Gedichten. Deel 3: 1636-1644

[p. 242]

[1643]

Epitaphium Caroli Morgan¹⁾⁺.

Securus, hospes, si Britannus aut Belga es,
Securus in Morgantij sede busto.
Non est furore perciti procelloso
Quod extimescas posthumum viri fulmen.
Nec vivus istâ bile vixit horrendus.
Flagrauit irâ mitis, impotentique,
Non saevus, aestu; canduitque inoffenso
Candore: naturae fuit soloecismus
Quo cespitauit, innocentibus flammis
Sibi molestus, nemini bono; fortis
Et comes idem Victor atque conuictor,
Heros herusque laude dignus et luctu.
Quid plura? miles optimus, bonus ciuis
(Securus audi, qui Britannus aut Belga es)
Soli Patriae dixit bonum sacramentum,
Solis mala Iberis et malis sacramenta.

1. Ian.

1) M.D., 179, met den titel: Epitaphium Caroli Morgantii τοῦ χολωδεστάτου, Viri fortissimi.
Zie over Morgan dl. II, 145 en 347. Hij had gedurende 52 jaren eene compagnie gekommandeerd.

+ [krit] vs. 16 Solis mala M.D.: Solis

(Ad poëtastrum)²⁾.

Illa suos, cunctis apponis versibus: ajo

Qui cunctis addunt versibus illa, sues.

1. Ian.

2) M.D., 190. Het versje heeft in het HS. geen titel.

Epitaphium infantis in utero matris στενοτέρης suffocati³⁾.

Diuinate viri vates: Aenigmate condor

Quo non est grauior quâ male condor humus.

Patrem habui et Matrem: tamen inuida, an invia, Mater

Quem voluit me non siuit habere Patrem.

Vixi, non vixi. quo possem viuere Iota

Defuit; hoc pariens debuit esse parens.

Denique si saxo quid huic inscribitis, ecce

Praescribo sorti consona verba meae.

Venit in hunc tumulum, quem vivum fata maligna

Egredier tumulo non voluere suo.

Nata mori, vetus et justum est: sed iniqua Deorum

Saeuities, nondum nata jubere mori.

3. Ian.

3) M.D., 178.

[p. 243]

Epitaphe du card. De richelieu¹⁾.

L'amij du Roy et de la France
N'a presque point laissé d'amis.
Helas, Passant, quelle apparence?
Dieu ne vid point sans ennemis.

3. Ian.

1) Richelieu was den 4den Dec. 1642 gestorven.

[Regis amicus et Imperij vix liquit amicos]

Regis amicus et Imperij vix liquit amicos²⁾.

Miramur, quando nec Deus hoste caret?

4 Ian.

2) Het versje staat in HS. onder het vorige, dus bij de Fransche gedichten.

In calceos aulicorum pedis molem excedentes³⁾⁺.

Unumquemque suo se metiri pede quondam;
Unumquemque suo nunc mentiri pede rectum est.

5. Ian.

3) M.D., 191.

+ [krit] vs. 2 rectum M.D.: verum

Epitaphium Caroli Morgan hydrope extincti⁴⁾⁺.

Bile ferox cui nec mediâ feruente juuentâ

Ulla viro flavam subdidit aequa facem,

Decrepitus nondum vietos Morgantius annos,

Horridaque his annis hostibus arma tulit:

Cum simul inflatum propenso sesquipede exstans

Tenderet intercus humor aqualiculum.

Quanta, putas hospes, fuerit, quae fulmine viuo

Tanta super tantis flamma natavit aquis?

6. Ian.

4) M.D., 180, met den titel: Ejusdem Hydrope extincti.

+ [krit] Bij vs. 5 in M.D. in marg.: Pers.

Epitaphium Morgantij τοῦ χολωδεστάτου⁵⁾.

Ilicet, ut Fati sancitum lege magistrâ est,

Senserit humanas et mea flamma vices:

Iuerit in fumum, quae me lymphatula fecit

Iucundumque bonis terribilemque malis.

Non omnis pereo: superauit funera quidam

Relliquus antiquâ mobilitate calor.

Scilicet hos inter tumulos de nocte vagantes

De nostris fatuos ignibus esse puta.

8. Ian.

5) M.D., 180, met den titel: Ejusdem.

De Posthumo, ad Barlaeum.

Poematum, Barlaee, qualia hic vides,
Audacium, salacium, nugacium

[p. 244]

 

De nocte visum somniando paginam,

 

Doctam, mehercle, perdidisse paginam,

5

Dolore an irâ percitum liquit sopor.

 

Vigil, solenni more nugari meo

 

Aggressus, unam et alteram atque tertiam

 

Impraegno chartam virginem poematis

 

Audacibus, salacibus, nugacibus.

10

Fortuna, credis, Posthumi dispar fuit,

 

Qui somnians de filijs visus sibi

 

Loquaculis, petaculis, edaculis,

 

Unum extulisse, commouente somnio

 

Impleuit excitatus uxorem tribus,

15

Loquaculis, petaculis, edaculis?

 

8. Ian.

Ad Gallum suspectae nobilitatis¹⁾⁺.

Qui nec loco stas, Galle, nec linguâ soles
Constare, nec constas amore, nec fide,
Ignosce, si prosapiae ignarus tuae,
Vel sponte, vel casu soloecismi reus,
De gente, dico, mobili es, non, nobili.

8. Ian.

1) M.D., 189.

+ [krit] vs. 3 si prosapiae - tuae M.D.: generis, Galle, si - tui

(In cardinalis Richelii bibliothecam)²⁾.

Mille libros, et mille libros, et mille librorum

Millia magnifici publica Richelij

Cura, bono patriae, capsis ingesta superbis

Nominis aeterni marmora viva locat.

Quoque voluminibus moles augusta coemptis

Cresceret in titulos auctior usque suos,

Mille libros et mille libros et mille librorum

Iussit adimpleri millia mille libris.

Desine posteritas ἀπορεῖν quo se agmine facto

Duplicet in multam massa voluta niuem.

Materiem liquit vestris, qui scribitis, aequam

Viribus; omnis ubi Gallia sudet habet.

Scribite Richelium, partos pro Rege triumphos

Scribite, et aeternis gesta legenda typis:

Mille libros impletura est quae posthuma famam

Unius capiet Bibliotheca viri.

9. Ian.

2) M.D., 182. In het HS. heeft het vers geen titel.
De Kardinaal bezat eene menigte HSS., die door den Koning gekocht waren, en had zich ook de bibliotheek van La Rochelle toegeeigend. Bij zijn dood vermaakte hij zijne geheele boekerij aan de Sorbonne (vgl. I.A. Dulaure, Histoire civile, physique et morale de Paris, 1825, VII, 48, 49).

[p. 245]

(In detractores Richelii mortui)¹⁾.

Quae Cardinali turba supplicem vivo
Subjecit et mentem et manum, nec in terris
Praesentius prostrata numen agnouit,
Ruit in sepultum scommatis, jocis, probris,
Et quidquid ore possit expui salso
In immerentes impotens vomit manes.
Leuis popelle, ingrata plebs, inhumanum
Serpentis instar; Patriae semel natus,
Atlas, Atrides, Cardo Regis et Regni,
Non debuit denascier; tibi vero
Nec debuit defunetus esse, nec vivus.

9. Ian.

1) M.D., 182. In het HS. heeft het vers geen titel.
Na den dood van den Kardinaal zagen verscheidene heftige pamfletten tegen hem het licht in den vorm van grafschriften. (Een paar daarvan zijn overgenomen door Aitzema, V, 424-427).

In annosae virginis duos amantes mox a sponsalijs mortuos²⁾.

Si quis anum ducit, credat se nubere morti;

Nam vel anum nutu ducere velle necat.

11. Ian.

2) M.D., 192.

In illud Borbonij Ex te subortis esca vermibus lates³⁾.

Vellitur indigne prostrato barba Leoni;

Richelium plebes improba dente ferit;

Dente, sed extinctum: soboles, quo supplice vivum

Nuper adorauit, mordicat ore patrem.

Ilicet, hic tantum non falleris impie, natis

Ingratis de se vermibus esca jacet.

11. Ian.

3) M.D., 182, met den titel: In illud cujusdam in eundem, caet.

In obitum card. duc. Richelij⁴⁾⁺.

Sic decet: Armandus Dominae comes iuit Hetruscae.

Galle quid insano degener ore gemis?

Quod sis esse velis. tandem sub Rege monarcha es.

Successit Matri Filius, et famulo.

12. Ian.

4) Ook in afschrift, dat den titel heeft.

+ [krit] vs. 1 Sic decet afschr.: Ilicet

In eundem⁵⁾⁺.

Qui scipionem perdidit, caue ne nunc
Plus in die quam septies cadat Iustus.

12. Ian.

5) Ook in afschrift, dat den titel heeft.

+ [krit] vs. 1 caue afschr.: caveat

[p. 246]

In eundem¹⁾.

Hactenus Armandum suspexit non male Regem:

Hunc exarmandum non male sperat Iber.

12. Ian.

1) Ook in afschrift, dat den titel heeft.

Ad reginam matrem²⁾.

Maria, mater impotentis gratiae,
Quacumque manes inter ut partâ semel
Quiete vitae denegatâ consides,
Caue Cardinalem si sapis: suspectus est
Qui tam repente mortuam voluit sequi
Quam persecutus hactenus vivam fuit.

12. Ian.

2) Ook in afschrift, met den titel: In eundem. Ad Reginam Matrem.

De Groenmerckt *³⁾⁺.

Esto, meae possint aliarum cedere doti;

Nulli perpetuo vere virentis honor.

Hic acuant frustra senium vel edacia dentem

Saecula: quottidie floreo fronde novâ.

13. Ian.

3) M.D., 212, met den titel: Forum herbarium. Groen-merckt. De nu volgende, van het teeken * voorziene, versjes behooren tot de serie Haga vocalis, Viae. Zie ook dl. II, 228, 229, 277, 278, 282-284, 286-290; dl. III, 15, 240.

+ [krit] vs. 3 acuant M.D.: acuunt

De School-straet *⁴⁾⁺.

Dilige quisque scholam juuenilibus impiger annis.

Grande tui pretium meta laboris erit.

Otia quam duro succedant lauta labori

Indice me disces: hic schola facta σχολὴ est.

13. Ian.

4) M.D., 220, met den titel: Via Scholaris. School-straet.
In M.D. in marg.: Vbi olim Schola Latina.

+ [krit] vs. 4 σχολὴ est M.D.: σχολή

Ripa stagni. De vijvercaeij *⁵⁾⁺.

Pristina me telis impendit et arcubus aetas:

Postera magnificam fecit amatque viam.

Illa mihi semper male collimasse videtur:

Haec semel et verum sic tetigisse scopum.

13. Ian.

5) M.D., 224.

+ [krit] In M.D. in marg.: Vbi olim Scopi sagittariorum.

Forum piscarium. De Vischmerckt *⁶⁾.

Huc ades, huc Hagae sapienti turba palato,

Hic infensa bonis Piscibus esto frequens.

Nempe pedem frustra Sceuerino colle fatiges:

Hic procul a salso littore littus habes.

13. Ian.

6) M.D., 222.

[p. 247]

De geest *¹⁾⁺⁺.

Eja, mei ciues, dum spiritus hos regit artus,

Spiritus hos animos qui regit astra regat.

Nec pigeat quod egena sumus contemptaque plebes;

Ingeniosa sumus; viuitur ingenio.

14. Ian.

1) M.D., 211, met den titel: Sabuletum, Via pauperum. Geest.

+ [krit] Bij vs. 4 in M.D. in marg.: Geestigh.

+ [krit] vs. 1 Eja M.D.: Euge

(Deprecatio)²⁾.

Quod excipi Regina vult domi meae,
Res ardua est quam poscit: omni scilicet
Exceptione major est, ego minor.

14. Ian.

2) M.D., 193. In het HS. heeft het versje geen titel.
Het versje doelt waarschijnlijk op de Koningin van Engeland.

Het Padmos *³⁾.

Pars potior toto est. Si fons Venus una venusti

Tota venustati subjacet Haga meae.

Ergo quid? indigno compellor nomine Pathmos:

Dicta domus Venerum debuit esse Paphos.

15. Ian.

3) M.D., 218, met den titel: Suburra. Het Pad-mos.

Gevangen-poort *⁴⁾.

Qua mea ferali merito vicina catastae

Prospicit infamem rara fenestra crucem,

Credite me vobis, quod Coelum, dicere, Ciues,

Solis Porta malis claudor, aperta bonis.

15. Ian.

4) M.D., 228, met den titel: Carcer in Porta Aulae. Gevanghen-Poort. In 2 HSS.

In Psalmos regios ab heroe Graswinckelio paraphrasi heroïcâ versos⁵⁾.

Qui legis haec, aliquis, modulis augusta canoris

Carmina, sancta piae jussa Parentis ama.

Praescripsit moriens victuro in saecula Nato

Omnia victurum saecula Regis opus.

Solueret hoc indiuiduo jejunia cantu,

Sumeret hos primos ore vel aure cibos.

Non stetit hic Nati pietas: ardentior illis

Imperijs docte gratificata sibi est.

Addidit ad sacra verba chelijn: fide debitor ipsâ

Liberat obstrictam, quâ valet arte, fidem.

5) M.D., 192. Voor het eerst gedrukt in Psalmi Davidis. Theod. I.F. Graswinckel, I C^tus Delphensis, Paraphrasi Heroïca vertit. Hagae-Comitis, apud Isaacvm Bvrchornivm, Typographum, CIƆIƆCXLIII.

[p. 248]

 

⁺

 

Hinc graue, diuinum studio fallente laborem,

 

Sanctius hinc omni carmine creuit epos.

 

Ecce vicem Fati. Batavo praeitore disertae

 

Romano Solymae discitis ore loqui.

 

18. Ian.

+ [krit] vs. 13 praeitore M.D.: praeeunte

Lappstraet *¹⁾⁺.

Culta tepensque frequente foco male Lappia dicor.

Quamlibet ad Brumam, Lappia, versa tuam.

Haec domitas Arctos exarmatosque Triones,

Haec Borean, Lappae, strata niuesque necant.

21. Ian.

1) M.D., 215, met den titel: Via Veteramentaria. Lapp-straet.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Claud. de Land. Stil.

Mollstraet *²⁾.

Mollior est mihi dura silex, quam mollior olim

In mea perpetuo quadrupes exta furens.

O qui me rigidis armasti prouide saxis,

Sic tua cum talpis molliter ossa cubent.

22. Ian.

2) M.D., 216, met den titel: Via Talparia. Moll-straet.

Molestraet *³⁾.

Quas adij quondam procul absunt limite prisco

Ipsâ protrusae prosperitate molae.

Da veniam Ciuis; tua te pomoeria fallunt;

Mendacem Cereri grandior Haga facit.

22. Ian.

3) M.D., 216, met den titel: Via molaria. Mole-straet.

De toorn-straet *⁴⁾.

Me duce non errat subiturus culmina quorum

Haganus pridem sidera lambit apex.

Cede via quaecumque via es quâ repitur: isthac,

Isthac, mortales, itur ad astra viâ.

23. Ian.

4) M.D., 221, met den titel: Via epipyrgos. Toorn-straet.

Ciconia in summa turri. De weerhaen⁵⁾.

Nuper in excelsam delata Ciconia turrim

Haesit inaurato fulgida facta pede.

Haga vide quam sit nusquam non aurea, cuius

Auro homines, auro decipiuntur aues.

23. Ian.

5) In 3 HSS.; het versje is niet in M.D. opgenomen.

[p. 249]

[Doibs-je rompre le col à ce peit maraut]

Doibs-je rompre le col à. ce petit maraut?
Il l'a trop merité, et ma juste colere
M'ij porte: mais la chose est difficile à faire,
Il ne se trouue point de col en un crapaut.

23. Ian.

[Ma colere, cocu]

Ma colere, cocu, eust peu rompre les bornes
De ma discretion.
Mais tu as eschappé mon indignation,
Car ta garce m'a faict apprehender tes cornes.

23. Ian.

Het lang achterom *¹⁾.

Anticam de postica si plurima fecit

Me via, posticam cur sinit Haga vocent?

Despicit angustam? magis est injuria: rerum

Quam facit augustam copia, larga via est.

24. Ian.

1) M.D., 208, met den titel: Ambitus Aulae posticus major. Lang-Achterom.

De Cingel *²⁾⁺.

Me primam quas de media vocat urbe frequentes

Curia, me solam jussit arare rotas.

Diuinauerunt qui me voluere vocari

Cingula, sic tandem singula facta fui.

25. Ian.

2) M.D., 210, met den titel: Pomoerium. De Cingel.

+ [krit] Bij vs. 2 in M.D. in marg.: Quâ Rhedae Aulicae commeant.

Dronckenmans straet *³⁾.

Ebrius illi sermo fuit, mens ebria, solam

Inter auos qui me stigmate prostituit.

Ebria si dici mereat quâ se ebria plebes

Polluit, hoc toti conuenit, Haga, tibi.

25. Ian.

3) M.D., 211, met den titel: Via temulenta. Droncken-mans-straet.

Bagijnen straet *⁴⁾.

Multa meum mulier, virgo, non virgo, recessum

Incolit. ut nunc est, ante fuisse puta.

Nil detraxerunt mutatae saecula: solo

Tunc quoque, quod nunc sum, nomine sancta fui.

26. Ian.

4) M.D., 208, met den titel: Via Vestalis. Bagijnen-Straet.

Het scheel hol *⁵⁾⁺.

Insani dixere specum, speculantibus Hagam

Quae primo speculam praesto sub introitu.

Altera pars laudi est. etenim novus, Advena, mundus

Haga fit, et fit me nota Strabone novo.

27. Ian.

5) M.D., 220, met den titel: Via lima. Scheel-Hol.

+ [krit] Bij vs. 4 in M.D. in marg.: Strabo Belgis Scheel.

[p. 250]

Een doode in d'aerde¹⁾.

'Klaet mij vertre'en en word niet quaet:
Ick weet niet wat mij over gaet.

27. Ian.

1) K.b., II, 172.

Besemstraet *²⁾.

Marmoreis alibi placeat sibi splendida tectis:

Quod nitide et frugi splendeat Haga, meum est.

Indulgetur ibi male sanis sumptibus: illâ

Vertitur, hac melius verritur arte solum.

28. Ian.

2) M.D., 209, met den titel: Via scoparia. Besem-straet.

Craenstraet *³⁾.

Omnipotens mihi magnificum dat machina nomen:

Non accersitis dotibus intumeo.

Vana fere socias inflant momenta plateas:

Nemo neget solis pondus inesse meis.

28. Ian.

3) M.D., 210, met den titel: Via Gerania. Craen-straet.

[Per fluuios excepta mari discedit aperto]

Per fluuios excepta mari discedit aperto⁴⁾.

Attractam longis haustibus expuimus.

29. Ian.

4) Den 29sten Jan. deed men der Koningin van Engeland plechtig uitgeleide naar Scheveningen, waar Tromp met zeven oorlogsschepen lag, om haar naar Engeland te begeleiden.

Lorresteegh *⁵⁾.

Peccaui? punita fui, me vindice. tanti est

Tornatae fraudis lora subjsse locum.

Cautior ad frugem redijt meus incola. dicam

Omnia? fecerunt me mea lora probam.

31. Ian.

5) M.D., 215, met den titel: Via suffarranea, ubi olim restiarii. Lorre-steegh.

Schoteldoeckshaven *⁶⁾⁺.

Nec risum, nec probra fero. si foeteo, praesto est

Publica maternas quae lauet Vnda manus.

Si vel deficiant lijmphae, nec purior ulla est,

Prima meis Regum fascia, nec melior.

1. Feb.

6) M.D., 220, met den titel: Fossa Sparganaria. Schotel-doecks-Haven.

+ [krit] vs. 2 maternas M.D.: nutricum

[p. 251]

De Raem-straet *¹⁾⁺.

Non pudet aridulis ortum quod debeo ramis:

Cedere me veterem dum fateare novae

Quantum ligna nouis concedunt arida ramis,

Arboribus rami, Ramus Aristoteli.

3. Feb.

1) M.D., 220, met den titel: Via fulcraria. Raem-straet.

+ [krit] Bij vs. 2 in M.D. in marg.: Pulcherrimis aedificiis instructa.

De Heeregracht *²⁾⁺.

O quibus illustrem resero subeuntibus Hagam,

Discite, quis sit hic et quantus, ab ungue, Leo.

Cuius ad extremum dominis via splendida pontem est,

Plures quam Dominos vix habet Haga domos.

4. Feb.

2) M.D., 213, met den titel: Fossa magnatum. Heere-Gracht.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: Ab oriente intrantibus.

Ian Henricks straet *³⁾⁺.

Sat sit ab Henrico nomen deducere: Ianum

Nescio; ni clausum significare velis.

Scilicet huc adigens vestigia Pacis et Aequi

Et Coeli, Henrico et me duce, carpis iter.

5. Feb.

3) M.D., 213, met den titel: Iani Henrici via. Ian Henricks-straet.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Ad domum Senatoriam et Templum.

Ad reginam m. Britanniae. Consolatio⁴⁾⁺.

Diua Caledonio nimium jactata profundo,

Disce quid hoc coeli turbine fata velint.

Debet amatque sequi post nubila Phoebus. easdem

Crede Soli, Solij crede Salique vices.

Vt rota naturae est, inconcusso ordine rerum

Proxima sunt laetis tristia, fausta malis.

Quanto spe grauior metus est, nox nubila sudae

Praestat et immoto mota procella mari.

Ecce, Deûm genitrix, summa de Numinis ira

Spondeo propitios in tua fata Deos.

Quot mala nunc pateris, totidem terrâque marique

Omina vicinae prosperitatis habes.

(5.) Feb.⁵⁾.

4) M.D., 191, met den titel: Ad Reginam M. Britanniae e gravi tempestate reducem.
Den 6den Febr. kwam Henriette Marie, die den 29sten Jan. was afgereisd, weer in den Haag terug, daar zij wegens storm en tegenwind ‘den Admirael instantelijck hadde versocht ende gheperst om aen d'een of d'ander plaets haer weder aen Landt te setten.’ (Aitzema, V, 477). Den 26sten Feb. ging zij eindelijk na allerlei oponthoud weer onder zeil.

+ [krit] vs. 3 post eerst: nigra - vs. 10 propitios M.D.: propensos

5) H. schijnt zich met den datum vergist te hebben.

[p. 252]

De Niewstraet *¹⁾.

Cum nova, prima fui, cuius de diuite centro

Iuit in Australes linea prima plagas.

Nunc noua sum toties, ut jure nouissima dicar.

Credis? anum juuenem summa senecta facit.

6. Feb.

1) M.D., 217.

Eadem *²⁾⁺.

Non fugio te, Praetor; habes quo nomine grates

Auctori referas saepe superque meo.

Discere Iustitiam monitum et non temnere leges

Ciuibus Haganis nuntia missa fui.

6. Feb.

2) M.D., 217, met den titel: Via nova. Niew-straet.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: A Curiâ in Austrum porrecta.

Ioff.^w Iden straet *³⁾.

Arbitrium nudis si quae dedit Ida deabus,

Gaudeat hoc etiam nomine juncta mihi.

Vicit ibi Venus; hic Veneres. Ne fallere vero

Tu, Pari, vestitas haec dabit Ida deas.

6. Feb.

3) M.D., 214, met den titel: Via nobilis Idae. Ioffrou-Iden-straet.

De Verckens-merckt *⁴⁾⁺.

Tam non eximij taedet me nominis, ut me

Taedeat unius vix satis esse meum.

Si videas quae nostra cadunt in tempora sordes,

Omne forum porcos venditat, omne sues.

6. Feb.

4) M.D., 222, met den titel: Forum porcarium. Verckens-merckt.

+ [krit] vs. 4 venditat eerst: educat als in M.D.

Forum boarium juxta coemeterium. De Ossemerckt *⁵⁾.

Nil meruere boues, animal sine fraude. Quid autem

Si gula, si facit hos carnificina reos?

Quadrupedes certe quam non moriantur inulti,

Ossibus hic bipedum proxima saxa docent.

7. Feb.

5) M.D., 218. De woorden: juxta coemeterium, zijn daar uit den titel weggelaten.

De Kalvermerckt *⁶⁾⁺.

Qui mihi das teneros vitio, male sane, boatus,

Corrige te, et quanti laus siet ista vide,

Una quod innumeras inter clarissima, solos

Subticet ad Vitulos cantio sacra meos.

8. Feb.

6) M.D., 214, met den titel: Forum Vitularium. Kalver-marckt.

+ [krit] Bij vs. 4 in M.D. in marg.: Psal. 51. unde plecti dicuntur monachi a miserere ad Vitulos.

[p. 253]

De Houtzyde *¹⁾.

Magna minorque meo clauduntur limite Sijlvae.

Hic ubi se vexet tota Mathesis habet.

Ambitus et centrum fit idem. Si disputat, ecce

Cogitur extremum dicere quod medium est.

9. Feb.

1) M.D., 212, met den titel: Latus orientale Anterioris Sylvae. Hout-Zijde.

Het Bosch *²⁾.

Quadrupedes olim, bipedes nunc aegra trucido.

Fecerunt homines ferrea saecla lupos.

Facta voluptati foedis vitiata duellis

Langueo. dic an sim depopulata feris.

9. Feb.

2) M.D., 209, met den titel: Sylva. Bosch.

Super coenam Domini precatio³⁾⁺.

Avelle me mihi, Deus, me saeculo,
Me vanitati, me luto, me sanguini
Subbullienti, me superbo crimini
Culpaeque noxijque fermentis Adae.
Affige toti mentis obtutum tibi,
Afflige toto saucium mysterio,
Iesu Redemptor; Hoc enim est corpus tuum;
Quod applicantem constat indigne sibi
Et morte dignum et mortis in culpa tuae.
At o superstes Christe, et a mijsterio
Avelle mentem. mica vilis tritici est
Quâ te imbecillo sistis, absentem facis
Praesens ad-orem, glorioso supplicem,
Passi recorder. Quin, Homo-Deus, tuo
Illate coelo, manna vivum, de mala
Manu impiorum Patrio raptum sinu,
Hac mente me, nunc mente me captum, rape
Ubi sempiternis temporumque expertibus
Coelestibusque et gloriosis artubus
Adhuc refulges: Hoc enim est corpus tuum.
Donec peracto quantulum aut quantum meis
Praedestinasti non sepultis artubus,
Mox et sepultis, in suprema coelitus
Expergefactum suscitabis buccina,
Et gloriosum corpori adscisces tuo
Quod hic peribit: Hoc enim est corpus tuum,
Hoc te satum parente debetur tibi.

3) M.D., 62.

+ [krit] vs. 4 noxijque M.D.: noxiisque - vs. 6 Afflige M.D.: Affige - vs. 12 te imbecillo M.D.: debili te - vs. 17 rape M.D.: cape

[p. 254]

 

Aeterna proles, Ipse de Deo Deus,

 

Faue precanti et omnium causam suam

30

Causam putanti, et omnium causam tuam,

 

Quotquot rebellis arma saeculi ferunt

 

In se ruentis, in tuum, Pastor bone,

 

Gregem furentis, in tuam sepem truces

 

Mittentes apros, in tuam caulam lupos

35

Insanientes, in tuas Solijmas Lupam.

 

Donec superbos ferreâ pessum datos

 

Virgâ domabis, perpetisque gloriae

 

Tribues coronam militantibus tibi,

 

Oculisque tersis aeuiterni compotes

40

Facies triumphi, sanguinis pretium tui.

 

Veni fidelis, ne morare; subueni

 

Tuis, redemptor; Hoc enim est corpus tuum.

 

9. Feb.

In Gallam¹⁾.

Nescio quid vitij est, postquam me parcius Olus

Laudat et incepit dicere Galla probum.

10. Feb.

1) M.D.; 193.

Ad Aulum²⁾.

Quos ore praeceps fundis aut calamo rudes
Inconditosque saepe versus evomis,
Incarminatae praeferunt lanae pilos.
Nisi carminentur, Aule, non sunt carmina.

10. Feb.

2) M.D.; 193.

De wegh besuyden Hout *³⁾⁺.

Exeat e sylua, nimiâ quem noxia quercu

Umbra monet puri Solis aprica sequi.

Annus inaudito breuis est discrimine: distat

Frigus ab aestiuo Sidere ponticulo.

10. Feb.

3) M.D., 225, met den titel: Sylvae latus ad Austrum. VVegh ten zuyden het Bosch.

+ [krit] Bij vs. 4 in M.D. in marg.: Quo Sylvae fossa sternitur.

De Prince-gracht *⁴⁾⁺⁺.

Mosa faue. quod florenti fuit Ostia Romae,

Ad tua pertingens Ostia portus ero.

Taedet arenosos Hagam perrepere colles:

Illa nimis dudum sedula pigra gula est.

Ergo nouis si quid veri est in vatibus, olim

Fossa bonis (auibus?) piscibus acta ferar.

11. Feb.

4) M.D., 219, met den titel: Fossa Principis. Prince-Gracht.

+ [krit] Bij vs. 6 in M.D. in marg.: In Mosam et Mare usque porrigenda.

+ [krit] vs. 4 nimis dudum M.D.: diu nimium

[p. 255]

Denewegh *¹⁾.

Fabula fert Boreae gentem, quam nomine prodo,

Hac Hagae spolium deseruisse viâ.

Quidquid id est, posthac, petimus, ne numen amicum,

Da nos insanos hic superare Danos.

11. Feb.

1) M.D., 210, met den titel: Via Danorum. Dene-wegh.

Nachtegaels paedjen *²⁾⁺.

Tot mea donauit Batauis Philomela nepotes,

Ut multo vilis sanguine facta parens

Laude sibi raucos videat vix cedere corvos.

Sic vos non vobis nidificatis aves.

11. Feb.

2) M.D., 216, met den titel: Angiportum Lusciniae. Nachtegaels-paedjen.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: Quae hic prima ante paucos annos audita.

Beplantte Wallcingel *³⁾⁺.

Ignari per aprica pedem qui moenia fertis,

Discite ut his subito venerit umbra locis.

Ut Phaetontaeas fertur fraterna sorores

Perpetuis virides cingere busta comis:

Hic etiam in Flandros nuper producta minantes

Plurima perpetuis frondibus hasta viret.

11. Feb.

3) M.D., 224, met den titel: Moenia arboribus consita. VVall-Cingel.

+ [krit] vs. 5 Flandros M.D.: Morinos

De Heulstraet *⁴⁾⁺.

Ponticulus quo clausa fui, cui debeo nomen,

Desijt ad laudem nominis esse mei.

Nobile id est hodie, quamvis ignobile, cuius

Est in propatulo splendor, origo latet.

12. Feb.

4) M.D., 213, met den titel: Via ponticuli. Heul-straet.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: Sub quo Rivus commeat, strato plateae tectus.

De Stincksteegh *⁵⁾.

Desine posticas vitio mihi vertere sordes,

Quae mihi conferri, virgo superba, doles.

Si tibi non dicunt quam sis injuria nares,

Consule candidulas quaeque puella nates.

12. Feb.

5) M.D., 221, met den titel: Via foetida. Stinck steegh.

Het Buytenhof *⁶⁾.

Interiore licet quod sim praestantior Aulâ

Vitaulj domino teste probare queam:

Quanta siem doceat verbum vetus: Exeat aulâ,

Hoc est, hic habitet, qui volet esse pius.

12. Feb.

6) M D., 210, met den titel: Aula exterior. Buyten-hoff.

[p. 256]

Het Binnenhof *¹⁾.

Aula, Venus, Mars, Mercurius, Lex, Curia, Fiscus,

Omnia sunt juris, sacra, profana, mei.

Haga meus nihil est nisi circulus, hospes: at hic te

In centro Bataui Foederis esse puta.

12. Feb.

1) M.D., 209, met den titel: Aula interior. Binnen-Hoff.

Luthersche Kerckgracht *²⁾⁺.

Non nihili est quod flexa feror, sed simplice gijro

Prae quo Serpentem tu, Tiberine, refers.

Romae curva via est, tantum subcurva Lutheri:

Ambigis an rectae proxima sit potior.

13. Feb.

2) M.D., 215, met den titel: Fossa Templi Lutherani. Luthersche-Kerck-gracht.

+ [krit] vs. 2 Prae quo M.D.: Totum

De gracht *³⁾⁺.

Marmora me angustam faciunt et nuncia famae

Saxa. vide per quae strata, viator eas.

Quantus hic est splendor quas exhibet Haga viarum,

Quarum quae visa est infima marmorea est!

13. Feb.

3) M.D., 212, met den titel: Fossa. Gracht.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: Statuariorum.

De fluweele burgwall *⁴⁾.

Serica sit quaecumque suo sibi serica luxu est,

Hanc modo dum laudem non neget Haga mihi:

Quid valeam sciuisse patres, quibus omine raro

Intus et in cute ὅλως serica dicta fui.

13. Feb.

4) M.D., 211, met den titel: Fossa Holoserica. Fluweele-Borgh-wall.

De Borghwall *⁵⁾⁺⁺.

Iuste stupor mundi, quae parui nominis Hagae

Nomina splendoris credis inepta tui;

Me vide, et excellens dudum sine compare, dic te

Si non majorem repperijsse parem.

13. Feb.

5) M.D., 209, met den titel: Incile. Borgh-wall.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: Amstelodamum.

+ [krit] vs. 3 dic te M.D.: dicas - vs. 4 repperijsse M.D.: jam reperisse

De Boschkaede *⁶⁾.

Hactenus extensi finem pomoeria Pagi

Inueniant, isto limite stare velit.

Stare negat? jam fata feris jam Numina Nymphis

Parcite. si fossam transeo, Sijlua perit.

13. Feb.

6) M.D., 209, met den titel: Via Sylvae nova. Bosch-kaede.

[p. 257]

Gasthuijs steeghje *¹⁾⁺.

Ut sileam quod quae ridet latissima, perdit

Semita, quâ coelum scanditur, arcta via est.

Quod Pietas timor est Domini et dilectio, Templo

Proxima pauperibus tecta dicata docent.

14. Feb.

1) M.D., 211, met den titel: Angiportum Xenodochii. Gast-huys-steeghje.

+ [krit] Bij vs. 3 in M.D. in marg.: Anglicano.

De Bierkaeij *²⁾.

Fesse viator, ades: tota hic te prolue Bredâ:

Si vis, Rostochium, si vacat, adde Bremam.

Nec te magnificae satiet liquidissima lijmphae

Copia; plus coctae flumina laudis habent.

14. Feb.

2) M.D., 209, met den titel: Portus cerevisiarius. Bier-kaey.

De Veerkaeij *³⁾⁺.

Deerat adhuc centum statio bene fida carinis.

Hoc ego (re prius an nomine?) facta fui.

Aspice, re quondam nunc par cognomine solo,

Vix noua te videor Vera vetusta minor.

15. Feb.

3) M.D., 221, met den titel: Portus novns. Veer-Kaey.

+ [krit] Bij vs. 4 in M.D. in marg.: Oppidum Zelandiae.

Het Kerckhof *⁴⁾.

Parcite de vestro pinguem contemnere fundum,

Putria nunc utero quamlibet ossa tegam,

Si quis ad extremum ducet sua fata tribunal,

Inueniet stantem quo jacet Haga loco.

15. Feb.

4) M.D., 214, met den titel: Coemeterium. Kerck-hoff.

De korte Houtstraet *⁵⁾⁺⁺.

Me quoque praeclaras inter venerare plateas,

Quamvis forte breui de trabe curta ferar.

En ego quam tribuo videor meruisse coronam.

Una bonum finis pulchra coronat opus.

15. Feb.

5) M.D., 212, met den titel: Via Sylvestris sive lignea, brevior. Korte Hout-straet.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Appendix longae.

+ [krit] vs. 3 tribuo M.D.: tribuis

(Venus-straet) *⁶⁾.

Ut vegetanda suis pascuntur viscera venis,

Omnivorum pascit plurima vena Forum.

Hisce bonis, his de melioribus optima venis

Iure meo venae nomen adepta fui.

16. Feb.

6) M.D., 222, met den titel: Eadem.

[p. 258]

De Gortstraet *¹⁾.

Par socijs et mercipotens quam maxima quaeque,

Plus est quo socijs anteferenda feror.

Inspice natalem; debetur adorea, dices,

Hic ubi adoratum nomina fecit ador.

16. Feb.

1) M.D., 211, met den titel: Via adorea. Gort-straet.

Princen plein *²⁾⁺.

Elige, an objicias Tiliam an Palatia nobis,

Et numerosa quidem vel nemorosa veni:

O nec Hylâ melior lassorum fabula vatum,

Sylva, vide, dudum Prima secunda mihi es.

16. Feb.

2) M.D., 219, met den titel: Area Principis. Prince-Pleyn.

+ [krit] In M.D. in marg. bij den titel: Duplici ordine Tiliarum septa. - vs. 4: Prima sylua, het Voorhout.

De Zuylenstraet *³⁾⁺⁺.

Sacra novem dominis priuatum sperno, quis istos

Cumque dedit mecum perpetuandus agros.

Pila stijlusque dedit nomen: placet omen utroque

Nomine: ego Patriae fulcra stylosque dabo.

16. Feb.

3) M.D., 225, met den titel: Via Zulenia. Zuylen-straet.

+ [krit] In marg. bij den titel: Vbi Schola Latina - vs. 1: Musis. - vs. 3: Zuyl, columna, stylus.

+ [krit] vs. 1 sperno, quis istos M.D.: postfero, quisquis - vs. 2 Cumque dedit M.D.: Hos dederit

Princen plein *⁴⁾⁺.

Cuius inexpletae violarunt viscera talpae

Imperium terrae sancte decussis habet.

O plus praeteritis sapientia saecula! Patreis

Sciuit in hoc signo vincere posteritas.

16. Feb.

4) M.D., 219, met den titel: Eadem in crucem strata.

+ [krit] vs. 2 habet M.D.: habes

Eadem, ubi domus Amsterodamensis *⁵⁾⁺.

Omitto socys quâ praesto laude, quod ingens

Includi pateris Amsterodama mihi.

Glorior hac potius, superans memorabilis ipsos

Ostendae titulos Area magna Ducum.

16. Feb.

5) M.D., 219.

+ [krit] In marg. in M.D. bij vs. 4: Quae Grotio Area parva Ducum.

[p. 259]

Ad plateas ordine alphabeti collocatas deprecatio *¹⁾⁺.

Magna minorque viae, quarum sibi quaeque superstes

Vivet ab elogijs garrula facta meis;

Si quibus haec series visa est injuria, facti

Esse mei culpam scite, nec esse mei.

Turbarunt elementa vices, non vatis iniqui

Somnia: Beta suum debuit Alpha sequi.

Si sic peccatum est, si cui praepostera fraudi

Litera, de Cadmo sumite supplicium.

17. Feb.

1) M.D., 207, met den titel: Ad vias ordine Alphabeti dispositas, Deprecatio.
Het is eene inleiding op Haga vocalis.

+ [krit] vs. 7 peccatum est M.D.: peccatum - fraudi M.D.: fraudi est

In obitum nobilissimi praestantissimique iuvenis G. Vosbergij designati ad Venetos legati²⁾.

Eximium patriae raptum lugemus ephebum.

Quaero, satis justus num siet iste dolor?

Quem Veneto in terris legârat patria divo,

Legatum Diuis misit ad astra pater.

Quis locus est lachrimis? ad Patres nomine nuper

Angelus, ad patrios Angelus ivit avos.

18. Feb.³⁾.

2) M.D., 192.
Gaspar van Vosbergen, drost van St. Maartensdijk, oudste zoon van Gaspar V. en Barbara van Panhuijs, werd den 5den Sept 1641 tot ambassadeur te Venetië benoemd (Aitzema, V, 322). In 1643 stierf hij echter vóór zijn vertrek.

3) Die datum schijnt niet juist te zijn. De Riemer (I, 298) geeft het grafschrift in de Groote Kerk te 's Gravenhage, waarin vermeld wordt, dat de jonge man den 2den Maart 1643 op 33jarigen leeftijd is gestorven, en ook Aitzema (V, 551) spreekt van ‘'t begin van Martius’.

Casuaria, nuper perforata. Casuaris straet *⁴⁾⁺.

Seu peregrina bipes, seu casu multa supino

Nominis autor erat non peregrina bipes:

Tandem praecipuis par sum pertusa plateis,

Deque viâ tantum, pervia facta fui.

Transitus egressusque patet: qua turpiter hospes

Haeserat in media me, penetrare licet.

Tuta venis, procul hinc omni Sirene, juuentus,

Quaque perire soles capta, per-ire potes.

Credibile est, inquis: sed, quod vix credere possis,

Ipsa venustatem praestat abacta Venus.

19. Feb.

4) M.D., 210, met den titel: Via Casuaria. Casuaris-straet.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: A signo avis Casuariae sub quo celebre olim Lupanar.

[p. 260]

Het Noordende iterum *¹⁾⁺.

Principibus placuisse viris, laus infima; summa est,

Solis principibus non placuisse viris.

Auriacis, summâ major: sed maxima multo,

Esse peregrinis Regibus hospitio.

Laude sient sociae patior quacumque superbae:

Unica de multis Regia recta via est.

20. Feb.

1) M.D., 217, met den titel: Via Borealis. Het Noord-eind.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: Vbi Palatium Principis. - vs. 4: Galliae, Angliae, Bohemiae.

De Plaets *²⁾.

Non licet in Pagis Hagam censere, nec inter

Oppida: quod medium est, dicitur Haga Locus.

Haga quod est, ego sum. quin, si contendimur, hospes,

Pars Hagae dubites dicar, an Haga mei.

Tu decide nihil: quantum, dic aequus utrique,

Creuit hic e loculis, creuit et ille locus!

20. Feb.

2) M.D., 218, met den titel: Area. De Plaets.

De Kromme Pooten *³⁾⁺.

Parcite me curvam probris incessere; non est

Nomenclaturae vilis origo meae.

Hic Aquila, hic Serpens Epidaurius icone curvâ

Viuit, hic obliquis gressibus, illa pede.

20. Feb.

3) M.D., 219, met den titel: Plantaria obliqua. Kromme Pooten.

+ [krit] Bij vs. 4 in M.D. in marg.: Pede curvo. Krommepoot.

De Ketting-straet *⁴⁾⁺.

Qui Venerem sectaris, amans, aduerte quid ipso

Ad Venerem ductrix nomine praecipiam.

Inuenies Venerem; sed, quae resipiscere cogat,

Proxima stultitiae est, crede, catena tuae.

22. Feb.

4) M.D., 215, met den titel: Via Catenaria. Ketting-straet.

+ [krit] Bij den titel in marg.: Toegang tot de Venusstraet.

(Ad amplissimos Hagae rectores) *⁵⁾⁺.

Vnanimes Pagi, dicemus, an Vrbis Epoptae,

Ordo decens patrij, prime sacerque soli,

Quorum perpetuis noua se, noua rursus, et usque

Grandior et curis debet et auspicijs

5) M.D., 207. Het vers heeft in het HS. geen titel. Het is de opdracht van de serie Haga vocalis.

+ [krit] vs. 1 Pagi, dicemus, an M.D.: (non jam Pagi) magnae

[p. 261]

 

⁺

5

Haga domus divûm, seu quis mortalia, seu quis

 

Aestimat aeternas, numina nostra, deas;

 

Sumite, non duri, vestra de gente Poetae

 

Edita non duris verba Latina modis.

 

Quam fari doceo, docuit me Patria fari,

10

Debuit has illi patria Musa vices.

 

Nec venit in partem vestri ambitiosa laboris:

 

Vestrae laudis erunt marmora, verba meae.

 

Quis scit an extensae concedent fata sonorae,

 

Haga loquax melius vivet, an Haga silens.

15

Aucta, nec inuideo, vobis auctoribus esto,

 

Caeperit Hugenio dum praeitore loqui.

 

22. Feb.

+ [krit] vs. 16 praeitore M.D.: praeeunte

Nosocomium *¹⁾⁺.

Qualiscumque vocer, merui carnaria dici.

Utrâ plus videor sanguinolenta manu?

Utrâ stare putas horrendum parte macellum,

Hospes? ab hac lanio regnat, ab hac medicus.

24. Feb.

1) M.D., 211, met den titel: Via Nosocomii. S. Nicolas Gast-huys-straet.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Ubi ex aduerso macelli.

Het Kort Achterom *²⁾.

Quid si parua solo? plenis sum magna tabernis.

Magnus Alexander mole pusillus erat.

Deinde metu potior spes est; dum crescere possunt

Parua, breui retro grandia sorte ruunt.

25. Feb.

2) M.D., 208, met den titel: (Ambitus Aulae posticus) minor. Kort-Achterom.

De sale *³⁾⁺.

Quod graue compactis, quos nescit aranea, tignis

Audaci nixum fornice durat opus:

Quod ferris confundo libros, quod publica jura

Misceo priuatis mercibus, arma togae;

Incola sis, siue aduena sis, cuicumque stuporum

Ille fuit de me maximus; Adde novum.

Adde, quod hic quidam silicernius ambulat hospes

Dedecori subter fixa trophaea suo.

Ingens prodigium! qui non est ullibi, in hac est,

Hac solâ mundi parte modestus Iber.

27. Feb.

3) M.D., 235, met den titel: Atrium Hollandicum. Sale. - Dit en de meeste der volgende versjes behooren tot de 2de afdeeling van Haga vocalis nl. de Aedificia. Zie ook dl. II, 278, 281, 282; III, 31.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: E ligno Hybernico. - vs. 8: Vexilla militaria hostibus erepta.

[p. 262]

De provinciale raedcamer *¹⁾⁺⁺.

Quae Comitum vixi lectis instructa, labori

Splendida sum comitum nunc quoque lecta domus.

Prudentes legum comites hoc Patria jussit

Patria ab antiquo dicere jura thoro.

Plus Patribus Patres sapiunt: ubi vana sopitos

Luserunt Comites somnia, nunc vigilant.

28. Feb.

1) M.D., 234, met den titel: Curia Provincialis Hollandiae. De Provinciale Raed-Camer.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: Olim Hollandiae Comitum cubiculum.

+ [krit] vs. 5 sopitos M.D.: cubantes

De rolle *²⁾⁺⁺.

Dentibus hic olim, labijs, linguâ atque palato

Res fuit Hollando publica gesta Duci.

Successere patrum sapientia labra palatis:

Et linguis hodie, non sine dente, vaco.

Nec rota fortunae est, patrij Rota Iuris et aequi est

Celsior antiquo quâ mihi natus honor.

Nam fatis placuit, solis ubi jura dabantur

Principibus, populo nunc quoque Iura dari.

1. Mart.

2) M.D., 235, met den titel: Auditorium Iuridicum Hollandiae. De Rolle.

+ [krit] Bij den titel in marg.: Olim Comitum Hollandiae Coenaculum. - vs. 7: Accipitur aliquando Ius pro liquore eorum quae coquuntur: sicuti enim Ius summum bonum continet, sic humor ille bonus coctarum rerum maximam continet bonitatem et saporem. Paulus de Citadinis de Iure Patronat. parte 1. ad fin. n. 47.

+ [krit] vs. 4 Et linguis hodie eerst: Denuo rem linguis M.D.: Rem linguis iterum - vaco eerst: gero als in M.D.

De rekencamer van Holland *³⁾.

Quam bene prospexit florentibus inclyta rebus

Quae mihi fiscales Patria credit opes!

Hic regit, hic regitur, sine quâ Natura vacillet,

Quâ sine, quisquis homo est, bestia sit; Ratio.

2. Mart.

3) M.D., 235, met den titel: Camera rationum Hollandiae. Reken-Camer van Holland.

De griffie ende furneer-camer *⁴⁾.

Ne nos postica positas in parte Palatj

Despice; habes quod et hic Ciuis et Hospes ames.

Si Bataui conuiua venis ad fercula Iuris,

Ista tui penus est, illa Culina fori.

2. Mart.

4) M.D., 229, met den titel: Graphiarium et Apotheca litium. Griffie ende Fourneer-Camer van Holland.

[p. 263]

De leen-camer *¹⁾⁺.

Panda bonis, occlusa malis, pro crimine cuique,

Pro virtute, fidem soluo, fidem teneo.

Este probi et fortes Bataui, nec proximus haeres

Agnati, nisi me dante, vasallus erit.

3. Mart.

1) M.D., 231, met den titel: Camera Feudalis Hollandiae. De Leen-Camer.

+ [krit] vs. 1 M.D.: Clausa malis, non clausa bonis

De Staten Generael camer *²⁾.

Oppida sint riui, septem sint flumina Gentes;

Me Mediterraneî gurgitis instar habent.

Vinea sint Belgae, sint pagi grana, vel urbes,

Sint acini populus quisque, racemus ego.

Dicet Aristoteles quanto praestantior extem

Tot socijs: quanto nempe Genus Specie.

Quid moror in minimis? Hic cum septemplice telo

Concordi patriam vindicat ungue leo.

Quid faculis ornare diem, quid lampade stellas,

Quid solem verbis attinet? hic Patria est.

6. Mart.

2) M.D., 236, met den titel: Concilium Ord. Confoed. Belgii. Staten Generael-Camer.

Raed van State *³⁾.

Qui status Imperij fuit inde ab origine partae

Libertatis, hic est, hic erit usque meus.

Mutatis faciem, sociae: constantia nostra est.

Nec praeclara suo pondere caussa caret:

Hic patriam ejurant Patres, hic patria lex est,

Ut Patriae prosis, non meminisse tuae.

6. Mart.

3) M.D., 234, met den titel: Concilium status Belg. Raed van State.

Generaliteits rekenkamer *⁴⁾.

Quanti constiterit Libertas hic lege, quanti

Constet adhuc, mea te Bibliotheca docet.

Scrutatus quantum bello consumpsimus auri,

Aurea sim magis an ferrea, vix statues.

7. Mart.

4) M.D., 228, met den titel: Camera rationum Generalium. Generaliteits Reken-kamer.

Gecommitteerde raedcamer *⁵⁾.

Tota quod assiduis indormit Patria curis,

Tuta quod officijs creditur esse meis,

Iam satis hoc quo vel sociarum cedere nulli,

Vel socias possim spernere, laudis habet.

Nec socias sic sperno tamen; facit altera major

Gloria, quod cunctis anteferenda ferar.

5) M.D., 228, met den titel: Senatus Hollandiae. Gecommitteerde-Raed-Camer.

[p. 264]

 

Patria conueniens venit ad mea jussa vocantis,

 

Saepe quod unita est imputet illa mihi.

 

Publica res Batavûm, si fers, fero ponderet aequus

10

Arbiter, an major jussa jubente siet.

 

8. Mart.

De Capelle op 'tHof *¹⁾⁺.

Tempora mutantur, fuit olim Belgica Gallo-

Belgica, nunc bello Gallica facta fuit.

Hinc ego, Christicolis docte vernacula Gallis,

Principibus pateo sancta magistra viris.

Nec talis mihi plaudo tamen: laus altera praestat,

Rarior est quâ me dote tumere decet.

Toto sum pretiosa solo, sum nobilis ipso

Pulvere, sum Batauis ossibus et Bauaris.

Quam cinis et manes animant, quam puluis honorat,

Quam faciunt umbrae viuere, non moriar.

10. Mart.

1) M.D., 226, met den titel: Sacellum aulicum. Capelle van 't Hoff.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: Vbi Concio Gallica habetur. - vs. 8: Tumulis Alberti et Iacobae Bavarae etc. Comitum Hollandiae.

In Vosbergij patris constantiam exemplarem²⁾.

Spem Patris et Patriae, quem pro virtute vel annis

Non est jure senem dicere, non juuenem,

Vidimus innumero pertusum vulnere mille

Per tormenta neci tradere mille neces.

Altera lugentis Patriae spes, altera proles

Aegra novas Patri nunciat exequias.

Qui tot flagra vides tot cladibus inconcussum

Romano Belgam robore ferre senem,

Dic tibi quod res est; Non extat in orbe Parentum

Plus miser hoc forti, fortior hoc misero.

10. Mart³⁾.

2) M.D., 192.
Gaspar van Vosbergen was lid der Rekenkamer, later lid van den Hoogen Raad en in 1626 van de Staten-Generaal. Hij was eenige malen gezant en stierf in 1649. Eene maand na het verlies van zijn oudsten zoon (zie op 18 Feb.) verloor hij een anderen zoon, Louis, die 24 jaar oud was.

3) Ook deze datum schijnt foutief. De Riemer (I, 298) deelt het grafschrift van Louis van Vosbergen mede, waarin staat, dat hij den 7den April 1643 is gestorven.

(Vytgegroeyde rock)⁴⁾.

Uw' dochter staet haer keurs ter halver been geschortt.

Sy kost niet anders varen

In 'tgroeijen van haer' jaren:

Sy heeft hem langh gehadt, en daerom heefts' hem kort.

11. Mart.

4) K.b., II, 172. In het HS. zonder titel.

[p. 265]

Coenaculum principis. 's Princen eetsael *¹⁾.

Tempus edax rerum me succurrente domatur;

Mitius in Proceres me subeunte furit.

Disce quid intersit me stare, Batauia; pasco,

Qui te perpetuâ prosperitate, Ducem.

12. Mart.

1) M.D., 232.

Cubiculum principis. 's Princen slaepkamer *²⁾⁺.

Dormi Patria: non dormit qui forte supina

Molliter hoc visus membra fouere thoro.

Crede mihi, quoties Fredericum ponere somno

Creditus, hic toties in statione stetit.

12. Mart.

2) M.D., 233.

+ [krit] vs. 2 supina eerst: sopita M.D.: timenti - vs. 4 hic M.D.: hac

Culina principis *³⁾⁺.

Quisquis homo est, immundities ne spernat opimas:

Hasce meo in laudes adstruo jure meas.

Quod feci, non quod facio reputa: nec iniquus

Quis quod edas edit dispice, sed quid edas.

Noscere vos jubeo molles; et quaerere, quae vos

Coxit, an ex nitidis forte culina siet!

12. Mart.

3) M.D., 232, met den titel: Culina Principis. 's Princen Kencken.

+ [krit] vs 4 edit M.D.: edat - vs. 5 Noscere M.D.: Noscite - quaerere M.D.: quaerite

Equile principis *⁴⁾.

Non est quam gracili quisquam moduleris auenâ

Quae tot quadrupedes nutrit auena meos.

Eliget e multis quo se per Ibera cruentum

Eripiat quondam vulnera sospes Herus.

Mox amplexe Ducem reducem, dignissima, dices.

Una dies fuit his sumptibus, unus equus.

13. Mart.

4) M.D., 234, met den titel: Equile Principis. 's Princen Stall.

De picqueer-schuer *⁵⁾⁺.

Nescio qua praestes titulis, Academia, nostris;

Pace tuâ, simili sorte superba color.

Erudiunt pullos morosi doctor uterque,

Quadrupedes hic equos, hic bipedes asinos.

Ergo pace tuâ, quanto discrimine vincam,

Circulus hic, illic linea docta docent.

13. Mart.

5) M.D., 233, met den titel: Hippedromus Principis. 's Princen Picqueer-Schuer.

+ [krit] vs. 6 docta M.D.: ducta

[p. 266]

's Princen secretarie *¹⁾.

Nassouidum imperij nostris arcana latere

Visceribus nouit Patria, nouit Iber.

Ambigit alteruter quâ nos regione requirat?

Quaerito pistrinum Iunij et Hugenij.

14. Mart.

1) M.D., 233, met den titel: Grapheium Principis. 's Princen Secretarije.

's Princen raedcamer *²⁾.

Quaeritur ingrate quid agam; nec verba meretur

Quaestio: sic nutu soluier illa potest.

Curatoris eget qui se cum sanguine divo

Et patrias pro te, Patria, spernit opes.

14. Mart.

2) M.D., 233, met den titel: Concilium domesticum Principis. 's Princen Raed-Camer.

Raed van Braband *³⁾.

Qui vetus ignorat verbum, πλέον ἣμισυ παντὸς,

Ille mei censor non satis aequus erit.

Impero littoribus Mosaeque Marisque Brabantis.

Forte nec haec tota est fimbria veste minor.

Si minor est; vivus Pater est cui debeo partem,

Qui totum dabit est filius Auriacus.

14. Mart.

3) M.D., 226, met den titel: Senatus Brabanticus. Brabandsche Raed-Camer.

's Princen valckhuijs *⁴⁾⁺.

Amphibium ciuem, Ciues, ne spernite: tanti est,

Si Coelo nequeam pascere, posse solo.

Non volo vel volo: tum bipedes, mea praeda, cauete

Quando volo, quando non volo, quadrupedes.

15. Mart.

4) M.D., 236, met den titel: Falconarium Principis. Valck-huys.

+ [krit] Bij vs. 2 in M.D. in marg.: Caninâ ibi nutriuntur falcones.

Templum Anglicanum. D'Engelsche kerck *⁵⁾.

O mea si tanto constaret fornice moles,

Quantum te Coeli, Terra Britanna, tegit;

His ego te verbis, mater miseranda, vocarem,

His te participem coner habere mei:

Gloriam in excelsis domino, mortalibus aegris

In terra Pacem praedico; tota veni.

15. Mart.

5) M.D., 228, met den titel: Templum Anglicanum. Engelsche-Kerck.

[p. 267]

De groote kerck *¹⁾⁺.

Velleris aurati fumos et inane trophaeum,

Vix prety partem glorior esse mei.

Velleris argenteî famam, partosque triumphos,

Post Wesalam, de te, Sylua superba Ducum,

Ornamenta puto, quae post praeconia veri,

Plurime spectatum Ciuis et hospes eas.

Si spectando dolent oculi, lumbique sedendo,

Solâ mille tubis aure vacare licet.

Mille tubis portenta loquor mirabilis Anni.

Organum Aristotelis, crede, minus logicum est.

16. Mart.

1) M.D., 229, met den titel: Templum Parochiale majus. Groote Kerck.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: Vbi insignia celebratae solemnitatis aurei Velleris, Item Organa Musica splendidi operis, cum inscriptione historica triumphalis anni 1629.

Theatrum anatomicum *²⁾.

Mitte probro Ciui suspendia vertere nostro:

Omne malum finis pulchra coronat opus.

Caesareum sit stando mori: generosior ille est

Caesare, qui sua post funera stare potest.

16. Mart.

2) M.D., 226, met den titel: Theatrum anatomicum. Anatomie. Ontleed-Camer.

's Princen hof in 't noordeinde *³⁾⁺.

Majestas et Amor simul hic et saepe morati

Tertium in hac ipsa sede tulere fabrum.

Qualis ero perfecta, putas, quae marmore crudo

Imperfecta fui Regibus apta domus?

17. Mart.

3) M.D., 232, met den titel: Palatium Principis, viâ Boreali. 's Princen-Hoff in 't Noord-einde.

+ [krit] Bij vs. 2 in M.D. in marg.: Non interruptâ fabricâ dum hic Regina M. Britanniae diverteret.

Templum Lutheranum. Luthersche kerck *⁴⁾.

Inuide, dicendum est, paries quid amantibus obstas,

Hei mihi, quae verbis quinque dirempta fui.

Ecce tamen me tangentem confinia veri,

Me male contemptam quâ ratione colas:

Quisquis ab extrema cursum Babylone Geneuam

Instituit, per me transeat: hac iter est.

18. Mart.

4) M.D., 231.

Orphanotrophium. Het weeshuijs *⁵⁾.

Nubite securi de posteritate bonorum,

Instructi solâ posteritate boni.

5) M.D., 237.

[p. 268]

 

Pro loculis erit iste locus; pietate meorum

 

Hic ubi sit proles orba, nec orba, datur.

5

Ite Patres quo fata vocant Matresque: Parentis

 

Una loco miseris et Parientis ero.

 

19. Mart.

Praetorium. Het stadhuijs *¹⁾⁺.

Quod fuit Urbs Orbi, quod sunt Capitolia Romae,

Hoc ego sum ciui, nobilis Haga, tuo.

Impero; nil supra est. veniunt ad jussa vocantis

Iustitiae quanta et quantulacumque domus.

Quod mirere, die claro sum lumine clauso,

Somno nec valeo nec volo nocte frui.

Quod stupeas, quantum videas me cumque tenebris

Sollicitam, coeco lumine plus vigilo.

19. Mart.

1) M.D., 236, met den titel: Praetorium Hagiense. Stadt-Huys.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Ius dicendo. - vs. 6: Dum hic Ciuis vigilat.

Het dolhuijs *²⁾.

Quisquis ad haec casu diuertis claustra viator,

Sic sanum fatuos crede monere meos.

An dolus, an dolor, an Fatum nos hisce latebris

Clauserit, ac sero quaeritur ac temere.

Claudimur; hoc satis est. Satis est? nimis esse fatemur;

Quodque sumus, solum fecerit esse Nimis.

Hoc age, ut hic faciant aliena pericula cautum,

Si quis Amans nimis es, siue Poeta nimis.

20. Mart.

2) M.D., 227, met den titel: Gyrgathus. Dol-huys.

Confoederati Belgij emblema dioptricum³⁾.

Concordes radij septem per densa coacti,

Clade suâ intenso robore, conveniunt.

Uniti Belgae, ut radij per opaca refracti,

Igneum ab infracto robore robur habent.

22. Mart.

3) Boven het versje is een cirkel geteekend, Calamitas genoemd. 7 lijnen, naar de 7 provincien genoemd, loopen door dien cirkel en breken, waar zij hem aanraken. Aan de andere zijde van den cirkel loopen de lijnen in 1 punt samen.

Het oudemannen huijs *⁴⁾.

Tandem, Roma, tuam per me dedisce Tyrannin.

Est quod amat senium ferre, juuenta negat.

Claude senes, ut ego. Radius per opaca refractus

Fortior est: ardet flamma coacta magis.

Claude senes. ubicumque piae licet esse juuentae.

Tolle vagam Venerem et vina, facis monachos.

23. Mart.

4) M.D., 232, met den titel: Geroutocomium. Oude mannen-huys.

[p. 269]

De beeck *¹⁾.

Nauiget Anticijras, qui te, pulcherrime Pagûm,

Corporis eximij schema referre neget.

Ecce tamen, vel in Anticyris te corporis ullum

Eximij, sine me, schema referre negem:

Me sine, (da veniam) sine quo sis, Haga, cadauer,

Quem solum vivi sanguinis instar habes.

24. Mart.

1) M.D., 208, met den titel: Rivus. Beeck. In 2 HSS.

De cloosterkerck *²⁾⁺⁺.

A Ioue principium feci, cum Numine quondam

Propitio sacris fabrica sacra fui.

Bella profanarunt bellam, sortemque nefandam,

De bella Bello bellica facta, tuli.

Florentis bello patriae successibus aucta

Bella iterum Bello et Belgica facta fui.

Discite mortales a me: de fine beato

Spem non ambiguam, qui bene coepit, habet.

24. Mart.

2) M.D., 227, met den titel: Templum Coenobiale. Clooster-Kerck.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: Quod in officinam Tormentariam versum, denuo sacris dicatum fuit.

+ [krit] vs. 2 Propitio M.D.: Propenso

Het hoere-pad *³⁾.

Cur syluae parti nomenclatura pudenda est,

Hic ubi tot latebras fas habet atque nefas?

Pro toto partem, totum pro parte docemur

Sumere: an hic aliquid forte Synecdochici est?

Credo. sed ista meae certe non aequa figurae est,

Si sit curva mali semita, recta boni.

25. Mart.

3) M.D., 213, met den titel: Via Scortaria. Hoere-pad.

Het geschuthuijs *⁴⁾.

Si nocua est nostro tellus tremebunda labori,

Nescio quid meritam territat augurij.

Nam, quoties dantem reputo Salmonea poenas,

Ceu Iouis irati fulmine tacta tremo.

26. Mart.

4) M.D., 229, met den titel: Officina tormentaria. Geschut-Huys.

Tormentaria fabrilis. Het affuythuijs *⁵⁾.

Truncus iners fusi sine me jacet hijdra metalli;

Os aliunde, duos hinc habet illa pedes.

Hoc decies aeris pretium est, quod massa superbi

Aeris obaeratam se sciat esse mihi.

27. Mart.

5) M.D., 226, met den titel: Balistarium. Affuyt-huys.

[p. 270]

Domus Barneveldia *¹⁾.

Laetitiam vultu, nondum subeunte senectâ,

Prodo; latet memori clausa ruina sinu.

Discite non oculis nimium, non credere sorti:

Quam quis adhuc rectam stare putas, cecidi.

27. Mart.

1) M.D., 230, met den titel: Domus Barneveldia. Huys van Barnevelt.

Domus Aersenia *²⁾⁺⁺.

Audiat Haga loquax, quando post Saxa viasque

Et me dicendi fas sit habere vices;

Si facit ad formam fabricae facundia fabri,
Formosas inter debeo sola loqui.

27. Mart.

2) M.D., 231, met den titel: Domus Fr. Sommelsdicii. Huys van Sommelsdijck.

+ [krit] Bij den titel in M.D. in marg.: Viri eloquentissimi.

+ [krit] vs. 4 sola M.D.: prima

Domus Assendelfia *³⁾.

Prisca domus, meliore nouo molimine facta

Grandior et certe pulchrior et melior,

(Nobilior nequij) socijs concedo puellis,

Ut me nulla modo pulchrior extet anus.

27. Mart.

3) M.D., 230, met den titel: Domus Assendelfica. Huys van Assendelft.

Domus Nassovia, comitis Mauritij *⁴⁾.

Siue situm spectas, et quae mihi fonte perenni

Lambit honoratos nobilis unda pedes,

Siue quod Americae spolijs ornata decenter

Indico ut ingentes arte regantur opes,

Splendeo: quin ipsos vates docet ista venustas,

Fabula quam non sit jam Venus orta mari!

27. Mart.

4) M.D., 231, met den titel: Domus Nassavia, Com. Mauricii Brasiliae Praefecti. Huys van Nassau.

Domus Culenburgica *⁵⁾⁺.

Qualis ab occulto saliens Arethusa meatu

Clarior attritis surgere fertur aquis,

Talem de tumulo videas, Albane, nitentem

Talem post Cineres me redijsse meos.

Huc, mecum vim passa, veni, Bruxella; docebit

Haga Culemburgam non perijsse domum.

28. Mart.

5) M.D., 231, met den titel: Domus Culemburgica. Huys van Culemburgh.

+ [krit] Bij vs. 5 in M.D. in marg.: Vbi Domus Culemburgica ab Albano funditus deleta.

[p. 271]

Domus Brederodia *¹⁾.

Mutaui dominos, semper melioribus usa

Grandior, et rursum grandior auspicijs.

Tandem sum Brederoda. quid hoc? quod nempe sit omnis

In Batauis et sit nulla secunda mihi.

29. Mart.

1) M.D., 230, met den titel: Domus Brederodia. Huys van Brederode.

De Waghe *²⁾.

Unumquemque suo se metiri pede rectum est.

Unumquemque suo pondere non patior.

Si studeant leuitate graues peccare Batavi,

Publica, ne fraus sit libera, Libra veto.

29. Mart.

2) M.D., 237, met den titel: Libra. VVaghe.

Nieuwe Doelhuijs *³⁾.

Nemo mihi luxum saecli vel inutile marmor

Opprobrio juste verterit aut vitio.

Nassauiâ fundata manu confinia coelo

Quidquid agat liuor, non male tecta leuo.

Dicat an exemplo factum sit moris inepti

Splendida magnificas arma docere Scholas.

29. Mart.

3) M.D., 227, met den titel: Aedes Sclopetaria nova. Nieuwe Doel-Huys.

De Voetbooghdoelen *⁴⁾.

Eloquar, an sileam si cui natura nouerca est

Artifices inter nomen habere meos?

Eloquar. Hic virtus vitium est: accurrite lusci;

Plus videt hic oculus quam videant oculi.

30. Mart.

4) M.D., 227, met den titel: Hortus sagittarius Arcuschalybei. Voet-boogh-Doelen.

's Princenmagazin *⁵⁾⁺.

Non est quod Patriae munito solius armis

Auriaco toties victus, Ibere, tremas.

Priuatum hic penus est: per quae arma domestica seruo

Austriaca Auriacam disce timere domum.

ult. (31) Mart.

5) M.D., 233, met den titel: Armamentarium privatum Principis. 's Princen Magazin.

+ [krit] vs. 1 solius M.D.: unius ab

De Handboogh-doelen *⁶⁾.

Quaesitum est quis, Apollo meis tyronibus autor,

An mage formandis utilis esset Amor.

Coece sagittator, fatuis dominare Cithaeris:

Plus mihi Phoebaeâ qui sapit arte sapit.

ult. (31) Mart.

6) M.D., 227, met den titel: Hortus sagittarius Arcus lignei. Hand-boogh-Doelen.

[p. 272]

Digiti *¹⁾.

Annulus includit digitum? qui grandior omnem

Includat dextram circulus, Annus erit.

2. Apr.

1) De nu volgende versjes, die het teeken * hebben, behooren tot de serie Homo, zie M.D., 259-266. H. begon er mede in 1641 (zie blz. 156-159).

Lineae chiromanticae *.

Ille tibi fidat, palmaris linea, qui se

Fortunam pugno claudere posse putet.

2. Apr.

Pectus *.

Fortius obtusum est, si vera Mathesis, acuto.

Obtusum Bataui pectus habete mei.

2. Apr.

Os sternum *²⁾.

Nil opus impacti est homicidae cuspide teli:

Si sternum possit sternere, stratus homo est.

2. Apr.

2) vs. 2 possit M.D.: possis

Venter *.

Vivitur ingenio? facilis jactura cerebri est:

Per largitorem viuitur ingenij.

2. Apr.

Dorsum *.

Quid! plagas et onus? saltem, Natura, dedisses,

Cum me ferre dares omnia, pauca pati.

2. Apr.

[Per me sunt homines]

Per me sunt homines: quâ me ratione pudendum *³⁾

Appellas? pudeat, quem pudet esse, mei.

3. Apr.

3) Het versje had eerst tot titel: Pudendum virile, maar dit werd doorgeschrapt.

Τὸ γυναικεῖον *⁴⁾.

Belli mortales! hac nono mense moleste

Mingimur, et foetae matris amurca sumus.

3. Apr.

4) Niet in M.D. opgenomen.

Idem *⁵⁾.

Grammatici, moneo: mendosa est lectio; si qua

Connubium legitis, scribite cunnubium.

3. Apr.

5) Niet in M.D. opgenomen en in het HS. doorgeschrapt.

Vterus *.

Me vide, et amentes animos natalibus infla:

Nascitur obscuro Rex, ut agyrta, loco.

4. Apr.

[p. 273]

Umbilicus *.

Si polus humani quisquam sit corporis, hic est:

Arcticus an sit, an Antarcticus, ambigitur.

4. Apr.

Ilia *.

Ilia tractanti subeant incendia Troiae:

Proxima sunt flammis Ilia, Thaï, tuis.

4. Apr.

Nates *.

Ut quid iniqua τρυϕὴ cycnaeae prodiga plumae est,

Pulvinar natas quae sciat esse nates?

5. Apr.

Eaedem *.

Nolle manum Nautae piceos maculare rudentes,

Hoc est, quando nates, nolle madere nates.

5. Apr.

Podex *¹⁾.

Si conferre libet rugas et utramque Mephitim,

Iam podex vetulam vincet et anus anum.

5. Apr.

1) Niet in M.D. opgenomen.

Dorsum *²⁾.

Quae subigi dorsum toties es passa deorsum,

Gellia, cur dorso verbera? ventre feras.

7. Apr.

2) Niet in M.D. opgenomen.

(Nasus) *³⁾.

Nase, caue; tua res agitur; stratagemate laevo

Qui pedunt simulant velle ferire pedes.

7. Apr.

3) Niet in M.D. opgenomen.

De Vanderburghio⁴⁾.

Res patrias agit, et patrijs caret exul amicis:

Quaeritur, an sit Agens, Burghius, an patiens.

7. Apr.

4) M.D., 191, met den titel: De I. Vander Burgh Ordd. Agente Leodici.

Clades Calloae⁵⁾.

O si longa dies possis obducere callo

Quod mea de Callo patria vulnus habet!

7. Apr.

5) In 2 HSS. In Juni 1638 had de veldmaarschalk Willem van Nassau bij Kallo de nederlaag geleden.

(Testiculi) *⁶⁾.

Coeca licet vel surda sies, accede Lycori,

Quid valeam, gemino teste probante, scies.

7. Apr.

6) Niet in M.D. opgenomen.

[p. 274]

Femur *¹⁾.

Caesarei partus uteri sint gloria secti:

De femore inciso nascier Herculeum est.

7. Apr.

1) vs. 2 M.D.: Incisi femoris partus origo Deûm est.

Genua *.

Scirpus Homo ex imo, sine nobis, ventre fuisset:

In scirpo nodum fecit utrumque genu.

7. Apr.

Idem *.

Euclides capere hoc possit vel credere? flexo,

Quo pedibus nequeas, itur ad astra genu.

7. Apr.

Tibia *²⁾.

Corporis harmonice concordent artubus artus:

Esto; sed harmonicum tibia nomen habet.

7. Apr.

2) Bij vs. 2 in marg.: Scheen.

Sura *.

Ut paria aequali Superis sint ima quiete,

Credo datas etiam cruribus esse nates.

7. Apr.

Calx *.

In stimulos calcem temere qui nolit adactum,

In calcem stimulos cautior aptat eques.

7. Apr.

Idem *³⁾.

Si callus videas quam sit res proxima calci,

De callo calcem nomen habere putes.

7. Apr.

3) Bij vs. 1 in marg.: Calck.

Pes *.

Quinque pedis digiti: non indignabere, Lector;

Pentametris apte versibus addo Pedem.

7. Apr.

Planta pedis *.

Non cedo capiti: Cynico si credere fas est

Plantanti, quod sum nomine, totus homo est.

7. Apr.

Pes opusculi *.

Cum Boue lasso figo pedem: jam vade, Tabella;

Quando pedem potui ponere, tollo manum.

7. Apr.

[p. 275]

Ala foetida *.

Vertice cornuto est Aulus. Dat adultera causam

Uxor, et esse virum praedicat id quod olet.

8. Apr.

Frons *.

Nescio qui sartam gerimus sine vulnere frontem,

Quam quis nescit Evam perfricuisse viro?

9. Apr.

Dentes *.

Disce, Gula; attente, lente, prudenter, acute

Uti denticulo, parcere ventriculo est.

9. Apr.

Os *.

Hac cibus it, hac verba volant: quo nempe trimphet

Mutua de nimia garrulitate fames.

9. Apr.

In Phyllidem¹⁾.

Implexi teneris macilentae Phyllidos ulnis

Oscula libatum venimus, ossa dedit.

9. Apr.

1) M.D., 191.

Mentum *²⁾.

Disce quid immineat raso tibi ..... mento;

Si, quâ parte sumus, nos pudet esse viros.

10. Apr.

2) In M.D. is de titel: Mentum e more Gallico imberbe.

Barba *.

Hirce, pater barbate, tua est haec gloria, menti

Excrementa grauem reddere longa virum.

10. Apr.

Tegen Trijn³⁾⁺.

Ick Trijn, de boose prij? dat koste mij myn leven.
Als ickse noemen hoor, begint mijn hert te beven.
Maer Ian die wilder aen: Ick stelt hem in syn' keur;
En gaeter Ian me deur, soo gaeter Ian me deur.

10. Apr.

3) K.b., II, 155.

+ [krit] vs. 4 En K.b.: Dan

Auris *.

Hauris forte fui, quae lapsu temporis Auris

Dicor. an hoc aurum nomen, an aura dedit?

11. Apr.

Eadem *.

Oppone auriculam: qui te vocat, Arcas, in aulam,

Huic opus aurito teste fuisse scio.

11. Apr.

[p. 276]

Tempora *¹⁾.

Tempora mutantur et nos mutamur in illis.

O mores, virgo, o tempora, dicat anus.

11. Apr.

1) Bij vs. 1 in marg.: Nos Tempora.

(Verbintenisse aen den heere Hooft)²⁾⁺.

Wij Mannen en wij Wijven

Beloven met ons vijven

Het naeste Iaer met lief

(Mits het den Drost believ'

En de waerde waerdinne

Sijn' nobele Drostinne,)

Op Muydens hooghe Slot

Te wreken 'tfell gebod

Des Princen van Oragnen;

Eer dat hij tegens Spagnen

In 'tSomer-legher treck;

Met Rhynschen Wijn en Seck,

Met singen en met rijmen,

Met sommen en met lijmen,

Met sitten en met gaen,

In sonneschijn en maen,

Met kuijeren en praten

Langs dycken en langs straten;

Tot dat de Waerd, versaedt,

Sal seggen, gasten gaet,

En de Waerdinne, Vrinden,

Wy willen u niet binden,

'T is moij weer naer den Haegh,

'Kwild ick u t'schepe saegh:

Wy sullen hier wat poosen,

En tegen dat de Roosen

Ontluycken als Treslon,

Die Tessels hertje wonn,

De weer-wraeck komen soecken

By rocken en bij Broecken,

2) K.b., I, 512. Het vers heeft in het HS. geen titel. In K.a. is het opschrift: Andere (Verbintenisse) aen den selven. 1643.
Den 14den April kwam H. te Muiden in gezelschap van Wicquefort, Barlaeus en twee dames Treslong, van welke de eene op verzoek van H. en Hooft door Van Baerle was uitgenoodigd (Poem., II, 250). Ook Tesselschade en Jan Vos waren van de partij en genoten van het mooie zingen van mevrouw Treslong. Men amuseerde zich uitstekend, keerde den 16den April naar Amsterdam terug, at in gezelschap van Barlaeus en reisde den 19den over Haarlem naar den Haag. Terstond na de aankomst schreef H. zijn gedicht. Zie over die dagen te Muiden Oud-Holland, 1888, blz. 248, 249, en de daar aangehaalde bronnen.

+ [krit] vs. 6 nobele K.a.: aerdige

[p. 277]

 

Met mann en vrouw en Paerd,

 

Op Hofwyck aende vaert,

 

Op Pasgeld aen der weide;

 

Tot dat ons 'tleger scheide,

35

En Frederick syn' Knecht

 

Onbiede naer 'tgevecht.

 

Geschreven inden Haghe

 

In 't afgaen vande' Waghe'

 

Die ons van Muyden bracht,

40

Den seventhienden nacht

 

Aprilis, als drij jaeren

 

Op veertich gaende waren,

 

En sestien hondert meer.

 

Aldus op trouw en eer

45

Besworen en beregelt,

 

Beteeckent en bezegelt,

 

Met mond en hert en hand

 

Voor listeloosen Band.

 

Hag. 19 Apr. Anna van Osmael.

 

Leonora van Treslong.

 

Ioachim de Wicqfort.

 

Maria.

 

 

 

Constantin Hvygens¹⁾⁺.

1) In K.a. zijn de onderteekeningen: A.D.H.G.T. - L.V.T. - I.D.V. - M.D. - C.H.
Anna van Osmael was het 6de kind van Jan de Hertoghe van Osmael, Heer van Valckenburg, en van Josina de Bye (zie Dr. N. Beets, Nieuwe Verscheidenheden meest op letterkundig gebied, 2de stuk. Haarlem, De Erven F. Bohn. 1880, blz. 157, 158). Haar vader, die van 1623 tot 1630 gouverneur van het prinsdom Oranje was, kwam in laatstgenoemd jaar bij zijne poging tot verraad om. In Dec. 1635 werden te Prielle ondertrouwd ‘Jhr. Willem van Bloys gheseijt Treslong’ en ‘Anna de Hertoghe van Valckenburgh’; zij huwden in Den Haag. (Zie H. de Jager in De Navorscher, 1879, blz. 234, Noot). De letters van haren naam in K.a. moeten dus, zooals Dr. Beets (t.a.p., blz. 154) te recht giste, worden verklaard: A(nna) D(e) H(ertoghe) G(heseijt) T(reslong). In 1643 was Anna van Osmael weduwe. Zij is later hertrouwd met Jhr. Philips de Grutere, die in 1639 kommandant was van het garnizoen in Den Briel (zie H. de Jager in Nyhoff's Bijdragen voor Vaderl. Gesch. en Oudh., 3de Reeks, dl. II, 1885, blz. 189) en den 18den Nov. 1647 overleed. (Bij N^o XLIIaa der HSS. vond ik een brief, den 20sten Nov. 1647 uit Den Briel aan H. geschreven, waarin ‘Anne de Hertoghe, Wed. van Jhr. Philip de Gruutere’, kennis geeft van het overlijden van haren man).
Leonora van Treslong was zeer waarschijnlijk eene dochter van Jhr. Jasper van Blois ges. Treslong, in 1619 kommandant van Den Briel, en eene zuster van Willem, den echtgenoot van Anna de Hertoghe. Zij was in 1634 aangenomen als lid der Herv. Gem. in Brielle. (Zie H. de Jager, t.a. p., 191).
Zie over Joachim de Wicquefort dl. II, 306.
Maria. Zeker Maria Charlotte van Dorp, eene dochter van Frederik van Dorp en Adriana van Trello. Zij stierf den 23sten Maart 1659 ongehuwd op 48jarigen leeftijd. (Zie Dagb., Bijl. I, en K.b., II, 387).

+ [krit] vs. 31 en K.a.: te

[p. 278]

Air dans ma pathologie¹⁾⁺.

Tu te trompes, Philis, lors que ta main d'Albastre

M'attrappe dans ton sein.

En dépit de tes coups, mon amour idolatre

Arriue à son dessein.

Serre et gesne ces doigts, defends toij et te vange,

Ie ne perds rien au change;

Ie ne sçaij qui des deux chatouïlle plus mes sens,

Ou mon crime, ou tes chastimens.

Assened. 28. Iul.

1) Het is N^o XXXVII van de Pathodia.

+ [krit] vs. 7 qui Path.: quel

Le reveil de Calliste. Aubade. Air dans ma pathologie²⁾.

I'aij veu le point du jour, il a paru sur l'onde,

Sur l'onde de mes pleurs.

Mon Astre vient chasser, en esclairant le monde,

La nuict de mes douleurs.

Leue toij, beau soleil, souffre que je t'adore.
Ha! je me suis mespris, il n'est pas jour encore;

Mes yeux, nous auons tort;

Il ne vient point d'Aurore,

Calliste se rendort.

Assened. ult. (31) Iul.

2) N^o XXXVIII der Pathodia, met het opschrift: Aubade.

Serenade³⁾⁺.

Ne crain point le serein, Sirene de mon ame:
L'air ne faict point d'effort sur ta diuinité.
Luminaire immortel, arreste un peu ta flame,
Il n'en fault qu'un raijon pour un beau jour d'esté.

Elle va se coucher, je la voij qui sommeille.

Adieu clarté des cieux.

Puis que Cloris leur unique merueille

N'a point d'oreille

Le monde n'a point d'ijeux.

Assen. 5. Aug.

3) N^o XXXIX der Pathodia.

+ [krit] vs. 4 beau Path.: grand - vs. 5 Path.: Que-di-je? elle s'en va, je la voy qui sommeille. - vs. 9 Le monde Path.: La terre

Ubera *⁴⁾.

Montibus his pasci cupidos miramur amantes,

Queis ipsos aluit Fontibus ipsa parens?

Assened. 9. Aug.

4) Dit en de beide volgende versjes behooren nog bij de serie Homo, zie blz. 272.

[p. 279]

Papillae viriles *.

Quae natura nihil frustra fecisse refertur,

Cur negat hac etiam matribus esse viris?

Ibid. 9. Aug.

Auris *¹⁾.

Nil opus est medico: Bilem, Rha barbarum et ipsam,

Si gustes, Aloen auris amara cacat.

Ib. 9. Aug.

1) vs. 2 cacat M.D.: caco

Vander Burgh et Brosterhuijsen.

De deux joliz amis l'un fuit toute besogne,
L'autre gaigne au trauail, mais se perd en yvrogne.
L'un a donc trop de vin, l'autre trop peu de pain.
Qu'est-ce? l'un meurt de soif, et l'autre meurt de faim.

Assened. 9. Aug.

Suprema curia²⁾⁺⁺.

Ne dubita quam me appelles: appellor ab omni

Iudice; sic quae sim quantaque nosse potes.

Summa, puta, sum summarum. quid summa? reperta est

Nequities laudi nuper iniqua meae.

Creditur hic etiam Ius summum injuria victis

Summa: quod est nusquam sponte tribunal emunt.

Hei mihi, quam donis distant inuenta creatis,

Quam se peiorem se facit omnis homo!

Quam bona victores docuit natura videre,

Tam malus est victos qui reuidere docet.

Assened. 9. Aug.

2) M.D., 229, met den titel: Suprema Curia. Hoogen Raed. Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 7 in M.D. in marg.: Revisores.

+ [krit] vs. 4 laudi eerst: sorti - vs. 9 victores eerst: mortales - vs. 10 victos eerst: illam

(In Gallum aegrum)³⁾.

Viderit Hippocrates quo Gallum pulvere sanet:

Gallus, homo nequam, non valet, atque valet.

Assened. 11. Aug.

3) M.D., 193. Het versje heeft in het HS. geen titel.

In Constantinum Hugenium, Zulechemi dominum, Treslongae raptorem. - Pour la bouche de mons.^r Barlaeus⁴⁾.

Scilicet, ista meis sunt basia dicta labellis,

Quae solus gaudes surripuisse tuis.

Treslongam tibi mensa ratisque adglutinat uni.

4) Oud-Holland, 1888, blz. 271. Naar het HS. op de Leidsche Bibliotheek.
Het vers is eene plagerij naar aanleiding van het samenzijn te Muiden; zie blz. 276.

[p. 280]

 

Treslongam comitem non sinis esse mihi.

5

Treslongam a charis abiens avellis amicis.

 

Treslongam Paridis more viator amas,

 

Quin rapis et Batavis audes auferre Mycenis,

 

Et praeda fugiens divite raptor abis.

 

Non feret Atrides scelus hoc Barlaeus inultum,

10

Causa Pelasgorum iam quoque facta mea est.

 

Crede, mala deducis avi, quam carmine diro,

 

Quam Satyris repetam, flebilis Haga, meis.

 

Illa dies fatalis erit tot matribus. omnes

 

Treslongae impatiens sacrificabo nurus.

15

Et Tu, cum, fracta in partes testudine, voci

 

Treslongae haud poteris succinuisse tuae,

 

Ad Vahalis, Zulecheme, vias plorabis ademptam.

 

Nec tua Chrysaeis maxima mater erit.

 

Nec finem irarum faciam, nisi millia centum

20

Basia basiolis fregerit illa meis.

 

I tunc, et verbis Barlaeum illude superbis,

 

Tantalus in refugis conspicieris aquis.

 

Bovche meum pulchris poterit se explere labellis,

 

At pallens Bocca livor inesse tua.

In eundem.

Constantine, fidem non sic solvisse putaris,

Quam Satrapae nuper syngrapha missa dedit.

Venisti Mudam, fateor. sed ut hospes abires.

Solvere non hoc est, ludificare fidem est.

(Barlaeus).

In Barlaeum desertorem, falso me raptus accusantem¹⁾.

Basia ducturo viduam sperata Poetae

Alter, at ex ima plebe Poeta tulit.

Scilicet, ut Viduae successit prisca priori,

Neglectâ potior prisca priore fuit.

Tessala ductorem subito distraxit amantem;

Excidit hoc iterum nobilis Anna viro.

Bis viduam miseratus amans Riualis honesti

Et pulchri, viduam clausit utrâque manum,

Et, certe contempta places, miserere miserti,

Dixit, habes cui sis non male juncta comes.

Illam laeua fides spretaeque injuria formae

Fecit amicitiae foedus amare novae.

Constantemque adeo pro fluxo nacta poetam

1) M.D., 64, waar aan den titel nog de woorden: in itinere Amstelodamensi, zijn toegevoegd. Het vers is een antwoord op dat van Barlaeus.

[p. 281]

 

⁺⁺

 

Basiolis dignum credidit esse suis.

15

Nec, si summa rei, nec, si bene tradita Belgis

 

Exigerent ternas pontica jura vices,

 

Dura renitenti voluit pugnare lacerto:

 

Multa fides multam poscere visa fidem.

 

Moribus antiquis, mixtâ grauitate lepori,

20

Blanda, modesta, sui larga tenaxque fuit.

 

Viximus, ut solis sero sapientibus, utque

 

Inuidiae soli displicuisse rear.

 

I nunc et raptos viduae nolentis amores

 

Inuitos, Helenamque objice nempe novam:

25

Crimina, cur Agamemnonios in Hagana furores

 

Pergama et in Batavum moueris arma Parin.

 

Quin vide Caesareas leges. quae tollere grato

 

Nequitia, ingrato tollere justitia est.

 

Assen. absol. diu incaept. 12. Aug.

+ [krit] Bij vs. 15 in marg.: Sommen. - vs. 16: Heulen. - vs. 28 in M.D.: I. Generaliter. Cod. de revoc. donat.

+ [krit] vs. 27 Quin vide M.D.: Respice

(Coeci effugium)²⁾.

Tercentum petijt dono sestertia pauper

A coeco sibi, vel mutua plura dari.

Unde habeam? retulit coecus. Tu videris, ille.

Non petis, hic, nisi quod videro? polliceor.

Assened. 12. Aug.

2) M.D., 193. Het versje heeft in het HS. geen titel.

De Luijsemarckt³⁾.

Multipedem Heroem nostrum ne despice, prae quo

Nuper, et, heu, nimio, quadrupede, Haga, tumes.

Quem cui praetuleris, non est res dicere multum

Ardua: pauperiem hic inuenit, ille facit.

Assenedae. 19. Aug.

3) M.D., 216, met den titel: Forum pediculare sive scrutarium. Luyse-marckt. Het versje behoort tot Haga vocalis.

Collis vivarij. De Vyverbergh⁴⁾.

Garrula gens si me nondum cecinere Poetae,

Crede, mei mutos reddidit ipse stupor.

Ipse adeo vix expediam quâ parte diserti,

Quâ primâ, quâ me posteriore canant.

Quidquid in hanc certe magni quis dixeris Hagam,

Poscere te dotes plura fatere meas.

Scilicet, unda prope est. oculos, si fata dedissent,

Narcissum jubeat me mea forma sequi.

Assenedae. 20. Aug.

4) M.D., 224. Het versje behoort bij Haga vocalis.

[p. 282]

Epitaphium Marchionis de Gesvre ruinis Theonvillae obruti¹⁾.

Gevrius, heroï stimulis compunctus honesti,

Ad Luxemburgos victor iturus avos,

Post lethale datum Theônvillae vulnus, honorâ

Caede Theonvillae funere tectus obit.

Quaeritur indigne quem de radiante pijropo

Occupet illustrem nobilis Urna locum.

Prospexere Dij tumulum, victricia solus

Condere victorum debuit ossa cinis.

B. op Zomae. 25. Aug.

1) M.D., 194, met den titel: In mortem Marchionis de Gesvre, propugnaculi Theonvillae obruti.
Den 10den Aug. gaf Thionville zich over aan den Hertog van Enghien. Den 6den Aug. sneuvelde bij het beleg van de vesting Louis Potier de Gesvres, zoon van René Potier, Graaf, later Hertog van Tresmes en Gesvres († 1670). De jonge man had den leeftijd van 33 jaar bereikt (zie Oeuvres de Malherbe in de Grands Ecrivains, 1862, III, 136, 137); hij kwam veel bij H. aan huis om muziek te maken. (Brief van H. aan De Beringhen van 30 April 1644; Lettres franç.). Bij de Lettr. franç. zijn verscheidene brieven van H. aan den ouden Markies de Gesvres.

Droom-luij inden morgenstond²⁾⁺⁺.

'Ken ben geen' Veder-vodd, 'ken ben geen' deur aen hengsels,
'Ken waeck niet ongekleedt: de vochtighe besprengsels
Van mijn Vermoorder, nacht, syn' bruijne Dochter, vaeck
En zijn niet opgedrooght. All dunckt mij dat ick waeck,
Ick slaep veel dieper in, dan off het midder-nacht waer.
Men noem' het hoe men will, off Incubus off nacht-maer,
Ick ben voll besigheids, als of ick wacker wrocht.
Mijn onschuld is noch blauw noch van te verr gesocht;
All is de Sonn zuyd-oost en elck met haer geresen,
Ick hebb te veel te doen, 'ken kan niet neerstigh wesen.

B. op Zoom 11. Sept.

2) K.b., II, 171. In K.a. is de titel: Droom-luy en besigh in den morgenstont.

+ [krit] Bovenaan staat in marg.: Trauaulx de la nuict.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: hactenus 1639. De 4 eerste versregels werden dus in dat jaar geschreven.

Ad Barlaeum, cur poemata mea ipsum edere cupiam³⁾.

Aut vivam aut moriar, si fragilem fero
Securus pelago tradidero ratem.
Pro captu populi, pro genio fori,
Vates excipiar dente vel osculo,

3) M.D., 194.
Barlaeus wilde, dat H. zijne Latijnsche gedichten zou uitgeven en overreedde hem eindelijk daartoe. Maar H. verlangde, dat Barlaeus de uitgave zou bezorgen. Den 4den Mei schreef hij (Hooft's Brieven, IV, 400): Videbo tamen quousque, Barlaeo duce, famae periculum adire expediat.

[p. 283]

 

⁺⁺

5

Miraris comitem te ancipitis viae

 

Si, Barlaee, peto? causa grauissima est.

 

Tecum viuere amem, tecum obeam libens.

 

29. 8b. (Oct.)

+ [krit] Bij vs. 7 in marg.: Horat.

+ [krit] vs. 5 Miraris M.D.: Nil mirum - vs. 6 peto M.D.: fero

Sub persona amantis¹⁾.

Nec me Polla neci, nec Amor, sed uterque dederunt:

In medium venit et venit uterque nefas.

Haec oculis, hic non oculis, haec laedit inermis,

Hic telo, hic face me conficit, haec facie.

30. 8b. (Oct.)

1) M.D., 195, met den titel: Amans.

Ad Tullium²⁾.

Inique censor grammatum atque Epigrammatum,
Tulli, meorum, quae rotunda et recta vis
Et vis acuta; si vel hoc superi velint,
Dic, per Mathesin, oro, qui faciant, uti,
Quae sunt rotunda, acuta sint et recta sint?

30. 8b. (Oct.)

2) M.D., 195.

Ad Paetum.

Paete salax, quis te Veneris vaga castra secutum

Militiae imbellem legibus implicuit?

Esto quod es, nec bella moue nisi Cypria; plus hic

Conficies hominum quam, puto, conficies.

30. 8b. (Oct.)

(In Hispanos monasterii conventum procurantes)³⁾.

Par hodie Monachi, par est fortuna Monarchae.

Improbus ad pacis vota recurrit Iber.

Desperatio, quae Monachos extrema timentes

Dura Monasterj vota subire docet,

Cogit et Hispanos extremum quaerere multâ

Desperabundos clade Monasterium.

1. Nou.

3) M.D., 194. Het versje heeft in het HS. geen titel.
Den 20sten Oct. waren door de Staten-Generaal eenige heeren ‘tot de Munstersche besoigne genomineert’ en den 31sten eenige ‘preliminaire poincten’ opgesteld (Aitzema, V, 495). Reeds in 1641 was Munster aangewezen als de stad, waar de onderhandelingen zouden plaats hebben.

(Iudex)⁴⁾.

Ut laude Iudex major et probro siet,
Quod nummus, esse debet, asper et probus.

1. Nou.

4) M.D., 194. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 284]

In cippo fratris tumulo ab uxore imposito¹⁾.

Hunc tibi cum luctu lapidem fletuque perenni

Unice, supremum munus, Amice, dico.

O, si fata velint, lachrimis exhausta, stupore

Saxea, sim lapidis, jam lapis ipsa loco!

10. Dec.

1) M.D., 194.
Zie over den dood van Maurits Huygens blz. 236. Zijne weduwe, Petronella van Campen, is later hertrouwd met Johan Eyckberg († 3 Mei 1664), die Maurits H. was opgevolgd als secretaris van den Raad van State (Dagb., 39) en een neef was van de familie Huygens Petronella van Campen overleed den 23sten Oct. 1669 te Eindhoven (t.a. p., 74).