Gedichten. Deel 3: 1636-1644

[1644]

Aen ioff.^w Lucretia van Trello. 1. ian. 1644²⁾.

Maeghd, onversleten, onverslytelicke Maeghd,

Die frisch en frischer werdt hoe 'tlang en langer daeght,

Geluck in 'tniewe Iaer. En houdt hem voor geen vleijen
Den Roem die ick v geef: het hooghe school te Leijen

En spreeckt op geen bewijs dat vaster staet als 'tmijn.

Wat quelt ons 'tjaer-getal? 'ten kan niet anders zijn;

Ons pelsjen werdt voor niew, hoe wij meer jaeren tellen,
Hoe 't niew en niewer werdt. Voor seker, wij vervellen,

Of d'Almanack is valsch. Is 'tjaer niet niew van daegh?

Was 'tleste me niet soo? en zijnse laegh op laegh

Niet stadigh niew geweest? en zijn 'tniet onse jaeren?
En is dan ('t) niew niet ons? en soo wij lang vergaren

Het niew op 'tniewer jaer, verniewen wij niet me?

All hebben wyd' er nu wat veeltjens op ons schee,

Wat seghj'er toe, Delfs Puijck der onversleten vrouwen,
Kan yemand zeffens wel verniewen en verouwen?

1. Ian.

2) K.b., II, 172.
vs. 6 quelt K.a.: deert - vs. 12 't niet in het HS., maar in K.a.

Epitaphium Iacobi Vallensis med. et mich: Mireveldij pictoris utriusque praestantissimi³⁾.

Vallensi comes hic dormit Mireueldius: horre

Belga, minus fati sic procul hora tui est.

Ambigitur Delphis, fas sit mortalibus istos

Addere, an indigetes inter habere deos.

Nescio quid fuerint: homines fecisse recordor

Hunc immortales, hunc vetuisse mori.

30. Ian. noctu.

3) M.D., 197, waar aan den titel nog: Delfis, is toegevoegd.
Zie over Vallensis dl. II, 183. Toen hij stierf was hij reeds bejaard (zie blz. 204).
De datum van het vers levert eene groote moeilijkheid op. Vallensis is, volgens zijn grafschrift (vgl. Timareten, Verzameling van gedenkstukken, I, 32), den 14den Feb. 1644 gestorven. En toch is moeilijk aan eene schrijffout van H. te denken. Want op hetzelfde blad als dit grafschrift staat het vers van 31 Jan., waarin hij den 60sten verjaardag van Frederik Hendrik (geb. 29 Jan. 1584) bezingt.

[p. 285]

In natalem principis LX^um qui fuit XXIX. ian. CIƆIƆCXLIV. Ad ipsum¹⁾⁺.

Ipsa salus Patriae, Pater unice, cuius ab ipso

Natali toties nascier ipsa solet,

Fas sit ad haec solus sileam cunabula: non est

Dictio quae sensus impleat ulla meos.

Qui sexagenos ita quod numeraueris annos

Gaudeo, ut hos potius non numerasse velim.

Quid facias vati ambiguo, qui dispare voto

Quem cupiat fieri non velit esse senem?

31. Ian.

1) M.D., 198.

+ [krit] vs. 6 potius M.D.: idem

Pro sartore subito divite²⁾.

Ditior est Croeso sartor, quem vidimus Irum.

Miramur si rem fecit? acu tetigit.

31. Ian.

2) M.D., 200.

(Bellum Danicum)³⁾.

Holsatiam inuadit retrograda Suecia: solo

Diuisum imperium cum Ioue Caesar habet.

1. Feb.

3) M.D., 200. In het HS. heeft het versje geen titel.
In Dec. 1643 had de Zweedsche generaal Torstenson, die met zijn leger uit Moravië terugkeerde, Holstein bezet.

De Torf-venen⁴⁾⁺.

Addimus hoc etiam ad patriae miracula Terrae.
Est ubi corrodi patiens sua viscera nobis
Vulnus alit Venis et coeco carpitur igni.

2. Feb.

4) M.D., 201, met den titel: Terra uliginosa Bataviae, De Venen. Zie op 6 Sept. 1642.

+ [krit] vs. 2 sua eerst: ad M.D.: et

In incendium, quo Hagae templi aulici tectum conflagravit, cal. febr. CIƆIƆCXLIV, triduo post natalem principis mei⁵⁾.

Auriacis iterum natalibus assecla, caro,

Dicimus, an charo, fulgurat igne dies.

Excipit illustrem cum plausu Patria casum,

Et fabricae tanti tantula damna putat:

Nec sic damna quidem. Quid enim? Laquearia Templo

Coelitus immissae diripuere faces?

5) M.D., 198.
Den 1sten Febr. brandde de Hofkapel in den Haag voor een groot deel af (De Riemer, I, 403, Noot).

[p. 286]

 

Ergo, quod injungit Pietas, jam vertice nudo

 

Stamus: id officij novimus esse sacri.

 

Et sacra sub dio facientum libera Coelo

10

Vota suus fervor, lumen et aura vehent.

 

Audiet Auriacis longos natalibus annos

 

Poscentes demptâ sic quasi nube Deus.

 

O ego sim vates; o ut, sine crimine nostro,

 

Impediant Patriae sidera sola preces!

 

2. Feb. noctu.

Pro laude propria¹⁾.

Quos genui laudare licet sine crimine natos.

Quod genui, contra, non licet, inquis, opus.

Quidquid id est; quod non genui laudare licebit.

Ergo vetas laudem me quoque? me genui.

5. Feb. noctu.

1) M.D., 200.

In Clepsydram²⁾.

Verto vitrum; versae redeunt ad munia stillae:

Quisquis heri liquor hac transijt, hic hodie est.

Dicite, queis summo jam descendentibus aeui

Colle parit primas ultima bruma niues,

Vespillo non esuriat, si fata senectae

Clepsydram dederint vertere cuique suae?

5. Feb. noctu.

2) M.D., 198.

Ad filios palimpsesto utentes³⁾.

Discite et hinc aliquid, dociles, mea cura, puelli:

Sicca palimpsesti est pagina, non sterilis.

Scribendi studio assiduis incumbere curis

Vos nec tota quidem vox monet: ecce, πάλιν.

7. Feb. nocte.

3) M.D., 200.

(In censorem nimis acrem)⁴⁾⁺.

Flammeus in coecum, zelo feruente, papistam

Irruis: at lachrimis dignior ille fuit.

O bone, non seruat, perdit praepostera fratrem

Cura; quod induras igne, liquetur aquâ.

7. Feb. nocte.

4) M.D., 200. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] vs. 1 feruente, papistam M.D.: turbatus, Apellam

(In censorem parum candidum)⁵⁾.

Acris amicorum censor, non curo quod irâ

Candescas, modo si candidus esse potes.

7. Feb. nocte.

5) M.D., 200. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 287]

Terra, mare, insulae¹⁾.

Plana superficies Terrae, Mons; Aequora, vallis.

Insula quid? Terrae gibbus in Oceano est.

Tum et ibidem.

1) M.D., 200.

Op de boeck-camer van eenen ongeleerden²⁾⁺.

'T is hier voll in alle hoecken:
'Ksie all Boecken waer ick sie,
Maer niet over twee of drie
Goede en uijtgelesen Boecken.

7. Feb. in lectulo.

2) K.b., II, 173.

+ [krit] vs. 4 Goede en K.a.: Goede

(Ians uytnementheyt)³⁾.

Ian neemt waer hij nemen kan,
Uyt de Borsen, uyt de sacken,
Uyt de kisten, uyt de packen,
Uyt den ketel, uyt de pan:
Ian is een uytnemend man.

Tum ibidem.

3) K.b., II, 174. In het HS. zonder titel.

In effigiem nobilis heroïnae Utriciae Ogle, τῆς μελικωτάτης⁴⁾.

Hos oculos, illam coelesti fornice frontem,

Hoc nasi decus, hoc oris, et hasce genas

Aspicis, hoc ebur eximij tornatile colli,

Has Veneris, niveum tuber utrumque, pilas?

Ne pete de tacito diuinum gutture carmen:

Omne quod intuitu percipis, harmonia est.

Tanta simul sumptis regnat concordia membris,

Nullus ut accedat Musicus hisce tonis.

Nec te falle tamen; nil vulgo dicimus: illud

Non omni temere personat aure melos.

Is modo, qui Coeli harmonicos per inane rotatus,

Vel tacitam in terris audiet Utriciam.

Iam spectatores oculos ubicumque exerce;

Auscultatores hic quoque, lector, habe.

8. Feb. in lectulo.

4) M.D., 195. Zie over Utricia Ogle blz. 211.

In natalem Iacobi van Campen qui est 2.^o. feb. ad I. Alb. Bannium⁵⁾.

Campius oppressi vindex sub nube Vitruvj

Inter, ain, Februas extulit ora faces?

5) M.D., 196, met den titel: In natalem Iacobi van Campen, Architecti praestantissimi, qui est 2^o Feb. ad amicum.
Het geboortejaar van den beroemden kunstenaar is niet bekend. Zie over Ban op 16 Aug.

[p. 288]

 

Nil magis appositum est. edendus luce coruscâ,

 

Qui lucem terris redderet, ille fuit.

5

Adde quod expurgaturo tot sordibus aevum

 

Lustrica decreta est et februata dies.

 

Tum et ibidem.

In effigiem meam, filiam unicam manu ducentis¹⁾.

Procul venustae: ne viduis quidem vaco,

Nedum puellis; occupata dextera est.

9. Feb.

1) M.D., 196.
Dit portret van H. schijnt niet bekend te zijn. Zijn dochtertje Susanna werd den 13den Maart 1637 geboren. Zij trouwde in 1660 Philips Doublet en stierf in 1725.

In idem (incendium templi Aulici), ad pontificios exultantes²⁾.

Roma, quid exusti laetaris fornice Templi?

Tam tu saeua tui non memor esse potes,

Quamque tuas toties experta Ecclesia flammas

Pulchrior e flammis exijt usque tuis?

10. Feb.

2) M.D., 199 en 333. In 2 HSS.
Waarschijnlijk is het versje gericht tegen een vinnig Fransch sonnet van François Ogier, aalmoezenier van den Graaf d'Avaux, die zich den dag voor den brand geërgerd had aan eene preek door De Mory in de hofkapel gehouden. (Vgl. Revue des deux mondes, 1893, II, 684).

In nuptias cujusdam Constantiae³⁾.

Tandem, cui Constantiae constantia
Tot constitit laboribus constantibus,
Constare constat mente, constantem sibi,
Ex quo, sibi constantiam Constantiae
Constare certus, possidetur, possidet,
Amat atque amatur par pari constantiâ.
Superest, amici, in gratiam Constantis, et
Constantiae vouere, sponso id optime
Quod credimus constare, stare

Constanter. 10. Feb.

3) M.D., 334.

Calamus *⁴⁾.

Penna, characterum genitrix, multumque diuque

Tinnula dum durat saepia, sicca silet.

Quid fugis hoc tu quod nescis nescire videri?

Garrule, si non est unde loquare, tace.

10. Feb.

4) De nu volgende versjes, die het teeken * hebben, behooren tot de serie Tricae morales; zie M.D., blz. 241-256.

[p. 289]

Atramentum *.

Pro genio scribentis habet se litera: nigrum,

Quidquid homo nequam vel niue scribat, erit.

Mutetur persona: stilo scriptoris honesti,

Quantumvis nigra sit sepia, candor inest.

10. Feb.

Idem *.

Non latet in nucleis tantum sapientia: rerum

Crede quod erudiat voce putamen habet.

Est, atramento quod saeclis tradat? ab atra

Mente memor sibi sit docta cauere manus.

11. Feb.

Scalpellum *¹⁾.

Cultelli nimium esse potest et mentis acumen.

Ecce leui nimius labe retusus apex.

Subtili prope sunt stupor ac dementia. magno

Tutius ingenium, cui mediocre, datum est.

11. Feb.

1) vs. 3 Subtili prope sunt M.D.: Proxima subtili

Pulvis scriptorius *.

Vane vir, aeterni si quam tibi nominis umbram

Literulas credis conciliasse tuas;

Altera dum sicco manus est in pulvere, quondam

Sic mea, sic et me, dic tibi, terra teget.

11. Feb.

Charta *.

Virgine quid primum scribas aduerte papijro:

Ut tua delêris menda, litura manet.

Vel senio purgante malae peccata juuentae

Rellinquunt aliquam prima venena notam.

12. Feb.

Pulpitum *.

Non satis est oculis acclives pulpita libros

Admoueant: proni luminis usus ope est.

Nil agitur doctore bono facilique, labori

Ni simul incumbat prona juuenta suo.

12. Feb.

Mensae stragulum *.

Excute quas animi minimum sordescere partes

Suspectas; vitio pervia quaeque suo est.

Nempe foris auroque grauem bijssoque tapetem

Excute, jam grauior pulvere subtus erit.

12. Feb.

[p. 290]

Patina argentea *.

Purpura sis totus, nisi sis virtute modestâ,

Artibus, eloquio splendidior, nihili es.

Aurea sit patina, aut quidvis; mihi plumbea massa est,

Ni non quod videam det modo, sed quod edam.

12. Feb.

Scutella *.

Convivae, laus est epuli et mensura, cupido.

Quidquid agas, sapiet hoc prout ille sapit.

Si quis auaritiam sequitur scutulae sunt, lances;

Si quod naturae sufficit, haec epulum est.

13. Feb.

Orbis mensarius *.

Hasce gulas, haec monstra vides ad fercula? pleno

Ventre, fatigato dente, vorant oculis.

Hos honor aut virtus tangat, quibus omnia mensae,

Omnia sunt lances, Orbis in orbiculo est?

13. Feb.

Mensa *.

Elige, mille premant fumantem fercula mensam,

An totidem malis ut gemat illa libris.

Hoc refert. cibus hic leuis, hic aeternus habetur,

Hic animae loculos, hic ἀϕεδρῶνα replet.

13. Feb.

Scamnum *.

Utilis es domui quadrupesque tripesque supellex,

Quae plus quam geminas non capis una nates.

Utilis et felix quâ (si quâ) fata dederunt

Concordes hodie sede sedere duos.

13. Feb.

In pollam¹⁾.

Ne mirare tribus Pollam nupsisse maritis.

Pollae in delicijs hoc opus, hic labor est.

13. Feb.

1) In 2 HSS.

Epitaphium N. Nutiae, matronae ditissimae et erga pauperes munificentissimae²⁾.

Nutia in hoc tumulo est; cui, si quid mortua sentit,

Non dando vetulas credo dolere manus.

Ingentes habuit, sed quas, se judice de se,

Si non donasset non habuisset opes.

Omnia sic danti, cui se dedit illa, daturum

Omnia ne credas, crede dedisse Deum.

13. Feb.

2) M.D., 199.

[p. 291]

Primus horror incendij¹⁾.

Nunciat immanis nocturna incendia clamor,

Et metus incerti est major ubique loci.

Felicem, qui cui metuat non nouit, egenum,

Quasque vorent flammae non habet, inquis, opes.

O scelus, o miserum contra, qui, pravus inopsque,

Nec se, nec sine se quem miseretur habet!

14. Feb.

1) M.D., 199, met den titel: Incendii nocturni primus horror.

Clavicijmbalum *.

Hos ego cum video seruos ex ordine fratres

Vi toties, non vi saepe salire suâ,

Aulice, te celsum subito, subitoque cadentem

Ad nutum video, saepe furentis, heri.

14. Feb.

Idem *.

Tolle; loqui sentis animantes cijmbala spinas,

Tolle manum, lapsi nempe, repente tacent.

Vix aliquis simul esse valet miser atque disertus,

Vix fato quis non garrulus esse bono.

14. Feb.

Idem *.

Candida sunt plenis aptata manubria phthongis,

Atra minus latos nata mouere tonos.

Ut sibi nostrarum constet sijmphonia rerum,

Blanda malis Fatum temperat, alba nigris.

14. Feb.

Forceps *.

Delectat splendore foci praesentia: tentas

Tangere neglectâ forcipe? noxa prope est.

Attendant juuenes. urunt pulcherrima. virtus

Armet amatoris ferrea utramque manum.

17. Feb.

Fulcra focaria *.

Non satis hoc, uri, est: adhibes quae comptius usta

Non incomposite ligna perire sinant.

Est modus, est ordo, est moriendi gratia: cura,

Cuius in exitium est ire, decenter eas.

18. Feb.

Columnae focariae *.

Est genus in terris hominum, quod quale vocari

Fas sit, hypocritico de Telamone cape.

Ardorem simulant, suggesto proximi: at illis

Intima, ut ut caleant exteriora, tepent.

19. Feb.

[p. 292]

Cineres *.

Pende quod exustum est; non est graue scire quid usto

Exierit; vapor hic relliquus, ille cinis.

Acta viri si vis expendere, pende cadauer;

Hoc cinis est: si quid caetera, fumus erant.

19. Feb.

Pruna e cespite *.

Aspicis ut, splendore nouo mutatus et idem,

Ardeat exutâ deside cespes humo.

Sic mortalis homo, indutus coelestia, totus

Fulgor erit, totus gloria, totus amor.

20. Feb. in lectulo.

Pruna lignea. Adversus secundas nuptias *.

Arsimus. addendum est, ex-arsimus. Ite secundae;

Non capiunt flammas ligna perusta nouas.

Proxima erunt Mors et Cineres. seruabitis ergo

Quaeque suas, Titio, Prunas, Fauilla, vices.

20. Feb. ib.

In malos et clamosos musicos¹⁾⁺.

Ipsâ Alphabeti parte nobilissimâ,
Te, turba cantrix, laudo; et, omnis, inquio,
Vocalis ista Musica est, non Consonans:
At nec Liquida est. quid ergo? quaeso Muta sit.

20. Feb.

1) M.D., 197.

+ [krit] vs. 4 M.D.: Liquida est? nec illud. ergo, quaeso, Muta sit.

Furtum e naufragio²⁾.

Lembus ut in Batauo perijt modo littore, quidam

Dimidium fracti, qui bene cepit, habet.

21. Feb.

2) M.D., 197.

Tapetes *.

Aspice quam fuco simulandi nobilis Aula

Aulicum in Aulaeis exhibet ingenium.

Quae vix ejicitur vestitur Aranea: quemque

Desperet laterem posse lauare, tegit.

21. Feb. In lectulo.

Ἀϕεδρών *.

Turpia sunt quae clam facimus, nec turpia; turpe,

Quo duce naturâ cogimur, esse nequit.

Gens peruersa! palam facimus quae turpia sunt, quae

Nec duce naturâ cogimur; omne malum.

21. Feb. Ib.

[p. 293]

Op een vermaert prediker sieck aende loop¹⁾⁺.

Maeckt geen verdriet in ... loop;
De sieckte en is niet buijten hoôp.
Nature sald'er aen gewennen:
Sij is niet verr van 'toude pad.
Hy heeft, soo langhe wij hem kennen,
Den stoelgangh en den loop gehadt.

22. Feb. in lect.

1) K.b., II, 174. In K.a. is de titel: Op een Vermaert Prediker.

+ [krit] vs. 1 De stippeltjes staan in het HS.

In idem (incendium templi aulici)²⁾.

Creditur hoc Templum focus incendisse culinae.

Noxia spiritui sic solet esse Caro.

22. Feb.

2) vs. 1 and. lez.: Perdidit incensor focus haec delubra culinae.

Porta *³⁾.

Porta, quod os, domui est: imum superumque labellum

Limen utrumque. Vide, quisque, quid introeat.

Est quae per Portam venit, est quae prodit ab ore

Spurcities: dominum haec polluit, ista domum.

22. Feb. ib.

3) Bij vs. 4 in marg.: Math. 15.11.

Ad illustrem Brederodium, in nuptijs filiae natu maximae cum barone Christiano a Dona⁴⁾⁺.

Ingenium, ingentes animi, splendoris auiti
Stemma, viro dignae et Borusso milite voces,
Factus ad imperium vultus, captura Dionem
Lumina, trux lepor, acre decus ridentis ocelli,
Majestas et amor, calor et prudentia, virtus
Melle joci, sale conditus sine crimine sermo;
Omnia concurrunt et in uno singula ephebo.
Illustris Batavûm sanguis, Brederode, Deorum
Indigetum praeclare nepos, agnosce benigna
Fata tuae, non hoc donum, dare Dona Sophiae.

23. Feb.

4) M.D., 196, waar in den titel vóór Filiae de naam: Sophiae, staat.
Christiaan Albert, Graaf van Dhona (1621-1677), zoon van Christoffel, opperkamerheer en geheimraad van den Koning van Boheme, en van Ursula, Gravin van Solms, heeft in Zweden hooge militaire betrekkingen bekleed. Sophia Theodora, Gravin van Brederode, was eene dochter van Joan Wolfert en zijne eerste vrouw Anna van Nassau.

+ [krit] vs. 2 Borusso eerst: Germano - vs. 5 virtus M.D.: forti - vs. 7 ephebo eerst: sponso

[p. 294]

In funus mali medici¹⁾⁺.

Ingratos homines! obyt Medicaster agijrta:

Quanta viro funus, quantula turba facit?

Hem, legio. Nihil est: acies immensa veniret,

Si tot humo miserum, quot dedit ipse, darent.

24. Feb. in lect.

1) M.D., 197, met den titel: In ejusdem funus.

+ [krit] vs. 4 humo miserum eerst: eum terrae - miserum, quot M.D.: meritum, quod

Malum citreum dono missum medico imperito²⁾.

Non male collati videor mihi muneris autor:

Medicum ego malum mitto malo Medico.

24. Feb.

2) M.D., 196.

In statuam Veneris in horto meo tempestate subversam³⁾.

Rideo ad excussam, solio constante, Dionem;

Haec animi, haec, si quae est, sortis imago meae.

Nil mihi cum Venere est: alibi fera regnat Erijnnis:

Hic multo rerum turbine strata jacet.

25. Feb.

3) M.D., 197.

In eandem.

Prona Venus cecidit? ajo cecidisse supinam.

Crede mihi, magis est prona, supina Venus.

25. Feb.

Ad Iuliam e cancro aegram⁴⁾.

Haec est illa ferae tandem vindicta juuentae:

Quâ me laesisti, tu quoque tacta lue es.

Disce age quid per te, quid non, retrograda, sensi,

Quae tum tota meus, Iulia, cancer eras.

25. Feb.

4) M.D., 325. In 2 HSS.

De eadem⁵⁾.

Qui leporem nequeat Cancer, capit esse leporem:

Nempe quod est uno tardior iste pede.

25. Feb.

5) M.D., 325. In 2 HSS.

Speculum *.

Perspicua, ut vitrum, Ratio est, Prudentia per quam

Transpicit. argenti lamina pone vitrum est?

Nil nisi te spectas. Rationi oppone metallum,

Te tua et oppositi turbat imago lucri.

25. Feb. in lect.

[p. 295]

Idem¹⁾ *.

Nobile commentum, glacies compacta calore,

Hoc in praecipuis utilitatis habes;

Si nec homo testis, nec te Deus, improbe, terret,

Ut sit ubi possit te puduisse tui.

25. Feb.

1) vs. 2 habes M.D.: habet

Lectus *.

Quamlibet hoc avium volupe est incumbere plumis,

Mollior est animo lectus et utilior.

Se sibi substernat sapiens: pulvinar, amici,

Quique sua faciat de leuitate sibi.

26. Feb. in lect.

Horologium *.

Indicat horarum patulus momenta character.

Vana, quid aetatem dissimulare studes?

Non quaero, quota sit. cani rugaeque loquuntur:

Fronte horologia est quaeque puella sui.

26. Feb. ib.

(Pro Cotta, natura fure)²⁾.

Inuitis dominis res contrectare alienas

Cogitur inuitus Cotta, fugâ vacui.

27. Feb. in lect.

2) M.D., 197. In het HS. heeft het versje geen titel.

Forfex *.

Saepe magis quid, ubi, quis, quando, in rebus agendis,

Saepe minus refert quam, quibus auxilijs.

Omnia si quadrent, non quadrant omnibus: herbam

Falce seca, telam forfice, fuste nucem.

27. Feb. in lect.

Malleus *.

Huius durities nihili est, nisi duplicet ictum

Impigra et intensis viribus acta manus.

Ingenij frustra vigor est, nisi duplicat illum

Improbus et natus ferra domare labor.

27. Feb.

In Spanhemij facundiam extemporaneam³⁾.

En quis ab ore viri torrens, quam Tibridis instar,

Quam de Romano fonte Latinus eat.

Non ex tempore, ne fallas; in tempus, in aevum

Dic, et in aeternum dicere Spanhemium.

1. Mart. in lect.

3) M.D., 201, met den titel: In Frider. Spanhemii caet.
Frederik Spanheim, in 1600 in de Paltz geboren, was sedert 1642 professor in de theologie te Leiden. Hij was de vader van den beroemden Ezechiel S. en stierf in 1649.

[p. 296]

Logogryphus.

Aufer acum Austriaco, superabit filius Austri.

Tolle caput Bauaro fiet auarus homo.

Tolle caput Dano non est formosior ano.

Tolle caput Batauo, jam pater est abaui.

2. Mart.

Clavus *¹⁾.

Tutius impacto longâ vi fidere clauo est.

Effluit e muro laxus, ut introiit.

Utilis ingenij tardus rigor: haeret, inhaeret,

Quidquid in hoc longâ fixerit arte labor.

3. Mart. in lect.

1) Niet in M.D. opgenomen.

Clavis *.

Vincimus ingenijs omnes, non omnibus, artes.

Non omni est omnes claue mouere seras.

Quin, si quis penetrare vagus cupis omnia lector,

Aspice ut unius vix sit inire duas.

5. Mart. in lect.

(Op een traegh bonte peerd)²⁾.

Ghij seght uw Paerd een Luijpaerd is,
Om dat het snel en bont van haer is.
Ick twyffel seer of beide waer is:
My dunckt uw Paerd een luij paerd is.

5. Mart.

2) K.b., II, 174. Zonder titel in het HS.

Lychnus in candelabro argenteo *.

Flammula pars coeli est, pars terrae laeue metallum:

Splendet et hoc radijs et micat illa suis.

O qui coecus es ad coelestia, respice quantum

Terrenus distet fulgor ab aethereo.

6. Mart.

In aulum secundo nuptum³⁾.

Miramur Aulum, fronte porrectâ diu
Laeuique, vultu nunc obire tetrico?
Habere se dolet miser quod non habet:
Habet secundas non secundas nuptias.

6. Mart. in lect.

3) M.D., 201.

Cirotheca *⁴⁾.

Pellibus inductis digiti quam ferre vicissim

Naturae placuit ferre vetantur opem.

Sic fit; ubi curant sociorum propria quisque

Commoda, res Patriae, publica causa perit.

8. Mart. in lect.

4) In 2 HSS.

[p. 297]

Hypocaustum muliebre *.

Quid sequimur quas supplet opes industria? praestat

Unica de paruo cespite pruna focum.

Si sapiat, facile est inopi non assis egere;

Et, si non sapiat, diues egere potest.

8. Mart. ib.

Pro barone Couvrello captivo insonti¹⁾⁺⁺.

Quisquis ut immemorem patriae et virtutis auitae

Couurellum sceleris credis habere reum;

Falleris adspersi prauâ spe criminis: omni

Fortius hoc pectus robore robur habet.

Murus aheneus est qui, ne pallescere culpâ

Inclusum faciat turris ahena, facit.

8. Mart. ib.

1) M.D., 201. In M.D. staat in den titel in plaats van insonti: innocenti.
Drie brieven van Couvrelles aan H. (Leidsche Bibl.) leeren ons het volgende. In 1622 maakte H. te Londen kennis met den Franschen edelman, ‘estant lors Deputé des Eglises de France uers le feu Roy de la grande Bretagne’, en vereerde hem zijn gedicht op de Oxfordsche Academie (zie I, 262). Couvrelles woonde in 1643 en 1644 te Charante bij Cognac en ging veel om met Balzac, zijn ‘cher Ami é noizin’. Zijn oudste zoon was officier in dienst der Staten, zijn jongste page van Willem II. Den 28sten Maart 1644 schrijft hij: ‘Ie ne doute point que vous n'ayez receu pour réponse a la uostre du 17 Mars ma derniere du 1 Auril, depuis laquelle m'estant pleinemant justifié aus yeus de la Reine é de toute la Court des mauuaizes impressions qu'on y auoit uonlu donner de la Noblesse de ceste prouince et de moy an particulier je me suis graces a Dieu heureuzemant randu a ma maison’.

+ [krit] In marg.: Insontis casum indignatus amici. Virg. 2. Aen.

+ [krit] vs. 3 prauâ eerst: vanâ

Digitale muliebre *.

Virgo, cui virgo dedit hanc velut aegida Pallas,

Est ubi quid peius pungere possit acu.

Dum digiti seruantur, opus tutricibus armis

Hinc oculis, illinc auribus esse puta.

9. Mart.

Calceus *.

Ecquis erit finis nugarum? Calceus iste

Cornua nunc, lunam cras vel acumen habet.

Finem quaeris? ama veri vestigia. vis nec

Fallere, nec falli posse? Deum sequere.

10. Mart. in lect.

Pruna e cespite *²⁾⁺.

Ignibus exustâ turpi nigredine, ridens,

Nobile et illustre est terrea massa lutum.

Crede, quod accenso candens in cespite splendor,

Ipse sub humano pectore candor agit.

10. Mart.

2) In 2 HSS.

+ [krit] vs. 3 Crede M.D.: Ipse

[p. 298]

Telescopium *.

Quod procul est prope fit: mirabilis iste, sed alter

Est usu potior nobiliore tubus:

Tu Telescopium mentis, Prudentia, tu quae

Sunt procul et nondum nata propinqua facis.

10. Mart.

Perspicillum *¹⁾.

Ampliat objectum glacies pellucida. splendor

Aulicus hoc rebus, quod facit illa, facit.

Libera ab hoc oculos transpectu; deme tumultum

Rebus, habes grandes exiguasque pares.

11. Mart. in lect.

1) Bij vs. 3 in marg.: Sen.

Idem *.

Concordis radij, quanto per densa refractus

Pressior, e denso fortior exit apex.

Unanimis Patriae virtus per opaca malorum

Robore refracto septuplicata fuit.

11. Mart. ib.

Acus *.

Destruis hanc telam quâ consuis arte, puella,

Ni bona ducentem fila sequantur acum.

Sicut acus, vitium res est subtilis, acuto

Introitu; a tergo noxia fila trahit.

11. Mart. ib.

Follis *.

Sic solet; intendunt rerum contraria vires

Oppositae, venti frigore flamma micat.

Quae rerum Zephyris Pietas algere secundis,

Fortunae Boreâ flante calere solet.

11. Mart.

Pallium *²⁾.

Pegase, non pluit; et sudum est. quid onustus amictu es?

Hunc grauitas, inquis, publica ferre jubet.

Quam leuis es, qui, quo grauior videaris, oportet

Tute tibi adscitâ sis grauitate grauis!

11. Mart.

2) Bij vs. 1 in marg.: Kapstock.

Periscelis *.

Prime periscelidis dignus sis laude repertor:

Quisquis es, id nostrâ liber es inuidiâ.

Si formando nouo detur mihi fascia ritu,

Illa periglottis vel pericheiron erit.

11. Mart.

[p. 299]

Ad Grotium cum libro¹⁾⁺.

Grotiadae, summo Batauorum Belga Batavûm

Infimus haec dono dat, dicat Hugenius.

11. Mart.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

+ [krit] vs. 2 Batauorum M.D.: Belgarum

(In maevium)²⁾.

Maevius ut versum voluit vi claudere, verbum

Apposuit quod non congruit. Apposite.

11. Mart. in lect.

2) M.D., 202. Het versje heeft in het HS. geen titel.

Ad lectorem³⁾⁺.

Qui mala plura bonis legis hic Epigrammata, plus hic

Mole liber, dices, quam bonitate valet.

Pauca, nec inficior, bona do, mala plurima: paucos

Quippe bonos, multos nouimus esse malos.

Si sequitur fatum scriptor lectoris, ubique,

Omnibus ut placeam, non licet esse bono.

11. Mart.

3) M.D., 201, met den titel: Ad Lectorem meum.

+ [krit] vs. 6 placeam M.D.: placeat

Ensis *.

Sit Sapiens vagina sibi quâ supprimat iram:

Nec tamen huic tuto cinxeris ense latus.

Ambigis? ecce, Deo pacis praesente, nec ipsa,

Ipsa satis Petri dextera cauta fuit.

12. Mart in lect.

Idem *.

Agricolae norunt falcem deponere factâ

Messe: quid a pugna cingier ense libet?

Non illis risum moueat, quod plebis, et imae

Plebis erat, ferri bajula nobilitas?

12. Mart. ibid.

Idem auratus *.

Sic sunt saecla; scelus capulo tenus abdimus. intus

Ferrea sunt, quae sunt aurea ferra foris.

Splendeat haec aetas, non est simul aurea: Ferrum

Tota sapit; nisi quid durius esse potest.

12. Mart.

Pugio *.

Verbere vel verbo vexasti forte Poetam?

Armamentarj tela nec una time.

Ode est quod gladius, Carmen quod longior ensis,

Pugio Epigramma est: elige quo pereas.

12. Mart.

[p. 300]

Matula *.

Praue puer Bacchi, qui te non posse bibendi,

Quem querimur nos non velle tenere modum;

Sicci te calices nequeant aut pocula? certe

Admoneat toties plena matella tui.

12. Mart.

De Anna aegra¹⁾.

Viuit, et affirmant Medici non viuere posse.

Quod facit Anna, nequit; quod nequit Anna, facit.

12. Mart.

1) M.D., 202, met den titel: Anna moribunda.

Senex²⁾⁺.

Non amo praesenti senio maturus: Amabam.

Ille imperfecti temporis error erat.

12. Mart.

2) M.D., 201.

+ [krit] vs. 1 maturus M.D.: perfectus

Ovum *.

Nescio num numeris: formâ Deus impare gaudet.

Non placuit vultum vultibus esse parem:

Ouo dissimile est ovum. Magis illud ab ovo

Sic potuisse stupes an voluisse Deum?

13. Mart. in lect.

Malum medicum *.

Desine nugarum: modus est et meta sciendi:

Est sine quo Coelum salvus adire potes.

Nescio an hoc primi Malo cecidere parentes:

Omne quod est vetitum sufficit esse malum.

13. Mart. ibid.

In Renati Cartesij principia philosophiae³⁾.

Nullus erat toto Naturae vultus in Orbe:

Improba formosam larva tegebat anum.

Natiui pigmenta vicem, fraudesque disertae

Implebant; unus gratia fucus erat:

Ut sub nocte diem frustra, sub nube nefanda

Quaereret Ixion-Orbis ubique Deam.

Personam capiti sacrae generosa parentis

Abstulit herois dextera Cartesij.

3) M.D., 202.
De eerste uitgave van het werk van Cartesius verscheen in 1644. H. was zeer bevriend met den beroemden wijsgeer en stond met hem in briefwisseling. Zie over hunne verhouding Dr. D.J. Korteweg in de Versl. en Meded. der Kon. Akad. v. Wetensch. Afd. Natuurk., 3de Reeks, dl. IV, 1887, blz. 259-283.

[p. 301]

 

Iamque, Dionaeos partus agitante Renato,

10

Prodit ab errorum Diua renata mari,

 

Osque humerosque Deae similis stat nuda, nouique

 

Floris et intactae virginis instar habet.

 

Sic meruit veri vindex audire nouator,

 

Mome? nouatorem fecit Aristotelem.

 

14. Mart. in lect.

Mulieres apologae¹⁾.

En ubi sunt, ubi sunt, infami crimine qui nos

Accusare solent de leuitate viri.

Quam superent leuitate leues, elementa loquentur.

Si leuis est Mulier, pende, vir est leuior.

14. Mart. ibid.

1) M.D., 203.

(Tijt)²⁾.

Tyd is als tyd plagh te wesen.
Waerom docht die meer als desen?
'T is een ongerijmt verwijt;
TIIT is voor en achter TIIT.

15. Mart.

2) K.b., II, 174. Zonder titel in het HS.

Pulvis pyrius *³⁾.

Quae fuit angusto vehemens in puluere virtus

Diffluit et sparsus languet in aethre vapor.

Crede paraphrastas magnis autoribus illud

Esse quod incluso laxior aura foco.

15. Mart.

3) vs. 4 autoribus M.D.: scriptoribus

Chelys *.

Quae circumstantes implet concentibus aures

Surda sibi est, alijs tinnula, tacta chelijs.

Improbe corrector, quâ tandem fronte disertus

Es mihi, si me, non te tua verba monent?

16. Mart.

Fides *.

Cuncta ferunt, Coeli, Tellus, Animalia (si quâ

Conuenit attendas aure) quid harmonici.

Harmonia est quidquid voluit Natura videri et

Noluit: ecce fidem fecerit una fides.

17. Mart.

Eadem *.

Si liget aequalis Nervi concordia partes,

Non sit quo frangi debeat ille loco.

Si quod dissolui potuit, conclude misse

Non bene connexae foedus amicitiae.

18. Mart.

[p. 302]

Pyxis *.

Semper aperta facit vanescere Cinnama Pyxis,

Semper clausa situ cinnama surda facit.

Docte vir et sapiens, nimium virtutis auarus

Esse potes, nimium prodigus esse tui.

18. Mart.

Ocrea *.

Si mihi cum bruto res importuna domando est,

Inductas bruti pellibus abdo meas.

Vix cum barbarie est pacato viuere, ut haec sunt

Saecula, ni mores induis ipse feros.

18. Mart.

Calcar argenteum *.

Quisquis eques, rerum prudens, rudiore metallo

Exuit armandos nobiliore pedes,

Ille palam factum, non ut fulgore, sed ut vi

Argento ferrum cederet, hoc voluit.

19. Mart. in lect.

Lupatum deauratum *.

Rusticus aureoli capiens emblema lupati,

Quale meos casu mandere vidit equos,

Est, ait, in nostris Libertas aurea villis,

Auree tu splendes Aulice qua miser es.

19. Mart.

Stapes *.

Hanc adhibe sapienter opem: moderatus ephippjs

Insidet, immodicus transilit ardor equum.

Quos nimium properando vides non crescere, crede

Fortunam stolidos transilijsse suam.

19. Mart.

Ephippia *.

Stragula quadrupedem dirimunt dominumque sedentem;

Dura premit nudi tergora servus Equi.

Quam procul a bruto distat, tam dignus honore

Fit mihi, ni solo corpore distet homo.

19. Mart.

Soleae ferratae *.

Si, quod in hac solea est, id quo calcare paramus

Calcando par est durius esse solo:

Dic opus esse tibi, quos haec in saecula figas,

Aut chalijbe armatos aut adamante pedes.

19. Mart.

[p. 303]

Lectica aulica *.

Quod docuere rotae pueros, (incedere) grandes,

Si pote, conamur dedidicisse rotis.

Quid properare juuat? properat rota temporis; illa

Hoc nescire senes, illa docebit anus.

20. Mart.

Lychnus pensilis *¹⁾.

Quae micat in terram diffuso lumine, summa

De trabe rem summam pendula flamma refert.

Quae micat in terris sanctorum lampas ab alto

Pendula et in Coeli fornice fixa micat.

21. Mart. in lect.

1) Bij vs. 3 in marg.: Math. 5.14.16.

Fistula *.

Qui procul audiri et nullo retinente vocatos

Sibila vis famulos jussa ciere tuos;

Tu quoque disce sequi, mox ac tibi coelica dicet,

Nec suprema quidem buccina, serue veni.

21. Mart.

Tintinnabulum *.

Vult non esse domi Dominus, vult esse, prout vult.

Obuius his vero fraudibus ire potes.

Aera moues? veniet: Argentum? promptius: Aurum?

Ocijus, et jam jam non nequit esse domi.

21. Mart.

Horologium pensile *²⁾⁺.

Nil contemne: quibus pariles regis arbiter horas,

Ad mores aliquod pondera pondus habent.

Sic affectatâ potis est grauitate labores,

Sic potis est nimiâ sis leuitate nocens.

22. Mart. in lect.

2) In 2 HSS.

+ [krit] vs. 4 leuitate 1 HS. en M.D.: grauitate

Speculum sphaericum *.

Aspicis in paruo Terram, non Aethera vitro:

Omnia gibboso in corpore curva vides?

Omnia sic implent curui, sic omnia praui:

Rectis atque bonis desijt esse locus.

22. Mart. ibid.

Manus lychnophoros *³⁾.

Refert quos habitus (docet hoc te mortua vivum)

Induat a teneris larga vel arcta manus.

Si dudum conclusa plicis assuêrit auaris,

Nec vi nec precibus mota patere volet.

22. Mart.

3) vs. 3 assuêrit M.D.; assuevit

[p. 304]

Foculus *.

Disce, senex incaute, quibus consederis arvis,

Quem calido gestat blanda puella sinu.

Quod frigescenti subito focus iste patellae

Praestat, idem tepidis carnibus illa caro.

24. Mart.

Cochlear *.

Non nihili est, quod, quae sugunt animalia longis

Haustibus, excerpens saepe regustet homo.

Hoc veteres voluisse puta: mediocribus estor

Mensurâ, numero, pondere sume cibos.

25. Mart.

Furcilla *.

Ni, quibus obtigerant digiti, cibus, oris hiatus,

Fama sit agricolas interijsse fame,

Ecce superuacuas acies et inutile ferrum.

Sufficiat longas Regibus esse manus.

27. Mart.

Pegasus *¹⁾.

Quisquis es, injecto qui te metiris amictu,

Et simulas partem, quod geris, esse tui;

His ego te falli phaleris an fallere dicam?

Hic sit homo, an tu sis Pegasus ambigitur.

27. Mart.

1) In M.D. in marg. bij den titel: Kapstock.

Calix vitreus Rhenanus *.

In calice est quo se correxerit ebrius, et vim

Ipsa quibus peccat Vitra docentis habent.

O fuge Rhenanos nimium siccare trientes:

Plurimus in fundo nodus, id est, chiragra, est.

27. Mart.

Mantile *.

Candida tergendae terimus mantilia carni,

Et minimae maculam sordis adesse pudet.

Quanto deterior tanto neglectior illa est

Quam tu sanguineâ Sindone, Christe, lauas.

27. Mart.

Ad Posthumum meticulosum²⁾.

Posthume, si, rem cum causis cognoscere, scire est,

Nescio te fortem vulgus habere virum.

27. Mart.

2) M.D., 202.

[p. 305]

In dictionarium Latino-Gallicum¹⁾⁺.

Ecce simul corpus veniunt et corporis umbra;

Phoebaeae partes lampadis autor agit.

Corpus inoppressae est virgo facundia Romae,

Umbra Latinorum Gallica barbaries.

Ergo vide, Lector, quid poma recentia distent

Putribus, e ramo pendula deciduis.

28. Mart.

1) M.D., 202.

+ [krit] vs. 5 vide M.D.: vides

Ad Balzacum cum poematum libris²⁾.

Ille ego qui numeris soleo grauis esse solutis,

Ecce traho duris verba ligata modis.

Vir facunde, vir ipsa tuae facundia gentis,

Excipe non duro supplicis ora genu.

Quem Batava toties in libertate tulisti,

Iam satis est vincti si miserere mei.

29. Mart. in lectulo.

2) M.D., 203.
Sedert 1632 stond H. met De Balzac in briefwisseling; er zijn bij de Lettres franç. vele brieven aan hem.

Ad Posthumum³⁾.

Mirus homo dici poscis, quia nempe poeta es.

Si non insanis, Posthume, mirus homo es.

29. Mart. ibid.

3) M.D., 203.

Ad Dedelium senatorem, praeceptorem olim meum, cum poematum libris⁴⁾⁺.

Accipe, vir venerande, meus de Rhetore Consul,

Quae veteri titulo dixeris, Haec mea sunt.

Non ego cuique suum tribuam te Iudice, ni te

Culturae faciam carpere poma tuae.

29. Mart. ibid.

4) Gedrukt bij de Inscriptiunculae Autoris, vóór M.D., met den titel: Ad Iohannem Dedelium. In 2 HSS.
Zie over Dedel dl. I, 3, 51.

+ [krit] vs. 1 meus de Rhetore Consul M.D.: vir excellens, vir amice

In Gallam garrulam.

Unum immobile compensans ignobile membrum,

Mobile plus unum nobile Galla facit.

29. Mart. ibid.

Fonticulus pensilis *.

Fonticuli fortasse situs vitiauerit undam:

Hoc potis in primo Fonte fuisse nego.

[p. 306]

 

Ite sacro doctis hausti de flumine riui,

 

Si mihi me primo Fonte lauare datur.

 

29. Mart. in lectulo.

Pulvinar *.

Quo ferimur? quid non mortalia pectora luxus

Cogis et e luxu prodiga mollities!

Corrigitur Natura. homini sua fabrica fabro

Displicet: Illa duas, tres facit iste nates.

Tum et ibidem.

Radula. Tijrocnestis *¹⁾.

Rade nucem: nisi sicca situ est, spirabit odorem

Indica, quem coelo non nisi rasa daret.

Ecqua viri lateat virtus in pectore, sola

Sors mala, sors radens, aspera, scabra docet.

Tum et ibidem.

1) In M.D. is de titel: Radula.

Craticula *²⁾.

Quantula vis flammae, quanto flagrantior illâ es,

Quae torres plus quam viscera, viua Fides!

Plurimus hoc plumas ferrum candente fauillâ,

Plurimus hoc martijr credidit esse rosas.

30. Mart. in lect.

2) vs. 1 es M.D.: est

Mortarium *.

Disce mori: referunt justi mortaria mortem:

Pistillo fractum viuere aroma vides?

Proximus ad vitam gradus est e pulvere. speras

Viuere qui fieri puluis, inepte, fugis?

ult. (31) Mart. ibid.

Sal *.

Ut sapiat niger et possit mordere palatum,

Bis bonus est si sal candidus et bonus est.

Si libeat mordere, mei conuiua salini,

Prode simul sapidos candidulosque sales.

Tum et ibid.

Salinum *³⁾.

Discite, praecones vitae; quae argentea tantum

Affulget, melior de sale massa siet.

Non satis est praebere salem: plus poscitur. ipse

Sal terrae dixit ipsa salina Deus.

Tum et ibid.

3) Bij vs. 4 in marg.: Math. 5.13.

[p. 307]

Ad Constantinum Hugenium maximum natu filium¹⁾⁺.

Trade manum, bene nate Puer, quem passibus aequis

Nolo sequi, fateor posse praeire Patrem.

In noua fert animus tecum spatiarier arua,

In steriles haec te dextera ducet agros,

De facie steriles: sed quos in viscera eunti

Praegnantes variâ fertilitate dabo.

Testa, nuces, apinae, Tricae moralia dicent

Verba. Caue parui dona paterna putes.

Hoc doceo, quidquid calcaueris ut rosa fiat,

Ut seges e lolio prodeat, ampla seges.

Hoc doceo, dilecte, velut facundia surdis

Muta sit, attentis omnia muta loqui.

ult. Mart.

1) M.D., 240. Ook in klad, dat den datum heeft en den titel: Ad Constantinum Filium, oblatis Tricis Moralibus.
Met dit gedicht werden de Tricae morales aan den 16jarigen Constantyn opgedragen, die zelf reeds sedert een paar jaren de Latijnsche poëzie beoefende.

+ [krit] vs. 1 bene nate klad: grandaeue - vs. 8 parui klad: pauci - vs. 9 en 11 doceo klad: perhibent

Anglia²⁾.

Britanniam lasciuiae
Culparier juste negas?
Tamen fateri cogeris
Quod Insula est, non continens.

ult. Mart. in lect.

2) M.D., 204.

Acetum *.

Corrigitur languens acido lactuca liquore,

Et sapit. exemplo, ni sapis, ipse sape.

Vita bonis et vita malis, sine nubis aceto

Adversae, justo mollior esse potest.

Ibid. 1 Apr.

Oleum *.

Nobilis e plaga sudor morientis oliuae,

Cuius honor, pretium, laus inodorus odor.

Quam bene fucatas oculis et naribus Aulas

Natiua decus in simplicitate doces!

2. Apr.

Ad Aulum³⁾.

Audire vis de nobili prosapia
Non Ciuis, Aule; et nullus est qui disputet.
Quid Ciuis autem? ne quidem ciuilis es.

3. Apr.

3) M.D., 203.

[p. 308]

Saccharum *.

Mellea fel faciunt, nisi parcius utimur: Inda,

Si nimia est, nimium fistula dulce canit.

Cautio sit; si quid nimium est, nec pharmaca prosunt:

Si modice sumas, ipsa venena juuant.

4. Apr.

Molitor in hydromijla¹⁾.

Cogor aquam bibere; illud aquae me cogit egestas;

Et, si dentur aquae, vina repente bibam.

5. Apr.

1) M.D., 203.

Serra *.

Destruit et secat et mordet quasi serra secando.

Si componis, idem subdola lingua facit.

Si bene componis, nec idem: sine crimine mordet

Serra palam, tacitis morsibus illa nocet.

6. Apr. in lect.

Terebellum *.

Sunt quae praecipiti penetramus acumine, sunt quae

Solus perrumpas ingeniose labor.

Non est ingenij quod semper acumine fidas;

Subula non semper quod terebella facit.

7. Apr. ib.

Dolabra *.

Parcius emineant currentis ferra dolabrae,

Proficient; paulo largius, officient.

Pluris in augendis modica est industria rebus,

Quam nimiae coecus fervor auaritiae.

7. Apr.

Pastilli *.

Incidat ardenti ferro pastillus, aroma est:

Incidat algenti, mortua massa jacet.

Dic bona lectori calido, recreatur odore;

Optima non calido dic, inodora Rosa est.

10. Apr.

Chirotheca Hispanica *.

Conjugium est thecae atque manus, et seruat odorem

Pellis ab inducta conjuge pellicea.

Dispice ducenda multum de Conjuge, quae Tu

Fiat, id est eadem pellis et una caro.

12. Apr.

[p. 309]

Eadem *.

Mixta malis bona sunt: pensarunt Fata probandis

Improba. sic animum diuide ubique tuum.

Prauus homo es, si qua nequeas ignoscere prauis.

Sit quod ab Hispanis oderis, istud ama.

12. Apr. in curru Bodegrauiam versus.

Horologium portabile *¹⁾⁺.

Saepe suis horam coenandi perdidit horis,

Cui sua prae vulgi machina tensa placet.

Tutior in rebus modicis est publicus error.

Est ubi desipiens cum populo sapias.

12. Apr. inter Bodegr. et Woerdam.

1) In 2 HSS.

+ [krit] vs. 4 desipiens 1 HS. en M.D.: desipias - sapias 1 HS. en M.D.: et sapias

Pecten *.

Est quod rapta per implexos violenta capillos,

Est quod laeue leuis dextera ducit ebur.

Non nihili est, rerum nodos quo pectine pectas;

Explicat iste graues, implicat iste leues.

13. Apr. inter Amersfortam et Voorthuijsen.

Ovum *²⁾⁺.

Non ovum simile est ovo; ne fallere: nec fit

Arte quidem, quo nil planius esse putas.

Ecce leuis quid homulle tumes? augetur ab ipsa

Naturae noster simplicitate pudor.

Tum et ibid.

2) In 2 HSS.

+ [krit] vs. 2 putas 1 HS. en M.D.: potest - vs. 3 leuis 1 HS. en M.D.: tibi - tumes 1 HS. en M.D.: places

Malum *.

A Malo quod origo mali est, post saecula nomen

Credimus id quod nos angit habere mali.

Apposite; nisi quod praepostera syllaba fecit

Hoc breue quod longum debuit esse malum.

Tum inter Voorthuijsen et Beeckbergen.

Acus *³⁾.

Non lacerat nisi quo sanet pertusa, docetque

Quod nisi despicias discere prosit Acus.

Perfer ut irati, sed amantis, vulnera coeli:

Pungit, at ut punctum sarciat illa manus.

Tum ibid.

3) In 2 HSS.

[p. 310]

Dentiscalpia *.

Eruis impactas multâ testudine sordes

Dentibus. at linguam negligis. illa nitet?

En, quid agis? liuet nigro sale cordis amari;

Nec nisi saepe sacris lota nitebit aquis.

14. Apr. inter Beeckberghen et Zutphaniam.

Annulus *.

Aureus es? magis aureus es, quod saepe supremi

Sic memorem facias, annule pure, Boni.

Sola aeternorum series immensa dierum

(Annulus est id quod viuimus) annus erit.

Tum ibid.

Ad filium epilogus *¹⁾.

Desino. Centuria est; et votum soluimus. adde,

Constantine, parem tu quoque Centuriam.

His armis vitium oppugna. formamque modumque

Patris ab exemplo Centurionis habes.

Bis, ter Centurio stragem si feceris, euge,

Non dubie victor, cum Chiliarchus, eris.

Zutphaniae 16. Apr.

1) M.D., 256. Het is het laatste versje der Tricae morales.

Ad Godefridum Wendelinum²⁾⁺.

Si vacabis, Wendeline, (sed vacare non potes)
Si tamen voles vacare (quando tu quod vis potes)
Ne grauare lector esse, lector aeui maxime,
Vilium decem librorum Carminum nugacium.
Nolo spiritu tenaci, nolo longis haustibus
Haurias quod hic propino. Sufficit carptim legas
Si quid inter ambulandum, nempe per zizania,
Commatis non inficeti displicere non potest.
Nolo vel diem, vel horam, vel quadrantem des mihi.
Saeculo debetur omne saeculo quod imputas.
Ne vel hic morer loquendo, scis quid a te postulem?
Postulo quod offero, momenta desultoria.

Zutphan. 20. Apr.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Zie over Wendelin dl. II, 240.

+ [krit] vs. 4 decem M.D.: undecim

Ad Erycium Puteanum³⁾.

Excipe me, Puteane, hostem non hostis amicum.

Non venio quâ me fronte placere neges.

Quas trepidae quondam claudebas Palladis arces,

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

[p. 311]

 

⁺

 

Hasce meo quodam jure patere volo.

5

Pone metum. si tum Batauis Gallisque, Latinis

 

Sed non armatis irruo Centurijs.

 

Ib. 20. Apr.

+ [krit] vs. 6 Sed M.D.: Nunc

In amplissimi doctissimique viri Lamberti Goris I.C. syndici Noviomagensis, ad consuetudines Velaviae commentarios¹⁾⁺.

Has chartas reuerenter adi: plus ipse modestâ

Fronte, mihi, Lector, crede, recessus habet.

Gorisides Patriae non soli jura clienti

Asserit: augusto grandius urget opus.

Tota parum patula est satagenti Geldria: Geldra

Confines populos et sua scita docet.

Nimirum cum Sole docet quam praestet inerti,

Terrenae virtus coelica, larga sui.

Nemo suis vero temere diffidat agellis,

Cui Natura negat, germinat arte solum.

En steriles caussata diu Velauia glebas

Quantâ et vicinos fertilitate beat!

Zutphaniae 24. Apr.

1) M.D., 332. Voor het eerst gedrukt vóór Lamberti Goris Jurisc. Syndici Noviomagensis Commentatio ad Tres et viginti priores titulos reformatae Consuetudinis Velaviae ..... Noviomagi, Ex Typographia Nicolai ab Hervelt Anno 1645.
Zie over Goris blz. 44.

+ [krit] vs. 1 adi Goris: habe M.D. als boven. - vs. 5 Geldra Goris: Geldro M.D. als boven.

Ad Diodorum Tuldenum²⁾.

Tuldenum saluere jubet constantis amici

Laeta graui virgo Musa puerperio.

Suscipe quod peperit. Si tendis brachia, magno

Iudice nec monstri quid, nec abortus erit.

Ib. 24. Apr.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Theodorus Tulden, geboren te 's Hertogenbosch, studeerde te Leuven in de rechten, was advocaat in zijne geboortestad en later professor te Leuven. Hij overleed in Nov. 1645, na eenige juridische werken te hebben geschreven.

Ad Iacobum Vanderburgh³⁾.

Amoenitatum plena pyxis et penu,
Festiue Burghi, qui duobus de Sophis
Deflentis Orbem respuis vesaniam,
Ridentis Orbem scis et exemplum sequi,
Et ipsus exemplo fores superstiti;
Est qui in Batauis, ecce, tecum sentiat
Constans amicus, saeculi irrisor, tamen

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

[p. 312]

 

⁺

 

Non immodestus; qui salire quae legas,

 

Non inquinare felle, non absynthio

10

Proferre gaudet. Fallor? et facetijs

 

Sacer libellus languet inficetijs?

 

Ne sic quidem te fallo. si quo rideas

 

Caret libellus, proximum est me rideas.

 

Ibid. 24. Apr. in lectulo.

+ [krit] vs. 10 Proferre M.D.: Vitiare

Ad Danielem Heinsium¹⁾⁺.

Primitijs insana meis audacia magno

Luminis usuram sumpsit ab Heinsiade.

Nunc puduit Coelo nugari teste; placetque

Priuatus, modo qui publicus error erat.

Si causam quis quaerat; eo nos nouimus aeuo

Scribere, quo, qui clam desipit, ille sapit.

Ibid. 24. Apr.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

+ [krit] vs. 5 nouimus M.D.: noverit - vs. 6 Scibere eerst: Viuere als in M.D.

Ad Petrum Scriverium²⁾⁺.

Scriptor erudite veri, clara lampas temporum
Seu vetusti seu recentis Scriueri nostrum decus,
Digne Woeleuici rector, plene possessor tui,
Si poetae non poetae, si dicacis aulici
Non grauaris esse lector; ecce quo bonas male
Collocâris lector horas, et relector pessime.
Altero cum Martiali crede certamen fore;
Cum pudendo Martiali, cum lituris horrido,
Cum liturâ Martiali quantus est aut quantulus,
Cum nec umbra Martialis, cum nec ima Bilbili,
Cum nec infimae ruinis, cum nec umbra dirutae.

Si times ne forte fauces inquinent sordes meae;

Ne fer aegre quod ferendum: prona consolatio est.
Abluemus hoc liquore qui nihil non eluit,
Abluemus eleganti, claro, odoro, spumeo,
Ῥενικωτὰτῳ Lyaei saltitantis haustulo.
Cum Poetae tam Poetae quam bibacis Aulici
[Proximo de Woelevico proximo in Vitaulio]
Non negabis hospes esse literato prandio.
Cum vocabimus madulsae dura desultoria
Molliore verbulo momenta desuctoria.

26. Apr. Inter Zutphaniam et Doresweerdam.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
De beroemde geleerde was in 1644 achtenzestig jaar oud.

+ [krit] vs. 7 crede certamen fore M.D.: cum lituris horrido - vs. 8 niet in M.D. - vs. 18 niet in het HS., maar in M.D.

[p. 313]

Poetae examen ad tria iuris praecepta¹⁾.

Pungere qui satyrâ cupis et vir honestus haberi,

Nulla quod euites Regula Iuris habet.

Crede, licet statuas alium non laedere, magnâ

Libertate dari posse cuique suum.

Zutphan. 26. Apr.

1) M.D., 325.

Ad Claudium Salmasium²⁾⁺.

Maxime Salmasi quem nil nescire negare

Non licet, est quod te scire negare velim.

Scilicet Hugenium satis insanire poetam

Ut quid te dignum crederet esse sui.

Credidit hic tamen, et magnis non magna placere,

Quo magis emineant, munera posse viris.

Hac mercede mali tolera fastidia Libri:

Quod solum poteras discere, ego docui.

Intra Ultrajectum et Camericum pagum

28. Apr. Scripsi Nieucoopiae.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris. Een HS. van het vers was bij de collectie Slagregen (N^o 501).

+ [krit] vs. 2 velim M.D.: libet

Ad Spanhemium³⁾.

Fax veritatis eruditae, vir Dei,
Facunde Rhetor, magne Spanhemi, cui
De fonte viuo, an sponte viua dixerim,
Romana pronum flumen elocutio est.
Qui, quod labore moliuntur maximi,
Nullo labore fundis ante maximos;
Quod verba duris implicata vinculis,
Ambage multâ, compedum ferro graui
Onusta profero tibi, tanto tibi,
Tanto tibi (quid addimus?) Demostheni,
Causam fatebor, et fatenti proxime
Veniam precabor. Unica est; Pudor. Viden'?
Quicum loqui non audeam, singultio.

Inter Schouw et Hagam. 28. Apr.

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met den titel: Ad Fridericum Spanhemium.

Ad Annam Mariam a Schurman⁴⁾⁺.

Ille ego qui raris sudata Poemata stillis

Saepe dedi, toto nunc simul imbre pluo.

Anna meus stupor, Anna tui flos unice saecli,

4) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

+ [krit] vs. 3 flos unice M.D.: fax aurea

[p. 314]

 

⁺

 

Porrige non aegras ad mea dona manus.

5

Si crambe repetita potest mors cocta vocari,

 

Hanc ego non aliquid mortis olere nego.

 

Sed si spem facio (facio illustrissima rerum)

 

Taedia non alias haec habitura vices,

 

Da mihi te testem tabulis adscita supremis,

10

Nec graue sit, quae sunt ultima, ferre semel.

 

Non modo, quod breuis est et momentanea, mortem,

 

Sed, quia postremam, nouimus esse leuem.

 

28. Apr. Inter Nieu Coopium et Rheni

 

trajectum, het Schouw.

+ [krit] vs. 7 Sed M.D.: At - vs. 12 nouimus M.D.: credimus

(Van een oud stadhuys)¹⁾.

Uw Raedhuijs en deught niet met allen
En weester vrij wat in begaen,
Tis moe gewaeckt en moe gestaen,
Waer 't wonder als 't in slaep sou vallen.

Inter Goud. et Haestrecht. 20. May.

1) K.b., II, 174. Zonder titel in het HS.

[All zijn 't bloessemen, niet bloemen]

All zijn 't bloessemen, niet bloemen,
Die daer bloeijen op dit bedd,
't Konstje daerse sich af roemen
Is geen kinderwerck te noemen.
'T is toch: alsm'er wel op lett,
Want wij hopen en wij vreesen
Dat het kinderwerck sal wesen.

20. Maij.

Ad M. Zuerium Boxhornium²⁾.

Boxhorni facunde, viden' facundus Atlantis

Quâ grauis inclamet compita merce nepos?

Excute quadrantem loculis. eme commoda spleni

Pharmaca: nec fuco subdola dona time.

Sunt fatui, sunt innocui, sunt pharmaca fixi,

Non sublimati toxica Mercurij.

Assened. in castris 14. Iuny.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

Ad cardinalem Mazarinum³⁾.

Despice in has valles summo de culmine rerum,

Hesperias Francis inter oborte faces

Sol Patriae, Sol non Patriae, illustrissima Terris

Lampas ab occiduo tradita Richelio:

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

[p. 315]

5

Despice. nec dubita, laudes augere Deorum

 

Dignari radijs infima quaeque suis.

 

Aspicis hunc Coeli Solem? quacumque mouetur

 

Despicit; at certe despicit ille nihil.

 

Assenedae 18. Iuny.

Ad Alexandrum Humium equ. inscriptum poematis¹⁾.

Nobilis Hume, meâ per stillas humide venâ,

Da veniam toto si modo fonte mades.

Naturam sequimur. vidistin' ut assecla paucis

De Coelo guttis proximus imber eat?

Maldeghem in castris ult. (30) Iunij.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Alexander Hume was in 1643 verbonden aan de hofhouding der Prinses Royaal, Maria van Engeland, de vrouw van Willem II, en in 1647 als officier in garnizoen te Breda. (Volgens 2 brieven aan H. op de Leidsche Bibliotheek).

Ad Iunium collegam²⁾.

Collegae Iunio junior Collega vetustae

Dedicat exiguum pignus amicitiae.

Tum ibid.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Zie over Junius dl. II, blz. 146. Het jaartal van zijn dood is daar echter verkeerd opgegeven; Junius schijnt in 1645 te zijn gestorven.

Ad Christianum Romphium³⁾⁺.

Fallitur haec si tanta dari sibi munera gratis

Credit ab insano Romphius Hugenio.

Poscit ab Archiatro, quasi pro mercede, doceri

Quâ propiore viâ nauiget Anticijras.

Tum ibid.

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Den 21sten Ang. 1607 werd de Duitscher Christianus Rumphius, op 25jarigen leeftijd als medicus in het Leidsche album ingeschreven. Hij werd lijfarts van Maurits en Frederik Hendrik en begeleidde Willem II in 1641 op zijne reis naar Engeland (Navorscher, 1864, blz. 200). Romph stierf den 24sten Juni 1645 (Dagb., 42). Met H. was hij zeer bevriend; één zijner kinderen werd naar hem genoemd (t.a. p., 13); ook zijn er op de Leidsche Bibl eenige brieven van hem aan H.

+ [krit] vs. 3 Poscit M.D.: Possit

Ad Abrahamum de Mori eccles. Gall. Castrensis pastorem⁴⁾.

Mori, qui τὸ, Mori memento, vitâ,
Castis moribus, allocutione,
Ipso nomine me soles docere;
Tandem reddo vicem nouo libello;
Quo te, nec lepido, nec eleganti,
Sed supra illepidos ineleganti,

4) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Zie over De Mori blz. 171.

[p. 316]

 

Hoc audire puta vel haec legentem,

 

Vel, quod credere malo, non legentem,

 

Mori, chare Mori, memento mori.

 

Maldeghem in castris 4. Iul.

Ad Ioannem Ludovicum Calandrinum¹⁾⁺.

Si potis est Batauas non aspernere paludes,

Cui Lemanna lauat purior unda pedes;

Optime vir, doctissime vir, virtutis auitae

Plene vir, ipse Patris candor et ipse Pater;

Ecce quid ad Borean crassoque sub aere nati,

Ecce novum priscae pignus amicitiae.

Mille pedes mitto. Scis quae mijsteria signent

Missi multiplici carmine mille pedes?

Mille pedes mitto quo, si per Fata liceret,

Hei mihi quam solis saepe duobus eam!

Maldegh. in Castris 6. Iul.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Zie over Calandrini dl. I, 49.

+ [krit] vs. 7 Scis M.D.: Scin'

Ad I. Beverovicium, urbis Dordracenae rectorem et archiatrum²⁾.

Unde fit hoc, Beuerouici, quod Epistola multi

Nominis, et tantum spe mea, nulla venit?

Unde, quod infami pensas quasi damna Libello,

Qui, facie intortâ, desijt esse meus?

Non quo sub praelo sudaret Epistola, sed quod

Quis per Epistolium quaereret, illud erat.

Maldegh. in Castris 6. Iul.

2) M.D., 328.
Bij vs. 1 in marg.: Quaestiones epistolicae per illum editae. - vs. 3: Nouâ et pravâ editione Otiorum meorum.

Ad baronem Couvrellium³⁾⁺.

Magne vir, indigno nuper de carcere luci

Reddite, cui splendor defuit absque tuo;

Fare, fatere, quod inuitum fari atque fateri

Ipse tui sensus coget et ipse mei:

Non mea me rides, in libertate loquendi,

Compede, non proprijs verba ligare modis?

Hic furor est, haec Anticijris insania vatum

Digna, quod est licitum nolle, negata sequi.

Excipe quod, si te liceat constanter amare,

Hoc ego de licitis et sine fine volo.

Maldegh. 12. Iul.

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.

+ [krit] vs. 6 non eerst: id est als in M.D.

[p. 317]

Valerio Andreae Desselio I.C. bibliothecae Belgicae autori¹⁾⁺.

Prodeo, Desseli, qualem de matre rubentem

Dixeris: en fuci nescia prima caro.

Disce quid a ficto distem, quem gratia, vaecors

Gratia amicorum pinxerat, Hugenio:

Nec dubita infamen pulchro de corpore naeuum

Tollere, quo solo Bibliotheca rubet.

Ejice de numero magnorum vile virorum

Nomen, et huic de me, non mihi, crede libro.

Cernis ab opposito tenebris candore nigella

Quam bene virgineo pectore musca sedet?

Si summae lucem potis est accedere luci,

Ista tuae lucem, crede, litura dabit.

Mald. in Castris 14. Iul.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Valerius Andreas (1588-1655), geb. in Brabant, was professor in Oostersche talen, later in de rechten te Leuven en sedert 1636 bibliothecaris. Zijn voornaamste werk is de Bibliotheca Belgica, die in 1623 voor het eerst uitkwam.
Bij vs. 10 in marg.: emplastrum aulicum.

+ [krit] vs. 9 nigella eerst: summa

Ad Elizabetham Bohemiae principem²⁾.

Diua, tribus nuper socijs excepta Poetis

Quali te decuit pascier ambrosiâ;

Non ego, ne dubita, tantis bellaria mensis,

Non ego, me de me judice, digna fero.

Si quidquam, bene pasta, mei, post fercula magni

Nominis, exiguâ sumere lance voles,

Post apros grandesque datos in prandia rhombos

Quo constet leuior coena minutal habes.

Maldegh. 19. Iul.

2) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met den titel: Ad Elisabetham Principem Palatinae.
De schoone en zeer talentvolle Elisabeth, de oudste dochter van Frederik van Boheme en Elisabeth Stuart, werd in 1618 geboren. Zij was eene vriendin van Descartes en van Anna Maria van Schurman. Zij sloeg alle huwelijksaanzoeken af, verliet in 1646 Den Haag en bleef tot 1661 aan het hof van haren oom, den Keurvorst van Brandenburg. In 1661 begaf zij zich naar de abdij van Herfordt, waar zij in 1680 als abdis stierf.

Inscriptum poematis ad Marinum Mersennum, ordinis minimorum³⁾⁺.

Maxime de Minimis, magnum cui litera nomen

Lecta, cui majus plurima scripta dedit;

3) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Marin Mersenne, geb. in 1588, werd in 1613 in de orde van St. Franciscus opgenomen en stierf in 1648. Hij ging om met Descartes, Gassendi en Thomas Hobbes en schreef o.a. zeer geleerde werken over muziek. H. stond met hem in correspondentie.

+ [krit] vs. 2 plurima M.D.: litera

[p. 318]

 

⁺

 

Offero, quod, si tu nolis, non offero; quo ne

 

Vel sua cordijlis penula desit habes.

5

Offero, quod nec ut inspicias urgebo volumen.

 

Sufficit aspectu si capis, esse librum.

 

Sic, si multa graui percellit pagina mole,

 

Grata sit autoris cautio, nolle legi.

 

Mentior; et cupit ille legi, vouet, optat et ardet:

10

Sed quâ non temere de ratione putes.

 

Scilicet ut quem nunc modice, lectum atque relectum

 

Depereas totis viribus Hugenium.

 

Ambigis? inuenies lectum vestri Ordinis esse;

 

Inuenies hominem, maxime, de minimis.

 

Maldegh. 20. Iul.

+ [krit] vs. 3 ne M.D.: nec

Dans le beau livre d'airs de mad.^le Ogle, escrit et peint à la main.

Que de traicts superflus, que de vain artifice,
Pour embellir un liure et le faire parler!
Veux tu veoir ces fueillets animez d'un bel Air?
N'ij pein rien, docte main, au lieu de ce caprice,
Que l'air et le maintien (si tu peux l'esgaler)
Et la masle beauté de la parfaicte Utrice.

Assened. 1. Aug.

Ad Gulielmum Borellum in Anglia legatum¹⁾.

Ite meum mea conuentum Momenta Borellum.

In pretio, si vos spreuerit, illud erit:

Hugenium implentem partes constantis amici

Non mare, non vinctos impedijsse pedes.

Assened. ad Saxam Gadau. 8. Aug.

1) M.D., bij de Inscriptiunculae Autoris.
Willem Boreel (1591-1668) werd in 1626 Pensionaris van Amsterdam en vervulde later verschillende diplomatieke zendingen. In 1644 was hij met eenige andere heeren naar Engeland afgevaardigd, om de bemiddeling van de Staten-Generaal aan te bieden bij de oneenigheden tusschen den Koning en het Parlement. Hij vertoefde toen 17 maanden in Engeland. Van 1650 tot zijn dood was hij gezant te Parijs.

Ad Flandriam²⁾.

Flandria, flos Belgj, socijs hinc inde petita

Viribus, hinc precibus sollicitata, veni.

Offerimus, quam, si capias, das ipsa salutem;

Quam, si non capias, eripis ipsa tibi.

2) M.D., 332. Een HS. van dit vers bevond zich in de collectie Slagregen (N^o 496), die in 1891 door de firma Frederik Muller is verkocht. Het klad, dat bij de Lat. ged. is, heeft titel en datum.

[p. 319]

5

Quaeritur, an sociata velis et libera dici,

 

An te strata nouo prodere seruitio:

 

An dominos mutare, an majestatis auitae

 

Cum Batauis toto splendida jure frui.

 

Trade manum propere non victa, nec elige vinci:

10

Tutius est, si te vincere prima potes.

 

Fratres et amici Pop. Rom. Bataui.

 

Assened. in castr. ad Sax. Gandau. 14. Aug.

In obitum Ioannis Alb. Banny I.C. Musici¹⁾⁺.

Bannius, humanos moderatus lege magistrâ,

Correctum superos iuit ad astra tonos.

Posthac, Astronomi, Coelis confidite. tandem

Vestra soloecismum sidera non facient.

Ad Sax. Gand. Assen. 16. Aug.

1) M.D., 328.
Jan Albert Ban, in 1597 of 1598 te Haarlem geboren, werd priester, pastoor van het Bagijnhof en Aartspriester van Haarlem. Hij heeft vooral veel over muziek geschreven, stond met H. in drukke briefwisseling (zie Jonckbloet et Land, Correspondance, blz. XXXVI, vlgg.) en is den 27sten Juli op 46jarigen leeftijd overleden. (Mededeeling van den Heer C.J. Gonnet).

+ [krit] vs. 3 tonos M.D.: modos

Epitaphium²⁾.

Bannius hic silet. o tristes epicedia Musae

Dicite, nec Charitum de tribus ulla sile.

Quid vero? tacet illa cohors, nec, praefica magnis

Funeribus, magno in funere plectra mouet.

Haesitat; haec ratio est, post Bannj fata choraulae

Nescia quâ lessum lege modoque canat.

Ib. 17. Aug.

2) M.D., 328.

De Gravelinga capta³⁾.

Quae cessat graue lingua melos, captâ Grauelingâ,

Dicere, grande nefas et graue lingua facit.

Ib. 21. Aug.

3) M.D., 329.
Den 29sten Juli nam de Hertog van Orleans Grevelingen in.

In mortem Urbani IIX. Pontificis⁴⁾.

Papa poeta diem clausit. Commota laborat

Roma, quis haec digne clauserit ossa locus.

Parcite, qua jaceat, proscindere viscera septem

Collibus: in bifido Colle locandus erit.

Ib. 23. Aug.

4) M.D., 333, waar aan den titel nog de woorden: Poëtae praestantissimi, zijn toegevoegd.
Paus Urbanus VIII stierf den 29sten Juli. Hij was in 1568 geboren en werd in 1623 tot paus gekozen.

[p. 320]

Madrigale¹⁾.

Già ti chiesi un sospir, ma me ne pento
Che su'l vento fatale
Amor battendo l'ale,
Crescerebbe col fuoco il mal che sento.
Hor dell' acqua ti chiedo à tanto ardore.
Deh! se ti muoue il core
Del graue incendio mio troppo tormento,
Una lagrima, Filli, e sara spento.

Assen. 27. Aug.

1) Bij de Fransche gedichten met de kantteekening: Air en ma Pathodie imprimée à Paris. Het is N^o XXVIII der Pathodia, waar de titel wordt gemist.

Version.

Ie ne te demandoij qu'un souspir seulement;
Mais mon coeur s'en repent:
De peur que sur ce vent amour battant de l'aisle
N'agite ma chaleur et mon tourment en elle.
Ie te demande donq de l'eau sur tant de flame
Qui embrase mon ame.
Ha! si de mon grand feu tu as le coeur atteint,
Une larme, Philis, et tu l'auras esteint.

Ib. 30. Aug.

(Ian gewroken)²⁾.

Ian hadd een' Ioffrouw Hoer gescholden inde buert,
En wierd daer degelick met Roeijen voor geschuert.
In 'tscheiden vraeghden Ian, waerom hij was gesmeten?
Omdat gh' hebt, seij de Schouth, dees Ioffrouw Hoer geheeten.
Maer ofm'een Hoer, sey Ian, wel Ioffrouw heeten magh?
Iae, sey de Schouth; en Ian, wel Ioffrouw goeden dagh.

Assen: 3. 7b. (Sept.)

2) K.b., II, 175. Zonder titel in het HS.

Chanson à boire sur la prise du Sass³⁾.

A Boire, Amis,
Car tout est pris.
C'est la saison de prendre:
Prenons peine à l'apprendre.

Si les Estats

Ont pris le Sass

Prenons du vin sans cesse

A la santé de son Altesse.

3) Den 28sten Juli had de Prins het beleg voor Sas van Gent geslagen; den 6den Sept. gaf de stad zich over.

[p. 321]

 

Prenons plaisir

10

A nous saisir

 

De pots et de bouteilles,

 

A prendre l'air aux treilles.

 

Si les Estats etc.

 

 

 

Prenons du goust

 

A boire tout.

 

Prenons parmi ces braues.

20

Le beau chemin des caues.

 

Si les Estats etc.

 

 

25

Ha! que nos gens

 

Prenent leur temps.

 

Prenons garde à la porte

 

Que personne n'en sorte.

 

Si les Estats etc.

 

 

 

Messieurs de Gant,

 

Comme on s'y prend,

35

Vous nous deuez attendre

 

Dans six mois à tout prendre,

 

Car les Estats

 

Ont pris le Sass etc.

 

Fin. Assened. 6. Sept.

Antwoord op eenen brief tot Muijden aen mij geschreven 30. aug. 1644. Door den drost Hooft, den professor Barlaeus, den fiscal Graswinckel, den glaesmaker Ian Vos, de drostinne van Muijden ende Tesselschade¹⁾.

Twee vrouwen warm geseten,
Vier drinckende Poeten,
Een weduw, een' Gemael,
Een Drost en een Fiscael,
Zijn tsamen tien bespringers,
Tien hoofden, hondert vingers.
Wie sou mij derven ra'en
Daer tegen aen te gaen?

1) Uitgegeven door Dr. N. Beets, Nieuwe Verscheidenheden meest op letterkundig gebied. 2de stuk. Haarlem, De Erven F. Bohn. 1890, blz. 161.
In het laatst van Augustus waren Tesselschade, Graswinckel, Barlaeus en Jan Vos te Muiden. Den 30sten schreven zij te zamen een brief aan H. (Hooft's Brieven, IV, 150); zij voegden er eenige verzen bij (t.a. p., 372, en Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 46, 47), die echter verloren zijn gegaan, behalve dat van Vos (Gedichten, 1662, I, 213). H. antwoordde met dit gedicht.

[p. 322]

 

Of miss ick in mijn tellen,

10

En zijn 'tmaer zess gesellen,

 

Twee vrouwen en vier mans?

 

Noch is 't te wreede'n kans.

 

Het spreeckter all van dondren,

 

Van blixemen, van Wondren

15

Voorheen in of ontrent

 

Geen' Schepselen bekent;

 

Van 't Ydel in Nature.

 

O ghij die de natt' ure

 

Soo wijsselick besteedt,

20

Ghij die het Ydel weet

 

Te gronden in de dolheid

 

Van uw' geleerde volheid,

 

Doctoren by den wijn,

 

Laet mij het ijdel zijn.

25

Ick geef, ick geef 't gewonnen:

 

Ick hebb mij 'tleed gesponnen

 

Daer ick den schimp af draegh.

 

'T ontviel mij inden Haegh,

 

Met kostelicker vrinden,

30

Mijn' trouwe te verbinden,

 

Myn' ongehouden trouw.

 

Wat wilt ghij meer? berouw,

 

Berouw, berouw, scharlaken

 

En cochenille kaken

35

Zijn all de beterniss

 

Die van mij krijghbaer is.

 

En emmers, Tesselschade,

 

By u is noch genade:

 

En emmers, Leonor',

40

Bij u is noch gehoor:

 

En emmers heer Professor

 

Ghij treckter noch geen mess voor.

 

En emmers, Muijder Drost,

 

Bij u is eeck en most.

45

En emmers, Haeghsche Buerman,

 

Ghij sieter niet soo suer van

 

Of achter storm van wijn

 

Schuylt wel een sonneschijn.

 

En emmers, Ruijtemaker,

50

Ghij zyt geen vriend-versaker

 

Om schuldeloose schuld:

 

En emmers uw geduld,

 

Vier mannen en twee vrouwen,

 

Vernoeght sich in 'tberouwen

[p. 323]

55

Van die niet meer en kan.

 

Wat eischt ghij van den man?

 

Hy streckt u voor een speeltje

 

Bij 'tfluijtjen en bij 't veeltje,

 

Bij 'tRoomertje voll nats.

60

Ick hoor 't u seggen: dat's

 

Den Hovelings gesondheid

 

Die 't soo sterck inden mond heit,

 

En alle breuck en boet

 

Met ydelheid voldoet,

65

Iae derft het tweede trouwen

 

Sijn' ontrouw niet betrouwen.

 

Is 't noch geen deegh in 'tlagh?

 

Verneem ick geen gewagh

 

Van vriendelick vergeven?

70

Kom, Tessel, berght mijn leven,

 

Sij maken 't mij te bang.

 

Oh, helpt mij uyt den drang

 

Van vijanden als vrinden:

 

Wij sullen wel wat vinden

75

Verr vande Muyder zael,

 

Dat Drossart, noch Fiscael,

 

Noch Vossen, noch Doctoren

 

Niet naer en sullen sporen,

 

In 't donckerste van 'tgroen

80

Daer Doris sonder schoen,

 

En Joris sonder jackje

 

En Cloris sonder packje

 

En Floris sonder list

 

Den dagelixen twist

85

Soo weten neer te leggen,

 

Dats' elck in 'tscheijden seggen,

 

Daer is geen liever lust

 

Als kijven af gekust.

 

uno spiritu Assenedae 12. 7b. (Sept.)

[Annuit, an tacet, et sic consentire videtur?]

Annuit, an tacet, et sic consentire videtur¹⁾?

Nescio. signa tamen prospera prospicio.

Inuida riuali bilis commota poetae est.

De Vidua quiddam virginitate timet.

1) Het HS. van dit en het volgende versje is bij de Korenbloemen op hetzelfde blad als het Antwoord op eenen brief, enz.
Tesselschade was ziek, toen zij te Muiden was (zie Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 46), en werd later naar Amsterdam getransporteerd (Hooft's Brieven, IV, 374).

[p. 324]

5

Et rubet, et pallet, et frendet, et ardet et alget,

 

Et faciem diri quid meditantis habet.

 

Parcite, Mudiadae saturi: satis ardua solo

 

Sic mihi cum Viduo res, quin cum Vidua, est.

 

Ibid. postrid. (13. Sept.)

[Tessela febricitat?]

Tessela febricitat? praesto est medicina, calorem

Praeter naturam discutit iste calor.

Ib. tum.

In munitionem, rebus, a Gallis in confinio Flandriae occupatam¹⁾.

Nec modus in Rebus, nec certi denique fines.

Spes modo quas habuit Gallia Rebus alit.

Assen. 15. 7b. (Sept.)

1) M.D., 326.

Ad implacabilem parentem²⁾.

Dure Pater, quâ fronte negas ignoscere Natae

Humani culpam criminis? ecquid homo es?

Peccati veniam solus, si forte quis exstat,

Qui non peccauit non dare jure potest.

Assen. 17. 7b. (Sept.)

2) M.D., 326.

Ad Renatum Cartesium, cuius hoc axioma, ego cogito, ergo sum³⁾⁺.

Nequit tuus non esse, qui te cogitat,
Quod es, stupendum veritatis vindicem;
Qui verba damnas fraudulenti commatis,
Fucum scholarum, futiles praestigias
Inaniarum, splendidas inscitiae
Laruas, et omnem saeculi histrioniam:
Qui rebus instas, qui, quod est, quod est doces,
Non quod videri possit aut praue solet:
Qui sic per imas intimarum partium
Graderis latebras, ut quod est densissimum
Patere rari retis instar feceris.
Quid retis? angustissimas angustias
Rei creatae feceris tuam Stoam,
Prae qua Stagirae sordet ambulatio.
At sic, Amice, ego cogito; ergo sum

Tuus

C.H.

Assen. Sept.

3) M.D., 331.

+ [krit] vs. 7 quod est doces M.D.: quid sit doces

[p. 325]

In natalem meum¹⁾⁺⁺.

September idem venit et Septembrium
Quartus dierum, quo nouellum saeculi
Ciuem Batauis Haga me dedit meis.
A lacrijmis coeptum est iter quod exigo:
Per lacrijmas perrexit, et sic desinet.
Interpolatum gaudio si qua fuit,
Parum perenni, semper infido fuit,
Et quale Solis saepe momentaneum
E nube rorida micat nimium jubar.
De caetero μόχθος fuit, κόπος, πόνος
Et summa merces liuor, aut ingratiae.
Vitâ priore si frui bis viuere est,
Ne cogitando bis quidem viuam libens,
Minus reuivam, vel peractis denuo
Spinas rosasque permeem vestigijs,
Primasque retro fabulae scenas meae.
Si, quod futuri conditum nigrâ specu
Producet in diem dies, vultu venit
Non laetiore, non minus claudo pede;
Volate coeli et siderum volantium
Cum sorte nostra et morte vectrices rotae:
Nec admouete stamini parcas manus,
Parcae sorores, quo peracto desinam
Id esse quod videmur esse, desinam
Spei metusque, gaudij et luctus, mali
Bonique ferre reciproce foedas vices:
Quae summa voti est, desinam summe malus
Summe bonum irritare peccando Patrem.
Properate, Septembres mei, non abnuo
Mutare sedes, et rebelli sarcinâ
Exutus aeternum Deum aeternam diem
Adire per breuissimas vitae vias
Et, quod timere nemo sobrius potest,
Mortalitatis ultimum suspirium.
Audebo magnis parua votis addere?
Non abnuo videre, quandocumque sit,
Quacumque sit, Dei ac diei compotes
Mauritium simul meum et Stellam meam.

Assen. 21. 7b. (Sept.)

1) M.D., 323. Een ander HS. van het gedicht bevond zich in de collectie Slagregen (N^o 494).
Den 21sten Sept. werd H. 48 jaar.

+ [krit] Bij vs. 38 in marg.: Fratrem et Uxorem.

+ [krit] vs. 24 niet in M.D.

[p. 326]

In hortos toparchae Spijckij grandi impensâ factos iniquo solo¹⁾⁺.

Addidit hoc decus his aruis illata potenter

Naturae tantum non violenta manus.

Arssenius, praedij gratus possessor auiti,

Ne pereant natis parta labore Patrum,

Res sibi, non sese rebus submittere gnarus

Aere graui, quod sunt, esse coegit agros.

Queîs alius Vestae spoliauit viscera fossor,

Condit hic in Vestae viscera fossor opes.

Appositum est, quae sunt Terrae committere terrae

Qui cinis in cineres ipse redibit Homo.

Assen. 24. 7b. (Sept.)

1) M.D., 329.
Cornelis van Aersen (1601-1662), de oudste zoon van François, was heer van Sommelsdijk, Plaat, den Bommel en Spijk (bij Leerdam). Hij was kolonel der ruiterij en een vriend van Willem II. De heerlijkheid Spijk met een oud kasteel behoorde nog in het midden der 18de eeuw aan de familie Van Aersen (Tegenwoordige Staat, dl. 17, blz. 510).

+ [krit] vs. 5 en 6 niet in M.D.

Ad ditionem Wasiam comitum Hollandiae olim castrense peculium²⁾.

Prisca redit rerum facies: submittere Fatis:

Iure suo Batauis, Wasia, cede meis.

Cede libens quod, si non cesseris, ultima coget

Inuitam clades, ultima flamma dare.

Si quid ab angusto speras improuida riuo,

Et Vahalim et Mosae vasta fluenta vide.

Quod Bataui toto nequeunt Tiberique Padoque,

Intima terrarum tu Rubicone tegas?

Crede mihi, quos accensum prodibimus ignes

Pluribus obstandum est, ut reprimantur, aquis.

Assen. 24. 7b. (Sept.)

2) M.D., 329. Een HS. van dit gedicht bevond zich in de collectie Slagregen (N^o 498).
In marg. bij den titel: Brand-brief. Bij het gedicht een lang citaat uit Sanderus, Fland. Illustr. tom. 2. pag. 539.