Gedichten. Deel 3: 1636-1644

[1642]

Aen ioffr.^en Anna en Tesselscha Vischers, op suyckerpeen van haer ontfangen²⁾⁺.

Gesonde Peën,
Ick vatt de reen
Van uw geschenck.
'Tis met een' wenck
Smaecklick bewesen,
De wortel is soet,
De vrucht moet goed
En heilsaem wesen.
Op eer en deughd
Stond d'eerste vreughd
Van ons verga'eren:
All wat der jaeren
Knoop en gespann
Tot noch daervan
Heeft uyt gegeven,
En by ons leven
Uytgeven moet,
Sal goed en soet
En heilsaem wezen.
Vriendlick paer Weesen,
Dit is 'tbeduydt
Van mijn besluijt
Uyt uwe gaven.
Daer ick, begraven,
En ghij tot stoff
Sult weder keeren,
Sal dese lof
Ons graf vereeren.
Hier leijt C.H.
En Tesselscha,
En Anna, d'eerste;
Die elck om 'tseerste
Met schrift en praet,
Met wensch en daed,
Haer' vriendschap sloten,
Vriendschap gesproten
Uijt grond en reen
Als Suijckerpeen.

13. Ian.

2) K.b., I, 511. In K.a. is de titel: Aen Anna (en) Tesselschade, op enz.

+ [krit] vs. 6 K.a.: De wortel soet,

Op deselve gift³⁾.

Ick will 'tgegeven peerd besien tot inden mond:
Iae 'tmonden is 'tniet all, ick will noch dieper vragen:
Wat seght ghij van de Peen? spreeckt, Monden, en spreeckt, Maghen:
Sij tuyghense bey soet-gesonden en gesont.

14. Ian.

3) K.b., I, 512.

Aengedoopt maetschapp tuschen TesselsCHa en C.H.⁴⁾.

Wel voeld' ick vander jeughd daer was een dieper grond
Die mij aen Tesselscha oorspronckelick verbond:
Wel tuyghde mij mijn hert, daer was wat meer als Sterren

4) K.b., II, 174.

[p. 169]

 

Dat hem in Tesselschaes de'e twijnen en verwerren.

5

C.H. hangt TesselsCHa allom, in, aen, en na,

 

En sonder C. en HA. bestaet geen' TesselsCHA.

 

14. Ian.

De tweede Tesselschade¹⁾.

Is Tessel op het pad na Roomen van Geneven?

Is d'afgelockte ziel in 'tpoppe-goed verwart?

Heeft menschen-mijmering bekropen 'thooghe hart?

Heeft Papen duyster licht Gods lichter uyt gedreven?
Is haer welwetenheid in 't doncker uytgewreven?

Is in haer dampigh oogh de witte Reden swart,

Het rechte spoor te slecht, het sachte jock te hard?

Is Roemers Roomens kind? O Roemer, die dit leven,

Dit slijck gewisselt hebt voor 'teewighe besitt

Van 'teewighe besien, wat toenaem geeft ghij dit,

Dit schip en goeds verlies, eer 'tancker' off ontlade?

Sij soeckt V; maer een mall, een stall-licht leijdt haer miss;

Haer naeld is 'tnoorden quijt, sy zeilt maer bij de giss.

O min als Tesselscha, o meer als Tessels-schade!

15. Ian.

1) K.b., II, 164.
Het schijnt, dat Tesselschade in dezen tijd op godsdienstig gebied strengere begrippen koesterde dan vroeger en zich nauwer bij de Katholieke kerk aansloot. H. verzette zich daar krachtig tegen.

Ad Ioannem I.F. Dedelium theses de fideicommissis et sc^to. Trebell. defendentem προτροπή²⁾.

Icare, Daedalij fidei commisse Parentis,
Implumi puerum modo qui conamine terram
Radere, sed dumeta citum, similemque volanti
Taedia vexatae docuit superare juuentae;
Icare cognatis, non ut fallacibus olim
Ille nec ignotum rapiende per aethera pennis,
Iam fidei commisse tuae maioribus ausis
Erigere: est ubi te prisci consulta Trebellj
Vindicias assertorem, Romanaque poscunt
Iurgia, non canae fidei commissa, patronum.
Eripe telluri totum te, carpe per auras
Aetherium virtutis iter, qua celsior omni
Sidere inauratas ostentat Gloria lauros

2) M.D., 54.
Den 17den Aug. 1639 werd te Leiden op 18jarigen leeftijd als student ingeschreven: Johannes Dedel, Senatoris filius, Hagaecomitanus. 18. Hon. gr. - Hij was dus een zoon van Johan Dedel, H.'s leermeester, vriend en neef. In de Acta van den Senaat der Leidsche Universiteit komt de naam van Dedel in dezen tijd niet voor - mededeeling van Prof. Acquoy - misschien promoveerde hij dus aan eene Academie buiten 's lands.

[p. 170]

 

⁺

 

Proxima Dijs: Indefessi monumenta volatus

15

Hinc, Pater Aeneas, hinc Patruus abstulit Hector.

 

Fallor, an et vano jamnunc molimine raptum

 

Excito, et hinc frustra generoso pectus honesto

 

Incocto coeli moneo convexa subire?

 

Dum loquor, alato nubem penetrasse stupemus

20

Remigio. Icare, ubi es? quâ te regione requiram?

 

Haereo. deficiunt oculi, lassataque longo

 

Intuitu germana acies cum voce fatiscit.

 

Nec testis, nec praeco sequor. Succurre Batavûm

 

Progenies generosa Patrum, vestigia si quae

25

Tanta sequi pennis, non pigro lumine, gestis.

 

Accipite hanc aliquis cursu quam lampada trado.

 

Quaero, nec inventu, tantâ stipante coronâ,

 

Difficilem, cuius fidei super astra canorae

 

Dedelio dignas fas sit committere laudes.

30

Iamque adeo, quocumque pedes aut lumina verto,

 

Apparent varij nantes in gurgite vasto,

 

Quos ego Maeonios inter feror anser olores.

 

Nec totus concedo tamen: natet inter olores

 

Qui τὸ, Bonis auibus, calamo meliore volanti

35

Accinat, affectu nemo potiore loquetur.

 

22. Ian.

+ [krit] vs. 17 hinc M.D.: hoc - vs. 31 nantes M.D.: stantes

Ad principem tegete mea plumaria aliquot noctibus tectum¹⁾⁺.

Sanguinis augusti rivos, pretiosaque Belgae

Passus es in plumis membra tepere meis.

Redde vicem, Patriae columen, plumisque ministrum

Frigentem sine te perge fovere tuis.

23. Ian.

1) M.D., 163. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 3 plumisque ministrum eerst: famulumque sub alis als in 1 HS. en in M.D.

De gesonde roos in 'taensicht van ioff.^w Tesselschade Vischers²⁾.

Waer Tesselscha niet sieck, sij waer niet om genesen.

Maer 'tis de sieckte niet die van 'tonstoken bloed

Den purpren naem behoudt: lang heeft haer trotse voet

Die voncken van de jeugd vertreden en verwesen.
Een ongeveinsde vriend heeft suchtende bewesen

Sijn mededoogend leed in haer' verstuijckt gemoed;

En 'theeft haer hert geroert; en all dat schaemte doet

In eerbar' aderen is in haer' wang geresen.

2) K.b., II, 167. In 2 HSS.; 1 daarvan is op de Amsterdamsche Universiteits-Bibl. In K.a. is de titel: De gesonde Roos in 't aensichte van Tessel-schade.

[p. 171]

 

Dat's d'onverhoedse blos die door haer' heldre huijt

10

Haer tuchtelicke ziel aensienlick meldt en duydt,

 

En buijten wanhoop stelt: 'tgemoed bestaet te heelen

 

Dat syn verstuijcken voelt. O koele, blancke Wee'w,

 

Laet niet het hooghe rood uw' lydsaemheid verveêlen;

 

De Lijfverw van de Deughd zijn Roosen inde Sneew.

 

29. Ian.¹⁾.

1) Onder het vers staan de woorden: Erubuit, salva res est.

Op een bultenaers langwyligh gepraet²⁾⁺⁺.

Al voeld' ick Pieter Bult in 'tseggen wat verwarmen,
Syn seggen, hoôpten ick, sal kortjens zijn, als hij:
Maer hoe misrekent en hoe av'rechts was ick blij;
Sijn seggen viel in 'tgaen soo langh schier als syn' Armen.

ult. (31) Ian.

2) K.b., II, 165.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Die de soodanighe meest lang hebben.

+ [krit] vs. 2 sal K.b.: sou

Sur le portraict de du Morij³⁾.

La teste que d'un fier esclat
Tu vois gagliardement armée,
Est d'un Ministre: quoy, d'Estat?
Bien plus; d'un ministre d'Armée.

ult. (31) Ian.

3) Abraham de Mory was veldprediker en een vriend van H. Den 13den Sept. 1645 teekende H. den dood van zijn vriend op de volgende wijze in zijn Dagb. (blz.43) aan: Obit mediâ nocte Oost Eeckeloae Abraham de Mori Ecclesiastes Gallicus, amicus integerrimus, et heu! mihi instar fratris.
De Mory heeft in 1636 eene Fransche vertaling bezorgd van eene Latijnsche redevoering van Barlaeus (Oud-Holland, 1887, blz. 109).

In effigiem Card. D. Richelij⁴⁾.

Gallica cui soli moles incumbit Atlanti,

Cuius ab ore, sui nescia, se didicit,

Richelium frustra, Pictor, formare laboras,

Ni similem faxis os humerosque Deo.

ult. (31) Ian.

4) M.D., 164. In 2 HSS.

In effigiem Abrah. de Mori, verbi Divini praeconis, matri missam⁵⁾.

Auribus hunc oculisque, Parens anus, excipe natum:

Aurea cum vultu concio missa venit.

Facundo toties quod praecipit ore Batauis

Dicere et hic mutum crede, Memento Mori.

ult. (31) Ian.

5) M.D., 164. In 2 HSS.

[p. 172]

Epitaphium iuvenis advocati¹⁾.

Maevius eloquio Patriae prodesse paratus

Ecce fimus patriam ditat et auget humum.

Triste soloecismi vitium! male declinando,

Ore quod intendit Maevius, osse facit.

1. Feb.

1) M.D., 164. In 2 HSS.

(Poena sycophantae)²⁾.

Improbus insani scriptor Caecinna libelli,
Contentus paucis lectoribus, in mala tandem
Vincula, contentus paucis lictoribus, ivit.

1. Feb.

2) M.D., 164. In 2 HSS. Het versje heeft in het HS. geen titel.

In momenta subcisiva³⁾⁺.

Amice, non amice, quisquis es, Lector,
Lecture, non lecture quae damus, quae non
Damus (coacti blandulis amicorum
Impulsibus, precibusve, sive mandatis)
Momenta vulgo; parce dentibus, parce
Linguae faventi: non meremur aut illos,
Aut hanc moramur: ecce, quanta sunt, ipsi
Edicimus, monemus, et fatemur, et scimus,
Momenta non ullius esse momenti.

1. Feb.

3) M.D., 162, met den titel: Ad lectorem Poëmatum meorum.
Barlaeus had er meermalen op aangedrongen, dat H. zijne Latijnsche verzen zou uitgeven (zie Epist., blz. 831, 844) en H gaf eindelijk toe. Reeds vroeger had hij besloten, als zulk een bundel het licht mocht zien, hem Momenta subseciva te betitelen, ‘carptim enim et desultorie pleraque, omnia certe aliud agenti nata sunt’. (Zie zijn brief aan Barlaeus van 4 Mei 1642 in Hooft's Brieven, IV, 400). Het boek kreeg later tot titel: Momenta desultoria, en verscheen in 1644.

+ [krit] vs. 8 M.D.: Edicimus, fatemur et probe scimus,

In effigiem Franc. Arsenij de Sommelsdijck⁴⁾⁺.

Os hominis sublime, cui par Belgica, cui par

Gallia non genuit, muta tabella refert.

Quam bene conjunctos, quales natura creauit,

Arsenium pictor reddidit et tacitum.

3. Feb.

4) M.D., 162.
François van Aerssen, Heer van Sommelsdyck, de bekende staatsman, was den 27sten Dec. 1641 overleden.
Van hem is een portret bekend door M. Jz. Miereveld in 1636 geschilderd. (Zie E.W. Moes, Iconographia Batava. Proeve van een beredeneerde lijst van Geschilderde en Gebeeldhouwde Portretten van Noord-Nederlanders in vorige eeuwen. Amsterdam, 1890, blz. 9).

+ [krit] vs. 2 genuit M.D.: audit

[p. 173]

In effigiem H. Grotij¹⁾.

Quidlibet audendi pictoribus atque poetis

Copia, ut est hodie, non satis aequa datur.

Restituit patriae Grotium sine crimine pictor:

Si vel idem Grotius cogitet, ecce reum.

4. Feb.

1) M.D., 163. In 2 HSS.

In effigiem Geinij F.²⁾.

Geiniadae caput impense pretiosa tabella est:

Quid si Geiniadae sit caput atque manus?

6. Feb.

2) M.D., 162, waar aan den titel nog is toegevoegd: Pictoris excell. In 2 HSS.

In effigiem Grotij. Ad pictorem³⁾.

Mille libros unâ retulisti incaute Tabellâ:

Exiguo tantus venditur aere labor?

Disce quid exponas; ipsa est quae milite coeco

Rapta Louestenio Bibliotheca fuit.

6. Feb.

3) M.D., 163. In 2 HSS.

Ad Cinnam⁴⁾⁺.

Lac, oleum, vinique cados, quos saepe daturum

Pollicitus Cinna est, hactenus ore dedit.

Lentule, quid fugis aut cessas expungere; possis

Forte magis liquidi nominis esse reus?

7. Feb.

4) M.D., 162. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 3 possis 1 HS.: posses

Μισόγαμος⁵⁾⁺

Flaccus adulando tetricae, mea sola voluptas,
Occinit uxori, quoties de fornice caldo
Extrahit aut ebria correptum crine popina.
Ergo quid? uxorem pergis me ducere velle,
Intrepidum ne forte trahat sua quemque voluptas?

8. Feb.

5) M.D., 163, met den titel: Caelebs misogamos. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 3 ebria M.D.: madidâ

[Ne sit Amazonidum nimium grauis ira stupori]

Ne sit Amazonidum nimium grauis ira stupori,

Aut bellatrices conseruisse manus.

Utraque Rhenani multo confusa vapore

Mercurij Martis credidit esse diem.

9. Feb.

[p. 174]

Vitaulium inauguratum prid. id. febr: CIƆIƆCXLII¹⁾⁺⁺.

Conviva mas et foemina, affines viri,
Frater, Sorores, atque Amici caeteri;
Audite legem quâ daturi praedio
Perenne nomen advocamini meo.
Vitavlivm dici volo, Vitaulij
Edico Legislator ut Vitaulio
Sit nomen inter posteros. Vitaulium
Si quis vocare vitet, o Vitaulium,
Quas ille, quas Vitaulio in Vitaulio
Poenas daturus! nempe bis, ter, et quater
Et quinquies, et sexies sextario
Poto, repoto, (semper epoto tamen)
Declinet in Vitauliano sobrius
Vel atrio, vel area, uno stans pede,
Vitaulium, Vitaulij, Vitaulio,
Vitaulium, o Vitaulium, Vitaulio:
Et si quidem vacillet, a Vitaulij
Structore sexies vitauliariter
Vitauliatum cum Vitauliantibus
Invitus invitetur in Vitaulium.

Par le Marquis de Vitaule. 9. Feb.

1) M.D., 58. Ook in klad, dat den datum heeft.
Zie over Hofwyck blz. 129. Den 13den Febr. schreef H. aan Barlaeus (zie Hooft's Brieven, IV, 396): In Vitaulio quid heri actum sit, conuiuio villae inaugurali, Vicofortio obiter exposui; summam rei ex edicto, quod ostendet, plane sine risu non capies.
Die brief is ten onrechte op het jaar 1641 geplaatst; het klad (Epist. Lat.) is van 1642. Boven het ééne HS. van het gedicht staat ook 1641; het andere heeft 1642.

+ [krit] In het klad in marg. bij den titel: Hofwijck. - vs. 5: Nom. Gen. - vs. 6: Dat. - vs. 7: Acc. - vs. 8: Voc. - vs. 9: Abl.

+ [krit] vs. 6 komt in 1 HS. niet voor.

(Ad Barlaeum)²⁾.

Non placuit praestolanti prius esse molesto,

Quam calamo posset pondus inesse meo.

13. Feb.

2) De versregels komen voor in een brief aan Barlaeus van den 13den Feb. (Epist. Lat.).

(Ad amicum secundas nuptias suadentem)³⁾.

Desine conjugij votum suadere secundi;

Nolo bonam rursus perdere, nolo malam.

14. Feb.

3) M.D., 147. In 2 HSS. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 175]

Tabacum. Aenigma¹⁾.

Difficile est captu, et facile est, sine dentibus ore
Extractas terrâ coelo committere frondes.

19. Feb.

1) M.D., 163, met den titel: Tabacum. In 2 HSS.

Van een verloopen schilder²⁾⁺.

Ian Kladd heeft doecken en panneelen
Besmeert voor uyterste Iuweelen,
Ter wijcke van een' harden stoot,
Of Schuddje-beurs, den hoogsten nood.
De Kistemaecker en de Wever,
Vermoeijt van 't geldeloos gelever,
Vervolghen hem voor doeck en planck
By pleiterij ter schepenbanck.
'T goed gaet ter merckt, en kan niet gellen:
Men tast hem endtlick aen de Vellen;
De Mantel wegh, de Kleeren uijt:
Daer schiet niet over als de huijt:
Noch vindt hij drinckebroers en snollen
Dies' hem uijt medelijden vollen,
En helpen den verloren man
Sijn leed verdrincken in een' kan.
Ian Kladd is konstelick verwildert;
Hy heeft sijn selven uyt geschildert.

22. Feb.

2) K.b., II, 162. Voor het eerst gedrukt achter Jacobi Westerbani Minne-dichten. .... t' Amsterdam, Voor Ioost Hartgersen .... 1644, blz. 274.

+ [krit] vs. 8 ter schepenbanck Westerbani Minne-dichten: en Schepens dwanck

Epithalamium Phyllidis³⁾.

Phijllidis angustae, famâ fallente, maritus,
Ut pro difficili, qualem timuisse juuabat,
Occurrit vagus et facilis descensus Averni;
O hominum curas, ait, o spes lubrica mundi,
O et foemineis quantum est in rebus inane!

27. Feb.

3) In 2 HSS.

[Molesta virgo est]

Molesta virgo est: Maevius viduam duxit⁴⁾,
Et dulce bellum expertus est in expertis.

27. Feb.

4) In 2 HSS.

[Galla viri vires semper velit esse virentes]

Galla viri vires semper velit esse virentes⁵⁾.
Galla pia et lepida est: non est mortale quod optat.

28. Feb.

5) In 2 HSS.

[p. 176]

(De Gellia)¹⁾.

Gellius invisa nullum de conjuge falso

Dici crimen ait: Credula res odium est.

1. Mart.

1) M.D., 179. In 2 HSS. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[Cras pugnaturo pugili bene vesperi edendum est]

Cras pugnaturo pugili bene vesperi edendum est²⁾:

Qui non est hodie, cras minus aptus erit.

3. Mart.

2) In 2 HSS.

Impar conjugium³⁾⁺.

Τὸ Sustinere et Abstinere copulam
Bene copulatis Gellia indignam vocat.
Atque est in aperto causa; saepe, Gellia
Cum sustinere vellet, Aulus abstinet.

3. Mart.

3) In 2 HSS.

+ [krit] vs. 3 één HS.: Estque in

[Si sapiat]

Si sapiat, nec sollicitis diffidat amicis,

Quos hodie libros Grotius edit, edat.

4. Mart.

Ad Gallam⁴⁾.

Cassum, impotentem parcius vexa virum:
Caute et cate Paroemiam, Ne quid nimis,
In ore gestat, Galla, qui nequit nimis.

4. Mart.

4) In 2 HSS.

Ad eandem⁵⁾.

Galla soloecismum docte facit, et cunctanti
Occinit usque seni, Festina, lente, marito.

4. Mart.

5) In 2 HSS.

[Conclusus niveis in amatae languidus ulnis]

Conclusus niveis en amatae languidus ulnis⁶⁾,
Dormi, dixit amans, non omnia possumus omnes.
Illa facem veneris simulato frigore velans,
Dormi, dixit, Amans, non omnia poscimus omnes.
Sed, quod pelle nequis, pretium lue noctis in aere:
Solve quod oblatum est, haec omnia poscimus omneis.

5. Mart.

6) In 2 HSS.

Ad Christianulum, ut tam scribendo quam legendo se exerceat⁷⁾.

Redde vicem, bene paste puer, nimis illud iniquum est,

Quod semper nolis edere, semper edas.

5. Mart.

7) M.D., 162, met den titel: Ad Christianum filium caet. In 2 HSS. Christiaan was nu bijna 13 jaar.

[p. 177]

[Si bene tornatos Incudi reddere versus]

Si bene tornatos Incudi reddere versus¹⁾
Non properas, Barlaee, vel hoc mihi tradere pensum,
Invalido mihi, forte paras viduo atque poetae,
Nec poenas dare ferra iubes, nec crimine laesae
Majestatis agis quâ laesa est Tessala molem;
Durior incude es, neque tandem dignus amator
Cuius ob ardorem tot in una sede morentur
Majestas et amor Viduae noctesque diesque.

(5 Mart.)

1) Het versje komt voor in een brief aan Barlaeus (Epist. Lat.) van den 5den Maart.
Tesselschade had haar linker oog verloren, dat door een vonk in een smidswinkel getroffen was. Daarop doelt dit en het volgende versje van H. Barlaeus schreef het gedicht: In laesum, grandi infortunio, in fabrili officina sinistrum Tesselae ocellum (Poem., II, 434), dat hij den 10den Maart aan Wicquefort toezond (vgl. Epist., 866).

[Verstaet ghij 't, Tesselscha?]

Verstaet ghij 't, Tesselscha²⁾?
Uw aensicht is aen stucken:
Ten minsten leert hier na
Aen beelden niet te bucken.

(5. Mart.)

2) In denzelfden brief. Barlaeus zond het versje aan Tesselschade (Epist., 868).

[Vreeden wel gegront]

V reeden wel gegront³⁾,

Hoe wel se schier een graw is,

Is smaecklijk in mijn mont,

Om dat se nimmer lauw is.

Het snerpent heijl van ons hooch Hoffwycksche Poëet
Behaeght mij echter noch, het sij dan kout off heet.

(Tesselschade).

3) Zie Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 41. De beide versjes komen voor in een brief van Barlaeus aan H. van 6 April. Van Baerle schrijft: Tesselae misi tetrastichon tuum. respondet tetrasticho parisyllabico, nec ineleganti: (volgt het 1ste versje). Etiam viduis sua bilis inest. Addit in litteris suis: (volgt het 2de versje).

Op de dichtconst van Ian Vos Glasmaker⁴⁾⁺.

De Glasemaeckers hand
Die jonghe lauren plant
Aen 's Amstels glase plasschen
Die t'sijner on-doot wasschen,
Is dichtend' soo sij was
In 't dichten van 't Gelas.
Dicht en doorluchtigh waren
Haer ambachts eerste waeren;
Doorluchtigh, dicht, en fijn,
En spiegel-glasigh zijn

4) K.b., II, 168. Waarschijnlijk voor het eerst gedrukt in de 2de uitg. van Aran en Titus, of Wraak en Weerwraak. Treurspel van Ian Vos, dat in 1641 voor het eerst was verschenen en door Barlaeus zeer werd geprezen.

+ [krit] vs. 3 's Amstels K.b.: Amstels

[p. 178]

 

Haer' onvoorsiensche dichten:

 

Sij spiegelen, sij lichten,

 

Sij strecken voor een' Brill.

 

Men dichte soo men will,

15

Mij dunckt het beste dicht is

 

Dat helder, fijn en dicht is.

 

6. Mart.

In H. Groty animadversiones ad Cassandri notas¹⁾.

Qui se cumque nigrâ primi caligine victâ

Romano fortes eripuere luto,

Non indignamur si queis epidermide summâ

Sordibus elotas non habuere manus.

Vel sero sapuisse Phrijges sapientia saeclo

Major et aeterno digna vel aere fuit.

Illâ Cassandri, Wiceljque, Melanchthones illâ,

Illa Modreuij conditione placent;

Illâ operum, Spalatine senex, sine crimine laudem

A non ingrata posteritate refers.

Sed veteres e luce nova repetjsse tenebras,

In vomitus prauâ sponte redjsse suos;

Fabellas et decrepiti deliria mundi

Coelitus incensae substituisse faci;

Vim vero facere, ut falsi confinia tangat

Mollius, et tacite fiat hic ille color:

Aeneus haec certe: sed, si respiret, Erasmus

In Grotio, nisi sit ferreus, ista ferat²⁾?

19. Mart.

1) In 1642 verscheen Via ad pacem ecclesiasticam in qua continentur Confessio fidei, secundum Conc. Trid. Confessio fidei Avgvstana. Consvltatio Cassandri. Annotata H. Grotii in Consult. Cassandri. H. Grotii Poema de Baptismate. Poema de Evcharista. Disquisitio Pelagiana. Anno M.DC.XLII.
Het boek werd met groote verontwaardiging ontvangen en lokte eene menigte strijdschriften uit.

2) Onder het vers staat: Ὗς εἰς κύλισμα βορβόρου ἐπιστέψασα.

In adventum reginae magnae Britanniae³⁾.

Astra soloecismum faciunt; rediere Kalendae

Ancipitis, Coelo et Sole stupente, Dei.

3) M.D., 57, waar aan den titel nog is toegevoegd: inassueto per Mensem Martium asperrimo gelu.
Henriette Marie, dochter van Hendrik IV van Frankrijk, echtgenoote van Karel I van Engeland, kwam den 11den Maart in den Haag met hare dochter en een gevolg van 300 personen. Zij wilde de Staten trachten te winnen voor Karel en de kroonjuweelen verpanden. In het laatste is zij geslaagd; zie het vermakelijke verhaal bij Aitzema, V, 377. Henriette Marie is, na in den Haag, Leiden en Amsterdam met groote plechtigheid ontvangen te zijn, eerst den 29sten Jan. 1643 weer vertrokken.

[p. 179]

 

Dum nocti patet aequa dies, ignota Batauis

 

Vere novo fasces aspera Bruma gerit.

5

Quid? Regina, graui jam dudum saucia curâ,

 

Non te versa times huc quoque fata sequi?

 

Pone metum, nil prodigij est; non omine laevo

 

Torpet inaudito Ciuis et Aula gelu.

 

Causa tui stupor est, amor est, et gaudia; quorum

10

Ignorant finem singula, cuncta modum.

 

Concutit ossa stupor, majestatisque verendae

 

Relligio? insueta est publicus horror hijems.

 

Urimur immenso laeti venientis amore?

 

Corporis interno summa calore rigent.

15

Gaudia conferto radiant in pectoris aestu?

 

Semineci merito frigore membra tremunt.

 

Sic vernum, Regina, gelu, sic frigus adustum

 

Non dura tecum de regione vehis.

 

Fallor an aestiuis iterum tepet ignibus aether,

20

Et faciem in terra, Phoebe, procantis habes?

 

Ecce vices concussa suas natura resumit:

 

Soluitur unda, micant sidera, ridet humus.

 

Cornua laxato reuocant se pandula neruo;

 

Non patitur longas res violenta moras.

25

Audi, diva parens, non haec sine numine vates

 

Effero fortunae congrua verba tuae.

 

Quo Britones Carolumque tuos in turbine spectas,

 

Vltima commoti creditur ira maris.

 

Rectorem nautasque, ducem sociosque feroces

30

Turbida, sed sudo proxima, vexat hijems.

 

Quod natura, facit populus: de culmine summo

 

Illa redit, standi nescia, et ille ruit.

 

22. Mart.

A.M. Rivet, sur ses dialogues de l'institution du prince¹⁾.

Grand Docteur, qui respons à ces belles semonces
Que dicte à ton esprit l'Esprit du Toutpuissant;
Prie, nous t'en prions, que ton Prince croissant,
Comme tu en respons, responde à tes responses.

25. Mart.

1) Gedrukt in de Instruction du Prince Chrestien. Par Dialogues, Entre un jeune Prince, et son directeur. Avec une Meditation Sur Le Voeu de David, Au Pseaume CI. Par André Rivet. A Leyde De l'Imprimerie de Ian Maire. 1642.

Perpetuum mobile²⁾.

Vana supervacuo maduit sudore mathesis:

Gallae perpetuum mobile lingua facit.

27. Mart.

2) M.D., 163.

[p. 180]

Op heer Ians woest gepreeck¹⁾⁺.

Heer Ian op Stoel praet, preeckt en pleit
Met groot geweld van hals en handen.
Wat hebbjer tegen, Mans-verstanden?
Heer Ian bewijst all wat hij seit.

2. Apr.

1) K.b., II, 165.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Acumen Christianulis est.

Aen Barlaeus voor mijn' rouwe bestraffing over Tesselschades miss-geloove²⁾⁺.

Sij neme het soo sij will, mijn' Weduw'; 'tzij voor baffen,

Voor baffen als ick spreeck, voor quetsen als ick salv,

Of mij voor herten-beul, voor argher als Duc d'Alv;

Barlaee, wijser vriend, ick will, ick moetse straffen:
Soo lang haer' siecken mond soo voddighen, soo laffen,

Soo vuijlen spijse smaeckt; soo lang sij 't Roomsche Calf

Behippelt of bestuijpt, en eert het heel of half,

En heeft myn' vriendschap niet als Gall en Eeck te schaffen:

Gesonde Gall, en Eeck die rotte wonden kuijst.

Den oor-boor moet van 'thoofd in 'thert door d'oore booren.

Sij neme het soo sij will: ick snij wel in een' puijst,

Daer 'tleven locht vereischt en onder dreight te smooren.

Het vleijen is een' gunst van doodelick gerief:

Ick spaer de roede niet, ick hebb het kind te lief.

9. Apr.

2) K.b., II, 167. In K.a. is in den titel het woord rouwe weggelaten.
Het vers komt ook voor in een brief aan Barlaeus van 4 Mei 1642 (Epist. Lat.), waar het wordt voorafgegaan door deze woorden (zie de vertaling in Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 45, 46, en een gedeelte van het oorspronkelijke in Hooft's Brieven, IV, 399): Vis vernacule me explicem? excipi a te postulo, sicut ipse Tessalam excipere coepi, atque excepturus porro sum; periculone an jacturâ veteris amicitiae, generose securus, modo hoc me agere sentiat, ne quid in re seria omisisse convincar, cuius mihi probro neglectus sit, ipsi damno. Praestabis idem tu, et sane ut sedulo praestes moneo, ex melioris Theologiae fontibus; atque errabundam via veritatis ipso virtutis amore reuocabis: ego probris et contumelijs insistam; quorum ad acerbitatem cum hactenus non excandescat nihil desperati tractare videmur. Ecce igitur, quod dicebam, aceti vernaculi novos morsus, quos si expedire putas per te ut videat, per me licet. (Volgt het boven afgedrukte gedicht.) Σκληρὸς, inquies, ὁ λόγος οὗτος. At hoc σκληρότερον, Amice, in conspectu non amentium amicorum, et qui succurrere pereunti possint, naufragium fidei facere omnium et amore et commiseratione dignissimam Tesselam. Si quid agis itaque, ποίησον τάχιον, et εὐκαίρως quidem et ἀκαίρως; non deero laboranti meo modo, vel modulo. Caue modo ne hoc moliri nos resciscat communicatis consilijs. Sensi nuper minus sic utrumque gratos fore. Proinde nec altera quaedam vernacula quae his porro adscribam, ipsi vero nondum perscripsi, olim a te lecta fatere. Seorsim singuli plus profecturi sumus.

+ [krit] vs. 3 voor 1 HS.: in - vs. 4 wijser 1 HS.: wijse

[p. 181]

Geen wijf¹⁾.

Onse Anne, onse oude hylick-prijster

Vermaent mij thien mael alle daegh;

Waerom en vraeghje nae geen vrijster?

Om dat ick nae geen wijf en vraegh.

11. Apr.

1) K.b., II, 168.

Gebed over des Heeren Avond-mael²⁾⁺.

Ghij maeckte Water Wijn: dat's klaer als wijn of water;

En 'twas een wonder-werck. Ghij noemde Brood uw Lijf,

En Wijngaerd-sap uw Bloed, en 'twas een tucht-bedrijf

Tot uw' geheughenis: soo lees ick, en soo staet'er.
Mijn ziel vergaept sich niet aen wat vele eewen later

De grove gronden leij van eewelick gekijf;

Wie u 'tmirakel, Heer, of aen-schrijv' of ontschrijv,

Houd ick voor even boos van opsett en van snater.

Gunt mij het recht, het slecht, het oud, het all-gemeen,

Het onbemorst gebruijck van wat ghij hebt gesproken;
En dit mirakel toe: O God voor mij gebroken,

Breeckt nu dit lichaem oock en dese ziel van een.

Neen, neen, verworpen steen, ghij zijt er van gewroken;
Maeckt maer mijn' steen tot vleesch, en maer mijn vleesch tot steen.

25. Apr.

2) K.b., I, 52, met den titel: Noch over het selve.

+ [krit] vs. 4 uw K.b.: uw'r

Verbinteniss van besoeck aenden heere Hoofd³⁾⁺.

Belove ick onderschreven,
Mits 'tonverlemde leven
Ten legher-einde mij
Te deel beschoren zij,
Dat geen geweld van buijen
Mij 'thooghe Huijs te Muijen
Voorbij sal heeten slaen.

O buijen, waerje'r aen!

O vier van krijgh en Somer,
Waerje all vier maenden loomer,
En mijn' beminde schuld
Op 'tscheijen naer vervult!

Hoe soet is 't om betalen

Daer 'tschencken is maer halen,

3) K.b., I, 512. In K.a. is de titel: Verbintenisse aen den Heere Hooft. 1642. Aan het vers is een briefje aan Hooft toegevoegd.
Eerst den 14den April 1643 (zie Dagb., 39) kon H. zijne belofte vervullen.

+ [krit] vs. 1 onderschreven K.a.: ongeschreven K.b. als boven.

[p. 182]

 

⁺

15

En uytgeef maer ontfang!

 

Nu, lijmighe verlangh,

 

Weest viermael dertich nachten

 

Uijt alle mijn' gedachten:

 

Het onverwacht verblij

20

Vlieght alle Tij verbij.

 

Geschreven inden Haghe,

 

Ten Iaere, maend en daghe,

 

Als Henriette quam

 

Voll ciers van Amsterdam.

 

23. Maij.

+ [krit] Bij vs. 23 in marg.: Koninginne van Engeland.

(Vyt het Latijn van Ovid. Metam. 5)¹⁾⁺.

Den Speelman die van verr onnoosel stond en schrapte,
Bespotte Pettalus, en sey, gaet singt de rest
Voor 'tonderaerdsch gespuys: met stack hij toe, en lapte
'Tstael door sijn slincker slaep. hij viel, en trock voor 'tlest
Syn' doodsche vingeren in 'tsterven langs de luijt,
En streeck'er bij gevall een droevigh liedjen uyt.

1) K.b., II, 527. In het HS. staan de oorspronkelijke verzen boven de vertaling met het opschrift: Elegantissimus locus Ouidij Metam. Het HS. heeft alleen het jaartal. In K.a. is de titel als boven. Het versje is eene vertaling van vs. 114-119.

+ [krit] vs. 4 'Tstael K.a.: Stael K.b. als boven.

Vertroosting aen Pier²⁾.

Wat lett u, malle Pier, als most het v juyst raecken,
Daer ghij en ick en Ian ons lacchende vermaecken:

Verheught u van ter zij;

Ian scheert de geck met mij.

Voorn. 10. Iunij.

2) Bij vs. 4 in marg.: mecum.

Lacchen³⁾⁺.

Het lacchen heeft geen weerga, Griet,

Daer rijmt op, lacchen, niet.

Ibid. 10. Iunij.

3) K.b., II, 161.

+ [krit] vs. 2 lacchen K.a.: 'twoort van lacchen

Les yvrognes⁴⁾.

Puis qu'à noz nez enluminez

Et boutonnez

Il ne reste plus guere à teindre:

Ne trouuez pas estrange, Amiz,

4) Het versje wordt ook gevonden in een brief aan Van der Burgh van 10 Juli (Lettres françaises).

[p. 183]

5

Apres l'Argent qu'on ij a mis,

 

Que nous nous acheuions de peindre.

 

A cheual en marchant d'Vden

 

vers Alphen. 20. Iunij.

Un criminel sur l'eschelle¹⁾.

Messieurs, si la rigueur ne cede à la bonté,
Ie suis mal à cheual; estant si mal monté.

Bodberg. ult. (30) Iunij.

1) Ook in een brief aan Van der Burgh van 10 Juli (Lettres franç.).

Mater furis spurij²⁾.

Infortunatum mirer me perdere natum?

In furto natum fama paterque sciunt.

Bodberg. 1. Iuly.

2) M.D., 169.

Aen Aert, de geck³⁾.

De man is 'thoofd des wijfs; wat seght ghij, meester Aert.
Mij dunckt uw wijf en is met 'thoofd niet wel bewaert.

Bodberg. 2 Iuly.

3) K.b., II, 161.

In Groty ad Cassandrum notas⁴⁾.

Quem pace praetextum vides librum, lector,
Foris olivâ pulcher, intus impurae
De senticeto vepribus scatet Romae,
Casso labore noxium dolosumque
Ab angue multo gramen et malam cramben
Orbi propinans, nec Lemanidum fultus
Autoritate praeuiâ, nec assensu
Tiberis lutosi, εἰρηνοποιὸς utrimque
Damnandus, et probatus improbatusque
Exsibilandus. Magne, degener Groti,
Infauste Belga, nuper exul e terris
Tantum Batauis, nunc, solo magis verso,
Et exul a te, Patriae genitricis
Decor dolorque, veritatis antiquae
Assertor olim, nunc diserte desertor,
Quorsum profundis vana verba, queis possis
Nec Antichristo charus esse, nec Christo?

In Castris Bodbergae 5. Iuly.

4) Ook in klad met den titel en den datum.

[p. 184]

In diem 11. iul. quâ regina mater obijt. Σκῶψις¹⁾.

Quae post Calendas laureata Quintileis
Lux prima fulget, prima lux Poetarum
Barlaee, quantos vidit, ecce, Victores.
Hac Austrius Nassauium Imperatorem,
Hac Cardinalem et Austrium Imperatorem
Nassauius Imperator, ultor Adolphi,
Hac vicit unam Cardinalis Hetruscam
Anum, nec armatus quidem, sed Armandus.

7. Iul. Bodb.

1) Ook in klad, dat datum en titel heeft.
Maria de Medicis, de echtgenoote van Hendrik IV en moeder van Lodelijk XIII, door Richelieu verbannen, stierf den 2den Juli te Keulen in armoede, ‘sijnde alles geconsumeert ofte verset: ende naeulijcx hemden tot haer lijf hebbende: ende naer haer doodt wiert noch vanden Cardinael vervolght, also dat tot sijn eyghen doodt toe, die haest volghde, hy op haer begraefenis geen ordre wilde hebben gestelt: doende oock rescenderen haer Testament’ (Aitzema, V, 421).

In cladem Vesaliensem ex accenso Pulvere pyrio, quae accidit IV. Non. quint. CIƆIƆCXLII. ad Barlaeum²⁾⁺.

Homo destinatus pulueri, de pulvere
Qui pulvis est, in pulverem it per Pulverem.
Barlaee, pulverulente docti pulveris
Olijmpicique Praeses, et Rector bone;
Ne sperne declinationem pulveris
Indoctiorem; magna pars Vesaliae,
Si docta satis sciuisset illam, viveret.

In castris Bodbergae 7. Iul.

2) M.D., 169.
Over het ongeluk vond ik niets opgeteekend.

+ [krit] vs. 3 pulverulente M.D.: pulvis docte - vs. 7 M.D.: Si calluisset hanc eandem,

In eandem³⁾.

En, fragili grandes animos in corpore gesta:

Ardeat exiguus pulvis, et umbra sumus.

Ib. (7.) Iul.

3) M.D., 169. Het versje is gedat. 6 Juli, maar het staat onder het vorige.

Un commensal de l'Amoureux, vivandier, à un autre de la Prudence vivandiere⁴⁾.

Ie ne suis pas si variable
De changer tous les jours de table,

4) In een brief aan Van der Burgh van 10 Juli (Lettres franç.) luidt het versje:

Si je mesprise vostre Table,
C'est que la nostre est masle et venerable,

Et en vault deux.

Il n'y a point d'intelligence

De la Prudence

A l'Amoureux.

H. schrijft er bij: voyci comme en ceste Armée je faij raisonner un commensal de l'Amoureux, vivandier, contre un autre de Madame Prudence.

[p. 185]

 

Et ne sçaurois complaire à deux;

 

Ne trouuant point d'intelligence

5

De la Prudence

 

A l'Amoureux.

 

8. Iul. Bodberg.

Epitaphium reginae matris quae obiit Coloniae 2. iul. 1642¹⁾.

Regina, Regum Richeljque tortoris
Afflicta Mater, hoc recondier passa est
Peregrina saxo. Cardinalis ingrate,
Morsu Parentis viperine destructor,
Quod imperasti pertinacibus flagris
Actum et peractum est. Dum quietis extorri
Nec saeculo nec Orbe copiam indulges,
Exiuit Orbe et saeculo: nec est vivam
Qua porro vexes. Mortuae quid injungis?
Ut nempe Coeli limitata cancellis,
Acherunte toto, ut Galliâ, Imperatorem
Ivsti atque iniqui, te sinat frui; sitque
Neronis haec Colonia, illa Agrippinae.

9. Iul. Bodberg.

1) Ook in klad, dat titel en datum heeft.

[Hier leit de Rijcke Neel]

Hier leit de Rijcke Neel, geluckig al haer leven²⁾,

Geluckig bij versterf, geluckig bij de min:

Elck heeft haer om het seerst geschoncken en gegeven,

De vrinden veel voor uyt, de vreemde veel voor in.

2) Het versje komt voor in een brief aan Van der Burgh van 10 Juli, met de bijvoeging: ecce l'Epitaphe d'une riche Garsse.

Epitaphium reginae matris quae obyt Coloniae 2. iulij³⁾⁺.

Hetrusca moles, massa carnis regiae,
Florentis Arni lilietis eruta,
Obesa Ivsti mater, Inivsti socrus,
Et utroque nuper non minoris Tertij,
Elapsa amicis hostibusque, nunc salo
Iactata, nunc solo, omnium Deûm pila,
Hac ossa tandem, lassa, et infelicium
Satur dierum, condier, nolens volens,
Tellure siui. Si rogatis, Posteri,
Quid esse causae dixerim? nisi sic meae
Placuisse sorti praesidentibus Fabris;
Placuisse subversoribus meo-suis;

3) Ook in klad, dat titel en datum heeft.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg. bij het klad: Aut porcus Umber, aut obesus Etruscus. Catul. 40. - vs 11: le President Coigneux et Baron Fabroni.

[p. 186]

 

Qui poenitendi infamiam, et magno domi

 

Sub Rege Atlanti fidere, ac laete regi,

15

Quam nec foris regere aut regi, quam vertere

 

Solum quotannis, aut fugari, liberis

 

Nepotibusque sarcinam, quid amplius?

 

Calamitate durius quâvis rati,

 

Secunda turbantes malis, bona tristibus,

20

Stupore cuncta et imperitiâ sibi

 

Carâ, mihi carissimâ dementiâ,

 

Ut ante de Lutetia Luctetiam

 

Mihi meisque, nunc meis tristem et mihi

 

Fecere de Colonia metropolim.

 

Bodberg. in castris 12. Iul.

Ad cardinalem¹⁾.

Fracta malis, fracta exilijs et semper iniquâ

Sorte, trium Regum mortua Mater adest.

Ne treme ad augustos cineres, innoxia Gallis,

Nec jam Richelijs Urna timenda venit.

Non Luparae hospitium, non aurea Lutzemburgi

Marmora, non Belli-fontis anhelat aquas.

Hoc supplex, Armande, rogat; sine Regia membra,

Quo non siuisti stare, jacere solo.

14. Iul. Bodberg.

1) Ook in klad, dat titel en datum heeft.

E tumulo²⁾.

Ecce bonam Matrem: quae te quod es una creaui,

Impium et ingratum, Richeli, et hic recreo.

15. Iul. Bodbergh.

2) Ook in klad met den datum en den titel: In tumulum Reginae.

Status Germaniae CIƆIƆCXLII. Iulio³⁾.

Ni fauet Hatsveldus, direpta Colonia Francis

Interit, aut Suecis Austria vasta jacet.

Eligat Elector, primus velit ipse perire,

An deceat primas Caesaris esse vices.

Bodberg. 15. Iul.

3) Graaf Hatsveld was generaal van een Keizerlijk leger.

Ad Barlaeum⁴⁾.

Qui legis haec, jam Torque grauis, jam fulgide gemmâ

Richelij, verbis dissona verba tuis,

4) Ook in klad, dat den datum heeft.
In 1641 had Barlaeus op aansporen van Stella, baron de Morimont, een gedicht geschreven met den titel: Panegyris, de lavdibvs Eminentissimi Cardinalis Armandi Ioannis Plessiaci, Richelii Dvcis, Franciae Paris (Poem., I, 129). Het gedicht, dat afzonderlijk was uitgekomen, werd door bemiddeling van den Franschen gezant De Thuillerie aan den Kardinaal gezonden. In April 1642 ontving de dichter van Richelieu een vleiend schrijven en een portret met diamanten omzet (Oud-Holland, 1888, blz. 244).

[p. 187]

 

Magne vir, Aonidum Primas, et Apollo Bataue,

 

Invidiae causam ne tibi crede dari.

5

Ille det invidiae causam et non simplicis irae,

 

Praemia qui meritis aucupet aequa tuis.

 

Ludere Magnates libuit, queis forte parentem

 

Naturam memor es ludificasse modis.

 

Scilicet, ut fluxae facies mutabilis aulae est,

10

Hic Proceres, illic quod meteora, voco.

 

Nec sequor aut Torquem, aut lapides Oriente petitos:

 

Saxa mihi, et restim debita dona scio.

 

16. Iul.

Pro rege¹⁾

Ignosce, magnae Matris umbra, non diro
Non dura Nato; si quid est, ut est, culpae
Atrocioris, quodque nec lauet pontus,
Nec terra condat: ecce, Purpurae prauis
Dum parricidae nutibus regit Sceptrum,
Suique non bonum Dvcem, facit Regni,
Plus in die quam septies cadit Ivstvs.

Bodb. 19. Iul.

1) Ook in klad met den datum en den titel: Pro Rege in adventu defunctae.

[Ut quis quiescat hic scias, hoc est opus]

Ut quis quiescat hic scias, hoc est opus²⁾
Aenigma solvas, Hospes, aut saxum leues.
Ἐνταῦϑα κεῖται ὁ τοῦ βίου Νασσαβίου
Τὸ πάλαι καλὸν κατεπόντισ᾽ ἐν τῷ μὴ Καλῷ.

Ibid. 19. Iul.

2) Het versje heeft betrekking op den dood van Willem van Nassau, die vroeger bij Kallo geslagen was; zie op 24 Juli.

Un prisonnier.

A l'Ambre à la Ciuette, amiz
Voyez vous pas ou l'on m'a mis.
Il faut grand nombre de pastille
Au mauuais air de la Bastille.

20. Iul. Bodb.

Reus in articulo suspendij³⁾⁺.

Quid? nocte totâ supplici jejunio
Precibusque lassum desilire cogitis?
Praecede, restim qui choreae ductas, aut
Me trude, tortor; nemo saltat sobrius.

20. Iul. Bodberg.

3) M.D., 168.

+ [krit] vs. 3 ductas M.D.: ducis - vs. 4 tortor M.D.: Lictor

[p. 188]

[Spiritus insomni lethargo cessit; Amici]

Spiritus insomni lethargo cessit; Amici¹⁾

Quid ploratis? adhuc dormio, non obij.

21. Iul. Ibid.

1) Bij vs. 2 in marg.: Math. 9.24.

Epitaphium Wilhelmi comitis Nassavij qui obiit Orsoviae 17. iul. 1642²⁾.

Vespera par luci mediae est; insomnia vitae

Somnia finiuit somniculosa dies.

O me, sere sopor, properasses ante Calώae

Naufragium infami praeripuisse luto!

Nassauio poterat stellas adijsse volatu,

Quae mea nunc illis gloria reptat aquis.

22. Iul. Bodb.

2) Zie op 24 Juli.

In Grotij ad cassandrum notas³⁾⁺.

Liuor et aerugo procul est; sed cogimur olim

Σεμνολόγον, Groti, dicere σπερμολόγον.

Bodb. 22. Iul.

3) In 2 HSS.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Τί ἂν ϑέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν; Act. 17.18.

In effigiem cardinalis Richelij, in adversa parte nummi regij⁴⁾.

Vanus honor onus est, Armande, nec omine nullo:

A facie facies Regia versa tuâ est.

Bodberg. 22. Iul.

4) Op koperen munten kwam aan de ééne zijde de beeldenaar van den Koning van Frankrijk, aan de andere die van Richelieu voor.

Rhijngravius defuncto comiti Wilhelmo in praefectura Slusae subrogatus⁵⁾.

Wilhelmum teretem sequitur longurio Magnus:

Nempe quasi dicas Ἰῶτα μακρὸν τ᾽ Ὀ μικρὸν.

Bodb. 22. Iul.

5) Frederik Magnus, Rijngraaf, heer van Neuvilliers en Virtungen, was kolonel, later luitenant- en commissaris-generaal der ruiterij in dienst der Staten. Den 25sten. Jan. 1673 sneuvelde hij bij het beleg van Maastricht, van welke stad hij toen gouverneur was.

In fundum aedi sacrae votum⁶⁾⁺.

Soli Domino sit gloria, et Domino soli,
Qui gloriam soli solo Domino dedit.

Bodb. 22. Iul.

6) M.D., 167.

+ [krit] Bij soli in vs. 2 in marg.: Dativ., bij solo: Ablat., bij Domino: Dativ.

[p. 189]

In poemata doctissimi N.N. quae inscripsit, Otia¹⁾.

Ut sua tam docto tribuam praeconia libro,
Vatum, dico, deus nobis haec otia fecit.

Bodb. 22. Iul..

1) M.D., 167, met den titel: In Poëmata doctissimi amici quae destinaverat Otia inscribere.

Nanus ad gigantem²⁾⁺.

Animata rupes, pugnifer
Immense, formidabilis
Colosse qui, quod est Deum,
Mortalibus tanquam pilis
Utare vel crepitaculis;
Si qua orta controversia est,
Quam pertinaci, quod soles,
Sic urgeas conamine
Ut vincier victus neges:
Ne gloriare de mea,
Quam falso praefers, laurea.
Non cedo rationum viribus,
Cedo rationi virium.

Bodb. 23. Iul.

2) M.D., 168.

+ [krit] vs. 11 falso M.D.: ferre - vs. 12 Non cedo M.D.: Cedo

Ad amicum prodigum ruri repente frugi factum³⁾⁺.

Tarde agricultor, non reparatur breui
Adulta rei calamitas compendio.
Non reddet agellus quod liguritum est domi.
In urbe dudum perditi peculij
In Fundo, amice, sera parsimonia est.

Bodb. 23. Iul.

3) M.D., 167.

+ [krit] vs. 1 reparatur M.D.: rependitur - vs. 3 M.D.: Nec villa reddet quod

In Hispanos⁴⁾⁺

Σπανία Graecis optime insolentia est:
Hispania nil regnat insolentius.

Bodberg. 24. Iul.

4) M.D., 168.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: raritas.

Comes Guilhelmus Nassovius Orsovio elatus. Ad uxorem⁵⁾.

Quid mê, dura, meum priuas, Christina, trophaeum?

Debuit Orsouium condere Nassouium.

Ibid. 24 Iul.

5) M.D., 168.
Graaf Willem van Nassau-Siegen (geb. 1592), zoon van Jan van Nassau den middelsten, werd in 1641 bij het beleg van Gennep gewond en stierf den 17den Juli 1642 te Orsoy aan de gevolgen van die wonde. Hij bekleedde het ambt van veldmaarschalk in het leger der Staten en was gehuwd met Christina, gravin van Erpach.

[p. 190]

In comitem de Guebrian¹⁾⁺.

Quam laete videas Heroëm, maxime Saxo,

Tam bene relliquias τόνγε βριῶντα tuas!

Ibid. 24. Iul.

1) M.D., 168.
Jean Baptiste Bude, graaf de Guébriant (1602-1643), maarschalk van Frankrijk, heeft in vele oorlogen meegevochten en o.a. Bernard van Saxen-Weimar bijgestaan. Den 17den Januari 1642 behaalde hij bij Kempen eene belangrijke overwinning op de Keizerlijken en bezette daarna een aantal plaatsen in het gebied van den Keurvorst van Keulen. Van Juni tot Augustus lagen de Fransche en Hollandsche legers dicht bij elkander, het eerste te Urdingen, het andere te Bodberg, legden de bevelhebbers wederzijds bezoeken af en stond men elkander in verschillende opzichten bij (Mém. de Fred. Henri, 308, 309).

+ [krit] vs. 1 laete M.D.: late

Ad Gallam τὴν ἄητον²⁾⁺.

Improba, quae miserum totâ me nocte fatigas,

Disce σοϕοῦ monitum, Galla, quousque eadem?

Ib. 24. Iul.

2) M.D., 168.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Sen.

Poetas male vates dici³⁾.

Quis furor est vel praeteriti vel gnara futuri

Vana poetarum credere Iudicia,

Quos, qui veridicus mihi sit, non audeat ullus

Vel de praesenti dicere veridicos?

Ib. 24. Iul.

3) M.D., 167.

[Populum nec amo]

Populum nec amo, nec negligo;
Cum plebe nil negoty est.

Ib. 25. Iul.

Debitores in carcere⁴⁾.

In aere dudum, nuper in ferro sumus:

Qui soluier vult, soluito.

Ib. 25. Iul.

4) M.D., 165.

(Ad senescentem amicum, ut literis incumbat)⁵⁾.

Si stadium nequeas, studium decurrere tenta:

Coepisti canos mittere, mitte canes.

Ib. 25. Iul.

5) M.D., 165. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 191]

Aggeres damnosi¹⁾.

Aggere conclusos quisquis possederit agros,

Aggere, perpetuo qui sibi dicat habet.

Bodb. 25. Iul.

1) M.D., 166.

Wijfs.

All die om trouwen denckt, verstaet den aerd der Wijven;
Wilt staen, sij willen wegh; wilt gaen, sij willen blijven.

Bodberg. 25. Iul.

Noch²⁾.

Een wijf is als een' memm, sij laet sich eerst bewegen,
En buijght wat voor den man; maer rijst'er strack weer tegen.

Ibid. (25). Iul.

2) Het versje staat onder het vorige en heeft toch den datum 24 Juli. Dit zal eene vergissing zijn.

Ad regem m. Britanniae³⁾.

Viribus impar lamento te ulciscere, Regum
Optime; vos par lamento miserabile fatum
Destinat, et par lamentum nato atque nepoti.

Olim.

3) In 2 HSS., waarvan één den titel heeft. Het versje staat in één HS. tusschen twee gedichtjes van den 25sten Juli.

Ad Mudam sub Hoofdio praefecto⁴⁾⁺.

Facunda nunc Heroë, Mvda, facundo;
Serva pretiosi verticis diu canos:
Hoc lumine capta si semel sies, doctis
Dicere coeca, doctioribus Mvta.

Bodberg. 25. Iul.

4) M.D., 167.

+ [krit] vs. 2 pretiosi verticis M.D.: diserti Satrapae - vs. 3 M.D.: Hac orba luce

Desordre⁵⁾⁺.

Tam sacra Romae res fuit triumphatrici
Diuinus Ordo, ut ordini quod oppostum est
Nec nominari siuerit suis verbis,
Ab Hellade primum docta τὴν ἀταξίαν.

Bodb. 25. Iul.

5) M.D., 166.

+ [krit] vs. 1 triumphratici M.D.: triumphanti - vs. 3 M.D.: Αταξίαν γὰρ ἄτακτος Ἑλλὰς invexit.

In funebres magnatum pompas⁶⁾.

O vanitatum vanitas τῶν ἐν τέλει!
Ut vita fumus, funus ipsum fumus est.

Ibid. 25. Iul.

6) M.D., 166. In M.D. zijn in vs. 1 de Grieksche woorden weggelaten.

[p. 192]

Crafto comes Nassavius Sarbruckensis Carolinae Nassaviae sponsus Orsovio cum destinato socero elatus, Heusdae una sepeliendus¹⁾.

Spes fulgidae mortalium,
Quam fumus estis et vapor!
Vivae parabam Filiae,
Concumbo Patri mortuo.

Bodberg. 25. Iul.

1) M.D., 167.
Crafto, graaf van Nassau-Saarbrück (geb. 1621), verloofd met eene dochter van graaf Willem van Nassau, die den 17den Juli was overleden, reed den 19den ongewapend met een troep cavallerie uit het leger te Bodberg. In eene schermutseling, die toen plaats had, werd hij gewond, viel van het paard en stierf den volgenden morgen. Hij werd te gelijk met zijn aanstaanden schoonvader begraven (Aitzema, V, 454).

Sacerdos vapulans²⁾⁺⁺.

Verbisque verberibusque multatus malis
Cur se sacerdos negligat defendere
Vel vindicare, rogatus, aut linguâ aut manu,
Οὐ, ϕησὶ, δεῖ μάχεσϑαι ἄνϑρωπον ϑεοῦ.

Ib. 25. Iul.

2) M.D., 165.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: 2. Tim. 2.24.

+ [krit] vs. 1 M.D.: Multatus et verberibus et verbis malis - vs. 2 negligat defendere M.D.: vindicare negligat - vs. 3 M.D.: Rogatus et defendere - vs. 4 M.D.: Οὐ δεῖ μάχεσϑαι, ϕησὶ, τὸν δοῦλον ϑεοῦ.

Fuga temporis³⁾⁺.

Quanto virili tempore
Felicior puertia est!
Qui voluier visi, volant,
Qui repere quondam, nunc rapi
Videntur, et mali dies,
Prae semper illis optimis:
Anni fuerunt aurei,
Nunc ferrei sunt annuli.

Ibid. 26. Iul.

3) M.D., 166.

+ [krit] vs. 4 quondam M.D.: olim

Ad reginam Angliae⁴⁾.

Finis opus, Caroli conjux animosa, coronat:
Sed caue sis, hoc posset opus finire coronam.

Bodb. 26. Iul.

4) In 2 HSS.; in het ééne heeft het versje geen opschrift.
Het versje heeft misschien betrekking op het verpanden der kroonjuweelen, of op den brief van de Koningin aan den Koning, die in Engeland onderschept werd (Aitzema, V, 408).

[p. 193]

(De muliere furaci)¹⁾⁺.

Intolerabilius nihil est quam foemina dives,
Nescio quis quando veterum de conjuge dixit.
Belga scio paucis haec qui vernacula fecit,
Cui quod habet furto rapit et male prodigit uxor,
Intolerabilius nihil est quam foemina Dieveg.

Ibid. 26. Iul.

1) M.D., 166. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Iuuenal.

A une vefue en secondes nopces.

Belle vefue, en humeur,
Iadis si glorieuse,
As tu perdu le coeur
D'estre victorieuse,
Dans le proces d'honneur,
De ta partie honteuse?

26. Iul.

A un viellard amoureux, ajusté d'un tour de cheveux.

Pour amuser une maistresse,
Qui faict la mouë à ta viellesse,
Tu t'es paré des cheveux morts
De quelque miserable corps
Leué de terre en meteore;
Et tu crois qu'elle t'en adore,
Qui t'en abhorre d'autant plus,
Et dit que les fraix superfluz
De ta coiffure mal bastie
Luy gelent toute son enuie.
L'aâge, le Barbier et l'Amour
T'ont faict chascun un mauuais tour.

Bodb. 26. Iul.

Een leggend legher²⁾.

Men magh het wel terecht den naem van, Legher, geven.
Die hier wat heeft te doen en kost niet legher leven.

Bodberg in castr. 26. Iul.

2) K.b., II, 161.

Marechal de Guebrian³⁾⁺.

De Spagnaert kent den man;
Hy noemt hem Geef vrij an.

Ib. 26. Iul.

3) Zie blz. 190.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: B. voor V.

[p. 194]

Op Gijs¹⁾.

Gijs, grage Gijs noemt alle Cocks sijn maegschapp:

Dat loof ick wel; om 't maegh-schapp.

Ib. 26. Iul.

1) Bij vs. 2 in marg.: schapp, schappraeij.

C. de R.²⁾.

Met reden heet hy Cardinal;
Hij thoont sich voll qua aerd in all.

Ib. 26. Iul.

2) Richelieu.

In nummum qui ab una parte regis faciem praefert, ab altera cardinalis³⁾.

Quod Caesaris est hoc Caesari jubeor dare;
Quod Caesaris est et subditi, cui dabo?

Ib. 27. Iul.

3) Zie blz. 188.

In eundem.

Dimidium caput immerito das, Gallia, Iusto:

Dimidij Regis non obit ille vicem.

Ib. 27. Iul.

Mis-schilderde gelieven⁴⁾⁺.

T en is geen wonder, Lief, men kant seer wel bezeffen,
Hoe 'tkomt dat Mierevelt noch u noch mij kan treffen.
Hij schilder' hoe hij will, hij sal noijt meester zijn
Van sulcken Sonn als ghij, van sulcken vlam als mijn'.

Ib. 27. Iul.

4) K.b., II, 528. In K.a. zijn aan den titel nog de woorden: Uyt mijn Italiaensch, toegevoegd. Het Ital. versje schijnt verloren te zijn.

+ [krit] In marg.: Id. Italice alibi.

Op een paep tuschen den preeckstoel en syn' sitplaets inde kerck begraven.

Hier stond de beest,

Daer sat hij meest,

Thuijs op sijn bedde quam de dood heer Ian verraschen:
Hier leit hij tuschen d'een en d'ander stoel in d'asschen.

Ib. 27. Iul.

Aen een bedorven kinds vader⁵⁾.

Uw lichte soon, die noijt en docht,
Verteert by hoopen, dagh op dagh:
Ick weet niet waer hij 'tlaten magh,
Maer weet wel waer ghij 'tlaten mocht.

Ibid. 27. Iulij.

5) K.b., II, 162.

[p. 195]

Sur le Nouveau Testament¹⁾.

Si le moindre raijon de ce beau liure picque,
C'est qu'il part du parfaict miroir parabolique.

Bodb. 27. Iul.

1) Bij vs. 2 in marg.: χωρὶς παραβολῆς οὐκ ἐλάλει αὐτοῖς. Math. 13.34.

Les angloiz 1642²⁾.

Sainct d'Israel, à qui nostre douleur s'adresse,
Le Roij qui nous defend n'a force nij adresse.

Ibid. 27. Iul.

2) Bij vs. 1 in marg.: Ps. 89.

D'un pendu.

Le Roij est liberal plus qu'on ne luij demande;
Prié par un maraut pour une Pension,
Il l'envoije à la Greue, et par breuet commande
Qu'on luij donne de plus une sus-pension.

Ibid. 27. Iul.

Kleed en man³⁾.

De Snijders winckel en het Hof
Staen strijdigh om den hoogsten lof.
Wie dunckt u dat van tween de beste konste kan?
Daer maeckt de man het kleed, hier maeckt het kleed den man.

Ibid. 28. Jul.

3) K.b., II, 162.

Le jouëur ruiné.

Par un courtois mal entendu
Vous me plaignez le dueil de ce qui ne peut estre.
Ce n'est pas mon argent, il a trouué son maistre,

C'est moij mesme qui suis perdu.

Ib. 28. Iul.

Un alchimijste taillé de la pierre.

Le Chimique est gueri d'une pierre fatale;

Belle cure, à la verité!

Mais ce n'est pas la principale:

Il aura plus de charité

Qui le voudra guerir de la Philosophale.

Ib. 28. Iul.

D'une dame qui chante en perfection.

Qu'elle sçait de beaux Airs, quelle en dit, qu'elle en chante!

Il est vraij qu'elle enchante.

Ib. 28. Iul.

[p. 196]

Ad Barlaeum παραίτησις¹⁾.

Ignosce duro carmini, nec aureis,
Sed aeneis et ferreis argutijs.
Plus Martis est quam Mercurj, quâ prodeunt,
Barlaee, quas prodi vides ineptias,
De ciuitate, qua casae sunt atria,
Ovile lectus, horreum triclinia;
Tibicen udis mane, sero flatibus
Et nocte vexat, arma tundunt et sclopi
Scribentis aurem, quodque mireris magis,
Muti et sepulti non gemunt vituli, boant,
Fornix, popina, (quam propinam dixeris)
Leno lupaeque, Bacchus et paucis Ceres
Coëmpta nummis, ungulae, hinnitus, rotae,
Auriga, agaso, calo, lixa, mulio,
Rixae, duellum, sors, fritillus, alea,
Styx uniuersa, tota Ditis regia,
Franco loquace loquaeior miles Brito,
Et Hassus et insolentior Guebrianicus,
Castrensis assiduus labor, negotium
Perenne, vatem lancinant miseris modis.
Iam quem, quies et otium quanti siet,
Barlaee, vati, non fugit, dic, obsecro,
Qui possit esse tam feris natalibus
Epigramma Martiale Martialicum?

Bodberg in castris 28. Iul.

1) M.D., 59, waar aan den titel nog de woorden: E Castris, zijn toegevoegd.

Constantini Hugenj a Zuylichem ad Dvisbvrgam, Gerardi Mercatoris urbem natalem παράκλησις²⁾⁺.

Duisburga mercimonijs olim frequens,
Nunc vasta bello et orba ciue Ciuitas,
Cessa dolere nominis domi ac foris
Laudem sepultam, Mercurjque artes bonas
Marti subactas: Ciuis unicus probe
Haec damna pensat; ecce qui superstite
Calamitati publicae et patriae rogo
Famâ perennis, mille mercatoribus
Major, tuetur asseritque posthumam
Mercator unus Teutoburgi gloriam.

Bodb. in castris 28. Iul.

2) M.D., 164, met den titel: Ad Dvisbvrgam, Gerardo Mercatori olim habitatam.
Gerard Mercator, de vervaardiger van den beroemden atlas, was in 1594 te Duisburg gestorven. Juist in deze dagen bezocht H. het stadje (Dagb., 39).

+ [krit] vs. 7 Calamitati M.D.: Et orbitati

[p. 197]

Epitaphium¹⁾.

Quisquis ades, frustra metuis ne forte sepulto

Sit Mercatori tantula terra grauis.

Omnis terra viro leuis est qui tota quod usquam

Terrarum est humeris pondera gessit Atlas.

Ib. 30. Iul.

1) M.D., 165, met den titel: Ejusdem (i.e. Mercatoris) Epitaphium.

(Similes labris Lactucae)²⁾.

Lactucas oleo graues et acri
Submersas domini vorant aceto.
Lactucas pueri nec acri aceto
Nec tinctas oleo vorare docti
Vellent perpetuo illud esse verum,
Lactucas similes habere labra.

Bodb. ult. (31) Iul.

2) M.D., 174. In het HS. heeft het versje geen titel.

Ad Avarum³⁾.

Si plus bono sit optimum,
Et omne magno maximum,
Quid munus usque novum dari,
Nunquam petis nouissimum?

Ib. ult. (31) Iul.

3) M.D., 165.

Ad candidatum juris⁴⁾.

Quas discis, studiose, vel ipso nomine Leges

Hoc te perpetuo crede monere; leges.

Ib. ult. (31) Iul.

4) M.D., 165.

Ians vrede-mael⁵⁾⁺.

Ian, sijner vijanden en aller onvré satt,
Heefts' eens gesamentlick by een te gast gehadt,
En heeftse duijvels-brood, dat lecker mall, gegeven:
Nu ister Peis, en all vergeten en vergeven.

Bodb. in castris. 2. Aug.

5) K.b., II, 157.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Fungos.

A un amij amoureux, gueri d'une inflammation au bras⁶⁾.

Puis que ce bras gueri, et ce charbon esteint
Te promettent la vie et tes forces parfaictes;
Garde d'en abuser; et tes folies faictes
T'apprennent, que, qui trop embrasse, mal estreint.

Bodberg. in castr. 2. Aug.

6) Bij vs. 3 in marg.: Ps. 38.6.

[p. 198]

Op het graf van een oud soldaet¹⁾⁺⁺.

Hier leit een Hopman doodt,
Gestorven naeckt en bloot
Van middelen en krachten,
Van wachten, wachten, wachten

En van hem niet te wachten.

Ib. 2. Aug.

1) K.b., II, 165. In K.a. is de titel: Graf-schrift van een out Soldaet.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Op versterf ende bevordering. - Waken. - Bescheid doen. - vs. 5: Voor een' kogel.

+ [krit] vs. 3 en K.a.:, van

Op het graf van Ian Canuijt, een droncken brouwers soon²⁾⁺.

De Ionge Ian Can-uijt leit onder desen sarck:

Weest niet te seer verwondert:

All was hy jong en starck,

Hij was een Hopp-mans soon, en Hopp-man over hondert.

Ib. 2. Aug.

2) K.b., II, 157.

+ [krit] vs. 4 en K.a.: een

In mortem Auli ebriosi³⁾⁺.

Non cessit Aulus ebrius Cijnico seni:
Ut vixit ille, vixit hic, in dolio.

Ib. 2. Aug.

3) M.D., 175.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg: defunctus est.

Ad amicum iuvenem ab inflammatione Brachij sanatum⁴⁾.

Amplexatrici sanatus es, Euchijme, membro:

Hac se proripuit parte vetusta lues.

Qui tam praecipiti raptum discrimine soluit,

Parcius amplecti crede monere Deum.

Ib. 2. Aug.

4) M.D., 175. Zie blz. 197.

Aeger ἐν ἀϕεδρῶνι⁵⁾.

Agnosco Purgatorium nolens volens,
Agnosco poenis Inferûm, totâ Stijge,
Acherunte toto saevius. vultis probem?
Praesto cacata chartula est, quae, quod diu
Cacata Romae charta non fecit, facit.
Ades, Galene doctor, et senex Coë,
Utroque praeside putidam tueor thesin.

O tristis intestina coli tormina,

O barbarum Rha, et Senna flatulenter,
Et, horror ipse, Soccotrina, et Psijllium,

5) M.D., 58, met den titel: Ἐν ἀϕεδρῶνι.

[p. 199]

 

⁺

 

Et Sarcocolla, et Peplium, et Terebynthina,

 

Et Agarice, et Colocijnthis, et Fumaria, et

 

Euphorbium et Hermodactijli, et tu, turbidum

 

Turbith, Sagapenum, Carthamum, tu, Absijnthium,

15

Et Cassia et Scammonia, et tergens Cremor,

 

Asarumque, Manna et Ceterach, et caeterae

 

Erijnnidum, Proserpinae, Ditis dapes,

 

Ana uncijs, ana scrupulis, ana granulis

 

Quae tam feralem viscerum discordiam

20

Aegro cientes, me medendo occiditis,

 

Purgando me spurcatis intus et foris;

 

Vos esse Purgatorium nolens volens,

 

Vos nauseando, vos cacando, vos κακὸν

 

Purgando Purgatorium dico, voco.

25

De caetero securus omni, pernego,

 

Si non sit istud, omne Purgatorium.

 

Bodberg. in castr. 2. Aug.

+ [krit] vs. 17 Erijnnidum M.D.: Erinnyum - vs. 19 feralem M.D.: ferocem

Op een' leelicke aende kinderpocken¹⁾⁺.

Of oud, of jong, of rijck, of bloote,
Met Pocken moeter elck eens aen;
Sy was te leelick voor de groote,
De kleine kost sij niet ontgaen.

Ib. 3. Aug.

1) K.b., II, 165.

+ [krit] vs. 3 Sy K.a.: Neel

In puellam dormientem²⁾⁺.

Dormire mors, mors somnus est.
Si dormit haec nec mortua est,
Non dormit haec, sed mortua est.

Ib. 3. Aug.

2) M.D., 175.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Math. 9.24.

(De Cotta)³⁾.

Longa viri sapientis, ait, vel inutilis ira est:

Quod sic Cotta probat: Ira breuis, furor est.

Ib. 4. Aug.

3) M.D., 174. Het versje heeft in het HS. geen titel.

(De Gellia)⁴⁾.

Nitimur in vetitum: grauis hactenus impostura est:

Imponi gaudet Gellia saepe sibi.

Ib. 4. Aug.

4) M.D., 174. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 200]

De Cotta¹⁾⁺.

Bonum, mehercle, nomen est: ludibrium
Pari repensat protinus ludibrio.
Debere nulli Cotta vult ludibrium.

Ib. 4. Aug.

1) M.D., 174, met den titel: De Cinna.

+ [krit] vs. 1 mehercle M.D.: profecto - vs. 3 Cotta M.D.: Cinna

Ad Phijllida τὴν ἀκίνητον. De perpetuo mobili²⁾.

Quousque motus vana perpetui doctos
Indago lassat? cuncta perpetuo versat
Natura motu, cuncta sors; ruit Coelum
Et Astra Coeli, et Unda perpetuo motu.
Frustra, quod est ubique, ubique mendici
Ab arte poscunt. dignius graui curâ,
Stupore docto dignius sit inventum,
Immota, nec vel arte mobilis moles.
Et, heu, reperta est, et meo quidem damno
Immota perstat: nempe perpetuum, Phylli,
Immobile, obstinata, pertinax Phylli.

Bodberg. 5. Aug.

2) M.D., 173, waar τὴν ἀκίνητον uit den titel is weggelaten.

In tabulam Percelli pictoris ὑδροποιοῦ excellentissimi³⁾.

Fabula Pegasei si non est Fontis origo,

Fabellis hodie vilior historia est.

Aspice quam Batavae dispar vetus ungula dextrae

Exiguas ictu viuere fecit aquas.

Attigit hanc leuiter telam Percellus, et alti

Fluminis et salsi prodijt unda maris.

Ib. 5. Aug.

3) M.D., 173.
Jan Porcellis, de beroemde zeeschilder, geb. in 1597, was gehuwd met Joanna, eene dochter van den Haagschen schilder Balthasar Flessiers, en is vóór 1632 gestorven. (Zie Obreen's Archief voor Nederlandsche Kunstgeschiedenis, V, 217).

Ad d. Franciscum de Melos exercitus Hispani ducem⁴⁾.

Lusitane Melos, qui melos triumphale,
Tyro imperandi forte, forte vincendi,
Successibus non usquequaque tuis cantas,
Ne gloriosus splendidae nimis fide
Primaeque sorti: vitrea est, et infida;

4) M.D., 174, waar aan den titel nog is toegevoegd: e proelio contra Gallos victorem, CIƆ IƆC XLII.
In Juni hadden de Spanjaarden onder Don Francisco de Melos ‘eenigh avantage gehadt te Honycourt’ (Aitzema, V, 373).

[p. 201]

 

Nec mox Batauos vincere est, quod est Gallos.

 

Quod si reuersus metiare nunc horum,

 

Vel victor, hastas, saepe, saepe victrices,

 

Est qui volantem praepeti fugâ, Melos,

10

Docere possit Pegaseïum melos.

 

Bodb. 6. Aug.

Nauta in procinctu, vento secundo¹⁾⁺.

Nauita de ventis quis flaret saepe rogatus,
Iam lacessitus tot quaesitoribus, Eurus,
Eurus et hic, inquit, (crepitu de ventre soluto,
Quale Iouis tonitru est) tandem conscendite, turba
Vectorum; qui se mecum commiserit undae,
Quidquid erit, poterit vento gaudere secundo.

Bodb. 6. Aug.

1) M.D., 173.

+ [krit] vs. 2 Iam M.D.: Saepe - vs. 6 vento gaudere secundo and. lez.: certus gaudere secundo est.

Een valsch munter in schilderij gehangen²⁾.

Dewijl het Schepenen belieft heeft in haer zetel,
Hier hangh ick en verstijf in d'olie op een' planck;
Wat nood is't? beter hier bevrosen jaeren langh,
Dan een warm' uer gedoyt in een' besmeerden ketel.

Bodb. 6. August.

2) K.b., II, 163.

Recepte³⁾.

Die inder sieckten baren
Altoos wilt spoedigh varen,
Voor allen dit besint,
Voorwind is achter wind.

Bodb. 6. Aug.

3) K.b., II, 163. In K.a. is de titel: Recipe.

In picturam incendij⁴⁾.

Non stupeo viuas oleum producere flammas:

Tela sed his quod non ardeat, hoc stupeo.

Ib. 6. Aug.

4) M.D., 172.

Medecine.

Contre tous maux la meilleure recepte
C'est peu de mise, et beaucoup de recepte.

Ib. 6. Aug.

[p. 202]

Ians wijf uytgeschildert¹⁾.

Ian wouw dat elck syn schrale wijf beloegh,
En vraegde staegh, hoe komt de prij soo magher?
Nu s'uytgeschildert is vraeght sy den vrager,
Dit 's olie-verw, is 'tnoch niet vett genoegh?

Ib. 6. Aug.

1) K.b., II, 165. In K.a. is de titel: Ians Wijf geschildert.

Deses de lecto²⁾.

Quam Lecti Lecto lecte data vocula quadrat!

Nil Lecto, Lector, lectius esse potest.

Bodb. 7. Aug.

2) M.D., 173.

Ad sponsum.

Rebus angustis animosus atque
Fortis appare; sapienter idem
Subtrahes ventri nimium secundo

Turgida membra.

Bodb. 7. Aug.

(Lectus amicae)³⁾.

Scande thorum dominae: si non fandi atque nefandi

Mollia sunt ishaec tempora, nulla dabit.

Bodb. 7. Aug.

3) M.D., 174.

[Auara Galla est]

Auara Galla est, Pene quae sestertio
Contenta nuper, unius nunc literae
Mutatione postulat sestertia.
Esto quidem: sed unius si literae
Mutationem rursus inducat novam?
Iam fit decies, jam centies sestertiûm.

Bodb. 7. Aug.

Ad Zulechemi dominum⁴⁾⁺.

Dum Richeli audaci fastigia concutis ausu,

Et summum mordes, acer Amice, ducem,

Te possum bilemque pati. si Purpura peccat,

Si te, vel Grandi Iudice, prava facit;

Me sibi devinxit meritis, dum munera mittit

Fulgida et Eoas sufficit unus opes.

Vivat Purpura donatrix. benedicere nostrum est,

4) Oud-Holland, 1888, blz. 268. Het HS. is op de Leidsche Bibliotheek.
Het vers werd waarschijnlijk den 7den Aug. verzonden te gelijk met een brief (Hooft's Brieven, IV, 307), waarin Barlaeus schrijft, dat H. Richelieu ‘als Polyxena slacht bij het graf van Maria de Medicis’. Zie H.'s verzen op blz. 184, vlgg.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Mr. le Grand.

[p. 203]

 

Nec, bene cui fecit, fas mala velle loqui.

 

E tumulo per te Armandum Medicaca lacessat.

10

Praestitit hanc, Regem quam perijsse suum.

 

E tumulo Armando Mariae maledicite manes,

 

Forte meo vivet carmine post tumulum.

 

Non tua sunt, male quae loqueris. non nostra, benigne

 

Quae loquor. haec loquitur Gallia, Gasto prius.

 

 

 

C. B(arlaeus).

Van suffe Ian¹⁾⁺.

Ian Suff doet met sijn hoofd
Meer dan hij in syn' jeughd met bey syn' voeten de.
Wie hadd dat oijt gelooft?
'Thoofd en 'tverstand staet still, en Ian Suff loopter me.

Bodb. 8. Aug.

1) K.b., II, 164.

+ [krit] vs. 4 staet K.a.: staen

[Sou malle Maey de nacht vervelen?]

Sou malle Maey de nacht vervelen?
Daer moster meer als een me spelen.

Ib. 8. Aug.

Ian en Griet²⁾.

Wel, Griet, sal 't nummer zijn? seij Ian,
Ick doe soo trouw all wat ick kan,
Ick hebb je nouw soo lang as vriend
In alle nedrigheit gedient,
En dien je noch. 'T is waer, sey Griet,
Ie dientme, maer je dient me niet.

Ib. 8. Aug.

2) K.b., II, 164. In K.a. is de titel: Ian en Griets Vryagie.

Watersuchtighe Ian kinderloos³⁾⁺.

Ian heeft een' dicken buijck, en gaeter over quijnen,

Tot dat hij sal verdwijnen:

Anne heeft een platten buijck, en wenschte dat hij rond,

Als Ian syn' trommel, stond.

Noch kijvens' altyd schier,

Sij krabbelt hem, hij slaet'er;

Sij tieren nacht en dagh, en 'thijlick heeft geen' tier.
De reden is bekent; want Ian die sterft aen 'twater,

En Anne sterft aen 'tvier.

Bodberg. 8. Aug.

3) K.b., II, 162. In K.a. is de titel: Ian en Anne.

+ [krit] vs. 8 die sterft K.a.: vergaet

[La difference est grande entre un bon Officier]

La difference est grande entre un bon Officier,
En qui le General se puisse bien fier,
Et le fol qui ne faict que s'en parer: en somme,
Si l'homme faict la charge, ou si la charge faict l'homme.

Ib. 8. Aug.

[p. 204]

Van Ian en Trijn¹⁾.

Trijn light Jan in sijn hooft by daghen en by nachten;
Trijn light hem op sijn' tongh, Trijn light in sijn' gedachten;
Trijn light hem in sijn wegh in 't slapen altemet;
Trijn light hem allesins, behalven in sijn bed.

1) M.D., 164. Het HS. van dit versje is niet gevonden, maar in K.a. (blz. 647) is het op het jaar 1642 gesteld.

(De Gallo et Gellia)²⁾⁺.

Gallus ab inflato moribundus ventre laborat,

De non inflato Gellia ventre dolet.

Ne mirare domum jugi fervere querelâ;

Scilicet igne perit Gellia, Gallus aquâ.

Bodb. 9. Aug.

2) M.D., 171. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] In marg.: Idem alibi Belgice. - Zie blz. 203.

Laus I. Vallensis medici, cum in famuli mei acutissimo morbo ingenue se fateretur ἀπορεῖν³⁾⁺.

Vallensis, optimus medentium senum
Doctissimusque septuagenarius,
Vocatus ad morbi noui miraculum,
Cuiusque causas ipse nec penetrat satis,
Nec esse cuiuis aestimat penetrabiles,
Fatetur artem, quâ quadraginta super
Excelluit annos, huic medelae non parem
His aestuare, his haesitare angustijs.
Hoc est senem peritum, et esse virum bonum,
Hoc est foris et intus esse candidum.

Ib. 10. Aug.

3) M.D., 171.
Zie over Vallensis dl. II, 183.

+ [krit] vs. 6 quadraginta super M.D.: super qua ter decem - vs. 7 Excelluit M.D.: Excellit

Falsae monetae cusor.

Qui me perdiderit ferventi Praetor aheno,

Nôrit non oleum perdere, non operam.

Ib. 10. Aug.

Haga.

Non diffitemur, hospes, Haga pagus est;
Sed ipsa Pagi Ciuitas, suburbia.

Ib. 10. Aug.

Eadem⁴⁾.

Pagus eram, sed cura facit me Principis Urbem:

Quid? Comitis nunc, an Principis Haga vocer?

4) M.D.: 208, met den titel: Haga. In 2 HSS. Het versje behoort tot de serie Haga vocalis.

[p. 205]

 

Quos habui Pagus, Comites abiere vetusti:

 

Principis esse volo; non habeo comitem.

 

Ib. 10. Aug.

Kees en syn wijf¹⁾⁺.

Kees beuckt sijn wijf dik en dun, nae haer wercken;
En seit, een Tang past heel wel op een vercken.

Ib. 10. Aug.

1) K.b., II, 163. In K.a. is de titel: Kees.

+ [krit] vs. 1 dick K.b.: dicht

Voor Claes²⁾⁺.

Wat quelt ghij Claes, den vromen man?
Hij will, en kan u niet betalen;
En is geen schelm; waer soud hij 't halen?
Een schelm die meer doet als hij kan.

Bodberg. 10. Aug.

2) K.b., II, 164.

+ [krit] vs. 3 En K.a.: 'T en

(Van goede Teun)³⁾.

Teun heeft een' maeghd getrouwt, en laets' altoos soo blijven;

Om offs' hem mocht bekijven.

Want die will wesen wel bemint

Laet alle dingen soo hij 'tvindt.

Ib. 10. Aug.

3) K.b., II, 164. In het HS. heeft het versje geen titel.

Te land⁴⁾.

Laetse bij quaed weder vaeren,
Die noijt vande ree en waeren;
Luyden wijs van wedervaren
Sullen niet licht weder varen.

Bodb. 11. Aug.

4) K.b., II, 163. In K.a. is de titel: Te lande best.

[Ian schickt sich wel in zee]

Ian schickt sich wel in zee:
Hij was niet van de Ree, of hij most van de Ree.

Ib. 11. Aug.

Mans hand boven. Een matroos⁵⁾.

De Broecken voor de Sielen:
Een' huijsvrouw of een' leur.
Ick ben gewent te kielen;
Twijf moeter onder deur.

Bodberg. 11. Aug.

5) K.b., II, 163. In K.a. is de titel: Een Matroos.

Vellus aureum⁶⁾.

Velleris augusti laqueo capiuntur Iberi.

Sic vos non vobis vellera fertis oves.

Bodb. 12. Aug.

6) M.D., 172.

[p. 206]

(De Phyllide)¹⁾.

Circumveniri nemo se prudens amat.
Prudentior Phijllis tamen, quae brachijs
Circumveniri quid sit amplexantium
Experta nouit, iuro per summos Deûm,
Res, inquit, expetenda circumventio est.

Ib. 12. Aug.

1) M.D., 172. Het versje heeft in het HS. geen titel.

Een op sijn toekomend graf²⁾.

Hier leit mijn bedd gemaeckt: seght niet, ruijm tyds genoegh:
Seght mogelick een' uer of menigh jaer te vroeg.

Ib. 12. Aug.

2) K.b., II, 163.

[Lesbia]

Lesbia, solius re non contenta mariti,

Res cupit et motus seditiosa nouos.

Ib. 13. Aug.

[Posthumi amor vagus est]

Posthumi amor vagus est, quia non conatibus obstat.
Quam male, ait, multi fugiunt, angusta domi res.

Ib. 13. Aug.

Le mal partagé.

On tasche à me contraindre
De perdre la pluspart
De mon bien sans me plaindre.
Prendraij-je en bonne part
Une mauuaise part?

Ib. 13. Aug.

Quade wijn-gift³⁾.

Weet ghij wat uw schenckagie schort?
De wijn is lang, de tonn is kort.

Bodb. 14. Aug.

3) K.b., II, 170. In K.a. is de titel: Slechte wijngift.

Op Ian en sijn uerwerck⁴⁾⁺.

Ians Wijser hapert alle daegh,
Hy stelt hem off ontstelt hem staegh,
En, soud hij gaen, hij moet hem leiden.
Wie is de Wijser van haer beiden?

Bodb. 14. Aug.

4) K.b., II, 170.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Index et sapientior.

[p. 207]

Rechts-plegingh¹⁾.

Mijn Advocaet seij, goede knecht,
Vreest niet, ick help u ras te Recht.
Hij heeft oock niet gelogen: maer
'T verlies in Recht valt nu soo swaer,
Dat mij myn' schulden overstolpen.
Is dat een' mann te recht geholpen?

Ib. 14. Aug.

1) K.b., II, 170.

Claes wijvesmijter²⁾.

Claes klopt sijn' huijsvrouw eens op seker uer, in daghwerck,
En doolt noyt inde klock; syn' huijsvrouw is sijn slagh-werck.

Ib. 14. Aug.

2) K.b., II, 170. In K.a. is de titel: Claesens uerwerck.

Longae manus regum.

Een Koningh hoeft niet veel te waschen;
Syn' handen zijn genoegh gewaschen.

Bodberg. 14. Aug.

(Goede Ian)³⁾.

Ian wierd gewaerschouwt, van syn Wijf,
Als oftse malde met haer lijf,
En datmen onder uijt haer' deken
Drij of vier beenen hadd sien steken.
Maer Ian, goed man, gelyck syn' vrouw,
Sloegh alles in de beste vouw,
En seij, loop luydjes, maeckt gheen moetten,
Mijn wijfjen heeft vier witte voeten.

Ib. 14. Aug.

3) K.b., II, 163. Het HS. heeft geen titel.

(Claes met sijn uerwerck)⁴⁾.

Claes leit en futselt met sijn Slagh-werck,
Gestadigh isser stellen aen:
'T schijnt dat hij 't eerst moet leeren gaen.
Is dat een uer-werck? 'tis een dagh-werck.

Ib. 14. Aug.

4) K.b., II, 163. Het HS. heeft geen titel.

(Een gehangen dief)⁵⁾.

'K hebb touw om 'tlijf geproeft, om handen, om van als,

Maer 'tswaerste valt om hals.

Ib. 14. Aug.

5) K.b., II, 158. In K.a. is de titel: Deselve.

[p. 208]

Deselve¹⁾⁺.

Siet, vrome Borgerij, de man moet sich bedriegen,
Die van syn' grond will gaen, en swemmen kan noch vliegen.

Ib. 14. Aug.

1) K.b., 159.

+ [krit] vs. 1 de K.a.: die

[Tout ne rit pas tousiours ce que fortune baise]

Tout ne rit pas tousiours ce que fortune baise:
Un homme bien aijsé n'est pas tousiours bien aijse.

Bodb. 14. Aug.

[Mon amour est ma Guerre]

Mon amour est ma Guerre, où ma jeusne merveille,
Diane, est ma Diane, et tous les jours m'esveille.

Ib. 14. Aug.

Ad Barlaeum, de expeditione anni 1642²⁾⁺.

De tot coronis, ligneis, et querneis,
Et mijrteis, et laureis, et aureis,
Quâ se triumphis nata gens Quiritium
Ad arma pronam proniorem reddidit,
Barlaee, fer sententiam, quae debita est
Corona nobis, qui duos exercitus,
Ac de duobus Regium seruauimus?

Ib. 14. Aug.

2) M.D., 172.
De veldtocht van 1642 had niets te beteekenen; de legers lagen in Duitschland dicht bij elkander, maar het kwam niet tot een ernstig gevecht.

+ [krit] vs. 3 Quá M.D.: Queis

Ad grammaticos, de Galla³⁾.

Adeste Grammaticalium doctissimi;
Sublimis haec et digna vobis quaestio est.
Quâ regulâ, qua lege Romanâ, rogo,
Prona in venerem probatur esse diligens,
Supina vero Galla diligentior?

Ib. 14. Aug.

3) Onder het versje staat: Conticuere omnes.

(Een gehangen dief spreeckt)⁴⁾⁺.

Leert dese less van mij, ô vliegers in den wind,
O, springers, die den kost met hooge sprongen wint,

O Menschen, en ô Sneppen,

Wacht u voor 't onderscheppen.

Ib. 15. Aug.

4) K.b., II, 158. In K.a. is de titel: Deselve.

+ [krit] vs, 1 vliegers K.a.: vlieger - vs. 2 springers K.a.: Springer - hooge sprongen K.a.: hoogh opstuyten

[p. 209]

Wijsheid schaers¹⁾⁺.

De Heere wierd besocht uyt Oosten bij drij wijsen:
Wie souder nu in Oost of Westen noch drij wijzen?

Bodberg. 15. Aug.

1) K.b., II, 157.

+ [krit] vs. 1 K.a.: God wiert in 't stroo besocht

Een gehangen dief spreeckt²⁾.

Het leven heeft somtyds, somtyds de dood een' vall.

Laet mijne niemand wijten;

T geviel tot sijner tyd, en

Ick bender soo maer aen gekomen by gevall.

Ib. 15. Aug.

2) K.b., II, 158.

Te veel achterdencken³⁾.

Men rekent meestendeel een anders spel naer 'tsijn.
T en is geen vrome mann die meent 'er gheen en zijn.

Bodb. 15. Aug.

3) K.b., II, 157. In K.a. is de titel: Te veel mistrouwens.

Le pendu.

Dans l'Air et dans la mer c'est une mesme affaire:
Il s'y perd à la fin, qui ne met pied à terre.

Ib. 15. Aug.

Le mesme.

Passant, qui me voijez la teste à la fenestre,
Apprenez, comme l'art trompe souuent son maistre:
I'auoy gaigné ma vie au bois, et à voler,
Et l'aij perdue au bois, quand j'aij pensé voler.

Ib. 15. Aug.

Suspensus⁴⁾.

Exilium est patriam prohiberi tangere terram?

Ecce dedi exiliens memet in exilium.

Ib. 15. Aug.

4) M.D., 171, met den titel: Idem.

(Ad Posthumum)⁵⁾.

Me melius non est alieno nomen in aere.

Si mihi non credis, Posthume, crede mihi.

Ib. 15. Aug.

5) M.D., 171. Het versje heeft in het HS. geen titel.

(In suspiciosum)⁶⁾.

Ultima suspicio non est sine crimine: non est

Ille probus, quemquam qui negat esse probum.

Bodberg. 15. Aug.

6) M.D., 170. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 210]

Suspensus¹⁾⁺.

Ut lapsu grauiore ruant, tolluntur in altum,

Quos Fatum, quos et carnificina rotat.

Dimidiae sortis grauior mihi casus, amici, est;

Summa mali caussa est, non credidisse, mei.

Ib. 15. Aug.

1) M.D., 170.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: A l'estrappade.

(Patientiae laus)²⁾⁺.

Virtus in actione quaedam singula;
In passione nulla non virtus patet.

Ib. 15. Aug.

2) M.D., 169. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] vs. 2 nulla non virtus patet M.D.: quaelibet simul patent.

Suspensus³⁾.

Nulli imputanda culpa mortis est meae:
Videre testes mille; casu contigit.

Ib. 15. Aug.

3) M.D., 169.

Compliment⁴⁾.

Aere tuo grauior fieri non postulo; solum

Da mihi, quod famulo contigit, esse tuum.

Ib. 15. Aug.

4) M. D, 169, met den titel: Ad amicum.

(Een gehangen dief spreeckt)⁵⁾.

Ick hebb wel met een Touw een' venster uytgevlogen,

En mijnen waerd bedrogen:

Maer hier en sagh ick niet hoe ick mij redden souw;

Daer quam een knoop in 't Touw.

Ib. 16. Aug.

5) K.b., II, 158, met den titel: De selve.

Deselve⁶⁾⁺.

Waer ick in 'tstroo verwart, ick raeckten uijt den strick:

Maer dese valt te dick.

Soo moet ick 'theel gelagh betalen in de duijnen.

De duijvel hael de Kennip-tuijnen.

Ib. 16. Aug.

6) K.b., II, 158.

+ [krit] vs. 2 valt K.a.: valt my wat

Deselve⁷⁾.

Goe luyden, vindt niet vreemd, al praet ick hier niet veel;

Ick hebb een' zeere keel.

Ib. 16. Aug.

7) K.b., II, 158.

[p. 211]

Deselve¹⁾.

Ick hebb op Geld en Goed gegaen,
Maer 'tsou mij nu veel schelen,
Ick hadde meer profijts gedaen
Met Kennip-zaed te stelen.

Ib. 16. Aug.

1) K.b., II, 158.

Deselve²⁾.

O ghij boosen, en ghij vromen,
Menigh stichtelick sermoen
Sou 'ck van desen Preeck-stoel doen,
Kost ick aen mijn' aessem komen.

Ib. 16. Aug.

2) K.b., II, 158.

Le mesme pendu hault et court.

La Iustice haute et basse et moijenne, aujourdhuij
Fascheux preseruateurs du joli bien d'autruij,
Incommodent un peu les bons esprits chascune;
Mais la haute et la courte est la plus importune.

Ib. 16. Aug.

Le mesme.

Miracle! messieurs de la Court,
De bas en terre et grand de taille
Que j'estoij parmi la canaille,
En moins de rien m'ont rendu hault et court.

Ib. 16. Aug.

(In Apellam)³⁾.

Quaerenti, subridendo respondit Apella,

An placeat Synagoga an Gynagoga magis.

Ib. 16. Aug.

3) M.D., 170. Het versje heeft in het HS. geen titel.

Aen ioff.^w Utricia Ogle⁴⁾.

Ick hebber soo veel aen te sien
Soo soeten keur van dingen,
Dat icker niet ontrent en dien,
Soud' ickse hooren singen.

Ick hoor soo veel, als ick se sie,

Soo wonderlick om hooren,

4) K.b., II, 159.
Utricia Ogle was waarschijnlijk de dochter van Sir Thomas Ogle, een Engelschman, die langen tijd in het leger der Staten heeft gediend In 1645 of 1646 huwde Utricia William Swann, kapitein in Hollandschen dienst. Zij was eene uitstekende musicienne en zangeres; aan haar droeg H. in 1647 zijne Pathodia sacra et profana op (Zie over haar Jonckbloet et Land, Correspondance et oeuvre musicales de Constantin Huygens, blz. CCXLI, vlgg.). Behalve door H. is Utricia ook door Anna Maria van Schurman en door Ban bezongen.

[p. 212]

 

⁺

 

Dat ick myn' oogen 'tsien verbie,

 

En sie maer door mijn' ooren.

 

In 'teinde segg ick, Ogeltje,

10

Ghij tooverende vogeltje,

 

Of singht en laet mij henen gaen,

 

Of swijght en laet mij stenen staen.

 

Sij swijght en singht, ick stae en gae.

 

Neen, Ogeltje, singh voort; ick stae:

15

Kwill liever staen en sterven,

 

Dan gaen, en gaen u derven.

 

Bodb. 17. Aug.

+ [krit] vs. 14 singh K.a.: singt

Vande selve¹⁾.

'T is geen' Ogel, nae die gorgel:
'T scheelt een' letter; 't is een Orgel.

Ib. 17. Aug.

1) K.b., II, 159.

Ad mutilum sinistra²⁾⁺.

Mancus es; at certe, quod jussum est, dextera si quid

Erogat, hoc nequiet scire sinistra manus.

Ib. 17. Aug.

2) M.D., 170.

+ [krit] vs. 2 hoc nequiet M.D.: hand poterit

In Sabinam³⁾⁺.

Veste deus dixit corpus praestare: Sabinae

Non potior vestis corpore nulla datur.

Ib. 17. Aug.

3) Het versje is in het HS. doorgeschrapt.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Math. 6.25.

Ad candidum lectorem Novi Testamenti⁴⁾.

Pluribus iste liber verbis non discitur: unum

Si capis hic Verbum, candide, cuncta capis.

Bodberg. 17. Aug.

4) M.D., 171.

(In idem)⁵⁾.

Optima Relligio Verbi est unius; et uno

Quae plus dant Verbo, credite verba dare.

Ib. 17. Aug.

5) M.D., 171. Het versje heeft in het HS. geen titel.

H. Germin⁶⁾.

Henrij a beau gaigner son maistre au jeu d'Escheqs,

Il n'ij trouue que peu de peine.

L'auantage qu'il a surpasse tout excés,

Son maistre luij donne la Reine.

Ib. 17. Aug.

6) Lord Henry Jermyn, graaf van St. Albans, was een gunsteling der Koningin van Engeland. Hij was ook zeer gezien aan het hof in Den Haag (Zie Jonckbloet et Land, Correspondance et oeuvre musicales de C.H., blz CCXXVI.)

[p. 213]

(Ad Laeliam)¹⁾.

Tutior est, qui lentus, amor; violentia damno est.

Si te depereo, Laelia, dispeream.

Ib. 18. Aug.

1) M.D., 172. Het versje heeft in het HS. geen titel.

(In Aulum)²⁾.

An Iureconsultus sit Aulus, nescio.
De Iure non fuisse consultum, scio.

Ib. 18. Aug.

2) M.D., 172. Het versje heeft in het HS. geen titel.

(Allusio ad portas sacras)³⁾⁺⁺.

Ἐξῆλϑε πόλις πᾶσ᾽ εἰς συνάντησιν Θεῷ,
Διὰ πλατείας, ὡς ἂν εἰκάζω, πύλης.
Πανόλβιος, εἴπερ ἐσῆλϑεν αὖ διὰ τῆς στενῆς!

Ib. 18. Aug.

3) M.D., 170. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Math. 8.34. - vs. 3: Math. 7.13.

+ [krit] vs. 1 πᾶσ᾽ niet in M.D. - vs. 3 M.D.: Πανόλβιος μὲν, εἴ γ᾽ ἐσῆλϑε διὰ στενῆς!

Idem⁴⁾⁺.

Exiuit obvia tota ciuitas Christo:
Exiuit, et latâ quidem, puto, portâ.
Beata, si introïverit per angustam.

Ib. 18. Aug.

4) M.D., 170.

+ [krit] vs. 2 puto M.D.: reor

Cura Lienosi⁵⁾⁺⁺.

Lecto supinum suscitans spleneticum,
Quod Christus aegro dixit. Illud interest:
Sanate, dixit Iste, tolle lectulum;
Sanande, dixit Ille, surge et ambula.

Ib. 18. Aug.

5) M.D., 170.

+ [krit] Bij vs. 4 in marg.: Ambula, bonum spleni est. Pl.

+ [krit] vs. 1 Lecto M.D.: Medicus

Uyt het Engelsch. Aen ioff^w. Utricia Ogle⁶⁾⁺.

Ick seid haer, singt: sij song; en ick
Beswymde schier van vreughd en schrick.
Dat singen en dat wesen,
Benam mij schier mijn wesen.

Wel, Ogeltjen, ick sweert u van te voren.

Ick wil u noijt meer samen sien en hooren.

6) K.b., II, 528. In K.a. is de titel: Aen Ioff.^w Vtricia Ogle. Vyt mijn Engelsch. Het Engelsche versje schijnt verloren te zijn.

+ [krit] vs. 6 samen K.b.: t'samen

[p. 214]

 

Het hooren is een groot vermaeck,

 

'T sien en 'tgehoor een harde saeck.

 

Die geen van bey wil derven,

10

Die moet van wanhoop sterven.

 

Wel, Ogeltien, etc.

 

Bodb. 19. Aug.

Onder haer gesangh¹⁾.

Ick hoor en ick sie,
Soo seggense, die
Te recht moeten komen.
Bey werdt mij benomen;
Khebb ooghen, noch oor,
Ick sie noch en hoor:
Hoe sal ick het maken
Om t' recht te geraken?

Ib. 19. Aug.

1) K.b., II, 159.

Een coortsige in 'tsweet²⁾.

Ick legg in 'tklevend natt, ick legg in 'tlevend vier,
'T en kan in Plutos bedd niet banger zijn als hier.
Nu weet ick hoe 't die luij in 't vett en 't vierig maken.
Ick sweer mijn leven aen geen' valsche munt te raken.

Ib. 19. Aug.

2) K.b., II, 159.

Een coortsigh poeet in 'tsweet³⁾.

Het wilder tsamen uyt met dese klamme sweet, en

All wat ick hebb geleert,

En wat ick meen te weten.

Ick hoev geen heeter heerd,

All waer ick min gedeckt, ick souw wel versen sweeten.

Ib. 19. Aug.

3) K.b., II, 159.

Myn rust op Hofwijck⁴⁾.

Hoort armen en hoort rijcken,
En komt niet naer mij kijcken,
Met stuijpen en met strijcken,
Om bruijloften, of lycken,
Om Borstweeren of Dijcken,
Of Gorsingen, of slijcken,
Om landen of om Rijcken
Te helpen vergelycken,
Om geen van diergelijcken.
Kben hier om 'thof te wijcken.

Ib. 19. Aug.

4) K.b., II, 156.

[p. 215]

Op Ael en een rechtsgeleerde¹⁾.

Wel-hebbende Ael bevraeght een' Raedsheer,
Die ongelettert is, en daerom raedt seer.
Ael heeft geen' wijsheid, wat sy heit,
De Raedsheer weet niet, wat hij seit.

Bodberg. 19. Aug.

1) Bij vs. 4 in marg.: quidcumque.

Ad Lycorin cantantem²⁾⁺⁺.

Formosior Lycoris immortalibus
Pindi Deabus, si mouet pulcherrimas
Rogata fauces; candidi colles duo,
Illustrium par grande luminarium,
Et labra, gemmae, queîs nec Indiae ferunt
Quid conferendum, et illae eburneae manus,
Quique articulo me mortis articuli premunt,
Amore cuncta foeta, facta gratijs,
Sic intuentis occupant miraculo
Aciem perenni, ut aurium infelicium
Vanescat usus, et canatur fabula
Iam pene surdo, oculisque solis audiam.

Mox intuentem tanta vis coelestium

Quatit tonorum, tanta diuinae ferit
Linguae tijrannis, ut repente distrahar
Novo stupore ab occupationibus
Oculi furentis, feruidisque aspectibus,
Et aure solâ cogar intuerier.

Tandem nec aure, nec oculis consto satis,

Utrisque captus, ut capi semper Dei,
Infirmitas humana non semper ferat.
Quae, Iuppiter, iste cantus incantatio est!
Tace, Lijcori; coecitate me tuum
Et surditate plectis, et truncum facis?
Quin pulchra porro, et saeua cantatrix mihi, et
Canora frustra es: non vides me μακκοᾶν?
Quin psalle, Diva, si taces, insanio.

Bodberg. 19. Aug.

2) M.D., 61. Het vers doelt blijkbaar op Utricia Ogle.

+ [krit] Bij vs. 26 in marg.: Desipere, non auscultare. quasi μὴ ἀκούειν, ἢ μὴ νοεῖν, ἢ μάταια κοεῖν. id est νοεῖν.

+ [krit] vs. 25 Quin M.D.: At

Dos³⁾.

De dote, Natae, Iure consultus pater
Rogatus, unde originem deduceret,
Cum dote do te, dixit, hinc vocabulum est.

Bodb. 19. Aug.

3) M.D., 177.

[p. 216]

(De copia satias)¹⁾.

Sic est, amantes, sperno quod plene est meum.
Si dat puella, fit repente κόρη κόρος.

Ib. 19. Aug.

1) M.D., 177. In het HS. heeft het versje geen titel.

(Lesbia ἐν γαστρὶ ἔχουσα)²⁾.

De Lesbia, fortasse si quid invides,
Nec invideo, nec est quod inuideas mihi.
Grauis mihi, grauida est tibi: plene tua est.

Ib. 19. Aug.

2) M.D., 177. In het HS. heeft het versje geen titel.

(Conjugium Nisae Et Mopsi)³⁾⁺.

Quod Nisa Mopso pulchra deformi datur,
Miramini, amantes? nempe diuiti datur.
Extorta egenis pauper est parentibus
Donatione perpete, propter nuptias.

Ib. 19. Aug.

3) M.D., 177. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] vs. 2 M.D.: Mirum est

Coecus amans⁴⁾⁺.

Captus amans oculis coeco duce dicor Amore

Ducier: erroris culpa sit ista mei.

Aspice quae Stellae geminae sunt fulmina stellae:

His oculis dices me potuisse capi.

Ib. 19. Aug.

4) M.D., 177, met den titel: In oculos.

+ [krit] vs. 3 quae M.D.: quam

Epitaphium mulieris prodigae⁵⁾.

Roditur hic tandem corroso Galla marito,

Qui reliquum vix quod rodere possit habet.

Sero tulistis opem, Superi: quia perdere dudum

Uxorem nequijt, perdidit illa virum.

Ib. 19. Aug.

5) M.D., 183.

Van eens dronckaerts kinderen.

Ian Poij sijn' kindren vallen lam;
Daer isser qualick een dat gaen kan.
Is 'tvreemd? hij maecktse slim en stram,
Als hij op syn' beenen qualick staen kan.

Bodb. 20. Aug.

(Ἀρτολατρεία)⁶⁾.

Iussa rogare deum panem dare quotidianum,
Roma deum fecit panem sibi quotidianum.

Bodberg. 20. Aug.

6) M.D., 176. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[p. 217]

(Ingratitudo hominis)¹⁾⁺.

Ἐν καρδίᾳ τῆς γῆς ὁ υἱὸς ἀνϑρώπου
Τρεῖς νύκτας ἦν καὶ ἡμέρας, ἕνεκ᾽ ἀνϑρώπων.
Ἕνεκεν ϑεοῦ δὲ τίς δίδωσιν ἀνϑρώπων
Τρεῖς ἡμέρας καὶ νύκτας υἱῷ ἀνϑρώπου
Ἐν καρδίᾳ, τῆς γῆς τόπον καὶ ἀνϑρώπου;

Ib. 21. Aug.

1) M.D., 176. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] Bij vs 1 in marg.: Math. 12.40.

Ad Grotium, in postremas notas contra Rivetum²⁾⁺.

Γρώτιάδη ποῦ τῆς σοϕίας λοιπόν τι παλαιᾶς
Τ᾽ ἔσχατα τῶν πρώτων χείρονα τικτομένῳ;

Ib. equitans. 21. Aug.

2) In 2 HSS.
Rivet had het geruchtmakende werk van Grotius (zie blz. 178) bestreden. Deze antwoordde met Hvgonis Grotii Animadversiones Andreae Riveti. Lvtetiae Parisiorum. 1642; Rivet schreef Examen animadversionum II. Grotii, en Grotius weer: Hvgonis Grotii Votvm pro pace ecclesiastica, contra Examen Andreae Riveti, et alios irreconciliabiles. Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum. 1642.

+ [krit] vs. 1 and. lez.: Γρώτιε, τί τ᾽ όϕελος τῷ ἀληϑεῖ ἀντιμάχεσϑαι zooals ook in het andere HS. - vs. 2 τικτομένῳ eerst: πάντα ϕέρεις.

Qua Neel op haer doodbedd³⁾.

Goe Ian begon te schreijen, en seij, Neeltje lief moete we scheijen?
Daer hebbje op sitten beijen, en, Als kax, seij se, nu willje schreijen.
Siet hoe wij blyven steken en vergaen in ons' gebreken:
Qua Neel kan qualick spreken, en noch kanse qualick spreken.

Ib. 21. Aug.

3) K.b., II, 160.

Ad aulum advocatum⁴⁾⁺.

Praxin proterue nunc bonis, nunc et malis
Bonam administras aut malam; prout rei
Bonae malaeve nata fert occasio;
Prout faciendae nempe fert occasio.
Securus, Aule, praxin illam factitas?
Et illud εὖ πράττειν vocas? nec obuia est
Imago Iusti, cuius e Coelo manum
Manus sinistram dexteramue bonis, malis,
Unicuique suam κατὰ πρᾶξιν dabit?

Ib. 23. Aug.

4) M.D., 177.

+ [krit] Bij vs. 9 in marg.: Math. 17.27.

[Vtere subjecta tandem]

Vtere subjectâ tandem, nec, ut ante, superbâ,
Virgine; nil tentabundo noua nupta marito

[p. 218]

 

Inquit; at ille, ἀπορῶν molli per fascina loro,

 

Ignosco, prostrata, refert; fortisque bonique est

5

Parcere subjectis et debellare superbas.

 

Ib. 23. Aug.

De iure sponsi.

Discite Iuridici, si non didicistis, amantes:
Omnibus est sponsis in personam actio et in rem.

Ib. 23. Aug.

In schedas cosmographicas Gerardi Mercatoris a nepote dono mihi Duijsburgo missas¹⁾.

Esto; nec oppresso bellis injuria Fati

Duijsburgo totas depopulârit opes:

Relliqua sit Mercaturae pars magna, novusque

Mercator veteri par, potiorque siet.

Inuideant alij: tot mercibus unius unas

Mercatoris ego praefero relliquias.

Bodb. 23. Aug.

1) M.D., 183.
Er is bij de Epist. Lat. een brief van H. ‘Mercatori Ciuitati Duysburgensi a secretis’ van 30 Juli 1642, welke diende ter begeleiding van eenige verzen (zie blz. 196, 197). De kleinzoon van Mercator beantwoordde dus die beleefdheid.

(Ad Lesbiam)²⁾.

Debellare viros posuisti bella; sed anni

Te de-bellarunt, Lesbia: cede viris.

Bodb. 23. Aug.

2) M.D., 183.

[Gallae exprobratur insuper quod habet virum]

Gallae exprobratur insuper quod habet virum:
At insuper habere se satis negat,
Si susque deque ferre habere est insuper.

Ib. 23. Aug.

Ad olum causidium³⁾⁺.

Quod mala defensas opulenti jura clientis,

Non est, Ole, Rei sollicitudo, rei est.

Ib. 23. Aug.

3) M.D., 185.

+ [krit] Bij rei in vs. 2 in marg.: faciendae.

Op mijn' gedichten te Bodberg⁴⁾.

Wacht geen mirakelen, mijn' lesers, le'ghe lieden,
In 'tgeen dit Legher baert: de kap-stock en de keuvel
Zijn hier in volle kracht. Mirakelen geschieden
Te Bot-bergh min noch meer als binnen Scherpen-heuvel.

Ib. 23. Aug.

4) K.b., II, 160.

[p. 219]

Ad Tesselam, cum fraga illi mitterem¹⁾.

Tessela, fraga tibi mitto sapidissima, sed tu,

Tessela, plus fragis ingeniosa sapis.

Tessela, fraga tibi mitto dulcissima, sed tu

Dulcior his fragis crederis esse mihi.

Tessela, fraga tibi mitto fragrantia, sed tu,

Tessela, tot fragis suavior hospes oles.

Tessela, fraga tibi mitto plus mille, sed insons

Tessela, pro fragis millibus una satis.

Tessela, si fragum fieres; tunc Tessela posses

Proximior labris tangere nostra tuis.

Tessela, quae mitto, sunt fraga salubria, nam tu

Tessela sollicito sola medela mihi es.

Tessela, si fragum fieres, tunc Tessela, possem

Tangere Tessalicas, sed sine bile, genas.

Tessela si fragum fieres; tunc optima posses

In succum verti Tessela tota meum.

Si tecum hoc fierem, tunc, quae miracula! posses

Tessela Barlaeum saepe vorare tuum.

Barlaeus.

1) Barl. Poem., II, 437; M.D., 184. In de Poem. zijn regels weggelaten.

Ad Tesselam viduam de viduo, vidui πρὸς εὐλάβειαν προσϕώνησις²⁾⁺.

Tessela, ne fragum fias; insomnia vatum

Somnia naturae dissona monstra puta.

Si meret, et par grata pari vis reddere fragis,

Porrige Barlaeo tu quoque fraga tuo;

Fragifero duo fraga refer, flagrantia fraga,

Queis fragor argutae flagrat ab ore phrasis.

Porrige cauta tamen: gens insidiosa Poetae est;

Si duo das, caue ne quatuor ille petat:

Denique pro quinto, caue ne flagrantior arte,

Quo Carolus quintus Marte tetendit, eat.

Ib. 24. Aug.

2) M.D., 184.

+ [krit] Bij vs. 6 in marg.: περὶ χείλεσι χείλεα ϑεῖσα. Ep. lib. 2. - vs. 8: τῶν χειλῶν τε καὶ μαστῶν. - vs. 10: Plus ultra.

In nuptias cuiusdam ab Arssen³⁾⁺.

Sicut principio, sexus utriusque Creator,
Hic individue conjunxit ϑῆλυ καὶ ἄρσεν.

Ib. 24. Aug.

3) M.D., 185.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Math 19.4.

[p. 220]

Ian en Neel¹⁾.

Ian lieght, en Neel lieght; elck om prijs.
D'een maeckt den anderen wat wijs.
Bedenckt, of Neel moet konnen kaecken,
Die malle Ian wat wijs kan maken.

Ib. 25. Aug.

1) K.b., II, 160.

Aen een grijse vrijer²⁾⁺.

Ghij seght, ick maeck u swart in aller meisjens oogen,
En stoot uw vrijen om: maer, Teuw, ghij zijt bedrogen;
De schuld is buyten mij. De Tyd is 't die u laeckt,
Die heeft u boven witt, en onder swart gemaeckt.

2) K.b., II, 160. Het versje is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde blad als het vorige.

+ [krit] In marg.: Alibi Id. Latine. Zie Ad Aulum, senem amatorem.

Ad Aulum, senem amatorem³⁾⁺.

Non te puellas inter, Aule, denigro:
Denigrat aetas; nempe quae dealbauit.

Bodberg. 25. Aug.

3) M.D., 176.

+ [krit] In marg. bij den titel: Alibi id. Belg. Zie het vorige versje.

Pro vicino partu principis Auriacae⁴⁾.

Omnia speramus. quid non speremus ab illo

Ventre? veni, puer, an forte puella sies

Embryo magne veni et propera, si forte puella es:

Embrijo de sexu bis meliore veni.

Ib. 26. Aug.

4) M.D., 176. Den 5den Sept. beviel de Prinses van een meisje, dat Maria werd gedoopt en in 1666 gehuwd is met den Paltsgraaf Lodewijk Hendrik Maurits van Simmern.

Ad Barlaeum⁵⁾.

Non bene miraris confecta negotia tantum

Futilibus spatij linquere carminibus.

Ipse ferax animi tumor anxius, Ipsa gerendae

Carmina proturbat plurima turba rei.

Aspice, quae laxo langueret lenta meatu,

Quam de compressis emicet unda locis.

Temporis et rerum versus angustia vibrat,

Qui spatio nasci liberiore negent.

Mirari posses, post te, Barlaee, vacivum,

Pondere si multo pressus asellus eam;

Passibus Heroem si te sectatus iniquis

Grande melos tentem prodere, grande malum.

5) M.D., 60, met den titel: Ad Barlaeum mirantem unde mihi satis ad Poësin otii.

[p. 221]

 

Non istud tam vana rotat vertigo cerebrum;

 

Quo pede me tuto metiar ipse scio.

15

Quae de perpetuo manant te flumine, venis

 

Gaudeo guttatim posse salire meis.

 

Vis finem faciam? quod in horas evomo, quod nec

 

Evomo, de salso quod quasi dente spuo,

 

Quod quasi tussiculam, ructum aut suspiria dicas,

20

Temporis et lex et faex Epigramma mei est.

 

Ib. 26. Aug. uno spiritu.

De tullio spurio¹⁾⁺.

Tullius in terris Patrem appellare recusat:

Sufficit in coelis, inquit, habere Patrem.

Ib. 26. Aug.

1) M.D., 176.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Math. 23.9.

(Misgevry)²⁾.

Ian meent ick over Magdaleen
Syn malle dochter vrij.
Ian heeft gelyck, ten naesten bij;
Ick vrij er over heen.

Bodb. 26. Aug.

2) K.b., II, 161. Het HS. heeft geen titel.

[Desires tu qu'en deux mots je te monstre]

Desires tu qu'en deux mots je te monstre
La Poesie aueq ses liaisons?
Voij le secret: ce n'est qu'une rencontre
De bonne Rime et de bonnes raisons.

Ib. 26. Aug.

Vuijle neuswyse Pier³⁾.

Pier stinckt door seven eicken deuren,
En kijft om kleine quade geuren.
Pier is een averechts gesell;
Hy rieckt te qualick en te wel.

Ib. 27. Aug.

3) K.b., II, 161. In K.a. is de titel: Viese vuyle Pier.

Schoon weder en kinderen⁴⁾.

Schoon' kind'ren in de wieghen,
Schoon weder op de straet,
Zijn beij van een gelaet.
Mij dunckt 'ten kan niet liegen,
Hoe 't ijemand hebben will',
Haer schoonst is, droogh en still.

Bodb. 27. Aug.

4) K.b., II, 161.

[p. 222]

Onschuld¹⁾⁺.

Ick schrijf niet goeds, of 'theet gestolen
Uijt Boecken der geleerde Scholen:
Maer ben niet schuldigh aen 'tbedrogh;
'Kheb 't niet gestolen; 'tstaet 'er noch.

Bodb. 27. Aug.

1) K.b., II, 157.

+ [krit] vs. 1 K.a.: Dirck schrijft - vs. 3 ben niet K.a.: is Dirck - vs. 4 K.a.: 'Tis niet

De beroijde²⁾.

Ghij seght all spaert, soo lang ghij leeft, wat,
Wie weet hoe lang ghij hebt te leven?
Gaet rijcke luy die lesse gheven;
S'en past mij niet, die spaert die heeft wat.

Ib. 27. Aug.

2) K.b., II, 157. In K.a. is de titel: Een beroyde.

(In Thaidem)³⁾.

Sicut gutta cauat lapidem, res publica, virgo
Desyt esse, Thaïs; non vi sed saepe cadendo.

Bodb. 27. Aug.

3) M.D., 176. Het versje heeft in het HS. geen titel.

(Ad lectorem meum)⁴⁾.

Cuius curta vides Epigrammata, candidus autor
Hoc agit, ut noris quam sit sibi curta supellex.

Ib. 27. Aug.

4) M.D., 176. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[Crains tu ces quatre]

Crains tu ces quatre,
Qui s'aillent battre?
Ils sont tout près
Mais non tous prests.

Ib. 28. Aug.

(Ian en Trijn)⁵⁾.

Ian tuchte Trijn, sijn lompe wijf, naer Haeghsch' en hoofschen aerd:
En seide, Lief, all gaet ghij juijst niet kostelick bepeerelt,
Bekantt, beringt, bediamantt, ick wouw maer dat ghij waert
Wat geestiger, wat aerdigher, en wat meer vande weerelt.
Hoe, Geest, en Aerd, seij Tryn daerop, met een verbolghen wesen,
En van, of uyt de Wereld, Ian? dat mooght ghij selver wesen.

Ib. 29. Aug.

5) K.b., II, 161. Het HS. heeft geen titel.

(Ian en Griet)⁶⁾.

Ian loôfde Griet tot inden Hemel,
En voor de vreughd van eenen nacht

6) K.b., II, 161. Het HS. heeft geen titel.

[p. 223]

 

Beloofden haer meer dan een kemel

 

Aen Goud sou dragen t'eener draght,

5

En meende Griet hem had gelooft.

 

Wat haest had onse Griet!

 

Die mij te veel loôft en geloôft,

 

Seijs', en geloov ick niet.

 

Ib. 29. Aug.

Op 't ketter-branden¹⁾.

Twas misverstand
All dat gebrand
Om Trouw en waerheid.
Die vlamm gaf klaerheid:
Van een te vier
Onstacker vier.

Ib. 30. Aug.

1) K.b., II, 161. In K.a. is de titel: Ketter branden.

Constantini Hugenij ad filios Constantinum, et Christianum, Horatij lectionem auspicantes Ἀκόνημα²⁾⁺.

Biga doctorum, (volui virorum
Dicere, aut certe Iuuenum) quid aetas
Cumque dicentem moneat, virorum,

Non puerorum.

Biga curae delicium paternae;
Biga currentis decor et volentis;
Biga perculsi stupor, et stupentis

Gloria saecli.

Quando confectis Ouidi fluentis
Mollibus metris, grauibusque magni
Virgilj metris, neque nominandi

Numina post haec

Silij metris, grauiore Flacci
Pectus heroum satiare metro
Destinas, nec te labor implicatae

Perculit Odae:

Ecce currenti neque turbulentum
Suggero calcar, neque quo ruentes

2) M.D., 55, met den titel: Ad Filios Constantinum et Christianum, Horatii lectionem auspicantes.
Van de oudste zoons van H. werd opgeteekend, dat zij in 1637 Latijn begonnen te leeren; van Christiaan, dat hij in het volgende jaar ‘de Latynsche Taele familiaerlyk en gaerne’ sprak. In 1639 leerden zij ‘de Prosodie, die lesse duyrde weynigh meer als een weeke, of sy vielen daedelyk aen het componeeren’ (Dagb., Bijlagen, blz. 7).

+ [krit] Bij den titel in marg.: Incitamentum.

[p. 224]

 

⁺

 

Incitem, sed quo mage de paterno

20

Constet amore.

 

Euge, quo magnos animo pusilli

 

Caesares, quo mox bene mentientem

 

Curtium aggressi, et Patauinum ubique

 

Vulgus olentem

25

Livium, longos, superi, et molestos

 

Mole Scriptores; properate curtum,

 

Debilem, et durum minus et ferocem

 

Vincere Flaccum.

 

Nec pedum fortes novus insolentum

30

Terreat saltus; numerosa tandem

 

Dictio quâvis veniet suëtae

 

Gratior auri.

 

Quanta tironi cytharae videtur,

 

Quanta quae nunc nullius est negotj

35

Barbitus doctis, fuit imperitis

 

Carnificina!

 

Absit ut passos grauiora nautas

 

Terreant rugae minus aestuosi

 

Gurgitis, fractis Adriâ Lucrina

40

Ludus in unda est.

 

Vultis exemplo moneam? notate

 

Quantulus quem terribilem putastis

 

Sapphico ludam pede de misella

 

Plebe Poeta.

45

Eia, praestantes animo viri, jam

 

Iam poetastrum superate Patrem;

 

Barbito pridem cytharâque victus

 

Lampada trado.

 

Bodb. 30. Aug.

+ [krit] vs. 19 mage de paterno M.D.: recreet paterni - vs. 20 M.D.: Plausus amoris - vs. 22 mox eerst: tam als in M.D. - vs. 25 superi eerst: utique

[Sumite matricem vestris]

Sumite matricem vestris, qui nubitis, aequam

Viribus, infirmo dura juuenca seni est.

Ib. 31. Aug.

In natalem meum. 1596¹⁾⁺⁺.

Quarta quater reliquis ad saecula quattuor annis,

Nono mense, die quae sacra Mercurio est,

Nascebatur homo quidam, vel bestia, tantum

Quod nono nasci bestia mense nequit.

Ib. 2. Sept.

1) M.D., 175.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Septembri.

+ [krit] vs. 3 vel M.D.: non

[p. 225]

[Men schoor Heer Ian een' kruijn als een Papiste Paep]

Men schoor Heer Ian een' kruijn als een Papiste Paep:
Hoe stond heer Ian en keeck? Als een bepiste Paep.

Ib. 2. Sept.

Op Ian den Tuijscher¹⁾.

Ian steenight sijn verdoemde Beurs,
Verspeelt met steenen geld en kleeren,
Syn' eighen Broeck, syn' vrouwen keurs.
Men magh syn kinderen wel leeren,
Met alle menschen te verkeeren.

Ib. 2. Sept.

1) K.b., II, 166.

De selve²⁾.

Wat magh het volckje leggen tobbelen,
Om geld op geld, en goed op goed,
Seij Ian, Ick weet een' lichter' voet,
Om all mijn goedje te verdobbelen.

Ib. 2. Sept.

2) K.b., II, 166.

Versoeningh³⁾⁺.

Neel will versoenen met haer mann
Om all dat pruijlen heeten kan:
Sij soeckt te graeuwen, om te groenen.
Dan seit haer man; all weer versoenen,
All weer versoenen, Neel, all weer!
Die heel versoent is, kan niet meer.

Ib. 3. Sept.

3) K.b., II, 166.

+ [krit] vs. 4 Dan K.a.: Maer,

Dirck en sijn wijf aen 'tverkeerberd⁴⁾⁺.

Dirck speelde met syn wijf met schijven;
En dat verkeer liep soo verkeert,
Dat sy den man schier hadd verheert.
In 'tlest begonnen sij te kijven,
Oock eenigh handspel te bedrijven,
Gelyck men de qua' honden leert;
En doe verloor sij 't met twee Vijven.

Bodb. 3. Sept.

4) K.b., II, 167.

+ [krit] Bij vs. 7 in K.a. in marg.: Vuysten.

Bywoord, verstaeje 'twel⁵⁾.

Verstaeje 't wel, is 't derde woord
Dat m' uijt uw tater-kaecken hoort.

5) K.b., II, 166. In K.a. is de titel: Op, verstaeje 't wel.

[p. 226]

 

⁺

 

Wat 's van dat onnutt praet-verlengen?

 

Soo moetmen 't sien te pass te brengen;

5

Uw Wijf is licht, en gladd van vell,

 

Καὶ μοιχαλὶς: verstaeje 't well?

 

Ib. 4. Sept.

+ [krit] Bij vs. 6 in marg.: En hoerachtigh.

Verloren lessen¹⁾⁺.

Ick sie, mijn preken heeft geen geloof;
Ghij laet mij spreken, en drinckt u doof.
Mij lust niet langer u te bepraten;
Wilt ghij 't niet laten, ghij mooght het laten.

Ib. 5. Sept.

1) K.b., II, 166.

+ [krit] vs. 3 u te bepraten K.a.: vergeefs te praeten

Bosch en wezels gewin.

De Prins lagh voorden Bos,
En onderschepte Wezel.
'T was konstigh vanden Oss
Gesprongen opden Ezel.

Ib. 5. Sept.

Tumor Arthritidis sanatus²⁾⁺.

Quando tumet mulier, partui vicina tremendo est:

Quem premit Arthritis, quando tumet, peperit.

Ib. 5. Sept.

2) M.D., 175.

+ [krit] vs. 1 partui vicina tremendo est M.D.: partu tumet illa propinquo

(Ad amentem)³⁾⁺.

Est uniuerso ornatui diuersitas:
Sic ipse stultus universo ornatui est.

Ib. 5. Sept.

3) M.D., 175. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] vs. 2 Sic ipse stultus M.D.: Fatemur, amens, - est M.D.: es

Ruyter antwoord⁴⁾.

Ick vraeghd' een Krijger wel bere'en,
Ho! Ruijter, wat zijt ghij voor een?
De Ruijter hadd syn' antwoord ree:
'Kben geen voor-een, 'kben een voor twee.

Bodb. 6. Sept.

4) K.b., II, 166. In K.a. is de titel: Ruyters bescheit.

Ian overlacht.

Ian lacht' om 'tghen hij sagh,
En met soo stercken slagh,
Dat 't in sijn boxen lagh.
Was dat een hard gelach?

Ib. 6. Sept.

[p. 227]

Trijn van haer man¹⁾.

Trijn liet haer' droncken mann alleen,
En seij, ick will mij gaen vertreen,
Wat soud ick by dien geck doen?
Schoon ick hem voor syn beck soen
Ick kan niet bij hem dure',
Hy heeft een qua nat-ure.

Ib. 6. Sept.

1) K.b., II, 168.

Gegeven wijn²⁾.

Ian schonck dat hem geschoncken was,
En seijde, Maets, drinckt voll en rass,
'T kan niet van d'ongesonde zijn,
Voor seker 'tis gesonde' wijn.

Ib. 6. Sept.

2) K.b., II, 168.

(Van Ian met sijn' dochter)³⁾.

Ian holp syn' dochter aen een mann,
En zeid'er dusend deughden van.
Hoe soo? sij was met kind: hij broght'er
Te Kerck voor een' volmaeckte Dochter.

Ib. 6. Sept.

3) K.b., II, 166. In het HS. zonder titel.

[Il faut peu de dialectique]

Il faut peu de dialectique
A prouuer, ce qui est si clair;
Que qui le veut laisser aller
Tout fils unique est fils inique.

Bodb. 6. Sept.

In partum instantem principis Auriagae⁴⁾.

Ne propera pasci, si debes filia nasci:

Sin es Mauritius, parve, veni citius.

Ib. 6. Sept.

4) M.D., 176, met den titel: Ad embryonem.

De venen⁵⁾.

Terra Bataua graui jam dudum saucia ferro
Vulnus alit Venis, et saeuo carpitur igni.

Ib. 6. Sept.

5) vs. 2 saeuo eerst: coeco

[Puella si vocat, vacat]

Puella si vocat, vacat: Puella si
Monet, mouet: Puella si fouet, fauet:
Puella si petit, patet: Puella si
Capit, cupit: Puella si candet, cadet:
Puella si paret parat, parit, perit.

Ib. 6. Sept.

[p. 228]

[Preciosus unio Unio est]

Preciosus unio Unio est¹⁾.

Ib. 6. Sept.

1) M.D., 175, waar aan dezen versregel nog de volgende voorafgaat: Amate pacem Liberi,

(De vario laetitiae publicae apparatu in vicinum Auriacae puerperium²⁾.

Turgent Auriacae vicino viscera partu:

Spes Batauis ridet magna minorque meis.

Vel pyrio Pagum quassabunt aera boatu,

Vel: pro re nata nempe triumphus erit.

Bodb. 7. Sept.

2) M.D., 188. In het HS. heeft het versje geen titel.

Ad Tullium³⁾⁺.

Non sufficit, quod promptus est puer, Tulli,
Discerne promptus an manu sit, an linguâ.
Est promptitudo noxia, est item frugi.
Multum refert quod dicis an faciat promptus,
An, promptus id quod feceris puer dicat.

Ib. 7. Sept.

3) M.D., 189.

+ [krit] vs. 4 refert M.D.: interest - an faciat M.D.: anne agat - vs. 5 feceris M.D.: egeris

Claes van sijn boose wijf⁴⁾⁺.

Oh, of myn Wijf, seij Claes, maer eens en baerde 's jaers!
Maer sy baert alle daegh; dat's all te veel gebaers.

Ib. 7. Sept.

4) K.b., II, 169. In K.a. is de titel: Claes van sijn wijf.

+ [krit] vs. 1 Oh K.a.: Och

Voor en tegen een gauw knecht⁵⁾⁺⁺.

Prijst niet te ras een' gauwen knecht.
All' all te gauw en is niet goed.
Een gauwe doet all wat ghy seght;
Een gauwe seght all wat ghij doet.

Ib. 7. Sept.

5) K.b., II, 169. In K.a. is de titel: Al te gaeuw ondienstigh.

+ [krit] In marg.: Idem Latine. - Zie Ad Tullium.

+ [krit] vs. 4 gauwe K.a.: gaeuwer

Pieter van sijn vader.

Sijn hoofd is kael, seij Pieter van syn' vaer:
Wat is dat hoofd oock waerdigh? niet een haer.

Ib. 7. Sept.

(Adversus contemptores epigrammatum)⁶⁾.

Qui, quasi rem nihili spernunt Epigrammata, tentent

Quid siet hoc, toties claudere et incipere.

Ib. 8. 7b. (Sept.)

6) M.D., 189. In het HS. heeft het versje geen titel.

[p. 229]

Ian hoerenkind¹⁾.

Ian is een kuijcken van
Een lichte, ondichte Hoer.
Hij magh wel seggen, Ian,
Daer is niet booser dan
De duijvel en sijn' moer.

Ib. 8. 7b. (Sept.)

1) K. b, II, 169.

Houwelix goed van Claes en Neel²⁾.

Claes hadd noch seven kinderen, het achtste was onder der aerden.
Neel hadd twee blondte dochtertjens, daertoe den Buijck voll beens.

Dit volckje raeckten eens,

En doe sij t'samen paerden,

Soo maeckten sij haer' rekeningh, als dat sij ten houwelick brachten
Twee blancken, met een dicketon, en seven stucken van achten.

Bodb. 10. Sept.

2) K.b., II, 169,

Ad vicofortum nimio Melonum esu pene interfectum³⁾⁺.

Siccine damnatas, auido rapiente palato,

Sic proditrices gutturis esse dapes,

Sic placuit, Vicoforte, mali lethalia succi

Indere debilibus semina visceribus,

Non aliter, quam si prolem dare prompta petitam

Frigida jam frigens semina poscat ager?

O bone, si cautas fecere pericula fauces,

Nec tua te contra est imperiosa gula,

Parce peregrinis animam laxare venenis,

Appete de patria candidiore cibos:

Atra quod edit edat genitrix Hispania; solos

Expediat Melos pascere Melonibus.

Ib. 10. 7b. (Sept.)

3) M.D., 189, met den titel: Ad I. Vicofortium Eq. ἄπαιδα, nimis Melonum esu aegrum.
Zie over Joachim Wicquefort dl. II, 306.

+ [krit] Bij vs. 12 in marg.: D. Francisco.

Epitaphium extincti crapula⁴⁾.

Non esse quod non esse fecerit multos,

Non est stupori; hoc esset, esse qui non est.

At me, viator, qui nec esse credebam

Non semper esse, fecit esse non esse.

Bodberg 10. Sept.

4) M.D., 188.

[p. 230]

(In gratiam poëtae otiosi)¹⁾⁺⁺.

Est de tribus mortalibus qui turbidum
Pernox fritillum lassat, est cui rota
Versatilis metri rotat mentem et manum.
Est qui, soporis optimam sortem ratus,
Nec aleâ de nocte nec versu furit.
Quis utrique praevalet? ferat sententiam
Si quis vacat, otiatur, aut agit nihil;
Hic vacat, iste otiatur, iste agit nihil.

Ib. 10. Sept.

1) M.D., 188. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] Bij vs. 7 in marg.: Dormit, versu furit, alea.

+ [krit] Onder het vers staan de woorden: Medium tenuere beati. Praestat otiari quam nihil agere. Sen.

(Studium diversum)²⁾.

Incendit varios homines diuersa voluptas;

Allia vos, alios Alea, nos alia.

Ib. 10. Sept.

2) M.D., 188. Het versje heeft in het HS. geen titel.

(De servo male commendato)³⁾.

Perspectae fidei commendas, Pontice, servum;

Da veniam, fidei fidere nolo tuae.

Illum ego perspexi nebulonem, Pontice; posset,

Perspectae fidei ni foret, esse meus.

Ib. 10. Sept.

3) M.D., 188. Het versje heeft in het HS. geen titel.

In viri maximi Puteani Bamelrodj Caesarum Austriacorum elogia⁴⁾.

Ecce quod inuideas, qui nunc augusta Viennae

Tradita per tantos sceptra tueris Avos:

Non uno cum Sole micas, stipatus Avûm vi

Non uno socio Caesare sceptra tenes.

Quot legis hic rerum dominos, consortia Regni

Crede super terras astra redjsse tui.

Crede novâ sic luce frui, ut contermina mundo

Fatales iterum non subitura vices.

4) M.D., 62, met den titel: In Erycii Puteani Caesarum Austriacorum Elogia.
Het werk van Puteanus heb ik niet kunnen opsporen.
Huygens schreef eerst de volgende beginregels voor het gedicht, die hij daarna weer doorschrapte:

Quis mihi Tranquillos, quis, nomina prisca, Vopiscos,

Vulcatios, Sextos, Lampridiosque crepas?

Quo tumeant Fasti, quo plurimus ordine Caesar

Saeuitiae Lethes eripiatur Hic est.

[p. 231]

 

Tanti est Austriacis, Puteano vindice, lethi

10

Coelitus expertem sic reppetijsse diem.

 

O minime mortalis, o in ludibria coecae

 

Sortis, o in Coelos imperiosa manus!

 

Quos natura Duces, quos inclementia Fati

 

Extinctos voluit, non sinit una mori.

15

Ecce tamen quibus incumbas solatia, Caesar.

 

Si volet ista quidem, quod volet ista manus,

 

Tu quoque Caesareos inter victure nepotes

 

Post tua cum proauis fata superstes eris.

 

Iam, Superi, in vestra vobis statione placete:

20

Sic quoque non Superos credimus esse Deos.

 

Bodb. satis uno spiritu 11. Septemb.

(Poena par, dispar)¹⁾⁺.

Si libeat, sciolos verbis prosterno negantes;

Nugantes statui sternere verberibus.

Ib. 11. Sept.

1) M.D., 188. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] vs. 2 statui M.D.: aequum est

(Spleneticus aeger)²⁾.

Splen ridere facit? Medici sanate phrenesin

In Phijsicis et me, quem lachrimare facit.

Ib. 11. 7b. (Sept).

2) M.D., 186. Het versje heeft in het HS. geen titel.

[Saepe lienosa es]

Saepe lienosa es, quo saepe ὑποχόνδρια tactum
Accedant Medici, subterque ὑποχόνδρια tactum.
Gellia, vis dicam? petulanti splene laboras.

Ib. 11. 7b. (Sept.)

Ian van sijn wyf geslagen³⁾.

Ian gaet aen een' blauw oogh, en seght m' hem niet geraeckt heit:
Maer dat het (en 'tis waer) een soort is van Geraecktheid.

Ib. 11. Sept.

3) K.b., II, 169. In K.a. is de titel: Ian geslagen.

De selve⁴⁾⁺.

Ian heeft den strijd
Verloren tegens Fij,
En seidt met spijt
Aen die hem gaen beklagen,
Wijck, praters, wijck,

4) K.b., II, 169.

+ [krit] vs. 1 den strijd K.a.: een mallen strijt - vs. 3 met spijt K.a.: met allen spijt - vs. 4 K.a.: Aen alle die na by Sijn ongeluck beklagen - vs. 5 praters K.a.: goede vrienden

[p. 232]

 

⁺

 

Ick moet mijn' leemten dragen;

 

'T is popelsij:

 

Hij heeft gelijck,

 

Goed man, hij is geslagen.

 

Ib. 11. Sept.

+ [krit] vs. 6 leemten dragen K.a.: leet verdragen - vs. 7 'T is K.a.: En 'theet een' - vs. 8 K.a.: My dunckt hy heeft gelijck,

(Boletum medicatum)¹⁾⁺.

Boletum periens medicatum Claudius edit.

Deterius fungis est medicina malum.

Bodb. 11. 7b. (Sept.)

1) M.D., 185. Het versje heeft in het HS. geen titel.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Sueton. in Claud.

(In Laonicum hospitem)²⁾.

Parcite Laonici convivae velle vocari:

Laonicum fama est esse nec esse domi.

Ib. 11. 7b. (Sept.)

2) M.D., 186. Het versje heeft in het HS. geen titel.

Puteano quaerenti per epistolam an operae pretium faceret elogia imperatorum prosequendo³⁾.

Anne operae pretium facias in Caesare multo,

Serius an ridens hoc, Puteane, rogas?

Ecce facis, diuine senex, et non facis; illud

Omnia (sic facis) in saecula viuet opus.

Saecula quas laudes (sic non facis) omnia dicent,

Non operae pretium, non operantis erunt.

Ib. 12. Sept.

3) M.D., 185.

Soliloquium amantis⁴⁾.

Illustrissima noctium,
Quae tot sideribus meis
Intercedis amoribus,
Quae tot sideribus meis
Non accedis amoribus;
Quorsum tot nocuas meis
Immittis facibus faces,
Et jam dissimilis tibi
Denatum simulas diem?
Quin me vel pluuio Ioue
Vel te torua benignior
Quas magni metuant dij

4) M.D., 186.
Het vers staat in het HS. tusschen versjes van den 11den en den 13den Sept.

[p. 233]

 

Tempestatibus obrue.

 

Non hic est oculis opus

15

Non tot sideribus tuis,

 

Non est te, vaga Cijnthia,

 

Implorantibus hanc facem

 

Luce difficili viâ:

 

Nec Sestos mea tam procul,

20

Nec vasto dirimor mari.

 

Sicco trajicitur pede

 

Quâ de perpetuâ Pharo

 

Inuitant geminae faces.

 

Quas tu per geminas faces,

25

Non tot sideribus tuis,

 

Illustrissima noctium es.

(Dies mortualis ducissae Bulioneae, vicinus natali Mariae Nassaviae)¹⁾⁺.

Auriaci nuper decessit Filia: quid tum?

Post biduum Auriaci Filia nata fuit.

Ib. 13. 7b. (Sept.)

1) M.D., 185. In het HS. heeft het versje geen titel.
Isabella van Nassau, dochter van Willem den Zwijger, in 1595 gehuwd met Henri de la Tour, Hertog van Bouillon, Prins van Sedan, Markgraaf van Turenne, stierf als weduwe den 3den Sept. te Sedan (Dagb., 39). Nog in diezelfde maand moest haar oudste zoon, Frédéric Maurice, die betrokken was geweest in de samenzwering van Cinq-Mars, het prinsdom Sedan aan den Koning van Frankrijk afstaan (Aitzema, V, 450). Den 5den Sept. werd Maria, dochter van Frederik Hendrik en Amalia, geboren.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Sedanij 3. Sept. 1642. - vs. 2: Hagae 5. Sept. 1642.

(Auli diaeta²⁾⁺⁺).

Aulus aquam bibit, et lixae (?) sunt prandia carnes.

Huius ἄριστον ὕδωρ οἶνον, ἄριστον ὕδωρ.

Ib. 13. 7b. (Sept.)

2) M.D., 185. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Prandium.

+ [krit] vs. 1 et lixae M.D.: elixae

[Galla fugit fortes medicato pene maritos]

Galla fugit fortes medicato pene maritos:

Queis ope ad hoc opus est non opus, his opus est.

Ib. 13. 7b. (Sept.)

[Ieanne en baille à qui veult]

Ieanne en baille à qui veult, on la baise à la ronde:
Tout contre son Marij elle preste cela.
Si le Cocu s'esveille et crie, Qui va la?
Elle a le mot du guet, et luij respond, la Ronde.

Zonsbeeck. 16. 7b. (Sept.)

[p. 234]

Aen een Roomschgesinde¹⁾.

Mijn lieve Paepsche vriend, die den Baillieu in 'toogh zijt,
Wat noodt ghij mij te miss, en seght, gaet mé, 'tis Hooghtyd?
Ick weet een beter mael, verdwaelt schaep als ghij zijt,
Komt gaet met mij te kerck, en wordt wijs, 'tis hoogh tijd.

Gennep. 19. 7b. (Sept.)

1) K.b., II, 170.

(Certamen equestre Cottae et Maevii)²⁾⁺.

Si Cotta cursu certet erga Maevium,
Se judicauit Cotta victorem fore.
Bene Cotta judicauit, ex Equo, et bono.

Gennep 19. Sept.

2) M.D., 185. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] vs. 1 M.D.: Si forte cursu Cotta certet Maevio, - vs. 2 Cotta M.D.: ipse

Gys naerde galgh³⁾.

Gijs gingh me stelen pott en pann;
In 't me gaen wierdt hij me gevangen:
Nu gaet hij met syn' mackers hangen.
Wat is Gijs een me gaende man!

22. Sept. ante Bommel.

3) K.b., II, 170.

Pieters lof⁴⁾.

Een man kan bloo, en snoo, en gierigh zijn,
Een man kan vuijl en goor zijn als een swijn,
Een man kan mall van hoofd zijn en van wesen:
En Pieter is all dat een man kan wesen.

Hagae 4. Octob.

4) K.b., II, 170.

Cum Graswinckelius librum de majestate offerret⁵⁾.

Quam bene conueniant et in una sede morentur
Majestas et amor, linguâ calamoque probauit
Qui Majestati comitem tulit Autor amorem.

5. Octob.

5) M.D., 190, met den titel: Cum Th. Graswinckelius Equ. librum de Majestate amicissimis verbis offerret.
Het versje werd geschreven naar aanleiding van Theod. I.F. Graswinckel I, Delphensis, I.C. De Ivre Majestatis Dissertatio, ad Serenissimam Potentissimamque Svecorvm, Gothorvm, Vandalorvm, Reginam. Hagae Comitis, Ex Officina Theodori Maire. CIƆIƆCXLII.

(In fratris tumulum)⁶⁾.

Quod nigra praetulerit candenti marmora saxo,

Hanc habuit causam prouida posteritas:

6) M.D., 187. In het HS. heeft het versje geen titel. Zie op 22 October.

[p. 235]

 

Candorem Hugenij non marmora posse, quid autem

 

Marmora? non ipsas posse referre niues.

 

5. Octob.

Ian voor sijn wijf¹⁾.

Claes, seide Ian, ick kom u Vrouwtie wat vermaken.
Vermaken, seide Claes, ick danck u voor de gunst.
Maer, Ian-buer, eij begint van boven met de kunst.
'Tgaet onder tamelick, kont ghij maer 'thoofd vermaken.

10. Octob.

1) K.b., II, 171.

Epitaphium Thuani, criminis rei quod improbaverat, quia non revelati²⁾.

Qui jacet hic, Hospes, praui, sine crimine, coepti

Conscius obtrusâ relligione fuit.

Nec sceleri quidquam probitas contraria juuit:

Commissum, sceleri est, subticuisse scelus,

Cum violata fides socios impune negantes

Flectere nec posset sola, nec arguere.

O legum subtile nefas, quibus inter amicos

Nolle fidem frustra prodere, proditio est!

10. Octob.

2) M.D., 180, met den titel: Epitaphium Fr. Augusti Thuani, Criminis rei, quod a se improbatum, in gratiam amicorum celaverat.
In 2 HSS.; één daarvan berustte in de collectie Slagregen (N^o 495).
François Auguste de Thou, die wist van de samenzwering van Cinq-Mars tegen Richelieu, maar zijn vriend niet had verraden, werd den 12den Sept. te Lyon onthoofd. Hij was 37 jaar oud.

Pro parricida, paradoxum³⁾.

Ut quid supplicio dignum par gratia fecit,

Quando Pater natum sustulit, ille patrem?

12. Octob.

3) M.D., 190.

Ad Avarum, munus novum petentem, spreto superbe priori quasi infra se fuisset⁴⁾.

Lanea dona dedi, nunc poscis linea: sed jam

Reddidit inuisum me mea lana tibi.

Sorduit ingrato de lana munus ovina,

Et de caprina quaestio mota fuit.

Da veniam, nec lanea nunc, nec linea mittam:

Nolo tuam tanti perdere amicitiam.

13. Octob.

4) M.D., 187, waar in den titel in plaats van superbe de woorden: (sed accepto tamen), staan.

[p. 236]

(Ad eundem)¹⁾⁺⁺.

Lanea displicuit, vis vestis linea detur.

Linea? polliceor. nempe Mathematicam.

13. Octob.

1) M.D., 187. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Longitudinem latitudinis expertem.

+ [krit] vs. 1 vis vestis M.D.: merces, vis

(Op Ael)²⁾.

Ael wind den kost ruijm met haer lijf
En packt daerboven schijf op schijf:
Ael staet in brand, en Ael en karmt niet:
Wat souse karmen? Brand en armt niet.

20. Octob.

2) K.b., II, 171. Het HS. heeft geen titel.

Epitaphium fratris optimi³⁾.

Hic jacet Hugenijs major de fratribus: adsta,

Quisquis es, et Patriae fletibus adde tuos.

Hic pietas, hic ipsa fides, hic aurea morum

Integritas, hic laus et lepor, Haga, tuus,

Hic tacite prudens doctrina, modestia, candor,

Hic sine dente sales, hic sine felle joci,

Hic miseri tutela, boni fauor, omnis honesti

Delicium paruo puluere tecta jacent.

Plura legas, qui pauca legis, nisi facta legenti

Obstaret lachrimis multa litura meis.

22. Octob.

3) M.D., 187, met den titel: Epitaphium Mauritii IIvgenii, Ordd. Cons, a Secr. Fratris unici, incomparabilis.
Maurits Huygens, Constantyn's ondere broeder (zie over hem dl. I, 3; II, 82), stierf den 24sten Sept. H. teekende in zijn Dagboek aan (blz. 39): Obit 10^a vespertina Unicus frater et amicus mens, constante judicio Christianissimo ad finem. Heu! pulcherrimum, piissimumque finem! Sic mihi fas, et meis, o mens Deus! et sileo, quia tu fecisti.

[Plura relaturum fratrem suspiria, plura]

Plura relaturum fratrem suspiria, plura⁴⁾

Scripturum lachrimis facta litura vetat.

4) Deze beide versregels staan onder het vorige gedicht geschreven; zij werden doorgeschrapt.

't Roomsche mis-geloof⁵⁾⁺.

God leidt ons door het Brood dat broose Menschen maken
Tot 's hemels eewigh Brood. Blind Roomen walght daervan,
En smoort in 's menschen Brood. O Paus, ô arme man,
Ghy kont van 'teene Brood aen 'tander niet geraken.

24. Octob.

5) K.b., II, 171. In K.a. is de titel: Mis-geloof.

+ [krit] vs. 1 broose K. a: boose - vs. 4 Brood K.a.: Boot K.b. als boven.

[p. 237]

Ludicrum¹⁾.

Ceruice quidam curtus hic Gallus jacet,
Fisco applicatis et subhastatis bonis.
Sera est amici quam velint opem dare:
Nec res nec ipse Gallus est in integro.

29. Octob.

1) M.D., 199, met den titel: In mortem capite truncati.

Aliud²⁾.

Garrula gens Galli est: quid ni sit garrula? Gallus

Suppressâ meruit garrulitate necem.

30. Octob.

2) M.D., 181, met den titel: De ejusdem crimine Iocus.

Ad furem festinando turbantem et se prodentem³⁾⁺.

Quid properas? prope eras. prope res properes prope restim.

Saepe prope errare est, qui properare putat.

31. Octob.

3) M.D., 191.

+ [krit] vs. 2 est M.D.: es - putat M.D.: pares

Epitaphium Thuani⁴⁾.

Augustus, hospes, hic jacet, Thuanaea
De stirpe (quanta stirpe!) nobilis proles.
Ne quaere causam mortis; ipse nesciuit.
Quid ipse? mortis autor ipse nesciuit.
Scientiâ tamen hic et ille peccarunt:
Scientiâ mali reus, sed exosi
Et improbati et improbabilis contra
Reos negantes, subticendo peccauit.
Scientiâ peccauit et boni judex,
Legis bonae, sed, hercules, inhumanae,
Et quâ Thuanum non feras periuisse.
O summe iniqua Iuris aequitas summi!
Satis fuisse debuit virum fortem,
Constantem amicum, non suae reum culpae,
Quod non potuit probare, non probauisse.

3. Nou.

4) M.D., 181.

(Ad amicum secundas nuptias suadentem, cum erudita)⁵⁾.

Quid me puellae literis, linguis, libris,
Chartis onustae destinas tristi jugo?
Ductam expedire virginem doctam mihi
Et inter autores recensitam nego.
Si quae secundam suscitet viduo facem,
Non digna lectu, digna sit lecto velim.

4. Nou.

5) M.D., 190. In het HS. heeft het versje geen titel.

[p. 238]

In dissidia Anglicana¹⁾.

Dissiluit fracto naturae foedere cera?

Colligis admotâ frusta liquata face.

Ignea fax amor est: Adverte Britannia; quae non

Hac face mollescunt fragmina, non coeunt.

5. Nou.

1) M.D., 178.
Den 23sten Oct. was bij Edgehill de eerste slag geleverd tusschen Karel I en de troepen van het Parlement.

In mortem de cinq marq²⁾.

Quod sis esse velis: modus est in rebus, et ex re

De medio sursum non properare gradu.

Disce secuturus si quis vestigia Magni es,

Quam primum voluit maximus esse, fuit.

5. Nou.

2) M.D., 181, met den titel: In mortem Duc. Cincmartii, magni Galliae Hippocomiae praefecti.
Henri de Cinq-Mars, zoon van den maarschalk d'Effiat, was een gunsteling van Lodewijk XIII en werd door dezen tot opperstalmeester benoemd. De 22jarige jonge man zette eene samenzwering op touw tegen Richelieu en werd, toen deze ontdekt was, den 12den September te gelijk met zijn vriend De Thou te Lyon onthoofd.

(Ad Barlaeum, cum filiae nuptiis interesse non liceret)³⁾⁺.

Qui me pollicitus Mudanos inter amicos

Non nisi Fraterno funere fallo fidem,

A Patre Barlaeo geniales inter amicos

Barlaeae sponsâ virginitate vocor.

Cum socero vocat et gener et genus omne vocantum,

Cum Patre, cum sponso conjuge Sponsa vocat.

O Sponsi, male me et frustra tentatis; iniquum est

Quod mea non potuit sponsio, vestra velit.

Hag. 19. Nou.

3) M.D., 179. In het HS. heeft het versje geen titel. Het versje wordt ook gevonden in een brief van H. aan Barlaeus (Epist. Lat.) van den 21sten November.
Den 23sten Nov. trouwde Van Baerle's oudste dochter Adriana met Karel de Wolff. Tot de gasten behoorden o.a. Hooft en Wicquefort. II. was ook genoodigd, maar verontschuldigde zich wegens den dood van zijn broeder (Oud-Holland, 1888, blz. 247, 248).

+ [krit] vs. 2 één HS.: Fraterno laceram

Aen Ian Buijten sijn' keucken⁴⁾⁺.

Soo m'u wat leckers biedt, ghij seght light, 'T is mijn kost niet.
Ey, Ian, en gaet soo niet met weigeren te post;
Bedenckt wat ghij vermuijlt, en watmen u voor kost biedt,
Dat uw kost niet en is, dat is uw beste kost.

19. Nou.

4) K.b., II, 171.

+ [krit] vs. 2 gaet K.a.: loopt

[p. 239]

In reditum card. Richelij¹⁾⁺.

Pallet atrâ spe lapsus Iber; quo plurima Mundi

Machina versatur Cardo quod egit agit.

Pristina Richelijs redierunt robora neruis,

Cessit Atlantaeis pestis adusta toris:

Solue Duci votum reduci, quo vincere pro te,

Quo te complecti, Gallia, pergat habet.

30. Nou.

1) M.D., 182, waar aan den titel nog het woord: Lutetiam, is toegevoegd.
Na de terechtstelling van Cinq-Mars en De Thou en het overgaan van Sedan keerde Richelieu den 17den Oct. van Lyon in Parijs terug. Hij deed de reis deels te water, deels over land ‘porté par dix-huit de ses gardes dans une magnifique litière, si haute et si large, que les portes des villes étaient trop étroites pour lui donner passage et que les cités étaient obligées d'abattre des pans de leurs murailles, afin de recevoir dans leur enceinte le cardinal-roi. Une petite armée de gardes du corps, de mousquetaires, de hallebardiers, escortait le terrible malade’. (Henri Martin, Histoire de France, XI, 1858, blz. 570).

+ [krit] vs. 1 M.D.: Pallet Iber, spe lapsus Iber:

Aenigma²⁾.

Soluite Grammatici, quem vobis carmine duro

Quâ videor nodum nectere solvo manu:

Urbs est Principibus nuper spoliata duobus,

Quae perijsse virum non queritur, Sed anum.

5. Dec.

2) M.D., 190.

Aende vrouwe drostinne van Muyden met een stuck wilds³⁾⁺.

Verwijtt mij d'ontrouw niet van 't Willighe beloven,
Moedwilligh onvoldaen: Beschuldight maer de smert
Van myn te rauwe Zeer, dat rijpen will noch roven.
Kom' ick te Muijden niet, ick kom'er met mijn Hert.

Hag. 6. Decemb.

3) K.b., II, 169.
Eleonora Hellemans was in 1595 te Hamburg geboren. In 1612 huwde zij te Amsterdam met Jan Baptista Bartolotti, wien zij 3 kinderen schonk. Den 30sten Nov. 1627 trouwde zij met Hooft; uit dit huwelijk werd een zoon en eene dochter geboren. Eleonora heeft Hooft 14 jaar overleefd; den 5den April 1661 werd zij in de Nieuwe Kerk te Amsterdam begraven (zie het Hooft-nommer van Eigen Haard, 1881, blz. 11).

+ [krit] vs. 2 maer K.a.: meer

Aen droncken Jan⁴⁾.

Ian, droncke Jan, spreeckt mij om geld soo doll aen
Als off het mij het leven kosten sou
Soo ick 't niet strax en schudden uyt de mouw.
Vergeeft my Ian, ick sagh v niet voor voll aen.

8. Dec.

4) K.b., II, 170.

[p. 240]

In mortem C. Mylij et M. Zuerij Boxhornij in eandem funebrem orationem¹⁾.

Mylius, incoctum veteri virtute Batauâ

Pectus, amor Patriae, lingua decusque meae;

Mijlius, Aonidum sacer a lanugine sacris,

Quas ad canitiem credidit esse suas,

Iure suo saecli saturum caput insitus astris,

Iuit ad heroas, quos superauit, avos.

Indulge lachrijmis, Academia; siue maritum

Siue sit hoc Natum perdere, siue Patrem.

Quin triplici luctu, quantum pia Mater alumno,

Crede viro viduam soluere, crede patri.

Si lachrijmis implexa via est, quibus obruta cladi

Frustra coneris congrua verba tuae;

Accipe sublimis de majestate Zuerij

Quâ flendo saltem voce diserta fleas.

Est aliquid quod mole suâ se prodere tardus

Inueniat quo non haesitet ore dolor.

Desine nos vero socijs animata querelis

Poscere praeclaro debita justa seni.

Facundam solis hodie singultibus Hagam

In tanto pudeat funere, posse loqui.

17. Dec.

1) M.D., 161.
Cornelis van der Myle (geb. 1578), de schoonzoon van Oldenbarneveldt, stierf in Nov. 1642; de Leidsche hoogleeraar M. Zuerius Boxhorn sprak eene lijkrede over hem uit. Van der Myle was curator der Hoogeschool. De afzonderlijke uitgave der lijkrede, waarin zeker H.'s lofdicht werd afgedrukt, kwam mij niet ter hand.

De vijver²⁾.

Qui nostram, pueri, Tiliae spectatis ab umbra,

Discite perspicuae quid valeamus aquae.

Si quod agunt homines vapor est, et fumus, et umbra,

Ambiguum est potior res sit an umbra rei.

18. Dec.

2) M.D., 223, met den titel: Stagnum sive Vivarium. Vijver. Het versje behoort tot de serie Haga vocalis.

Incertus rumor de rebus Anglicanis³⁾⁺.

Inferior pugnâ populus de Rege triumphat:

Inferior populo Rex, quasi victor, ouat.

Ambo prostrati superant: aenigmata sunt haec

Proelia, victorem vicit uterque suum.

3) Ook in afschrift van andere hand. Het versje is niet gedateerd, maar staat in het HS. op hetzelfde blad als het volgende vers.

+ [krit] vs. 3 In het HS. is het eerste gedeelte van den versregel door stippeltjes vervangen.

[p. 241]

(Ad Posthumum)¹⁾⁺.

Ambigis unde Ovi vitient alimenta saporem

Foetida, Porcinam nesciat ista lues.

Posthume, quam demens torquet te quaestio! gusta

Ovum porcinum qui sapiat, sapies.

20. Dec.

1) M.D., 179. In het HS. heeft het versje geen titel.

+ [krit] vs. 3 gusta M.D.: porci - vs. 4 porcinum M.D.: si gustes

Verckenvleesch en eyeren²⁾.

Ghy vraeght waerom een Ey naer 'tvuijle voedsel smaeckt,
En niet het verckenvleesch; daer doch die beesten leggen
En wentelen in dreck by Mensch en Beest gemaeckt.
Maer proeft een verckens eij, ghy sult wel anders seggen.

20. Dec.

2) K.b., 171.

In I. Catsij ψαμμουργίαν³⁾.

Fertilis ingenio fundi multiplice curâ

Fertilitas, labor est vel mediocris heri.

Cogere ut ingenio sterili sabuleta virescant,

Cura super vulgum fertilis ingenij.

Catsius hoc potuit. Respublica fas in arena

Consilium tanto sumat ab ingenio.

22. Dec.

3) M.D., 190, met den titel: In I. Catsii Equ. Holl. Synd. ψαμμουργίαν. culturam Villae in collibus arenariis.
Aan Cats was in dezen tijd door de Raden en meesters der domeinen van Holland, waarschijnlijk tegen jaarlijksche rente, een stuk duingrond tusschen Den Haag en Scheveningen ter ontginning afgestaan. Hij heeft daar Sorghvliet gesticht en door verstandige ontginning ‘eene oase in de woestenij’ geschapen (zie Mededeelingen van de Vereen. ter beoefen. der gesch. van 's Gravenhage, dl. II, 1876, blz. 151-157).

In Thuani mortem⁴⁾.

Cum fera damnatum damnandâ lege Thuanum

Traderet infami Gallia supplicio:

Summi saeuitiam juris damnante metallo

Irrita displicuit carnificina sibi.

Diriguit lictor; nec adhuc trepidante Thuano

Abnuit indignam dextera lenta necem.

Ferrea saecla vide: plus est in Iudice ferri

Quam culpae reus aut ferra rigoris habent.

29. Dec.

4) M.D., 181, met den titel: In ejusdem mortem, imperitiâ carnificis lanienae similem.

Flores flori. In eosdem⁵⁾.

Si nec odor constat, nec honor, nec gratia Flori;

Causa patet: quo flos carpitur ungue, perit.

ult. (31) Dec.

5) M.D., 142. Het versje behoort bij de op blz. 110 te vinden serie. In 1642 schreef H. het boven aan het blad, waarop hij in 1638 de andere 10 gedichtjes had geplaatst.