Gedichten. Deel 4: 1644-1652

[1646]

Pax monasteriensis³⁾.

Plenipotens collecta diu facundia tandem

Impleuit grauidam plena Monasterium.

Aurea Pax, ajunt, Coelo reuocabitur alto:

Pacificae cedent arma nefanda togae.

Credimus? an fatuos insomnia, quod fit, amantes

Luditis, et vanae lactat imago spei?

Plene mendacem socio se plenipotenter

Quisque probat, falli et fallere plenipotens.

3) M.D., 353.
De vredesonderhandelingen te Munster waren begonnen; in Dec. 1645 waren de Nederlandsche gevolmachtigden naar Munster afgereisd. Toen begonnen al de plichtplegingen en de onoplosbare quaesties van etiquette, welke in dien tijd dienden, om vredesonderhandelingen te rekken of te doen mislukken.

[p. 66]

 

⁺

 

Plane nemo loqui satagit: quin plana loquenti

10

Cui liceat planum dicere nullus adest.

 

Interea plene potatur; plenipotenter

 

Mergitur auratis aurea diua scyphis.

 

Desperare, rogo, liceat de Pace, potenti

 

Fraude, patente dolo plena Monasterium.

15

Aurea Pax res Concilij, quid? plenipotentis?

 

Plene potantis? planipotentis erat.

 

1. Ian.

+ [krit] Onder het vers in marg.: Splenipotens.

[Remontez, Rhosne et Rhin au plus hault de vos sources]

Remontez, Rhosne et Rhin au plus hault de vos sources¹⁾.
Jl est temps que Nature, esgarée en ses coursses,
Aijse de son desordre aille tout varier.
Behringen et sa ratte osent se marier.

(1 Jan.)

1) Dit en het volgende versje komen voor in een brief aan De Behringen (Lettres franç.) van 1 Jan. 1646, waarin H. hem o.a. geluk wenscht met zijn huwelijk.
Henri Markies van Beringhen werd in 1645 eerste stalmeester van den Koning van Frankrijk en trad kort daarna in het huwelijk met Anne du Blé († 1676).
Monsieur le Premier, zooals hij later in Frankrijk genoemd werd, was in 1634 in dienst der Staten getreden, maakte o.a. den veldtocht van 1635 mede (Mem. de Fréd. Henri, 179), behoorde tot de hofhouding van Frederik Hendrik en vergezelde in 1641 Willem II naar Engeland. H. had vriendschap met hem gesloten en stond met hem in correspondentie (Lettres françaises). De Behringen stierf in 1692.

[Que sa douce chaleur vous flatte et resjouisse]

Que sa douce chaleur vous flatte et resjouisse,
Que commode, que soupple elle vous obeïsse,
Qu'elle ne pese pas sur vos bras: Tout de bon,
Qu'elle vous serue en tout de Robe de Japon.

(1 Jan.)

(Musijck)²⁾.

Als Ian een lietjen singt met Neel syn boose Wijf,
Soo lyckent het van verr een buerigh straet-gekijf.
Haer' stemmen zijn wat vals: maer dat en is 'tniet all.
Neel singt het in B suer, Ian singt het in B mall.

1. Ian.

2) K.b.., II, 191, Het HS. heeft geen titel.

In A. Vinnii ad Institutiones d. Iustiniani notas perpetuas³⁾.

Affer ad haec frontem explicitam, rugisque benignis

Scriptorem ingenuum, candide Lector, adi.

Si crambe bis cocta datur, bis cocta palatum

Afficiet, lepido tota nouella coquo.

Heic, ubi tot videas perituris perdita chartis

3) M D., 353. Het vers is misschien gedrukt in Arnoldi Vinnii JC. In quatuor libros Institutionum Imperialium Commentarius Academicus, et Forensis. De eerste uitgaven zijn mij niet ter hand gekomen.
Zie over Vinnius dl. II, 228.

[p. 67]

 

⁺

 

Nomina, Perpetvas praestitit ille Notas.

 

Dictârunt proaui, nunquam satis optima dici

 

Quae quiscumque satis discere nemo potest.

 

Sit Caesar pro Sole: tamen sub nube latenti

10

Phoebo Luna, faci fax adhibenda fuit.

 

Vinnivs hanc tibi, tiro, operam, si dicere verum

 

Nil vetat, hanc nauat vel, veterane, tibi,

 

Vel vobis, Terrae Domini, collectaque Regum

 

Nomina pacificâ, Plenipotente manu.

15

Quin, Caesar Germane, tibi. Mandata, quod audis,

 

Non intellecti Caesaris esse puta.

 

Si dubias olim licuit praetexere leges,

 

Desijt ambiguis sensibus esse locus.

 

Frustra nos tardae Synodi facundia vexat,

20

Pagina Vinniadae tota Monasterium est.

 

Inuenies paruo Pacis momenta libello:

 

Longa tribus verbis corruet ira Ducum.

 

Post jussum procul esse nefas, post Vivere honestvm,

 

Optimus in magnis Iustinianus auis

25

Praecipit heic Alivm non laedere. Te tibi testem

 

Sume, sit arbitrij propria causa tui.

 

Eloquere, an culpae reus, an sis criminis expers.

 

Si reus, en quâ te lege, lauande, laues.

 

Postulat hoc unum Caesar, cum Caesare Reges,

30

Patria cum lachrimis, Redde cviqve svvm.

 

9. Ian.

+ [krit] vs. 23 en 24 niet in M.D.

(Neel en droncke Claes)¹⁾.

Claes quam t'huijs soo voll wijns als hij pas recht kon dragen.
En Neel syn wijf, die Claes met preken placht te plagen,
En seid' hem niet een woord: dat Claes soo wonder gaf,
Dat hij most seggen, Neel, ghij stelde 't lest soo doll aen,
Hoe is 't sus heiligh dagh, verdien ick nu geen' straf?
Vergeeft mij, Claes, seij Neel, ick sagh u niet voor voll aen.

10. Ian.

1) K.b.., II, 191. Het HS. heeft geen titel.

(Griets voorsichtigheyt)²⁾.

Wat is hij voor een man, seij Neel, die'ck trouwen souw?
Eel, rijck, geleerd, sey Griet, in allerhande spraken.
Eel, ryck, geleerd? seij Neel: 'tzijn meugelicke saken:
Maer, Grietje, seght'er bij, wat is hij voor een' vrouw?

14. Ian.

2) K.b.., II, 191. Het HS. heeft geen titel.

[p. 68]

Een knecht te huer¹⁾.

Wat is hij voor een Heer daer ghij mij aen wilt binden?
Een goed knecht, seght ghij, Ian, en sult hem soo bevinden.
Een goed knecht? op uw woord houd ick dat voor gewiss:
Maer 'tgaet mij naerder, Ian, of 't een goed meester is.

17. Ian.

1) K.b.., II, 191. In K.a. is de titel: Goets onderscheidt.

[Seght Maeij het minste woord, s'is vaerdigh met haer lijf]

Seght Maeij het minste woord, s'is vaerdigh met haer lijf.

'Tis een licht vaerdigh wijf.

17. Ian.

(In crucem auream Danieli Seghero ab Auriaco principe dono missam)²⁾⁺⁺.

Inanis Arbor, quâ pependit in Coelum
Rediens Iësus, i Patres salutatum
Quasi Iesuïtas, qui redire de Coelo
Verbis Iësum quinque cum libet credunt.
Dic esse te munusculum Patris vere
Iësuïtae, nempe Nassauij Patris,
Qui considentem a dextera Patris in Coelo
Iësum adorat, Iudicemque de Coelo
Prauis probisque prospicit reuersurum.
Si forte quaerunt, unde qui Cruci fixus
Moriens pependit non inauret hoc aurum,
Dic, quinque verbis noluisse de Coelo
Redire, clamantem Venite me versvm,
Et quattuor, Surrexit, adde, Non est hic.

18. Ian.

2) M.D., 355, met den titel: In eandem Crucem, zooals het HS. ook heeft. Dit gedicht werd nl. geschreven op hetzelfde blad als: Ad Patres Iesuitas caet. (zie blz. 74), dat den 17den Jan. werd begonnen, maar eerst in Maart voltooid. Ook in afschrift.

+ [krit] vs. 13 in marg.: Math. 11.28. - vs. 14: Math. 28.6.

+ [krit] vs. 11 inauret afschr.: adornet M.D.: adornat

In eandem³⁾.

Confundunt elementa vices: Crux lignea tristi

Mole Patrum misere languida membra premit.

Aurea, quam Patres vel Marte vel Arte sequuntur,

Patribus, aut fallor, non solet esse grauis.

18. Ian.

3) M.D., 355.

(Dobbel geluck)⁴⁾.

Een goe slagh van een' vrouw is 't Ian geluckt te trouwen.
En, of hij 't mogelick niet wel en kost onthouwen,

4) K.b.., II, 191. Het HS. heeft geen titel.

[p. 69]

 

Soo spreeckt hij niet, of 'twijf betaelt hem met een douw.

 

Is dat goe slagh? het zijn goe' slagen van een' vrouw.

 

19. Ian.

(Onthout)¹⁾⁺.

Dat je 't mij wel onthoudt, seij Pier, den vyfden Maert:
Of 'tis j' een mandement met all' de kosten waert.
Ia, Ia, sey kaele Claes, ick sal 'tje wel onthouwen.
De dagh is om. geen geld. wel heeft hij 'them onthouwen.

19. Ian.

1) K.b.., II, 191. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] v. 1 je K.a.: ghy

Op Vondelens altaergeheimenissen²⁾.

Dit is de misdracht van een' man
Die qualick mis en misdoen kan.
Wie is de vaer? ick derft u niet seggen.
Men magh het kind te vondelen leggen.

19. Ian.

2) Vondel's Altaergeheimenissen, in het najaar van 1645 uitgegeven, werden heftig aangevallen. Eene reeks van verzen werd er tegen geschreven (zie Unger's Vondel, 1645, bl. 223-247); H. vergenoegde zich met dit versje.

Op de 12. boecken van N.³⁾.

Aeneis en dit Boeck zijn even lang te lesen:
En dit is wel soo lang, maer 'tsal soo lang niet wesen.

19. Ian.

3) K.b.., II, 191. De titel was eerst: Op Plantes Mauritias in 12. Boecken, doch dat werd doorgeschrapt; K.a.: Virgilius overgeset. Zie blz. 64.

(Ian den opsnapper)⁴⁾⁺.

Ian was een gast vergast van gasten sonder end.
Nu heeft hij sich vergast: en daer syn' wooning was 'thuijs
Der gasten sonder end, daer is de kans gewent,
'TEnd is van 'tgasten huijs, en Ian vergaet in 't Gasthuijs.

20. Ian.

4) K.b.., II, 191. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 4 'TEnd het HS heeft: 'TEn K.a.: 'Tend

(Noodingh ter kercke)⁵⁾⁺.

Ghij sitt bij 'topenen van uw neefs Testament.
Maer, Ian, ick weet uw' sorgh veel nutter aengewent.
Laet het ons half soo lang in 's Heeren sterfhuijs herden,
Ons Vaders Testament sal daer geopent werden.

20. Ian.

5) K.b.., II, 189. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 3 het ons K.a.: ons het

[p. 70]

(Ad Posthumum)¹⁾⁺.

Posthume, vis grauis adscitâ grauitate videri.

Futilis est, quia non utilis ille labor.

Omnibus a puero fecit Natura molestum:

Non est quod simules, Posthume, vir grauis es.

21. Ian.

1) M.D., 357. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 4 vir M.D.: vis

(Ad Aulum sero poenitentem)²⁾.

Ultima praeteritae impendis suspiria vitae.

Serius hoc? certe serius, Aule, facis.

21. Ian.

2) M.D., 357. Het HS. heeft geen titel.

(Meer als stichting)³⁾.

Ian blindt sijn' buerman met syn dack,
Als of hij hem syn oogh uijt stack.
Hij wil hem naer den Hemel haesten.
Hy houdt het met de Roomsche Kerck
En haer' verdiensten over-werck;
Hij over-sticht syn' even naesten.

21. Ian.

3) K.b.., II, 190. Het HS. heeft geen titel.

[My luste wel te weten]

My luste wel te weten
Uyt niew-jaers Almanacken,
Of kacken gaet voor eten,
Of eten gaet voor kacken.

21. Ian.

[Griet is een Christen mensch, en leeft gelyck een swijn]

Griet is een Christen mensch, en leeft gelyck een swijn,

En evenwel will saligh zijn.

Men gaet wel naer den hemel, Griet,

Met sulcke schoenen, maer met sulcke Coussen niet.

21. Ian.

[Een Crijsman is een Cruijsman]

Een Crijsman is een Cruijsman.
Spell ick ter degen, huijsman?
Een huijsman seij hier tegen,
Ghij spelt het wel ter degen.

21. Ian.

(Vreemde onvreemt)⁴⁾.

Ick vraegh, wat meisjen is dat, Ian?
Hij seit, een vreemde sonder man.

4) K.b.., 190. Het HS. heeft geen titel.

[p. 71]

 

Ick weet niet waerom Ian dat seit:

 

Mij dunckt het is geen vreemde Meit.

 

21. Ian.

(Pluckhaer)¹⁾.

Is Ian van Neel syn wijf gescheiden?
Neen; sij verstaen sich met haer beiden
Dat Ian het sijn treckt en sij 'thaer.
Nochtans, het minste dat men rocken',
Soo vlieght hem Neeltjen in syn' locken:
Ian treckt het syn, en Neel het haer.

26. Ian.

1) K.b.., II, 190. Het HS. heeft geen titel.

Pro Ursina Pelle.

Major minorque satellites Poli ferae,
Septem trionum bajulae, assiduae faces
Plagae rigentis; ille vos injuriâ
Traduxit autor, quisquis olim frigidas
Pronunciauit: nescio mehercule
Quid de minore dixerim. major calet.

29. Ian.

(Lecker Latijn)²⁾.

Spaert wat hongers voor 't tweede gerecht
Soo u 'teerste niet heel naerden mond is.
'Theeft een leckere segger geseght,
Durate et vosmet rebus seruate secundis.

1. Feb.

2) K.b.., II, 190. Het HS. heeft geen titel.

In Alb. Dureri picturam chalcographicam³⁾.

Thesaurum, Spectator, habes, quem dicere fas est

Aureum, ut abjecto ducat ab aere genus.

Dureri diuina manus quidcumque sub ullo

Sydere, Naturâ luxuriante, viget,

Aeternum facit aere suo. Stupet ipsa superstes

Ad recreatoris vim recreata sui,

Duritiemque datam fluxis quam vel Iouis ira

Non possit, vel edax non abolere dies.

Nos vero mage miramur, nil durius esse

Durero quo nil mollius astra vident.

Viue, vir excellens, quando dedoctus obire

Quantus hic est Orbis totus in aere tuo est.

1. Feb.

3) M.D., 352.
Albrecht Dürer (1471-1528), de beroemde Neurenbergsche schilder en graveur.

[p. 72]

In ejusdem xylographicen¹⁾.

Aenea Dureri duram monumenta senectam

Ferre, parum, dices forte, stuporis habet,

Mome, sed e ligno tabulas quâ dixeris arte

Vitales nullo posse perire situ?

Audio et adstipulor: non haec ex aere perenni,

E ligno vitae lamina secta fuit.

1. Feb.

1) M.D., 352.

In effigiem mulieris Scoticae quae 9. liberos uno partu ediderat, Dureri αὐτόγραϕον²⁾.

Prolis ter ternae rarâ compage parentem

Rarior Alberti penna semel peperit.

Pace meâ nouies Mater non, viva, fuisses,

Pace meâ decies, foemina picta, fores.

4. Feb.

2) M.D., 352, waar aan den titel is toegevoegd: quod penes me est.

[Ian schorte maer een' volle beurs]

Ian schorte maer een' volle beurs.
Neel schorte mé wat: wat? haer keurs.
En nu en komt Ian noyt te kort,
Om dat syn wijfje soo veel schort.

7. Feb.

In obitum Ioannis Polyandri a Kerckhoven³⁾.

Exuit ad vitae metam quas exul et infans

Kerckhovius Metis induit exuuias.

Fortunâ nolente senem vox extera fecit,

Eripuit sceleri barbara lingua virum.

Quantum, Leida, virum! quantum non obuia quaeque

Sidera, nec temere saecula quaeque dabunt.

Quem dederis Romae ciuem, cui patrius ipse

Sermo Palaestinae sancta loquela fuit.

Quem veteres Gandae subduxissetis Athenae,

Celta putat, nouit Belga fuisse suum.

Qui populi Pastor duplici sermone, scholarum

Multiplici, assiduus Rector utrique fuit;

Omnibus omnia; facundâ Pietate modestus,

Doctâ, prudenti simplicitate pius.

Multiviro tribuere suum fata aspera nomen:

Hic πολλοὶ ἄνδρες, Hic Polyander erat.

21. Feb.

3) M.D., 355.
Zie over Polyander blz. 34. Hij was den 4den Febr. op 77jarigen leeftijd gestorven.

[p. 73]

(Niew uerwerck)¹⁾⁺.

Claes trouwde gisteren met Neel syn' uytverkoren':
Te middagh heeftmen wat in 'thuijs begost te hooren;
En 'tgaet van buytenen of Neel den Bruijghom sloegh.
Neels horologie is ontstelt; sy slaet te vroegh.

22. Feb.

1) K.b.., II, 192. Het HS. heeft geen titel.

+ [krit] vs. 3 buytenen of K.a.: buyten af, of - vs. 4 horologie K.a.: uerwerck - slaet K.a.: slaet al wat

Ad Frid. Spanhemium (Polyandro) parentantem παραίτησις²⁾.

Facunde Rhetor, saeculi Chrijsostome
Balbutientis, cuius ore mel merum,
Mel eruditum, manna praesentaneum
Stillare, quid stillare? totis imbribus,
Torrente toto gurgitare qui vident
Videre vix credunt sibi, qui non vident
Negant videri posse; per fidem tuam,
Post illud eloquentiae flumen tuae,
Post illud eloquentiae fulmen magis,
Quid impotentiae Fidem tentas meae?
Appello, si nos audiunt, manes sacros
Kerckhouianos: Umbra, quae caelestibus
Immixta dudum futilem nescis humum
Et illud omne terreum quod viuimus,
Quod instar umbrae est, saeculo si qua vacas,
Decide litem: Quaero quid Spanhemium
Coruis poetis aut poetrijs putes
Fecisse picis relliquum, post aureas
Locutiones lachrimasque argenteas,
Et aere sempiterno epos perennius?
Agnosco latam coelitus sententiam.
Respondet Umbra semper aequi judicis,
Catonis umbra coelico-censorij:
Si flere cum Spanhemio probum et pium,
Tacere post Spanhemium scite loqui est.

24. Feb.

2) M.D., 356, met den titel: Ad Frid. Spanhemium cum Epicedium a me posceret in mortem I. Polyandri.

Ad magnum, olim, poetam³⁾.

Tempus erat quo te fassi sumus esse poetam,

Et merito fassos nouimus esse tuo.

Postquam cum senio languescit vena, fatiscit

Gratia, quae paris, ex tempore nata mones.

3) M.D., 357.

[p. 74]

5

Nil opus est scribas, quae nunc, ex tempore scribi,

 

Ex illo sese tempore scripta probant.

 

25. Feb.

Ad comitem de Servient regis christianissimi in conventu monasteriensi plenipotentiarium¹⁾⁺.

Maxime Plenipotens, qui seria, ludicra, parua,

Grandia, quidquid agis, plenipotenter agis;

Summe vir, his te quisquilijs permitte rogari

Ut Zulichemium plenipotenter ames.

25. Feb.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met het opschrift: Ad Comitem de Servient.
Abel Servien, Markies van Sablé (1593-1659), bekleedde verschillende staatkundige betrekkingen in Frankrijk en trad daarna als diplomaat op. In 1643 werd hij naar het congres van Munster gezonden. Hij was de vertrouwde van Mazarin, heeft te Munster al zijn best gedaan, om den oorlog niet te doen eindigen, en heeft zijn medegezant d'Avaux steeds tegengewerkt.
In marg.: Non est elegantiae tuae tantum magna sectari. Sen.

+ [krit] vs. 1 parua, M.D.: parva et

Ad illustrissimum et excellentissimum comitem de Avaux²⁾⁺⁺.

Grande Monasterij decus, illustrissime Memmi,

Unice facundae nobilitatis honor;

Excipe quo Pacem vultu sectaris, aperto

Excipe quae ferimus dona supercilio.

Oratore Deo nitor minus esse molestus,

Prodeo prodenti nixus Atlantiade.

Si qua Monasterij loquimur male consona curis,

Mercurij certe numen et omen ama.

Quid, Memmi, caduciferam pugnare videtur

Cum sibi collega Plenipotente manu?

1. Mart.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met den titel: Ad Comitem de Avaux. Ook in afschrift.
Claude de Mesmes, Graaf van Avaux (1595-1650), is Fransch gezant geweest te Venetië, in Denemarken, Zweden en Polen. In 1643 werd hij gezant in den Haag en vertrok spoedig daarna naar het congres te Munster.

+ [krit] Bij vs. 5 in M.D. in marg.: Mercurio, qui in fronte libri.

+ [krit] vs. 7 loquimur M.D.: loquitur - vs. 9 Memmi afschr.: dextramne - caduciferam M.D.: caduciferum

Ad patres Iesuitas, in crucem auream Danieli Seghero ab auriaco principe dono missam³⁾.

Discite, seu socijs libeat seu Fratribus esse,

A Romae quondam Fratribus et socijs,

3) M.D., 354. In 2 HSS. H. schreef het vers den 17den Jan., maar veranderde het den 2den Maart, zoodat alleen de 4 eerste regels bleven.

[p. 75]

 

Quos vano Batauos dictatis crimine Christi

 

Tollere nolle Crucem, tollere nolle Crucem.

5

Nec potuit vero Crux de grauiore metallo,

 

Nec potuit Patri de meliore dari.

 

Si grauior Christi est (hoc ipso dicimus auro)

 

Aurea, vitalis, sana, salutifera est.

 

Tolle Crucem secure Pater de pondere, nunquam

10

Ulla simul grauis ac aurea massa fuit.

 

2. Mart.

Nuda veritas.

I'enrage de nous veoir adorer les dehors,
L'enchassure, l'estuij d'un pauure petit corps.
Ce n'est pas que pour moij je le mesprise ou blasme:
Mais, si je le voij nud, à dire mon aduis,
Il n'est chose qui moins represente une Dame
Qu'une femme qui n'a chemise nij habits.

3. Mart.

[Gaet, onbehangen Boom, daer Iesus lijf aen hingh]

Gaet, onbehangen Boom, daer Iesus lijf aen hingh¹⁾⁺,

Doe hij ten hemel gingh,

Gaet ledigh Cruijs, en groet der Iesuïten vadren,

Die Iesum heeten nadren

En met vijf woorden uijt den Hemel, naer haer sin,

Ter wereld halen in.

Gaet seght haer, dat ghij een' geringhe gifte zijt

Van een recht Iesuijt,

Des Vaders van Nassau, die Iesum daer aenbidt

Daer Hij ter rechter sitt

Van 's Vaders eewicheid, en Rechter af sal komen

Voor boosen en voor vromen.

Vraeght ijemand, waerom Hij, die hier hingh t'onser schuld,

Dit Goud niet en vergult?

Seght Hij geweigert heeft te komen op vijf woorden,

Die maer Hem toe en hoorden,

Van daer hij sitt en roept, Komt all te mael tot mij.

En, Cruijsken, seght 'er bij,

Segt in vijf woorden met noch and're drij of vier,
Hij is ten Hemel op gestegen, en niet hier.

5. Mart.

1) Het HS. is bij de Lat. gedichten. Het vers is eene vertaling van Ad Crucem auream Danieli Seghero .... dono missam van 18 Januari. Zie blz. 68.

+ [krit] Bij vs. 17 in marg.: Math. 11.28. - vs. 20: Math. 28.6.

[p. 76]

De vermomde hoer¹⁾⁺.

Trijn trock een masker aen, en meend' haer soo te decken,
Dats' onbekent sou gaen met Vastelavond-gecken:
Maer 'twas verloren moeijt, strax was de deun geschent.
Sij was te seer gedeckt, en by te veel bekent.

16. Mart.

1) K.b.., II, 192. In K.a. is de titel: Neel ontdeckt.

+ [krit] vs 3 de deun K.a.: het spel - vs. 4 seer K.a.: veel

In effigiem uxoris A. van Dijck praestantissimi pictoris, ipsius manu factam²⁾.

Talis eram quae digna fui de mille Britannis

Unica quam vellet Dyckius esse suam.

Si quis huic vitam tabulae, malus arbiter optas:

Sufficit aeternâ quod sumus esse manu.

Pluria non viuens pervivam saecula, quam si

Viua, vovente meo Pygmalione, forem.

17. Mart.

2) Van Dyck was in Engeland getrouwd met Maria Ruthven, eene hofdame der Koningin.

Aen den heer van Zuilichem³⁾.

Vaste zuil van Zuylichem,

Die mijn stamelende stem

Lest vereerde met de eer,

Dat se Tesselschade weér

Eens sou vragen, waerom dat

Sy haer tegenplicht vergat?

'k Heb de vraegh aen Tesselschae,

Gadeloose wedergae

Van Apoll', met winst besteet,

Want haer antwoort is gereedt,

Die se om dit briefje treckt,

Die mijn winstbanier verstreckt,

Die aen my, die u vooral

Een getuyghpant wezen sal,

Hoe mijn vraegsampt by haer geldt,

3) Afgedrukt in Tesselschade Roemers en hare vrienden, 55. Dr. Van Vloten meldt niet, waar het HS. van dit vers berust; ik heb het niet gevonden.
Alida Bruno was eene dochter van Maarten B., die langen tijd te Alkmaar predikant is geweest, en eene zuster van Hendrik B. Zij was bevriend met Tesselschade en heeft eenige verzen geschreven, die voor een deel zijn opgenomen in Klioos Kraam (1657), Bloemkrans van verscheiden Gedichten (1659) en Hollantsche Parnas (1660). Van enkele harer verzen bevindt zich het HS. op de Leidsche Bibl.

[p. 77]

 

Als ick maer u naem en speld',

 

Als ick, in eerbiedicheyt,

 

Segg' wat Constantyn haer seyt:

 

Dat den Haegh nu, ons te spijt,

20

Ons behaagen ons benijd'. -

 

Huygens, luisterrijcke son,

 

Die wel duysent rijmpjes won

 

Van de wijze Tesselschae,

 

't Is een overgroote schae;

25

Maer het is een minder quaet

 

Nu s'u naem ons overlaet,

 

Die, van my maer eens vertaelt,

 

Rijm, ja winst van Schade haelt.

 

 

 

20 Maart. Alida Bruno.

In effigiem Brunonis plumbo delineatam¹⁾.

Miramur mutam effigiem quam viuere dicas?

Brunonis gestum versificantis habet.

Tu tamen errasti, pictor: monochromate totum

Versificatorem reddere desipere est.

Verte stilum. pro quo versus vomit ille calore

Pingendus vultu versicolore fuit.

21. Mart.

1) M.D., 351.
Zie over Hendrik Bruno dl. III, blz. 333.

In effigiem Henr. Brunonis²⁾.

Qui versum in Versus hominem vis pingere, frustra,

Ni versum nôris pangere, pingis homo.

Non est lineolis Brunonis reddere vultum:

Pingendus totidem versibus ille fuit.

Summa rei est, toto dignos Brunone colores

Ut semel absoluas, pinge Poematium.

23. Mart.

2) M.D., 351.

In I. Smithij Noviomagum³⁾⁺.

De luce lucem mutuare nemini
Procliue non est. Hoc agunt qui nil agunt
Nisi id quod actum est, proferunt nihil nisi
Quod protulere doctiores aut aui,
Aut forte patres. Smithius non sic meus,
Non sic. Avorum nemo quod, nemo patrum

3) M.D., 349. In 2 HS.; één daarvan is bij N^o. XLIIIa en heeft den titel: In Smithij Noviomagum, Oppidum Batavorum.
Zie over Johan Smith dl. II, 293, 294, en over zijn boek, dat in 1645 het licht zag, dl. III, 139.

+ [krit] vs. 3 id 1 HS.: hoc

[p. 78]

 

⁺

 

Peruidit, hic peruidit, et meos docet

 

Princeps Batavos, oppidi sedem sui,

 

Et illud olim illustre seminarium

10

Virtutis, illud nunc et armorum penu,

 

Quod maluit non esse quam jugum pati

 

Ferox Batavûm ductor, Insulae suis

 

Adhuc Batavae deligens forti fugâ

 

Prudens recessum. Disce, lector, Smithio

15

Docente, si Batavus es, quo cesseris,

 

Et unde, cum sinistra fluminis fuit

 

Sinistra ripa, dexteras inuasimus

 

Dextre paludes: disce, nec fumos puta

 

Gerrasve vendi; testibus testaceis

20

Efossa fimo veritas fumos fugat!

 

Nummi loquuntur, frusta, lampades, styli,

 

Elingue marmor asserent cum Smithio,

 

Hic esse saltus, hic Rhodum. Mirare nunc,

 

Lector, docentem Smithium quod nescias,

25

Nisi de tenebris Smithio accensâ face,

 

Prodente Patriae situm Patriae situ.

 

1. Apr.

+ [krit] vs. 14 Prudens M.D.: Princeps - vs. 17 dexteras 1 HS.: dexterasque - vs. 22 asserent 1 HS.: asserit M.D.: asseret

Aen Alida Bruno¹⁾.

Meisjen, moije makelaers,
Niet van liefde, niet van Geld,
Maer van Dichtjens wel bestelt,
Boven all de kakelaers
Van Noordholland, man of wijf,
Stell ick uw beknopt bedrijf.
Ghy doet Tessel met het woord
Van een' vriendelick bedwang
Seggen daer ick naer verlang,
Ghij doet datse mij verhoort,
Doetse, datse niet en souw
Dencken, door de lenten kouw
Naerden Haghe spelen gaen.
Lieve, leent mij nu noch een
Straeltje van die stercke reên;
Doetse by haer woord bestaen:
Seght haer dat ick sitt en wacht
Naerde rent van haer besoeck
Die bekent staet op mijn Boeck,
En soo rijmtse goeden nacht.

2. Apr.

1) Zie blz. 76.

[p. 79]

Aen Alida Bruno¹⁾.

Noordhollandsch Meissje; neen, Noordhollandsch Knechje recht,
Die mij met vrouwen Rijm soo mannelick bevecht;
Doen ick die Dichten sagh, die dicht gerijmde Dichten
Die Bruno, niet als dicht, niet en soud' overdichten,
Gelooft mij dat ick stond en noch in twijffel sta,
Of 't Suster Henrick was, of Broeder Alida.

2. Apr.

1) K.b.., II, 190. De titel was eerst: Aende selve.

Neel²⁾.

'k Sei, Neel, wat lett uw' Mann, hoe hoest hij dus beklaeglick,
Is 't Koude die hem deert? Ia, sprack sij, maer die 's draeghlick,
Hy is niet seer verkout, dan siet, de Mann is oud,
Soo komt'er 'tswaerste bij, hij is mij te verr koud.

2) K.b.., II, 399. Het HS. heeft alleen het jaartal.

[Pro furor indefesse Deûm, pro peste perenni]

Pro furor indefesse Deûm, pro peste perenni³⁾,

Semper in hanc Fati fulmina stricta domum!

Omne genus dudum patiens experta malorum,

Deêrat adhuc quod agens ederet ipsa nefas.

Quâ quendam ferijt sicâ fortasse merentem,

Occidit Matrem Filius immeritam.

Illa tamen viuit. Quid? cui percussor honorem,

Qui vitae vita est, filius eripuit?

Credimus in culpa matronam viuere? sola

Credimus in culpae suspicione mori.

3) Het vers heeft alleen het jaartal.

Piger⁴⁾⁺.

Vult piger et non vult: nec gaudet velle, nec audet

Nolle: mouet, jacet; it, non it; et hic et ibi est.

S. Gillis. 16. Aug.

4) M.D., 352.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Text. sacer.

Ad Tessalam⁵⁾⁺.

Tessala, tot monitis toties de fraude poetae,

Nunc quoque de insidijs certior esto nouis.

Ille tuos montes, et quae, quasi pene Gigantum

Aemula, non unâ robora rupe locas,

Ille tuos laudat Fontes, ille antra Deabus

Commoda, et has propter non odiosa Dijs?

5) M.D., 349, met den titel: Ad Tessalam, de Barlaeo Monitum.
H. zond het gedicht aan Barlaeus, die, toen hij in Sept. Tesselschade te Muiden ontmoette, haar iets van het vers mededeelde, ‘sed non omnia’ (Hooft's Brieven, IV, 323).

+ [krit] vs. 6 has M.D.: hac

[p. 80]

 

⁺

 

Crede mihi, quod in ancipiti gladiator arena,

 

Quod nudo liber vertice Falco facit,

 

Aut Aquila, aut serpens Epidaurius, omnis ab illa

10

Gente, licet probitas emicet ore, facit.

 

Non feriunt, quo collimant; quod lumine laeuo

 

Non est semper idem, crede, quod ungue petunt.

 

Ille tuas, Rhetor, latebras sacrosque recessus

 

Praedicat, aut lucos ille, Poeta, tuos?

15

Tessala diffide; est viduae, est soli quod in aurem

 

Inspiremus, et hoc pondus in augurio est;

 

Non it eo nequam quo se vult ire videri:

 

Hoc agit? hoc ergo non agit. Hoc agitur:

 

Anguis Barlaeâ quidam veteranus in herba

20

Arrecto tumidus vertice colla leuans

 

In latebris, incauta, tuis, in valle rosarum

 

Muscosi gestit fontis inire Specum.

 

Si dubitas, en quantus ego, quem respuis, autor,

 

Quam potior monitis cautio nulla meis.

25

Ut melius Furem nemo quam Fure reuelet,

 

Optimus agricolae censor ut agricola est;

 

(Me quoque Pastores vatem dixisse memento)

 

Haec ego de fucis, ipse poeta, loquor.

 

 

 

28. Aug. In Castris S. Gillis.

+ [krit] vs. 19-23 niet in M.D.

In Regij fundamenta phijsices¹⁾.

Particulis, ais, hic iterum puerascimus? O tu,

Quisquis es in senio qui fugis esse puer,

Hoc mundi senio, his annis puerilibus, omnis

Cum puer a tergo it Mundus Aristoteli,

Edoctus Mundi partes et si qua proinde

Subdiuisa nouis partibus esse solet,

Crede tuas, Lector, partes, ne in partibus erres,

Has bene, non partim, discere particulas.

S. Gillis. ult. (31) Aug.

1) M.D., 351.
In Henrici Regii Ultrajectini Fundamenta Physices. Amstelodami, Apud Ludovicum Elzevirium. Anno CIƆIƆCXLVI, is H.'s versje niet opgenomen.
Henricus Regius (1598-1684), geb. te Utrecht, was doctor en sedert 1638 professor in de medicijnen en in de botanie in zijne geboortestad. Hij was een vurig aanhanger van de leerstellingen van Descartes.

Ad eximium epigrammaticum²⁾.

Nemo negat, Maevi, scribis plane atque rotunde,

Et quacumque stilum vertis acumen habet.

2) M.D., 355.

[p. 81]

 

Hoc tamen, hoc, saluis Naturae legibus, unum

 

Nescio, qui pungant plana, rotunda secent.

 

B. op Zom. 20. Sept.

Aen Cassiopin, gouverneur tot Geertruydenbergh¹⁾.

Ontfangen bij mij onderschreven,
Niet d'eerste male van mijn leven,
Tot laste van 'tGouvernement
Van Geertruij'nberg myn' volle rent
Van Steur in 'tsout twee tonnen teffens
Met een' geroockten Salm daerneffens,
En houde mij mitsdien voldaen
Voor dese reise, mits voort aen
De Gouverneur mijn rente-geller,
Mijn Salm-facteur, mijn' Steurbesteller
Op jaerlixe voldoening' pass'.
Want of ick hem de Rente rass
Sal lijden of niet af te leggen
Siet, dat en kan ick soo niet seggen.

Geschreven op November drij

Sess hondert veertich sess; door mij

Rentheffer, en tot meer betuijgens

Geteeckent met mijn' hand C. Huijgens.

3. Nou. Hagae.

1) Dominicus Cassiopijn werd in 1620 kapitein, was later luitenant-kolonel en van 1637-1651 gouverneur van Geertruidenberg (vgl. Izaak van Nuyssenburg, Korte beschrijving van Geertruidenberg, 1774, blz. 183).

In speculam Noviomagi editissimo murorum angulo superstructam²⁾⁺.

Hos tumulos pede non trepido, quamcumque dolenti,

Claudius afflictos inter adiuit auos:

Hic stetit, hic frendens Aquilas, hic lumine torvo

Moenia Romanas vidit adire manus;

Hic potior de se visa est victoria victo

2) M.D., 350. In 2 HSS.; één daarvan, zonder titel en datum, is bij N^o. XLIIIa
In 1646 werd te Nymegen van stadswege de Belvedère opgericht. H. was kort te voren in Nymegen geweest en zond nu zijn vers aan Smithius (brief van 29 Dec. 1646, bij de Epist. Lat.). Vs. 3 en 4 van H.'s gedicht staan met eene kleine wijziging van de beneden vermelde andere lezing op het hek geschilderd voor de achthoekige kapel op het Valkhof. Dit opschrift, ‘dat op diezelfde plaats, in vroegere jaren te lezen was,’ werd in 1836 hersteld (J.H. Klappert, De stad Nymegen en hare omstreken, blz. 57, 58).

+ [krit] vs 4 één HS.: Moenibus ultrices vidit adesse manus

[p. 82]

 

⁺

 

Prudenti Patriae consuluisse fugâ:

 

Hic flammas in tecta ferox arasque focosque

 

Partitus, steriles hostibus exuuias

 

Obtulit, atrum, immane nihil, vestigia rerum

10

Quas nisi nouisset perdere perdiderat.

 

Quam facies hodie rerum diuersa refulges,

 

Quam ripae Dominos nos utriusque facis!

 

Immineant Aquilae; facimus quod fregimus, Vrbem

 

Destructam proprijs ignibus extruimus.

15

Si quis ab hoc, hospes, caligas culmine, plus quam

 

Viderunt Batauos disce videre meos.

 

Ante pedes olim Vahalis fuit? additur ipse

 

Rhenus, et ante oculos Isala, Mosa prope est.

 

Surgimus. atque eadem est Urbis quae Collis imago:

20

Prosperitas illi quod novus huic dat apex.

 

Quaeris adhuc cur impositum sibi Pelion Ossa

 

Sentiat et summâ celsior Arce micet?

 

Res humilis mons est. Speculam superaddimus, ut se

 

Despicier nobis maxima quaeque sciant.

 

10. 10b. (Dec.)

+ [krit] vs. 17 ipse 1 HS.: ecce - vs. 19 en 20 gaan in 1 HS. aan vs. 21 en 22 vooraf.

Ad patres Iesuitas, pro patre Daniele Seghero¹⁾.

Non satis adstipulor vobis, ignoscite Patres,

Per quos Seghero non datur esse Patri.

Ille Pater nobis non est, qui gignere nescit,

Omnibus indignus nomine Patris ἄπαις.

Quid vero Segherus? ἄπαις? qui pene paterno,

Coelibe, viuentes gignit ubique Rosas?

Qui, quod Naturae matri non contigit, ipsis

Aeternis tantum non dat olere Rosis?

Talia qui patrat Patriae Patribusque, videtur

Ille mihi patratissimus esse Pater.

10. 10b. (Dec.) hora primâ post mediam

noctem, uno spiritu.

1) M.D., 354, waar aan den titel is toegevoegd: Pictore celeberrimo.

In een psalmboeck aende weduvrouwe van Dorp vereert, soo het oude, van haer man gekomen, verloren was²⁾⁺.

Oprechte weduvrouw, die Gods gesproken Woord

Met lust en aendacht hoort,

2) K.b.., II, 189. In K.a. is de titel: In een Psalmboeck aen een' Weduvrouwe vereert, het oude, van haer Man gekomen, verloren zijnde.
Sara van Trello was de tweede vrouw van Frederik van Dorp (1547-1612), de zuster van Lucretia van Trello en de stiefmoeder van Dorothea van Dorp.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: 1. Tim. 5.3.

[p. 83]

 

⁺

 

En tuchtelick beleeft: God biedt u oock syn' ooren

 

En wilt u singen hooren,

5

En suchten in Musieck. En, of ghij niet en vondt

 

Waer met ghij 't pleghen kondt,

 

Bestelt u tot de konst een' Coningh en syn' snaren,

 

Daer alle Wedervaren

 

Van voor en tegenspoed bevallicken op luijdt.

10

Valt aen de niewe Luijt,

 

Soo d'ouw' versleten, of vergeten, of versuijmt is.

 

Als dese soo beduijmt is

 

Als die u liever was dan eenigh rijcker pand

 

Van d'allerliefste hand,

15

Dan geef ick u verlof om, uijt den sang gescheiden,

 

Stillswijgens te gaen beiden

 

Op d'uyterste Bazuijn die met een hell geschall

 

De vrome wecken sal,

 

Die met een holl gehuijl de boose sal doen beven,

20

En roepen u in 'tLeven

 

Der niewe hemelen, daer, drij mael heiligh, 'tslot

 

Der lofsangen tot God,

 

En, drijmael, haer beghin voor 's lams verheerlickt wesen,

 

Daer 'tall Musieck sal wesen,

25

All minnelied, all vred', all evenstemmicheit,

 

All een, all eewicheid.

 

18. 10b. (Dec.) noctu, uno spiritu.

+ [krit] Bij vs. 17: 1. Cor. 15.52. - vs. 21: Esai. 65.17. 1. Petr. 3.13. - vs. 22: Apoc. 4.8. - vs. 23: Apoc. 5.6.