaer en om den Oorber waeck
Sult ghij de schafster zyn van 'tpraetjen voorde vaeck.
'Twijf nam de kans te baet, en viel aen 'trinckelroijen,
En speelde selver mé Comedien in 't hoij, en
In stegen sonder licht, tot datse dick en rond
Haer mann soo veel thuijs braght, dat hyder been in vond.
Doe vulden hij den putt en 't Calf daer in, en seide,
Neen, wijfje, dit's geen deegh, 'tis best ick u geleide.
Vergaept ghij u aen 'tspel? dat gapen werde ick moe:
Dat 's wel Comedien gesien, maer niet nauw toe.

12. Feb.

1) K.b.., II, 186. Het HS. heeft geen titel.

[Trijn schortt' een soentje voorde vaeck]

Trijn schortt' een soentje voorde vaeck,
Ian schortte Trijnens soetst vermaeck.
Trijn schortte Ian, Ian schortte Trijn,
Raedt wat de schortingh mochte zijn.

13. Feb.

(Truy hertrouwt)²⁾.

Truij hadd een' mann die vande penn was:
Maer 'twas geen haen naer sij een' henn was.
Hy was te soet, hij was te slapp,
Hij mijdde 'tkroken van haer kapp.
Sy walghden van de soete vijghen,
En socht een ander slagh te krijgen,
Een' mann van oorlogh met een' pluijm.
Nu heefts'er een, maer soo ontstuijm,
Dat meest haer dagelix onbijten
Op kijven uyt valt of op smijten.
Denckt of haer Truij beklaghen magh:
S' heeft een' man van een ander slagh.

13. Feb.

2) K.b.., II, 186. Het HS. heeft geen titel.

[Ick weet niet wat Maeij over gaet]

Ick weet niet wat Maeij over gaet.
S' heeft een' mann die syn stuck verstaet,
Een' mann van sorgh, een' mann van staet,
Een' mann van recht, een' mann van raed,
Noch klaeghts'er over vroegh en laet.

Maeij hoorde dese bueren-praet,

[p. 43]

 

En seij, wegh, wegh met dit gelaet,

 

Ick meen in 'tbedd, en niet op straet:

 

'Ksoeck een' mann die mijn stuck verstaet.

 

13. Feb.

In praestantissimi pictoris Dan. Segheri flores¹⁾.

Hos dicis florem Pictorum pingere flores?

Gignere dic: flores gignere floris erat.

14. Feb.

1) M.D., 346, met den titel: In Danielis Segheri flores.

(Ians staet)²⁾⁺.

Ian staet syn welvaert op het glijen,
Ian staet syn goed in Lombardijen,
Ian staet syn wijf tot elcks gerijf,
Ian staet den hencker naer syn lijf,
Ian staet syn naem ter Galgh te lesen,
Ian staet syn ziel gelyck syn wesen,
Ian staet een brandmerk op syn' koon,
Drij op syn' rugg. dat staet hem schoon.

14. Feb.

2) K.b.., II, 187. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] In marg.: Troetelen aende Caeck.

(Besorghde Pier)³⁾.

Pier schonck syn wilde wyf een klinck drij vier om niet.
De Buert stond over end en badd hem dat hy 'tliet.
Soet, vrienden, seid' hij, soet, 'khebb qualick half gedaen,
S'is onder mijn bewint, ick moet'er acht op slaen.

14. Feb.

3) K.b.., II, 187. Het HS. heeft geen titel.

(Ian pas getrouwt)⁴⁾.

Ian socht een wijf by daegh, by nacht, by sonn, by maen.
Hy isser quaelick aen, hij is er qualick aen.

14. Feb.

4) K.b.., II, 187. Het HS. heeft geen titel.

(Geluck boven wensch)⁵⁾⁺.

Ian hadd syn hert gesett op een' van dusend vrouwen,
En wat m'hem waerschouwde, hij woud'er enckel aen.
Nu vindt hyse met kind, dat's dobbel winst gedaen.
Maer 'tis meer dan hij socht; hij wouwse enckel trouwen.

14. Feb.

5) K.b.., II, 187. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 1 Ian K.a.: Dirck - vs. 4 wouwse K.a.: wildes'

(Trijn om seep uyt)⁶⁾.

Als Tryn uyt snoepen gaet, soo seidt sy dats' om seep gaet,
En datmen wasschen moet. maer Ian, die voor de sweep gaet,

6) K.b.., II, 187. Het HS. heeft geen titel.

[p. 44]

 

En siet syn schoone geld verdwijnen en vergaen,

 

Wel, seidt hij, dit's wat vreemds, dus staegh om seep te gaen.

5

Maer emmers, moet het zyn, en moet ick door den reep,

 

Wat schaedde 'twijf? maer all mijn goedjen gaet om seep.

 

14. Feb.

(Van oude Pleun)¹⁾.

Pleun heeft een' jongen knecht getrouwt, en noemt hem, Kind,

En sij is op haer daghen.

Soo dat men nu bevindt

'Tis om 'tkind dragen niet, 'tis maer om 'tkind te dragen.

15. Feb.

1) K.b.., II, 188. Het HS. heeft geen titel.

(Tijdverdrijf)²⁾.

Soeckt ghij wat tydverdrijfs, gaet heen naer Engeland,
Daer is'es nu genoegh allom en allerhand.
Maer derft ghij u de konst van tydverdryf toe schrijven
Gaet proeft of ghijder kont den quaden tyd verdrijven.

15. Feb.

2) K.b.., II, 188. Het HS. heeft geen titel.

[Trijn seij Ian hadd belooft hij souwse drijmael kussen]

Trijn seij Ian hadd belooft hij souwse drijmael kussen
Als 'tkermiss wesen souw, en maend' hem op het kussen.
Is 'tmogelick, seij Ian (en was doof aen dat oor)
'Tmagh wesen, Trijntjen, maer 'ten staet mij niet wel voor.

17. Feb.

[Pier vond de Bruyd met kind]

Pier vond de Bruyd met kind, en seij, 'T is waer,

'Tbeginssel valt wat swaer.

17. Feb.

(Teuns kerfstock)³⁾⁺.

Teun kerfd' af met syn wijf
Met een hout op haer lyf.
Dat duerde lang.
Sints wierd hij wat wijser:
Hy sloegh met een' tangh.
De Kerfstock wierd ijser.

17. Feb.

3) K.b.., II, 188. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 3 K. a: Dat duerden hem te langh.

(Voorsichtige ongeleertheit)⁴⁾.

Pier weet niet, end en will niet weten. 'Kwedd ick 't rade:

Hij vreest verdriet of schade.

Hij houdt het met het oude lied:

Dat een niet weet en schaedt hem niet.

17. Feb.

4) K.b.., II, 188. Het HS. heeft geen titel.

[p. 45]

(Duytsche vrede)¹⁾.

In Duijtsland is niet meer,

Het woedende geweer

Heeft alle dingh verslonden.

De vred' is dan gevonden.

Want, naer het spreeckwoord seght,

Daer niet en is verliest de Keiser self syn recht.

17. Feb.

1) K.b.., II, 188. Het HS. heeft geen titel.

In mortem adolescentis ex arbore lapsi²⁾⁺.

Miraris pueri lapsum pereuntis? in illa

Arbore maturum crede fuisse pijrum.

Stat sua cuique dies. cum venerit ultima Fati

Linea, planities fraxinus aut fouea est.

18. Feb.

2) M.D., 346. In het HS. was eerst aan den titel nog toegevoegd: in horto meo. XVI. Feb. 45.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Cum mors venerit, in medio Tybure Sardinia est. Mart.

Ipse loquitur³⁾.

Fata regunt homines. liceat tamen addere casum.

Ambigis, et casu me perijsse negas?

18. Feb.

3) M.D., 346.

Ad Barlaeum, in adventum Tessalae Hagam⁴⁾.

Vicimus; hic vidua est. procul hinc riualis amici

Inuidia, et quisquis dente poeta nocet.

En quid agis, Barlaee, venis ad Festa Deorum?

Elige. quidquid agis, Vicimus; hic vidua est.

19. Feb.

4) Barlaeus werd dus door H. uitgenoodigd, terwijl Tesselschade bij hem logeerde; zie blz. 31. Hij verontschuldigde zich echter (zie blz. 48).

Ad ignotum Iesuitam, qui pro pictore Seghero epigrammate lepidissimo ad meum rescripserat: cum momentis desultorijs⁵⁾⁺.

Si qua sub his mordet Romanis dura palatis

Pagina, fortuitum pagina crimen habet.

Substitit has intra metas vernacula vatis

5) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met den titel: Ad Iac. Caterum Soc Ies.
J. de Cater (1593-1657), geb. te Antwerpen, trad in 1611 in de orde der Jezuïeten. Hij is als Latijnsch dichter opgetreden en heeft ook enkele Nederlandsche, Fransche, Italiaansche en Spaansche gedichten geschreven.

+ [krit] In marg. van het HS.: Inscript. libri. Amico de gente, de facie, de nomine ignoto, uno Epigrammate de doctrina notissimo D.M. Aut.

[p. 46]

 

Ambitio, Bataui ciuis amore frui.

5

Cumque dedit tantilla sui monumenta, modeste

 

Credidit hic tantum se potuisse legi.

 

19. Feb.

Ad Danielem Segherum praestantissimum florum pictorem¹⁾⁺.

Vicisti, Seghere, tamen. jam γνῶϑι σεαυτὸν.

Aude quid valeat scire stupenda manus.

Succubuit Natura parens; ipsaeque fatentur,

Queis ea succumbit, succubuisse vices.

En, quae viua Rosa est, moritur; quae mortua, viuet:

Vera perit, fictae flos Amaranthus erit.

19. Feb.

1) M.D., 345, met den titel: Ad eundem.

+ [krit] vs. 6 Vera M.D.: Viva

(Ian gewipt)²⁾⁺.

Ian heeft eens op 'tschavott syn vonnis uytgestaen:
Maer seij 'ten was geen nood: 'twas met een wipp gedaen.

19. Feb.

2) K.b.., II, 177. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] eens niet in K.a.; in K.b..: hier

(Claes bruydegom)³⁾.

Claes trouwt een' swaere lichte meid.
Dat is geen' kleine swaericheid.

20. Feb.

3) K.b.., II, 177. Het HS. heeft geen titel.

Op Trijn groot gaende⁴⁾.

Trijn, die in haer eighen licht is,
Trijn, die aller lichten Kaer is,
Trijn is swaer, om datse licht is,
Tryn is licht, om datse swaer is.

22. Feb.

4) K.b.., II, 179. In K.a. is de titel: Op Trijn met Kint.

Ad Danielem Seghers praestantissimum pictorem⁵⁾.

Non aurum, Seghere, tuum pensare metallo

Intendit Bataui dextera blanda Ducis.

Non facimus vim confesso: non credimus aurum

Posse, quod inuicti Principis aura potest.

5) M.D., 344. Ook in klad met den titel: Ad eundem, cum sphaerulis precatorijs qui vulgo Paternoster a Principe dono missis; in M.D.: Ad Danielem Seghers, praestantissimum Pictorem, missis a Principe Globulis precariis aureis, quales Paternostros vocant.
Frederik Hendrik had Seghers verzocht iets voor hem te schilderen; de kunstenaar versierde een glas met een bloemruiker en insecten van zijne hand en werd beloond met een gouden paternoster en kruis.

[p. 47]

5

Conamur tibi te globulis refferre rotundis.

 

Immortale tui Circulus instar habet.

 

Denique non auri crustis infida Bataui

 

Gratia. Ut hae pilulae, tota per-Auriaca est.

 

Aureum ab Auriaco torquem ne respue, tanquam

10

Impia ab Haeretica munera missa manu.

 

Quem colitis, colimus votis ardentibus. idem

 

Ille Pater noster creditur esse Deus.

 

22. Feb.¹⁾.

1) Die datum staat onder het klad; het net heeft: Mart.

(Op Ian en Tijs haer vrouwen)²⁾.

Ians wijf is als een winter-dagh:

Dat 's kort en vuijl.

Noch is den uijl

Geluckiger met sulcken slagh,

Dan onse Tijs

Met langhe Lijs.

Die lyckent wel een somer-dagh.

Want Lijs, mijn' nicht,

Is schoon en licht.

23. Feb.

2) K.b.., II, 175. Het HS. heeft geen titel.

['Ksegg dat het veel is]

'Ksegg dat het veel is; Pier sijn wijf

Is moij van lijf,

En 'tschijnt sy wijs, en rijck, en eel is.

'Ksegg dat het veel is.

23. Feb.

[Neel heeft veel' deugden te gelyck]

Neel heeft veel' deugden te gelyck.

S'is eel en rijck,

S'is schickelyck.

Maer by haer backhuijs

Gelyckts' een kackhuijs.

Dat's schickelyck, maer schrickelijck.

23. Feb.

(Tesselschade aen 't weven³⁾⁺.

De wijse Tesselscha, de weew, heeft leeren weven.
Waer magh dat schoon verstand syn' sinnetjes toe geven?
'T en voeght haer' waerde niet. Ick houd'er niet veel van
Dat Tessel weven, maer dat Tessel weewen kan.

23. Feb.

3) K.b.., II, 173. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs 3 'Ten K.b..: 'T

[p. 48]

(Op een boos wijf wel belaten)¹⁾.

Neel was een Eelmans wijf, maer hield'er niet veel af.

Sy was hem suer en straff,

Tot dat hij in syn graf

Haer' boosheid is ontslopen.

Nu telt sij geld met hoopen.

Men seght, drij tonnen gouds

Besit sij, met veel Lands, veel' huijsen, en veel Houts.

Dat heeft sij van den Eelman.

Nu, dunckt mij, houdts'er veel van.

23. Feb.

1) K.b.., II, 177. Het HS. heeft geen titel.

Nobilissimo viro d. Constantino Hugenio Zulechemi domino etc. C. Barlaeus S.P.D.²⁾.

Qui viduam tecto et sacro sermone coërces,

Et viduae docto corrigis ore fidem,

Dignus habes viduam. quin iam sine lite procaris,

Et sine rivali solus et unus amas.

Constantine, meis doctor concludor Athenis,

Nec viduae possum nunc comes ire tuae.

Nulla vacat mihi festa dies. Zulecheme, triumpha,

Et de tot viduis certa trophaea refer.

Prima mihi surrepta fuit Treslonga. secundum

Officis, et scriptis Tessela victa, tua est.

Omnibus his viduis quia sufficis unus amator,

Ante tuos pono Cypria signa pedes.

Amstelod. 24. Feb.

2) Tesselschade Roemers en hare vrienden, 79. Naar het HS. op de Leidsche Bibl. Barlaeus sloeg dus H 's uitnoodiging af. Zie blz. 45.

Tesselscha boven mijn slaep-camer³⁾.

De weew leit t'mijnent thuijs: maer ick belegse niet;
Siet, ick besittse maer. O wonderlick verdriet!
Of doen ick? jae ick toch. maer, o verdrietigh wonder!
De Weew leit boven, en de Wewenaer leit onder.
Barlaee, hoe vatt ghy dit? wat meent ghij dat ons scheidt?
Myn' kouwe solderingh, en haer' koele eerbaerheid.

27. Feb.

3) Van Baerle schreef later naar aanleiding van dit versje het gedicht: Ad Constant. Hvgenivm, suppositis Tesselae cubilibus cubantem (Poem., II, 437). - H. las zijn versje zelf aan Tesselschade voor en zij gaf er den titel Smal weeuwenlof aan. Hooft, die er iets van gehoord had, vroeg er Tesselschade naar (Hooft's Brieven, IV, 176, 177) en zij antwoordde hem (Tesselschade Roemers en hare vrienden, 53). Zij schijnt H. met een versje beantwoord te hebben.

[p. 49]

In tumulum Francisci Aerssenij a filio patri dignissimo positum¹⁾.

Hoc est Arsenij bustum. si vera fatemur,

Tulli, vel Cato, vel Quintiliane tuum.

Quattuor his domus una suo sic contulit aere,

Quod desperauit Patria posse suo.

28. Feb.

1) Zie over Cornelis van Aerssen dl. III, 326. Zijn vader François was den 27sten Dec. 1641 gestorven.

Aen Tesselschade, vertreckende²⁾⁺.

Pas hebt ghij hier geweest, en dreight weer te vertrecken.
Ey, Tessel, is de dagh niet eenen dagh te recken?
Is Alckmaer by den Haegh soo haeghelick, soo soet,
Dat all het Haeghs behaegh voor 'tonhaeghs wijcken moet?
Ten minsten, gaet niet wegh, om wegh te willen blijven:
Ten minsten, laet wat hoops mijn' weecke wanhoop stijven;
En staet wat woeckers toe. en miss ick 'tCapitael,
Gedooght dat ick het op den interest verhael.
Ick geef ons sestien jaer (God, hoop ick, sals' ons geven)
In 'tvrolicke besitt van Lijf en Ziel te leven.
Maer u geef icks' op rent. Al valt de hooft-somm schaers,
'T is tegen 'tjaer sestien noch een besoeckje 's jaers.

1. Mart.

2) K.b.., II, 178. In K.a. staat in den titel in plaats van Tesselschade: de selve.
H. had met Tesselschade afgesproken, dat zij jaarlijks haar bezoek zou herhalen. Den 9den Maart schreef hij aan Barlaeus (Epist. Lat.): Tum vernaculi nonnihil (invenies), quo viduam, dum adfuit, oblectare conati sumus, et, si ausim dicere, oblectauimus. discedens enim candidissime professa est plane se itineris non poenitere. ut de reditu annuo, quem, ut videbis, stipulati sumus, non arbitror desperandum.

+ [krit] vs. 6 is in de uitgaven uitgevallen.

Aenden uytnemenden bloem-schilder D. Segers. uyt myn Latijnsch: Vicisti, Seghere, tamen³⁾.

Noch wint ghij 't evenwel, o Seghers, groot verstand.
Derft u maer kennen, en de waerde van uw' hand.
Nature geeft het op: en dat sij moet beswijcken
Kan 'tstadighe beswijck van haere Bloem doen blijcken.
Siet, de geschapen' Roos werdt weer een' dorre plant:
Maer uw' geschilderde is een eeuwigh Amarant.

1. Mart.

3) K.b.., II, 530. In K.a. volgt in den titel achter Latynsch: Mom. desult. p. 345. Vicisti Segere, tamen: jam γνῶϑι σεαυτὸν. Zie blz. 46.

Barlaeo, culpam deprecanti, quod epigramma meae inventionis suis verbis exornasset⁴⁾.

Pauperiem Vatis Vates miseratus amici

Priuato partus vestijt aere meos.

4) M.D., 339.
Onder de verzen van Barlaeus op den brand der Nieuwe Kerk te Amsterdam was er één, waarvoor hij het denkbeeld aan H. had ontleend. Inter illa est, schrijft hij aan H. (vgl. Hooft's Brieven, IV, 320), quod tuae est inventionis; ignosce, si gloriam tuam mihi vindicem, caet. H. antwoordde met dit gedicht.

[p. 50]

 

Barlaeo Hugenium involuit. male juncta benigne

 

Respuit inuento frigida verba bono.

5

Quanta viri pietas, pretiosae vestis amictu

 

Induere impensis non sua terga suis!

 

Serius excusas culpam, Barlaee? Nec iram

 

Scito nec inuidiam te meruisse meam.

 

En ergo materiam miserandi saepe daturus

10

Quintuplici cinctus prodeo prole Pater.

 

Nec capior sumptu; nec, si succurrere quisquam

 

Occupat, oblatam sperno superbus opem.

 

Perge libens armare meos, in frigora natos.

 

Quin hoc si libeat saepe, licere puta.

 

5. Mart.

(Van spaerighe Teun)¹⁾.

Teun smoorde syn quaed wijf
Haer hoofd en haer gekijf
In een klein Tobbetjen voll dropsel vande daken.
Want, siet, hij mochter niet veel waters vuijl om maken.

6. Mart.

1) K.b.., II, 178. Het HS. heeft geen titel.

In (Barlaei) epigrammata quibus templi Amstelodamensis incendium celebravit²⁾.

Cum Templi fumaret apex, et inutilis esset

Ya, nec Amstelijs proficeretur aquis,

Fabrica magnificis ardens excussa columnis

Horrida, momenti clade, ruina fuit.

Nec stetit hic Coeli rabies. crudelior atrâ

Peste nouos auxit atra fauilla metus.

Horruit ad cinerem plebs consternata, nouique

Semen relliquias credidit esse mali.

Castalios tandem latices de Fonte perenni

Iecit in infidos Musa miserta rogos.

His flammae fuit instar aquis. et siccior ille

Vincendus liquidis ignibus ignis erat.

Si qua sub his porro fumantia rudera terrent,

Si qua sub infami fomite pruna latens,

Dormite, Amstelij. meliori fulmine coecas

Barlaei domuit Musa diserta faces.

8. Mart.

2) M.D., 340, waar in den titel in plaats van: Barlaei, staat: ejusdem.
Barlaeus heeft 16 verzen gedicht op den brand der Nieuwe Kerk te Amsterdam (Poem., II, 512-519).

[p. 51]

[Spes erat infamem perituram tempore cladem]

Spes erat infamem perituram tempore cladem¹⁾⁺,

Et victrice graues obliuione rogos.

Displicuere meo miserûm solatia vati.

Has nos perpetuas jussit habere faces.

1) Het fragment, dat is doorgeschrapt, is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde blad als het vorige vers.

+ [krit] vs. 4 jussit habere eerst: dixit habete

[Neel wierd het Houwelick voor een' vreughd aengepresen]

Neel wierd het Houwelick voor een' vreughd aengepresen
Die haer hoe langer souw hoe aengenamer wesen.
Daer iss' op t'zeil gegaen, en heeft een' mann getrouwt,
Die langs soo meer verstijft, en langs soo meer verflouwt.
Nu siet Neel op haer' neus, en suer als eeck. wat schort'er?
Dat haer mans houwlix goed hoe langer werdt hoe korter.

10. Mart.

Aen Daniel Seghers uytnemende bloem-schilder, met myn' heilighe daghen²⁾.

Werpt een médoogend oogh op mijn' verwelckte Bloemen,
Bloem-schepper onder God. sij konnen sich niet roemen
Yet Segher-lijcks te zyn. die daer nae trachten souw,
Most sich vermeten wat Natuer, de wijze vrouw,
Niet onderstaen en derft. 'Tzyn sterffelicke bladen,
Die self in haer geboort met dorheid zijn beladen,
En wasschende vergaen. daer d'uw' onsterffelyck
Geen end en sullen sien dan in des werelds lijck.
'Tzyn Bloemen niettemin; maer uyt Hollandsche veenen
En poelen voortgebracht; 'Tzijn Torven, hard als steenen,
Maer waterigh van aerd; en evenwel wat warm:
Warm, als eens sondaers ziel ontsteken in gekarm.
Mishaeght u haer gesicht: neemt eenighsins genoegen
In 'twonderlick gewasch der struycken diese droeghen;
En seght, de vrucht is slecht: maer 'tis een zeldsaem land,
Daer vlamm uijt slyck ontstaet, en 'tvier in 'twater brandt.

10. Mart.

2) K.b.., II, 178.

(Kostelijcke teeckening)³⁾.

Pier heeft syn selven aen, en and'ren af geschreven.
Of 'trecht of onrecht waer, hem docht het mocht wel gaen.
Nu gaet hij recht ter galgh, en 'tkost hem vast syn leven.
Is 't niet een kostlick stuck? 'tis met de penn gedaen.

11. Mart.

3) K.b.., II, 190. Het HS. heeft geen titel.

Op Tesselschades haestigh vertreck⁴⁾.

Hier, en wegh? in een' weeck gekomen en verdwenen?
Dat heet ick geen besoeck. 'ten is maer eens besoght

4) K.b.., II, 178.
Zie blz. 49.

[p. 52]

 

Of ick een slaepsté hebb te geven of te leenen,

 

Of ick te nauwer nood 'tbesoeck verdragen moght.

5

Vindt niet vreemt dat het mij gestadigh in den sinn mael,

 

Tot dat ick 'tnaeste jaer myn' Tessel-scha weer in hael.

 

13. Mart.

Pie et constanter hic murus aheneus esto¹⁾.

Sorbere si quis possit et simul flare,
Nouisse Sorberium potest et odisse.

Hagae Com. Id. (15) Mart.²⁾

1) M.D., 339, met den titel: In Albo Samuelis Sorberij.
Samuel Sorbière (1615-1670), een neef van den bekenden Franschen geleerde Samuel Petit, vestigde zich als medicus in Nederland - in Sept. 1646 werd hij als Med. Dr. op 30jarigen leeftijd in het Leidsche album ingeschreven - en bekleedde later eene wetenschappelijke betrekking te Orange. Nadat hij katholiek was geworden, werd hij benoemd tot historieschrijver van den Koning van Frankrijk. Zijn karakter valt evenmin te prijzen als zijne wetenschappelijke werken.

2) De datum wordt voorafgegaan door de woorden: Eximiae humanitatis ac doctrinae viro Samueli Sorberio amicit. meae P.

Ibidem.

Disce virum, quem magnificâ stipante coronâ

Illustri sequitur scena satellitio:

Ut lux a luctu, nix a nigredine, dictum

A sorbo disces dicere Sorberium.

17. Mart.

Credo in Deum, patrem omnipotentem, creatorem coeli etc³⁾.

God sprack, en niet wert ijet. dat's God zijn sonder weergae.
Allmachtigh Wesen, of ick op, en of ick neer gae,
'Kontmoet dy in dijn werck. van dese voetbanck af
Tot in dien hooghen throon die dij dijn' wijsheid gaf,
Is 'tall God, en voll Gods. den Hemel is voll tongen,
En die voll wonderen: het Aerdrijck roert sijn' longen,
En tolckt daer tegen op. Wat stoffe was dat, Niet,
Daer soo veel ijets uijt rees als Hert en ooge siet,
En rees in eenen wenck, den wenck van seven daghen,
Die ghij soo noemt, om mijn' onmacht te leeren dragen?
Niet was, en Yet was niet: ijet werd, en Niet verging,
Soo was Niet, en was niet. Maer Ghij waert alle ding.

3) K.b.., I, 66. In K.a. luidt de titel: Beghin vande Artijckelen onses Geloofs.
Het HS. heeft alleen het jaartal. Onder het vers staat: Heer ick geloove, komt myn ongeloof te baet.

Aen een hoere kind.

Ghij roemt all, Ian, daer steeckt een kloeck man in uw Broer.
Dat's niet: daer steeckt'er all veel kloecker in sijn' Moer.

Selzate. 17. Iunij.

[p. 53]

[Neel klaeght, daer komt geen slagh van vrijers voorden dagh]

Neel klaeght, daer komt geen slagh van vrijers voorden dagh
Voor Maeij haer eenigh kind, die qualick wachten magh.
Maer Maey en klaeght soo niet: sy weetse te bekomen
All vroegh, eer 'thaentje kraeijt: dat's voorden dagh gekomen.

Tum. Ibid.

Een minnaer aen een weduwe op een mugge-nett hem bij haer vereert¹⁾.

Dat's nett gepast: een Nett. en van een' nette Weew.
Maer Weew, myn' lieve Weew, ick was alree gevangen;
In uw' nett-weewicheid was ick langh blyven hangen:
Wat hoefter water in de zee, of in de sneew?

Wat hoefter hulp van roock tot kolen die wel gloeijen?
Wat helpt de spinnewebb bij stricken van goe' zij?
Daer Cabelknoopen zijn wat doeter 'tgaren bij?
Wat hulp doen Tralien aen Ketingen en boeyen?

Maer ghij bekommert V met mijn onwaerdigh vlees,
En gunt niet eenen drop uijt mijn' ontsteken adren
Aen een' onnoosel' mugg, die 'tkostjen komt vergadren.
'T is deughdelick gedaen: de Weew sorght voorde Wees.

Danck hebt, besorghde Weeuw, maer, denckt ghij om een' mugge,
Die maer mijn vell en boort: denckt om een scherper spits,
Dat door de Nieren steeckt: denckt om der minnen flits,
Denckt wat het Herte lydt, bij Borst, of hals, ot rugge.

Dien angel is in mij uyt ijet van u gegaen.
Twee oogen hebben haer' twee stralen toegewronghen,
En dat getwernde stael door en door heen gedronghen
Van myn' onternde borst. Hoe wilt ghij 't nu weerstaen?

Weer met een mugge-nett? oh! 'tis te laet genesen.
De wond is onder 'tnett: daer hoort een' plaester toe,
Een' weewen-plaester. Hoort den voorslagh dien ick doe;
Ghij die de plaegster waert, ghij kont de plaester geven.

1) De titel was eerst: Aen Mevrouw Morgan. Zij was de dochter van Charles Morgan en Elisabeth van St. Aldegonde (vgl. dl. II, 145, 347). Den 29sten Aug. is te 's Gravenhage ondertrouwd ‘Anna Morgan wede. douar. Louis Morgan ridder’ (zeker een neef van haar) met Strickland, Resident van het Parlement bij de Staten Generaal (Navorscher, 1876, blz. 306). Den 30^sten Aug. 1646 wenschte H. haar geluk met haar voorgenomen huwelijk (Lettr. franç.).

[p. 54]

25

Twee ooghen deden 'tquaed. bekommert u myn zeer?

 

Leght dat paer oogen op 'tpaer ooghen die het leden.

 

'T geneest waerschijnelick. maer, wilt ghij wisser treden,

 

Leght uw paer onder; dat en miste nemmermeer.

 

Selzate in Castr. 19. Iunij.

In albo Iacobi Pylij senatoris Dordraceni¹⁾.

Quando sic, vir amice, jubes, en dextra fidesque:

Nomen habes inter nomina magna meum:

Quale quid in Coelo fulgens, quod dicere Stellam

Cum nequeas, stellae schema volantis habet.

Quidquid id est, placet augurium; quod jungimur Albo;

Quod ligat hanc primus Candor amicitiam.

Maldeghemij in Castris III. Id. Sext. (11. Aug.)

1) M.D., 339. Aan het versje is in het HS. een briefje toegevoegd en bovendien de woorden: Doce me facere voluntatem tuam Constanter: In gratiam Amplissimi Doctissimique Viri D. Iacobi Pylij Senatoris Dordraceni scribebam.
Jacobus Pyll, Dordrechtanus, werd den 28sten Febr. 1631 op 20jarigen leeftijd als jurist te Leiden ingeschreven. Sedert 1640 was hij meermalen schepen in zijne geboortestad. Pyll was gehuwd met Susanna van der Does, eene dochter van Mr. Jacob van der Does, secretaris en griffier van Frederik Hendrik (zie dl. II, 147); hij is als Latijnsch dichter opgetreden.

In M.F. Langreni Σεληνοδασμόν²⁾.

Parcite virginea naeuos in fronte Dianae

Quaerere, qui radijs itis ad astra Sophi.

Nobilis infami Diuam fuligine censor

Liberat, et vitio versa decora probat.

Langrius audaci subiens conuexa volatu

Primus in illustri sidere castra facit.

It foedae pertaesus humi qua sanguine nullo

Lurida perspicuis ripa lauatur aquis.

Surgite, mortales aegri, de faece maligna

Terrarum, quas in frusta furor secuit,

Et fratrum temeratus amor dulcedine praedae,

Et male mentitum publica jura nefas.

Integra res alibi est. socias in regna tiaras

Langrius et gratis et sine lite vocat.

Exuat inuidiam proles insana Philippi:

2) M.D., 336.
Michiel Floris van Langren († 1675), waarschijnlijk te Arnhem geboren, woonde te Brussel en was kosmograaf en mathematicus van den Koning van Spanje. Ook als vervaardiger van kaarten en als ingenieur heeft hij grooten roem verworven. H. stond met hem in betrekking.
Het werk, waarop hier gedoeld wordt, is misschien La Verdadera Longitvd Por Mar y Tierra, 1644.

[p. 55]

 

⁺

 

Hic et Alexander quo satietur habet.

 

Nondum sic veteres auias pulmone reuello?

 

Qui loquor haec, ingens ipse Dijnasta loquor.

 

Sed loquor immeritus. Quid agis, clarissime Langri,

20

Quâ me fronte deos inter et astra citas?

 

Excidis intentis, ingentibus excidis ausis;

 

Impare congressu corruit iste labor.

 

Tota nitet virgo, totius Cynthia Coeli

 

Instar habet; quot ibi castra tot Astra facis.

25

Tolle quod hic unum sordet: quod Regibus addis

 

Hugenium, male; quod sideribus, macula est.

 

Maldegh. 19. Aug.

+ [krit] vs. 20 citas M.D.: locas

't Misverstand.

Hoe, Tessel, tast ghij mis, en meent ghij dat ick swijmde
En van mijn selven zeegh? saeght ghij noijt mann die rijmde
Syn selven hals af, dood, tot Kool en Asch verbrandt,
En schreef een' niewe klucht strax met de selve hand?
Hoe? meent ghij daer mijn' Penn eens om den deun den dief stelt,
Dat flux mijn' weecke breijn syn' sinnen op een Lief stelt,
En dat ick inde boeij' of inde dood moet gaen?
Neen, Weew; leert weewenaers haer' hoofsche Tael verstaen,
En hoofsche dichters toe. Mijn hert en is niet banger
Dan Dicht en Rijm vereischt: mijn vier en brandt niet langer
Dan tot het leste vers: En sucht ick dan eens toe,
Het zij in Int of wind, 'kblijf even wel te moe;
En altoos buyten 'tnett dat fuijckigh is van mazen,
En niemand uijt en laet die eens door 'tlistigh asen
In 'twarre-garen raeckt. Want, want, want, Tesselscha,
T en is de vrijheid niet alleen die 'ck gade slae,
Als die ghij mij beveelt voor 'twaerdste pand van 'tleven:
Myn tweede vryerschapp bestaet een tweede beven:
Ick schrick voor d'over-hand. 'Tis haest geseght. Ick winn't:
De weew light onder, in mijn' macht en mijn bewind:
De kans loopt averechts: want, of m'hem slecht of wel quijt',
Als 'tgoedjen onder raeckt, soo zijn wij ball en spel quijt.

Oost Eeckeloo. 24. Aug.

[Flos Batauum, Lux Belgarum, facundia saecli]

Flos Batauum, Lux Belgarum, facundia saecli¹⁾,

Thesaurus Sophiae, Bibliotheca patrum,

Delphorum Cicero, ingrati Chrysostomus aeui,

1) Dit fragment en het volgende versje staan op hetzelfde blad als de brief aan Graswinckel; het is blijkbaar het begin van een lijkdicht op Grotius, die den 18den Aug. was gestorven en den 3den Oct. te Delft begraven.

[p. 56]

 

⁺

 

Infelix pietas, intemerata fides,

5

Vis animi, quouis casu, constantia sorte

 

Major ....

+ [krit] vs. 5 quouis casu eerst: vis ingenij - Onder het fragment staan nog de woorden:

Delubrum Themidis
Fortunae opprobrium

[Quid carbone diem pingo? vis cuncta, viator]

Quid carbone diem pingo? vis cuncta, viator,

Includam verbo? Grotius hic situs est.

[Ergo licet Batauos populi fratres et amicos]

Ergo licet Batauos populi fratres et amicos¹⁾

Romani rursum dicere pontigenas.

Pontigenas, sed Musicolas. et candida dudum

Hostiles animas munera, verba ligant.

Verba ligant homines propter sacra verba direptos,

Saluâ dissensus constat amicitiâ.

Sic Belgae, Catere, sumus; sic foedere sarto

De septemdenis gentibus una sumus.

Annue qui Reges regis, et diuisa superbe

Pectora non dubia nectere pace potes.

Eligat in coelum quae cuique breuissima

1) Het fragment heeft alleen het jaartal. Zie over Caterus, blz. 45.

Op eenen onthoofden.

Pier is geraeckt daer hij naer scheen te pooghen.
Hij was van jongs op Roof en Moord gestelt.
Daer light syn hoofd ten schoudren af gevlogen.
Heeft niet de Beul het oor-deel recht gevelt?

O. Eeckeloo. 17. Sep.

Schip-breuck vanden heere Goethals²⁾⁺⁺⁺⁺.

Doe d'onvoorsiene kiel d'onmachtighe dé kraken,
Doe spijcker, sparr, en spaen, en plecht, en plancken braken,

2) K.b.., II, 516. Het HS. is in het bezit van den Heer J.N. Scheltema te Amsterdam; een klad zonder titel en met den datum: O. Eeckelo. den 22 Sept., is bij de Korenbloemen.
Het vers is met bovenstaanden titel en datum eerst in plano uitgegeven, met het adres: Gedruckt in 's Graven-Hage, Voor Gijsbrecht Ernst Boeckverkooper, woonende in de Vlamingh-Straet, 1645. In K.b.. is de titel: Op het geluckigh bergen van D. Goethals, wel eer in 't Leger overzeilt.
Johannes Goethals, geb. te Hoorn, werd den 4den Mei 1627 op 16jarigen leeftijd als student te Leiden ingeschreven. Hij studeerde in de theologie, was een tijd lang predikant te Purmerend en sedert 22 April 1640 te Delft. Tevens was hij ‘Hof-predikant van zijn Hoogheid in 't Leger.’ Den 19den Sept. (zie beneden) werd bij Oost-Eeckelo eene boot, waarin Goethals zat, overzeild en geraakte hij met de geheele bemanning te water. (Vgl. in Bloemkrans van verscheiden Gedichten, 1659, blz. 167, Bruno's vers op het ongeval). Den 24sten Dec. 1673 is Goethals te Delft overleden (Beschryving der stadt Delft, Boitet, blz. 441).

+ [krit] vs. 1 onvoorsiene K.b..: onverzeerde

+ [krit] In marg. bij den titel: Septemb. 19 anno 1645.

+ [krit] Onderaan staat: Dit is het schrift met d'eijgen handt vanden Autheur zijnde de Heer van Zuijlichem geschreven ende mij in teecken van goedtgunsticheijt tot Oosteeckeloo van sijn Edelh. behandicht.

+ [krit] Waarschijnlijk heeft dus dit HS. aan Goethals zelf behoord.

[p. 57]

 

⁺

 

Werd Goethals met de rest gedompelt inden vloed?

 

Neen, niet als 'tonderlijf. den Hals was veel te goed:

5

Den hals, die onse schuijt in 'theetste van de stroomen

 

Noch moet verdedighen voor 'toverzeilend Roomen.

 

Wat hiel hem boven stroom, de krachten sijner Ieughd?

 

Sijn lijf dreef op sijn' Ziel, sijn' Ziel dreef op haer' deughd;

 

Haer deughd was haer Geloof. en, of hij was aen 'tsincken,

10

God deed' hem Pieters gunst, en schorste sijn verdrincken.

 

Ia, schoon hem Ionas lot heel overkomen waer,

 

Noch was hij binnen hoop van weder stranden: maer

 

'Twaer Ninive te veel, all kons' hem weder visschen,

 

Sijn saligh prediken drij dagen langh te misschen.

 

Oost Eeckeloo. 23. Sept.

+ [krit] vs. 4 veel K.b..: al - vs. 5 'theetste K.b..: 't midden - vs. 7 sijner K.b.: van sijn' - vs. 8 haer' plano: sijn K.b.. als boven. - vs. 9 of K.b..: mits - vs. 10 schorste K b.: schortte - vs. 11 Ia plano: En - heel K.b.: al - vs. 12 Noch plano: Soo - binnen plano: in de - vs. 13 'Twaer K.b..: 'Twas

(In Hulstae obsidionem)¹⁾⁺.

Obambulantum Secta, quae Nassauio
Dudum Stratego placuit, hactenus placet.
Successit illâ potior et magis nocens,
Nocens Ibero; Stoa cognomen dedit.
Id Hulsta mox probabit. hanc obambulans
Ut circuiuit, introïbit Stoïce.

Ad Hulstam 23. 8b. (Oct.)

1) M.D., 338. Het HS. heeft den titel: In eandem obsidionem. Ook in klad, dat den datum heeft.
Den 5den Oct. sloeg de Prins het beleg voor Hulst; den 4den Nov gaf de stad zich over.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Peripateticorum. - vs. 4: Galerie.

In Eandem²⁾.

Trajecit Brugae latices, et pascua Lisae

Littora, et armatâ Scaldin utrumque manu.

Nunc duplices cinctae fossas Arausius Hulstae

Trajicit, imposito Pontis ubique jugo.

2) M.D. 338. Ook in klad, dat den datum heeft, maar geen opschrift.
Zoowel over de Leye als over de Schelde waren door de troepen van den Prins bruggen geslagen (Aitzema, VI, 172).

[p. 58]

5

Magni Pontificis Bataui, quae prona solebas

 

Itali, adorandos, Flandria, disce pedes.

 

Ib. 24. 8b. (Oct.)

Epistola ad Graswinckelium dissimulatis iambis¹⁾⁺.

Nisi ATeïsta es, vir virûm Doctissime, ] et Indicum Te, scilicet, simplex tuum, ] amare pergis quantum ego te diligo, ] ego Te Batavum: deinde, si quid suppetit ] felicis herbae, quo quidem genium tuum ] fraudare possis absque magno incommodo: ] Accedo supplex, et rogo tantâ dosi ] beare me promus velis quantâ putas ] egere, amicum cuius e cerebro diu ] utrumque lumen nimius humor obruit, ] et his domari forte se folijs sinet. ] Cum messis horum amplissimum²⁾ horreum meum ] distenderet, multi sciunt viri boni ] quâ liberalitate quid profuderim ] in obuium quemcumque qui nutu modo ] egere testaretur. Hinc de prodigo ] mendicus, ut fit, ad pedes jaceo tuos, ] et optimi³⁾ Te vel pugillum vel minus ] ab optimo Te⁴⁾ (nempe si quid relliquum est) ] Cito, Cito, Citissime mitti peto ]. Deuincies, Amice, deuinctum diu ] constantem amicum et semper addictissimum. ] Scribebam ad Hulstam septimo et vicesimo ] Octobris, Anno mdcxl et v. ]⁵⁾

Domi meae curabitur, si quid jubes.

1) M.D. 340. In 2 HSS., het eene als vers geschreven. Andere titel: Theodoro Graswinckelio Fisci Hollandiae Advocato.

+ [krit] Boven aan staat: Uno spiritu et pene sine litura, semihorae labor. Zie over Graswinckel dl. III, 153.

2) 1 HS en M.D.: amplissima

3) 1 HS.: Indici

4) 1 HS.: a te Batauo

5) Onderaan: Santra salebrosus, Non-Poeta Grotij. ] quod facile sperno, si licet modo sim ] Tuus C.H.

(Rescribit Graswinckelius)⁶⁾.

En quod a me vis, Te. At quid non me? qui met in te sic sum, ut non tam sim in me: ne dum ut plus in me sim, quam in Te. Sic est: cui se mens dat, in quem se fert, et huic stat. quin et hinc sic stat, ut jam nec plus id sit, quod est. Non scit quid aut sit, aut quid in se sit. Est haec vis; sed cui et jus sit: nec non et hic fas est ac jus; sed in quo tam vis sit quam lex, cui se aut jus aut fas dent. Do quod mi est; non Cha, sed Te. Do A et ω. at cui? huic qui mi et A et ω est. O et sis! dum sum, qui sum,

G.

Kal. (1) Nov. Hagae.

6) M.D., 341.

In prodigiosam autumni siccitatem, obsessâ Hulstâ⁷⁾.

Quae quondam attonitos fausti miracula Coeli
Seruauere Patres, iterum clementia Patris

7) M.D. 337. Ook in klad, dat den datum heeft en den titel: In prodigiosam Autumni siccitatem quâ obsidioni Hulstae Deus Opt. Max. stupende fauet.
‘De Belegeringh is al deur ghefavoriseert gheweest deur een seer schoon ende droogh weder, raer sijnde soo laet in 't Jaer’ (Aitzema, VI, 181).

[p. 59]

 

Aeterni attonitos voluit spectare nepotes.

 

Nempe quod Aegijpto sicci Maris unda resistens,

5

Autumno vergente palus non humida Flandro est.

 

Non facimus, Fortuna, Deam. Deus unicus illam

 

Arcet ab his armis nubem, Deus armiger. At tu,

 

Tu populi tutela tui, da gratius ijsdem

 

Patribus agnoscant eadem portenta nepotes,

10

Gratius illud agant, populus tuus esse, Bataui.

 

(Ad Hulstam) 28. 8b. (Oct.)

In eandem¹⁾.

Unde sub Autumni semper pluuialia signa

Imbre suo cessat Iupiter esse nocens?

Quae tibi victores, Antuerpia, condimus Hulstae

Ne mala rubigo roserit arma cauet.

Ib. 28. 8b. (Oct.)

1) Ook in klad, dat den datum heeft.

(Hulst gewonnen)²⁾⁺.

Oragnen is mijn' Held van afkomst aengeerft:
En sulcken Hoofd betaemd' een loof dat langsaem sterft.
Daer onder groeyde 't voll thien dubbele Laurieren.
Noch zijnder bij gehaelt van vierderley Rivieren.
Nu kroont hij sich met Hulst, en 'tstaet mij beter aen:
'Ten kan, oock niet gepluckt, ontgroenen noch vergaen.

Ad Hulstam. 28. 8b. (Oct.)

2) K.b.., II, 179. Voor het eerst gedrukt in Verscheyde Nederduytsche Gedichten, I, 1651, blz. 358, met den titel: Op den Prince van Oranje. In 2 HSS; één daarvan is bij de Lat. gedichten; beide zonder titel.

+ [krit] vs. 2 betaemd' V.N.G.: betaemt K.a. als boven. - loof K.a.: lof - vs. 3 groeyde V.N.G.: groeyt K.a. als boven. - vs. 5 'tstaet V.N.G.: staet K.a. als boven.

(In gratium cura Jani Vlitij recognitum)³⁾.

Gratius aeger erat: Vlitj manus, aemula Phoebo,

Restituit longo languida membra situ.

Quaeris, ut in Flandras, Vliti, venator arenas

Appulit, exceptus quâ mihi fronte fuit?

Nil potuit, Vliti, sine te mihi Gratius esse,

Nil tecum potuit gratius esse mihi.

In Castris ad Hulstam III. Cal. Nou. (30. Octob.)

3) Het versje komt voor in een brief aan Vlitius (Epist. Lat.) van 30 Octob. en heeft geen opschrift. Het is uitgegeven door Prof. Boot in de Versl. en Meded. der Kon. Akad. v. Wet. Afd. Letterk., 2de Reeks, dl. IV, 1874, blz. 320.
Johan van Vliet studeerde sedert 1637 te Leiden in letteren en rechten, vestigde zich als advokaat te 's Gravenhage, werd in 1650 schepen en in 1653 griffier van Breda, waar hij den 18den Maart 1666 overleed. Hij was een vriend van Nic. Heinsius en Gronovius, heeft zich als Latijnsch dichter en als taalkundige verdienstelijk gemaakt en in 1645 te Leiden onder den titel: Venatio novantiqua, de werkjes van Gratius en Nemesianus uitgegeven.

[p. 60]

Ad Hulstam, ut properet se dedere¹⁾⁺.

Hostica virgultis impletur Fossa Batauis.

Hulsta, nec his, audi, fascibus omen abest.

Succumbes, mala, succumbes, (hoc ligna loquuntur)

Ni sapis, irati Fascibus Auriaci.

31. Octob.

1) M.D., 338. Ook in klad met den datum en den titel: Ad Hulstam ut se festinet dedere.

+ [krit] vs. 2 nec his, audi klad: quod his, credis - abest. klad: inest?

Ad eandem expugnatam²⁾.

Hospes, in haec oculos qui rudera conjicit, isthic

Est sita, vel melius dixerit Hulsta jacet.

Tum lacera est, tam contiguo sibi vulnere dispar,

Ut liceat, num sit, quaerere; si sit, ubi?

Tu tamen hanc sapienter ama bene diruta sortem,

Nec te poeniteat pulueris, Hulsta, tui.

Crede mihi, hoc ipsum quod Ibero stante stetisti,

Prae quod ab hinc instat stare, jacere fuit.

2. 9b. (Nov.)³⁾

2) M.D., 338. Ook in klad, dat den datum heeft, maar geen titel.

3) Onder het vers staat: 2. 8b., maar het versje volgt op Ad Hulstam caet. van 31 Octob.

(Op de drooghte, ten tijde van der Spaenschen uyt-tocht van Hulst⁴⁾⁺.

November is aen 'tgaen, en 'tstuyft in Hulsterland
Als stond de Wereld in der lange dagen brand.
Gepluymde Jonckertjens, die noode zijt bestoven,
Beklaeght dit stuyven niet; 'tis stof om God te loven.

4) K.b., II, 179. Voor het eerst gedrukt in Versçheyde Nederduytsçhe Gedichten, I, 1651, blz. 359, met den titel: Op de wonderlijcke drooghte des Herfsts.
Het HS. is bij de Lat. gedichten; het versje staat onder de twee Lat. verzen van 28 Oct. op hetzelfde onderwerp en heeft tot titel: Op de selve. Het is in de eerste dagen van Nov. geschreven; den 5den Nov. verliet het Spaansche garnizoen de stad.

+ [krit] vs. 1 'tstuyft V.N.G.: stuyft K.a. als boven. - vs. 3 Gepluymde K.a.: Bepluymde

Ad Antverpiam⁵⁾.

Ilicet. Hulsta manum, postico falsa, clientem

Mitibus Auriaci subjicit imperijs.

Omina ni fallunt, cecidere suburbia magnae

5) M D, 342. Ook in klad dat den datum heeft.
De Prins heeft zijn plan, om op dezen veldtocht Antwerpen te belegeren, moeten opgeven.

[p. 61]

 

Vrbis. in Antuerpam proxima tela cadent.

5

Audi pulchra, ferox audi; nec sperne minantes,

 

Ore licet Batauo, damna propinqua Deos.

 

Nescit Iber quo desertam munimine seruet.

 

Nec vero Batauis sanguinolenta places.

 

Victricem, non ultricem Clementia dextram

10

Porrigit: hoc nostri pignus amoris habe.

 

Constabit Ciui regimen, constabit auitae

 

Romanus patribus Relligionis honos.

 

Ni properas, non constabunt. Fauor arma lacesset

 

Contemptus. legem victor utrisque dabit.

15

Elige, amicitiâ vinciri, an vincier armis,

 

Stare, puta, Soror, an serua jacere velis.

 

9. Nou. uno spiritu, breuissimo impetu.

Uyt mijn Latijnsch. Vicimus. Hulsta manum¹⁾⁺.

'T is omgekomen. Hulst, door d'achterdeur bedrogen,
Heeft sich voor 'tsacht gesagh van Nassau neer gebogen.
Bedrieght ons 'tvoorspoock niet, uw' Voorstadt light ter neer,
Antwerpen: 'tnaeste Jaer bestormt u ons geweer.
Hoort schoon', hoort fiere Stadt; versuymt u niet te neigen,
All spreeckt het Hollandsch, voor des Hemelsch tijdigh dreigen.
Tot uw' behoudenis heeft Spagnen macht noch moet:
En Holland heeft geen dorst naer uw vergoten bloed.
Genade komt u voor van zege-rijcke handen,
Maer onwraecksuchtighe. aenveerdt ons' minne-panden.
De Borger-toom en sal uw' Borger niet ontgaen:
Gevoelen en gewaed van Roomen sal bestaen.
Maer, toeft ghij, geen van tween. Verachte gunst zal prangen
Tot ongunst, en de Wett des Winners doen ontfangen.
Kiest, banden van geweld of vriendschapp, Storm of stilt',
Kiest, of ghij Suster staen, of Slave leggen wilt.

Ad Hulst. 10. Nou.

1) K.b.., II, 529. Voor het eerst gedrukt in Verscheyde Nederduytsche Gedichten, I, 1651, blz. 358, met den titel: Op d'overwinningh van Hulst, aen Antwerpen. In 2 HSS.; één daarvan is bij de Lat. gedichten. De eerste regel van het Lat. gedicht was oorspronkelijk: Vicimus. Hulsta caet. In K.a. is de titel: Vyt mijn La-tijnsch, aen Antwerpen. Mom. desult. p. 342. Ilicet, Hulsta manum, postico falsa, clientem. Zie blz. 60.

+ [krit] vs. 3 'tvoorspoock V.N.G.: 't voorspoet K.a. als boven. - vs. 11 Borger. V. N.G.: borgen K.a. als boven.

Aende Moerspuij, belegert²⁾.

Wat quelt ons 'tlest gerecht van dese suere Maeltijd!
Wij dochten, Hulst vermant, soo zijn sij 't altemael quijt.

2) In 2 HSS.; boven één staat: Anonymi.
Nadat Hulst zich had overgegeven, werd den 6den Nov. door Graaf Willem van Nassau, Stadhouder van Friesland, het beleg geslagen voor de Moerspuy, eene sterke schans, door den vijand drie mijlen van Hulst opgeworpen. Den 14den Nov. gaf de sterkte zich over.

[p. 62]

 

⁺

 

Wat duijvel, moetmen hier noch seven dagen slaegs staen?

 

Kom, Moerspuij, bruijdt je moer, en laet ons na den Haegh gaen.

 

Ib. 10. 9b. (Nov.)

+ [krit] vs. 3 noch seven dagen slaegs staen 1 HS.: een heel tij over staegh gaen - vs. 4 bruijdt 1 HS. br.

In effigiem I. Mauritij com. Nassavij¹⁾.

Mitte, quis hic niteat sub majestate verenda

Blandae, spectator, quaerere, frontis honos.

Si Patriae Alcidas, si Belgica fulmina nosti,

Mauritium hunc satis est dicere Nasssauium.

Quaere tamen, si quis dubitas, cur laurea pictor

Noluit heroum cingere serta caput?

Nempe timens oculis totum subducere; tantâ

Saepe triumphator fronde tegendus erat.

Ad Hulst. 10. Nou.

1) M.D., 341.
Johan Maurits van Nassau-Siegen was in Juli 1644 uit Brazilië teruggekeerd en kort daarna tot Luitenant-generaal der ruiterij benoemd.

In eandem²⁾.

Talis ab Occiduis lauro septemplice vinctam

Cassida Mauritius rettulit imperijs?

Errasti, manus incidens. injuria utrimque

Victori medium diuidit umbra diem.

Debuit his radiare genis et lucis Eoae,

Pictor, et Hesperij Solis utrumque jubar.

11. Nou.

2) M.D., 342.

In expugnata et mox diruta Hulstae propugnacula, sanctorum titulis insignita³⁾.

Hulsta, caput Wasiae, pretium expugnata Stratego

Vile meo magni sola laboris erat.

Proxima vicinis instat victoria Diuis.

Cedit sanctorum longa catena virûm.

Nempe nec Auriacis res est indigna triumphis,

Dura catenatis soluere vincla Deis.

Quid tamen est causae cur tot tibi, victa, Deorum

Tutelam victrix eripit, Hulsta, manus?

Nescis forte? puta victorem dicere, Soli

Sancto Sanctorum fidere disce Deo.

Ad Hulstam XVI. Nou. breuissimo impetu.

3) M.D,, 336.
Tot de forten in de buurt van Hulst, die na de verovering der stad werden ingenomen, behoorden die van St. Andries en St. Marc.

[p. 63]

Uyt mijn Latijnsche, Hulsta caput Wasiae, op het veroveren en slechten vande schanschen by Hulst met namen van heiligen verciert.

Het maghtigh hoofd van Waes, die stercke stadt alleen
En docht mijn' groote Vorst syn' moeijte niet te voegen.
Hy valt haer' Heiligen te lijv, en een voor een
Verlaets' en helptse van de boeijen die sy droeghen.
De kettingh gaet in stuck. En 'tpast Oragnens hand
Soo veel Gods-heiligen te vrijen uijt den band.
Maer waerom wil hij Hulst de buyten-wacht onthouwen
Van all' sijn' Heiligen. Wat neemt ghij voor de re'en?
Denckt dat hij seggen will, Hulst, leert op God alleen,
Op God den Heiligen der Heiligen betrouwen.

Ad Hulstam. 16. 9b. (Nov.)

statim a Latino perscriptum.

Ad Hulstam¹⁾.

Igne triumphali mediam te cingimus, Hulsta.

Indicium hoc nostri flammeum amoris habes.

Tu quoque respondes, et mutua fulmina mittens

Pectoris en, inquis, mutua flamma mei.

Accipimus grates. respondeat ignibus ignis:

Esto tuus nostri pignus amoris amor.

Ib. XVI. Nou. ocijssime.

1) M.D., 337.

Sur la demolition des redouttes de Hulst.

Mon Dieu que de Redouttes?
Et nous les rasons toutes.
Pourquoij les rasons nous? en pouuez vous doubter?
C'est qu' il ne reste rien icij a redoutter.

Ad Hulst. 16. 9b. (Nov.)

Ad Gandam²⁾⁺.

Nondum, Ganda, venis? nondum sapit ore Batauo

Oblatae toties nomen amicitiae?

Nondum, Virgo, capis, quis honorem Belga tueri

Virgineum, quis te perdere tentet Iber?

Nondum quid liceat populis a Rege subacto

Desertis flammas inter et arma capis?

Erige te, proavûm virtus, et moribus aude

Antiquis vires discere, diua, tuas.

2) M.D., 343. Ook in klad, dat geen opschrift, maar den datum heeft.
Nu Hulst was ingenomen, was men meester van het Land van Waas en van de wegen naar Gent.

+ [krit] vs. 7 proavûm klad eerst: patrum

[p. 64]

 

⁺

 

Hulsta manus, non victa, dedit: vincenda superbis

10

Praeposuit pacem prouida consilijs.

 

Hic est proximus Ucalegon. Interrita, victrix,

 

Libera quod metuas velle, coacta potes.

 

Illam vis major, quid major? maxima culpam

 

Eluit, illa Deo judice causa bona est.

15

Fata sinunt cedi extremis, et parcere Ciui

 

Quem qui defendat non venit ipsa monent.

 

Parce bono Ciui, quem qui defendere possit

 

Promittit subitum machina nulla Deum.

 

Parce, nec Auriaci ramum tendentis oliuae

20

Sanguine fraterno coge rubere manum.

 

Infula, si dubitas, intacto sijrmate sospes,

 

Sospes erit totis Fascibus imperium.

 

Quid superest tanto cur cesses cardine rerum

 

Eripere indigno Belgica colla jugo?

25

Posce; damus, Pacem cum Libertate. Quid ultra est?

 

Prosperitas? rerum copia? posce; damus.

 

Summa rei est: quod es esse potes: sed, Fratre Batauo,

 

Et melius quod es et tutius esse potes.

 

Nondum, Ganda, venis? nondum sapit ore rotundo

30

Oblatae toties nomen amicitiae?

 

Ad Hulstam. finitum B. op Zom. 20. Nouemb.

+ [krit] vs. 24 indigno klad: infami

In Plantae mauritiadem¹⁾⁺.

Plantarum memoranda seges comitatur ab imo

Vespere victoris tempora Mauritij.

Fas erat Americae perarantes viscera terrae

Totum Nassauios subdere Vesputium.

Euellenda fuit stirps cum radice subactae

Telluri, ne non tota subacta foret.

Barbara frons fronti Batauae collecta coronam

Implicat, et lauri perpetis instar habet.

Currite ad haec auidi nostrates dona Galeni:

1) M.D., 342. Voor het eerst gedrukt in Francisci Plante Mavritiados libri XII. Hoc est: Rerum ab Illustrissimo Heroe Ioanne Mavritio, Comite Nassaviae etc. In Occidentali Indiâ gestarum Descriptio Poetica. Lugduni Batavorum, Ex Officina Ioannis Maire. Anno CIƆIƆCXLVII. Vaeneunt Amsterodami apud Ioannem Blavium.
Franciscus Plante († 1690) werd te Brugge geboren en studeerde te Oxford in de theologie. In 1636 ging hij als hofprediker met Johan Maurits van Nassau naar Brazilië. Na den terugkeer van den vorst was Plante predikant te Breda en te Zevenbergen. Hij heeft Latijnsche gedichten geschreven, maar is door Nicolaus Heinsius in de Saturnalia erg bespot onder den naam van Franciscus Santra.

+ [krit] vs. 3 terrae bij Plante: Vestae

[p. 65]

10

Gratior aspirat naribus aura meis:

 

Appulit has inter plantas his floribus, hisce

 

Fructibus in Patria nunc quoque Planta virens.

 

Appello Hippocratem: dicet conuictus, Eoas

 

Inter et Occiduas non habet ista parem.

 

9. Dec.

[Ian Haspelt met syn Wijf]

Ian Haspelt met syn Wijf
In steedsch' oneenigheid; en dat het soo moet wesen
Bewijst hij door haer lijf
Uyt Godes Heiligh woord, dus, met een statigh wesen:
Het vrouw-mensch teer en malsch
Heeft God uijt Adams zijd' almachtigh willen halen,
Maer de Copij is valsch
En accordeert geenssins met haere principalen.

11. Dec.

Vis vini varia¹⁾.

Vina mouent animos, hilares tibi, Belga; feroces,

Bellaces, tumidos, humide Teuto, tibi.

In vino veritas prohibet Romana poesis

Dicere: Germane corrigitur, feritas.

14. Dec.

1) M.D., 343.

(Ian en Trijn)²⁾.

Ian was de lessen moe die Tryn hem daglix gaf,
En sey, wat doen ick, Trijn, wat kennis hebj'er af?
Ick slaeder nae, seij Trijn, en 'kweet wel dat ick 'traeck:
Ick mé, seij Ian, en gafs' een vuyst voor elcke kaeck.

15. Dec.

2) K.b.., II, 181. Het HS. heeft geen titel.