Gedichten. Deel 2: 1623-1636

[1634]

Venus-straet⁴⁾⁺.

Este procul, qui suppresso mihi nominis ortu

De vili Batavûm cespite vile datis;

Ecce quot et quoties habitor calcorque puellis,

Et non jam Veneris dicite, sed Venerum.

1. Ian.

4) M.D., 222, met den titel: Via Veneris. Venus-straet. Het versje behoort tot de serie Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 2 in M.D. in marg.: Quasi Veen-straet.

[p. 278]

Noord-einde¹⁾.

Fluxa fides fluuio est, qui quaeris iter mare versum,

Non amnem in Batauis, me cape; habes comitem.

3. Ian.

1) M.D., 217, met den titel: Eadem. Een ander versje, getiteld: Via Borealis. Het Noord-eind gaat er daar aan vooraf. Het versje behoort bij Haga vocalis.

Het schavot²⁾.

Si volupe est placuisse bonis, si gloria multis,

O multi, mea laus, o, mea turba, boni;

Quanti non hoc est, quantum stetit Haga, stetique,

Solis me solam displicuisse malis.

3. Ian.

2) M.D., 236, met den titel: Catasta. Schavot. In 2 HSS. Het versje behoort bij Haga vocalis.

Kneuterdyck³⁾.

Hoc nihili est, quod quae patior via lata vocari,

Quouis aedili judice vicus eram:

Hoc pluris, quod in orbe omni portumque laremque

Quae daret exactis Regibus una fui.

Ergo quod excedens dixit Cornelia Lesbo,

Vel dic, vel debes, Elisabetha, mihi.

3. Ian.

3) M.D., 215, met den titel: Agger acanthinus. Kneuter-dijck. Het versje maakt deel uit van Haga vocalis.
Bij vs. 4 in marg.: Bohemiae.

Voorhout⁴⁾.

Passa meis modicum tilijs illudere vatem,

E duplici simplex ordine Stoa fui,

Passa vel Hugenium: Postquam quincunce stupendo

Impleor, et sijlvam spissior umbra refert,

Laus leuis in vitio est: olim satis uncia fecit,

Quincunces numeros multiplicata peto.

3. Ian.

4) M.D., 222, met den titel: Prima sive Anterior Sylva. Voor-hout. Het versje behoort bij Haga vocalis.

(Ad statuam Erasmi)⁵⁾.

Quid legis? hoc ipsum, quo me, dum vita maneret,

Plus scio, plus fateor, non didicisse, Nihil.

Quin folium vertis? Romae haec fauet, illa Luthero,

Vtra satisfaciat pagina, adhuc dubito.

3. Ian.

5) M.D., 88, met den titel: In eandem. In 3 HSS.
In M.D. in marg.: Quos fugiam video, quos sequar vix video. Erasm. Epist. ad Bern. Episc. et Card. Tridentin. CIƆIƆXXXI. nec adhuc fit satis, nec ab Lutheranis, nec ab Anti-Lutheranis. Id. Epist. ad Iod. Gaver. CIƆIƆXXIV.

[p. 279]

De eadem ad urbem¹⁾.

Falleris, hac ciuem statuâ quae reddis Erasmum,

Aenea inapposite est, debuit esse salis.

3. Ian.

1) M.D., 88. In 3 HSS.

De eadem²⁾.

Qui mundum toties mundus recreauit Erasmum,

Qui probat hoc, jam ter, bis recreatus, homo est.

3. Ian.

2) In 3 HSS.

De patera, dono Posthumo, meritis Dionysij Vossij, destinata³⁾⁺.

Hoc auro quoties cineri Dionijsia nostro

Soluitis, affuso soluite plena mero.

Si desint latices, supplebunt caetera Musae,

Orbis, et orbatus caetera flendo pater.

14. Ian.

3) M.D., 95. In 2 HSS.; één heeft den titel: In Pateram Dionysio Vossio destinatam, donum posthumum, evenals in M.D.
Dionysius Vossius, één der zoons van Gerardus, was den 25sten Oct. 1633 op 21jarigen leeftijd gestorven, nadat hij aan de wetenschap reeds belangrijke diensten had bewezen. Den 20sten Jan. 1634 screef H. aan Barlaeus (vgl. Hooft's Brieven, IV, 391): ‘Infelicissimo Parenti Vossio salutem dici cupio et viuere me ipsius memorem, et Dionijsij; quod brevi faxo intelligat. modo tu per transennam indices, aurificione an re monetariâ magis delectetur, cusine an fusi argenti pustulis.’ Het geschenk kwam van den Prins; het bestond ten slotte slechts uit eene kleine som geld. (Brief van H. aan Barlaeus van 15 Maart 1634; Epist. Lat.).

+ [krit] vs. 1 nostro 1 HS.: divo M.D.: dio

Middelg⁴⁾.

Lingua loquax latet hic, quae dicitur una fuisse

Maxima, longa, breuis, semibreuis, minima.

18. Ian.

4) Barlaeus schrijft den 24sten Jan., misschien over dit epigram (vgl. Hooft's Brieven, IV, 290): ‘Epitaphium ilud S.M. (novi quem designes) non aliquid istius Menippi, sed totum istum Hagiensem Menippum suis coloribus depingit. Vapulat jam bonis, cui viro vapularunt boni iuxta et mali. Ubi Cerbero occursaverit, metus est, ne et hunc mordeat.’ Het puntdicht staat blijkbaar in verband met die van 10, 12 en 13 Dec. 1633 en van 30 Jan. 1634.
Er wordt hier gedoeld op Simon van Middelgeest. Deze Antwerpenaar werd den 8sten Mei 1613 op 27jarigen leeftijd als student te Leiden ingeschreven en den 25sten Juni 1610 als advocaat bij den Hove van Holland. (Mededeeling van Mr. J.E. Heeres.) In 1622 schreef hij twee vinnige pamfletten over oneenigheden tusschen de deelhebbers en de bewindhebbers der Oost Indische Compagnie. (Zie Dr. W.P.C. Knuttel, Catal. van de Pamfletten-verzameling berustende in de Kon. Bibl., N^o. 3348, 3350.)

[p. 280]

Eidem¹⁾⁺.

Si tibi terra leuis, sed cui leuis ipse fuisti,

Cui grauis, haec tantum sit tibi terra grauis.

Ambigis ad votum? scito me dicere, Maeui,

Quam non vidisti sit tibi terra leuis.

18. Ian.

1) M.D., 85. In 2 HSS. In M.D. is de titel: In eodem, nl.: In Tumulo convitiatoris, caet.; zie blz. 273.

+ [krit] vs. 1 één HS. en M.D.: Terra tibi leuis esto cui

(Ad Barlaeum)²⁾.

Vix possint nostros multae, Barlaee, liturae

Emendare jocos, una litura potest.

20. Ian.

2) Hooft's Brieven, IV, 390, 391. Dit versje en de beide volgende komen voor in een brief, dien H. den 20sten Jan. aan Barlaeus richtte. Het HS. van den brief bevindt zich op de Leidsche Bibl., het klad bij de Epist. Lat.

(Ad eundem)³⁾.

Visus es Hugenium sic compellare; niHILTE

Tangere Barlaei commoda, homo nihili?

20. Ian.

3) Den 7den Jan. (zie Oud-Holland, 1887, blz. 126) had B. aan H. een brief geschreven, waarin het woord nihil telkens voorkomt (Barl. Epist., 486). Van Baerle had reeds lang zijn best gedaan, om van den Prins een jaargeld te verkrijgen voor zijn zoon (zie Oud-Holland, t.a.p., 109, 110); een Van Hilten schijnt met de administratie van zulke zaken belast te zijn geweest (vgl. Hooft's Brieven, t.a.p.); vandaar de woordspeling in vs. 1.

(Ad eundem).

Est literis qui cessantem compungit amicum,

Est qui constanter piscibus aequa facit.

Quaeritur, utra utri concedat gratia, si, dum

Hic tacet, hic loquitur, dicit uterque Nihil.

20. Ian.

Fanciullo nato, e poco dopoi morto⁴⁾.

Dormij non nato, e lei ch'in sen' portommi
Al suo gridar destommi.
Così nacqui, e gridai.
Nato, m'adormentai,
E dormo altro dormir in questa tomba.
Hor gridi, Madre; ma che vuoi, che fai?
Qui non risveglierommi
A manco d'una tromba.

21. Ian.

4) In 2 HSS.
Bij vs. 8 in marg.: Mittet angelos suos cum tubae voce magna, et cogent electos eius ad quatuor ventos. Math. 24. 31. Non omnes quidem obdormiemus, sed omnes mutabimur momento, et jactu oculi ad ultimam tubam. I. Cor. 15. 51. 52. ἐν ἐσχάτῃ σάλπιγγι.

[p. 281]

Cautio¹⁾.

Qui me vexarit, non est quod carmina longa

Horreat, in sijrteis incidet et breuia.

21. Ian.

1) M.D., 96. In 2 HSS. Den 13den Jan. had H. het volgende versje geschreven, dat blijkbaar een ontwerp voor dit gedichtje is en dat werd doorgeschrapt;

Barlaeum irritas? plecteris carmine longo;

Hugenium? in sijrtes incidis et breuia.

Op der keiseren medaiglien²⁾.

Wij wreken, Roomsche volck, het allerleij geweld
Der dieren over v tot Keiseren gestelt,
Die speelsgewijs uw goed, uw bloed, uw' vrijheid roofden;
Wij wreken 't, Roomsche volck, en spelen met haer hoofden.

22. Ian.

2) K.b., II, 149. Een ander HS. met den titel: Op aller Keiseren is bij de Lat. gedichten. In K.a. luidt het opschrift: Op der Keiseren Medalien, tot legh-penningen in 't spel verbesight.

In numismata caesaris³⁾⁺.

Postera de quouis formetur turba metallo;

Caesaris effigiem nil nisi ferra ferant.

22. Ian.

3) M.D., 96. In 2 HSS., het eene met den titel: In nummum Caesaris.

+ [krit] vs. 2 ferant and. lez.: decent

In nummos turpium imperatorum⁴⁾.

Ambigis unde habeam regina pecunia nomen,

Qui Regum titulos hic legis et pecudum?

22. Ian.

4) M.D., 96. In 2 HSS.

Epitaphium uxoris vetulae viri non senis⁵⁾.

Non ego, non sterilis iuuenem grandaeua maritum

Fallo, sed ingrate nil peperisse feror:

Spem tibi, spem peperi moriens, quae, conjugis exors,

Relliquijs inhias multa puella meis.

23. Ian.

5) M.D., 95. In 2 HSS.

Aula principis⁶⁾.

Non ego quae mea sunt jacto Capitolio, non vos

Marmora, non triplici proxima sacra foro:

Hospitis immensi dium, dium caput, audi

6) M. D, 230, met den titel: Aula. Hoff. In 2 HSS.; het eene met den titel Het Hof. Het versje behoort tot Haga vocalis.

[p. 282]

 

Vesper, Eos audi, terror utrique, tego:

5

Hac tumeo, hac si non tumeo verbosa, fatendum est

 

Laudibus eloquium succubuisse meis.

 

23. Ian.

Houtstraet¹⁾.

Si talem videat, qui talem restio vidit,

Festinet propriâ claudere reste diem.

Ille ferat vivus rerum incrementa mearum,

Ille ferat retro semper ijsse suas?

24. Ian.

1) M.D., 214, met den titel: Via Sylvestris, olim restiarium. Hout-straet. Het versje behoort bij Haga vocalis

Spuystraet²⁾⁺.

Si qua displiceo, commune, Lutetia, tecum est,

Si placeo, par est laudibus illa tuis.

Sordeo, quod placeo, et tecum, quae sordida non est

Sordet, ego, nisi sim sordida, displiceam.

25. Ian.

2) M.D., 221, met den titel: Via epilimenos. Speuy-straet. Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Pedibus rotisque frequentissima.

In avarum lusciosum exopththalmum³⁾.

Esuriunt oculi, qui caecutire videntur,

Dum, tibi quae non das, his alimenta negas;

Et mirum est si te fugio, quem, tendine laxo,

Pertaesum domini lumen utrumque fugit?

25. Ian.

3) M. D, 95. In 2 HSS.

Ad supremam curiam, cuius in abstruso tribunal est, consolatio⁴⁾⁺.

Quod mediae passim prostant, tu Curia tantum

Nescio quâ post te parte suprema lates,

Illa quidem par est coelesti gloria, coeli

Infera spectantur quaeque, suprema latent.

26. Ian.

4) M.D., 230, met den titel: In eandem abstruso loco sitam. Het versje behoort bij de serie Haga vocalis. In 3 HSS., waarvan één den titel heeft: In Vitruuio nuper cum fuissemus, statim sic nugabar.
De Hooge Raad zetelde op het Binnenhof, maar men kon het gebouw niet gemakkelijk vinden, immers ‘den Hogen Raad heeft beneden gelyks de straat met een ingang over de Castelenie van het gemelte Hof, (nl. het Hof van Justitie) desselfs Pleitrolle en Raadkamer, waar toe men ook aan de andere zyde neffens de groote Zaal of langs komen kan’. (Vgl. G. de Cretser, Beschryvinge van 's Gravenhage, 1711, blz. 24.)

+ [krit] vs. 4 spectantur eerst: visuntur, zooals in een ander HS.

[p. 283]

Ad Alexandrum in equo currente¹⁾.

Credimus historiae tandem et tibi, qua patet orbis,

Sic festinanti non satis unus erat.

26. Ian.

1) M.D., 96. In 2 HSS.; één met het opschrift: In effigiem Alexandri M. equo currente vecti, evenals in M.D.

Alessandro in cavallo corrente²⁾.

Se così sempre caualcaua,

Vn mundo e più non gli bastaua.

26. Ian.

2) In 2 HSS., waarvan één met den titel: Del medesimo. Het versje is gedrukt in de Kronijk van het Historisch Genootschap te Utrecht. Elfde Jaargang, 1855, blz. 226, te gelijk met eene paraphrase door Willem Staeckmans.

Hall-steegh³⁾⁺.

Nil mediocre crepo, Propontidos, Hellesponti,

Cimmeriae, Thraciae faucis imago mea est.

Hospes, in Euripo es; sed quo discrimine praestem

Ipse puta, hic homines evomit, alter aquas.

26. Ian.

3) M.D., 212, met den titel: Angiportus marcellarius a foro in Aulam. Halsteegh. Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] vs. 1 crepo M.D.: crepabo - vs. 2 Thraciae M.D.: Thracum

Stall-steegh⁴⁾.

Suspice me, qui scis homini quid bestia cedat,

Tanta ego sum quantum est inter equum ac equitem.

27. Ian.

4) M.D., 221, met den titel: Angiportum Stabularium. Stal-steegh. Het versje behoort bij Haga vocalis.
Bij vs. 1 in marg.: Via inter Stabulum et Hippodromum Principis.

In Honerdi nomoclasten et nummos⁵⁾.

Carmine non duro nuper qui fregit Honerdus

Marmora, se superat cum docet aera loqui.

(27. Ian.)

5) M.D., 90. In 2 HSS.; bij het eene is een briefje aan Van den Honert van 27 Januari.

Nobelstraet⁶⁾⁺.

Clara situ, formâ, titulo, natalibus adsto:

Elige quâ, liuor, carpere parte velis.

6) M.D., 217, met den titel: Via nobilis. Nobel-straet. Het versje behoort bij de serie Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Roosen-nobel.
vs. 2 carpere and. lez.: rodere

[p. 284]

 

⁺

 

Excusa solas, quibus olim indigna vacaui,

 

Hugenij cunas, omnia magna vides.

5

Stemmata ne nomen dederint, dedit, hercle, nomisma

 

Nobile: et hinc pretij pars fit, olere rosam.

 

27. Ian.

+ [krit] vs. 6 Nobile: et hinc M.D.: Nobile: hinc

Korte Nobel-straet¹⁾.

Curta vocor, sed longa siem, si quilibet Hagae

Incola sit curtâ nobilitate meus.

27. Ian.

1) M.D., 217, met den titel: Via nobilis brevior. Korte Nobel-straet. Het versje maakt deel uit van Haga vocalis.

In R. Honerdi nummos patrios, perpetuo epigrammate illustratos²⁾.

Res patriae, fragili dudum commissa metallo,

Viue meâ semper, dixit Honerdus, ope:

Non patior mundi miracula, te Libertas

Belgica, dum nequeant saecula, posse mori.

Dixit, et aeternae mandat monumenta papyro;

Cui si componas aera, papyrus erant.

Quae tanto, quae non debetur, Patria, ciui

Gratia? obaerata es nomine tota nouo.

Tota pari speres immenso soluier aere?

Tota parem Statuâ reddere posse vicem?

Aurea, si struitur, prae quam sibi struxit Honerdus

Priuato prudens aere, papyrus erit

30. Ian.

2) M.D., 89. In 2 HSS. In M.D. is de titel: In R. Honerdi Nummos Historicos Conf. Belgii, perpetuo Epigrammate illustratos.
Van den Honert bezat eene collectie munten en had op deze eene serie Latijnsche puntdichten geschreven met den titel: Selectiores nummi sive calculi a celsis et praepotentibus Ordinibus Generalibus et Particularibus Foederati Belgii ab anno 1555 usque ad annum 1609 cusi, epigrammate explicati. Bij eene tweede collectie, die munten bevatte uit de jaren 1616-1631, schreef hij nog 49 Epigrammata. De beide HSS. waren in het begin van deze eeuw in het bezit van Hoeufft.

In eosdem³⁾⁺.

Parum perennis aeneâ, perennanti
Visa est tabellâ Belgij et Batauorum
Res ad stuporem gesta saeculi et coeli:
Aeternitate proximam dedit formam

3) M.D., 89. In 2 HSS.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Calculum prout loco mutatur, pretio crescere, horum singulos creuisse in mijriades.

[p. 285]

 

⁺

5

Prudens Auorum cura, proximam Patrum.

 

Hinc circularem Calculi ferunt frontem,

 

Hinc, orbe clauso, nesciunt sui finem,

 

Et si velint perire, paene non possint.

 

At sic perennem Belgij aut Batavorum

10

Rem non putauit, qui perennibus post se

 

Chartis Honerdus vivet, orbis et post te.

 

Perennitatem publicam suâ fulcit

 

Aeternitate; dat superstites orbi

 

Nummos aheno, dat superstites aeuo,

15

Sibi coaevos. Disce, qui stupes lector,

 

Aeternitate praeuiâ poetarum

 

Durare quid plus posse quam quod aeternum est.

 

30. Ian. uno spiritu.

+ [krit] Bij vs. 11 in marg.: Coelo musa beat. - vs. 17: Ad Barlaeum.. censum perpetuum fore ex nummis antiquis.

In eosdem ad honerdum¹⁾⁺.

Tollere postremum docet argentaria nummum,

Sublatumque novo multiplicare gradu.

Grande decus vatum, sic te praeitore nomisma

Discimus humanae sortis obire vicem.

Singula, quo jacuere loco, valuere putanti

Singula, quo nunc sunt, singula mijriades.

30. Ian. obiter.

1) M.D., 90. In 2 HSS., het eene met het opschrift: Ad Honerdum.

+ [krit] vs. 3 praeitore M.D.: praeeunte

Ad eundem, ut Mosen Nomoclasten, tragoediam, edat²⁾.

Post invidendae ter periculum famae,
Honerde, factum, prospereque ter factum,
Post et cothurni et comici salis laudem,
Post Calcvlvm omnis calculi grauem plausu,
Post omnis omnes aleae bonos, grandes
Dextrosque jactus, post adoream semper,
Vbique partam serio atque festiuo;
Prodi cothurno serius novo, prodi
Post tot triumphos maximo, tui victor.
Orchestra pridem friget, et pedem poscit,
Quo quassa quondam Cordubae dicam scripsit,
Boetimque, quod Bataua debuit, vicit.
Quid fonte labra proluis caballino

2) M.D., 90. In 2 HSS.
De Moses Nomoclastes schijnt niet uitgegeven te zijn.

[p. 286]

 

⁺

 

Longum diuque? qui poeta prodisti

15

Iam non repente (nam repente nec dives

 

Nec fit poeta vir bonus) sed incessu

 

Graui, molesto, quique euntis in clivum est

 

Recto, decenti, quique euntis e clivo est,

 

Virtutis omnem semitam periuisti:

20

Quid in bicipiti somniare Parnasso

 

Iuuat hoc diu, hoc interdiu? viden' planis

 

Plebs sparsa campis ut vagemur, ut siccae

 

Sperata fauces dia dona suspirent?

 

Descende tandem, Honerde, quid moras nectis?

25

Descende sacro monte cum Nomoclaste.

 

30. Ian. quodammodo extemporaneum.

+ [krit] vs. 19 één HS.: Iter virtutis omne commeauisti:

Grafschrift van S.M.¹⁾.

Ghemannen, langhe Sijmen
Leijt hier en leert bedwingen
't Bespreken en 'tbespringen:
Wat salmen op syn grafje singen?
Wat salder best op rijmen?

Malle Sijmen.

30. Ian.

1) Zie blz. 279.

De Vlamingstraet²⁾.

Quando erit ille dies quo se pertaesa Tyranni

Belgica cognatis reddet amicitijs?

Flander amans Batavûm, solo cognomine Frater,

Nunc ego; si dextram junxeris, Haga tua est.

1. Feb.

2) M.D., 222, met den titel: Via Flandrorum. Vlamingh-straet. Het versje behoort tot de serie Haga vocalis.

Wagestraet³⁾.

Si domito redeat, rhedâ sublimis, Ibero,

Prima triumphantem festa reduco ducem.

Hostica si quaerat victrici classe tremendus

Littora, quaerenda est Ostia ponte meo.

Hinc patriae, hinc Pagi fauor est: hac ambior orbi.

Prima peregrino syrmate pompa mea est.

1. Feb.

3) M.D., 224, met den titel: Via curruum. VVagen-straet. Het versje behoort tot Haga vocalis.

[p. 287]

In R. Honerdi Thamaram tragoediam¹⁾⁺.

Conreus Ammoni mereor quod amando meremur:

Si culpa est Thamaram deperijsse, mea est.

Nec fugio poenam: sed enim se injuria virgo

Vindicat; huic frater vim facit, illa mihi.

Illa mihi, illecebrâ, cuius? lenonis Honerdi,

Hoc decus hoc veneres dante puella capit,

Et capit, et rapit, et rapimur promiscui amantes,

Praedaque tot venerum turba marita sumus.

* * *

1) M.D., 91. Het HS. heeft geen datum; in M.D. is het fragment op het jaar 1634 gesteld.

+ [krit] De Thamara is uitgegeven. Althans Daniel Heinsius dichtte: In libellum suum De Tragoediae secundum Aristotelem constitutione, ad Rochum Honerdum, cum Tragoediam suam Thamarae nomine inscriptam edidisset (zie Poemata Latina et Graeca, 1649, blz. 366). Het HS. van dit treurspel en van de Moses Nomoclastes was in het begin dezer eeuw in het bezit van Hoeufft.
vs. 5 cuius? M.D.: nimium

Papestraet²⁾.

Non ego presbyteris, ne te cognomine fallam,

Non ego sum Papae strata, cuculle, tuo.

Vestra joco, Patres, proauis, non lata, vocabar,

Vestra, quibus Papae sed via lata, placet.

5. Feb.

2) M.D., 218, met den titel: Via Sacerdotis. Pape-straet. Het versje behoort tot Haga vocalis.

In Staeckmannj asinum ad lyram³⁾.

Miratus quod muta loqui lyra cogis Asellum,

Quodque lyram mutus cogis aselle loqui,

Hunc miror magis, hunc tacito rumore disertum,

Qui calamo linguam scriptor utrique dedit.

6. Feb.

3) M.D., 95.
Willem Staeckmans was lid der Gedeputeerde Staten van Friesland en gecommitteerde ter vergadering der Staten-Generaal. Hij was een groot bewonderaar van Anna Maria van Schurman en van H. en is zelf ook als dichter opgetreden (zie Kronijk van het Historisch Genootschap, 1855, blz. 203). Staeckmans is in 1641 overleden; den 9den Febr. schreef H. een lijkdicht op hem. Onder de papieren van H. op de Leidsche Bibl. bevinden zich eenige gedichten van Staeckmans; het boven genoemde vers is daar echter niet bij.

Hoogstraet⁴⁾.

Alta, potens merui tecum, Respublica, dici,

Alta situ, tectis ardua, merce potens:

4) M.D., 214, met den titel: Via sublimis. Hoogh-straet. Het versje behoort bij de serie Haga vocalis.

[p. 288]

 

⁺

 

Sed qui forte meo jactabitur aduena fluctu,

 

Non secus atque alto cijmba voluta mari,

5

Alta mari, dicet, melius collata, vocaris,

 

Quam fere sublimi sidere Luna replet.

 

7. Feb.

+ [krit] Bij vs. 6 in marg.: Maendagsche merckt, op de middagh. - in M.D.: Die Lunae Mercatorio.
vs. 6 fere sublimi eerst: toties pleno als in M.D.

Pooten¹⁾.

Qui de non hominum pedibus mihi, quisquis avorum es,

Fortuitâ nomen Sorte pedestre dabas;

Excuses hodie culpam, si videris, autor,

Tot mea quadrupedum frangere saxa pedes.

8. Feb.

1) M.D., 218, met den titel: Via Plantaria. Pooten. Het versje behoort bij Haga vocalis.

Aliud²⁾⁺.

In fatis fuit, ex plantâ mihi crescere nomen,

Seu foret herbarum, seu foret illa pedum.

8. Feb.

2) M.D., 219, met den titel: Eadem. Behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg.: Quibus frequentissime teritur.

Spuij³⁾⁺.

Siue, quod hoc σπεύδει mercator et aduena vico,

Siue, quod hac nimiae fauce sequuntur aquae,

Quod sum dicta siem, videant queis vane character

Et leuis a literis gloria parta places:

Hoc mihi, pertaesum pelagi, clarissime morum

Arbiter, in Portu te voluisse mori.

10. Feb.

3) M.D., 220, met den titel: Portus. Speuy. Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 5 in marg.: Seneca. In freto viximus, moriamur in portu.
vs. 4 literis M.D.: verbo

Turfmarckt, olim ager pascuus⁴⁾⁺.

Non hoc coeca capis, quae sceptra ligonibus aequas,

Quaeque ligone mihi quae gero sceptra dabas:

Cespite viuebam viuo, mox, laesa profundo

Vulnere, non vivo cespite, vivo magis.

11. Feb.

4) M.D., 221, met den titel: Forum cespitarium. Torf-merckt. Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 3 in marg.: Olim ager pascuus. - Ingenti fossâ, quâ naves vehuntur.
vs. 3 laesa M.D.: caesa

[p. 289]

Merckt¹⁾.

Quidquid agant sociae, tot mensam sola Lucullis

Instruo, tot grandes impleo aqualiculos;

Vt, si quis turbam videas, quaesiueris, hospes,

Quis tot sufficiens expleat ora cibus;

Pondera si rerum, molem, numerumque, exclames,

Quae tantos valeat perdere turba cibos!

Sed mage post epulum clama, quod vespere sero

Mille mei reuehant fercula mille coci.

17. Feb.

1) M.D., 216, met den titel: Forum Nundinarium. Merckt. Het versje behoort bij Haga vocalis.

Westeinde²⁾⁺.

Occidis, occidisque diem me teste, perennis

Ambulo, me metam teste laboris adis.

Credimus hoc vani: sed enim te meta ruentem

Non tenet, occiduum nulla moratur iter.

Hac partim te parte sequor: non me mola, non me

Occiduo, ut visum est, limite fossa stitit.

Infinita feror: tecum, Sol, Carole tecum

Perpetuâ Vlterius prosperitate ruo.

Occidui fontes, si non occurritis, ibo

Obuiam, et in vestris tota lauabor aquis.

Vos decet Hesperio tandem confundere Baeti,

Tam longas Hagae Principis esse manus.

23. Feb.

2) M.D., 225, met den titel: Via occidentalis. VVest-einde. Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Sol. - vs. 9: Westerbeeck.

Barlaeo, ad eius epistolam de, aliquid, cum nonnullis epigrammatis meis³⁾.

Grande Aliquid, Barlaee, tuae vox consona voci,

Consona sublimi, quo quatis astra, metro,

Vastum Aliquid, coeli capiens conuexa character,

Omnis ubique loci fertile schema rei,

Te, te Aliquem decuit, te grandiloquum, te celsum,

Te producentem nil nisi grande aliquid.

3) M.D., 91. In 2 HSS.; het ééne is op de Amsterdamsche Universiteits-Bibliotheek en heeft tot opschrift: C. Barlaeo C. Hugenius S. In M.D. is de titel: Barlaeo, ad ipsius epistolam de Aliqvid, missis aliquot Epigrammatis.
Een briefje, om geluk te wenschen met de geboorte van een zoon - Jacobus Van Baerle werd den 24sten Febr. geboren - is aan het vers toegevoegd. Den 24sten Jan. (zie Oud-Holland, 1887, blz. 126) had Barlaeus aan H. een brief geschreven, waarin het woord aliquid telkens voorkomt (vgl. Barlaei Epist., blz. 488)

[p. 290]

 

⁺

 

Nos humili terram pede qui vix tundimus, et vix

 

Repimus, et tantum, quod sumus, aure sumus,

 

Quaerimus exiguam, quâ possit nostra referri,

10

Voculam. et inuenta est: Ecce τὶ, non Aliquid.

 

27. Feb.

+ [krit] vs. 9 possit M.D.: possint

Houtstraet iterum, areae juncta¹⁾.

Ecce quod in terris nesciuit tota Mathesis.

Linea nascebar, vivo superficies.

2. Mart.

1) M.D., 214, met den titel: Eadem in planitiem hodie exporrecta. Het versje behoort tot Haga vocalis.

Vijver²⁾⁺.

Proxime mons, exsculpte mihi, mihi qualis Adamo

Costa viri mulier, quantus es, Eva mea es.

Tu mihi Caesareo lacerasti viscera partu,

Visaque sum pando vulnere tota mori.

Sed vixi lacerata magis; bis laesa reuixi,

Laeta bis; en liquidas consulat hospes aquas:

Inueniet sudo duplicem Ioue, viuere laeui

Fronte, leuique unam fronde superficiem.

Disce nepos Batavûm, quam non rationis egebat

Qui me defunctam Vivere dixit avus.

18. April.

2) M.D., 223, met den titel: Idem (nl. Stagnum sive Vivarium. Vijver). Het versje behoort bij Haga vocalis.

+ [krit] Bij vs. 1 in M.D. in marg.: Vijverbergh.
vs. 4 pando M.D.: patulo - vs. 8 unam M.D.: ipsam

Uyt het Italiaensch van .... beginnende Valli profondi³⁾⁺.

Dalen, dalen, diepe dalen,
Vijanden van sonn en stralen;
Klippen, hoogh en steil gerotst,
Die den hemel moedigh trotst;
Holen daer de nacht en 't swijgen
Nemmer uijt en zijn te krijgen;
Logghe winden, die de locht
Met bepeckte wolcken voght;
Grof gesteente, scheeve schotsen,
Vande rotz gerolde rotzen;

3) K. b, II, 525. De naam van den dichter is in den titel niet ingevuld. In K.a. s het opschrift: Vyt het Italiaensch. Valli profondi al sol nemiche.

+ [krit] vs. 5 't swijgen K.a.: Swijgen K.b. als boven.

[p. 291]

 

⁺

 

Onbegravene gebeent;

 

Muren hier en daer ontsteent,

 

Hier en daer begraesde muren,

 

Daer wel eer een mensch kon duren,

15

Nu soo ysselick gedaen

 

Datter slang noch wolf derft gaen;

 

Woeste weiden, wilde sanden,

 

Aller onbewoontste stranden,

 

Daer noijt stemm van ijet dat spreeckt

20

Door de luije locht en breeckt:

 

Ick een' schaduw, ick verwesen

 

Tot het eewigh schreyend wesen,

 

Ick verschijn u in den rouw

 

Over mijn' verachte trouw,

25

En betrouw mijn schettrigh klagen,

 

Soo 't den Hemel kan verdragen

 

Sonder buijgen voor 'tgeschall,

 

Dat 't de Hell beroeren sal.

 

13. Maij.

+ [krit] Bij vs. 26 in marg.: Flectere si nequeo superos, Acheronta mouebo.
vs. 28 Dat 't K.a.: Dat K.b. als boven.

Op de dood van Tesselschades oudste dochter, ende van haer man strax daeraen doodt gebloedt¹⁾.

De groener vrucht als rijp, de rijper vrucht als wrang,
De voor-vrucht in de rij van Tessels echte planten
Verrotte van quaed vier: God raeptes' uijt het sand, en
Verhief 'er 'tbeste van in 'theilighe gedrang

Van d'onverderflickheid. De Moeder weeck den dwang
Van 'teewighe beschick: haer worstlen was geen kanten
In 's hemels wederwill; sij dreef maer bijde kanten
In beider ooghen zee. Maer 'twerd den Vader bang

Van 's Moeders wee en 'tsyn; en, omse beij t'ontvaren,
Verdiept' hij 's moeders zee, met droppen eerst, doen baren,
Bloed-baren; en ghing t' zeil, van Tessel opwaert aen:

En bloedde noch dit woord van uijt de laeste stuijpen;
Het bloed van vrienden kruypt daer 'tniet en weet te gaen,
Tbloed van een vader springt daer 'tniet en weet te kruijpen.

13. Iun. Hagae.

1) K.b., II, 148. In K.a. is de titel: Op het overlijden enz.
Crombalch is den 29sten Mei 1634, één dag na zijn oudste dochtertje Taddaea, te Alkmaar gestorven. Het meisje was den 19den Febr. 1625 geboren (zie Oud-Holland, 1885, blz. 165; Hooft's Brieven, II, 375, en Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 10).

[p. 292]

(Ad candidum)¹⁾⁺.

Quid me quanta rogas vini praestantia, quid me

Quanta cibi? Non sum, Candide, vir sapiens.

25. Iun.

1) M.D., 97. Het opschrift ontbreekt in het HS.

+ [krit] In marg.: Foecundi leporis sapiens sectabitur armos. Horat. 2. Sat. 5.

Lied. Wijze: Luz de mi alma²⁾⁺.

Hoe is 'tbeloven
Van ons vergaren
Soo haest verstoven
Met wind en baren?
Aij eighen Sterre
Die mij van soo verre
Ziet en niet en siet,
Aij Sterre waerom en verschijnt ghij niet?

Het soet verbeiden
Van uw genaken
Kost mij het scheiden
Min bitter maken:
Maer stoute Sterre
Die v doe soo verre
Van ontrouw geliet,
Ontrouwe Sterre, ghij en meenden 't niet.

Soeck ick in 'thooghe
Van 's hemels ronden,
Strax seght mijn ooghe
Ghij zijt gevonden:
Maer schoonste Sterre
Die ick van soo verre
Sonn en Maen benij,
Maer, Sterre, daer en isser gheen als ghij.

Gaen ick beneden
Langs 'taerdrijck werren,
Strax seght de Reden
Daer staen geen' Sterren:
Ey aerdsche Sterre,
Die ick eens soo verre
Van den Hemel koos,
Komt, Sterr' en maeckt de reden redenloos.

Nimmeghen multo negotio. 13. Aug.

2) K.b., I, 503. In K.b. is de wijze er niet bij aangewezen.

+ [krit] vs. 5 en 8 Aij K.a.: Ey

[p. 293]

In Ponticum¹⁾.

Insaniebat Ponticus poetaster,
Aut versibus vacabat usque se dignis.
Confundit has hodie vices, nec alternis
Nugatur; una insanit et facit versus.

Drunae in castris 23. Sept.

1) M.D., 97.

Ad C. Mijlium, de receptu exercituum ad Bredam et Mosae Trajectum perperam a poeta quodam fuga dicto²⁾⁺.

Unde tuus, Mijli, male dormitauit Homerus,

Unde quod hic gestum non fuit, ille refert?

Trajecti, Bredae, quod Iber, quod victor Iberi

Fecerunt, fuga sit? non fuit umbra fugae.

Fato, consilijs lente concessit uterque.

Mentior; hunc vatem fugit uterque ducum.

Drunae in castris. (24. Sept.)³⁾.

2) M.D., 96. In 2 HSS.; 1 daarvan is op de Leidsche Bibl. De titel was eerst: In Barlaei lapsum, de fuga Imperatorum utriusque exercitus, zooals in het andere HS. In M.D. luidt de titel: Ad C. Mylium, de receptu exercituum, nostri ad Bredam, Hispani ad caet.
De markies Aitona sloeg in den zomer van dit jaar met een Spaansch leger het beleg voor Maastricht; Frederik Hendrik belegerde nu Breda, om de Spanjaarden het beleg van Maastricht te doen opbreken. Toen dat gelukte, trok de Prins van Breda weg. Barlaeus bezong het feit in het gedicht: In irritam obsidionem Traiecti ad Mosam, tentatam ab Hispano, et Braedae tentatam, ut videbatur, ab Auriaco (Poem., 1655, II, 460), waarin de volgende regels voorkomen:

Hic speciem fugientis habet, magis ille timentis.

Hic votis abiens excidit, ille tenet.

Exercet Bellona duces. abit, horret uterque

Ille urbi, castris dux timet ille suis.

H. plaagt hem daarmede en zendt zijn versje aan hun beider vriend Cornelis van er Myle.

+ [krit] [kirt] vs. 1 tuus M.D.: bonus

3) Dien datum heeft het briefje aan Barlaeus, dat aan het ééne HS. is toegevoegd en afgedrukt werd in Insignium virorum Epistolae selectae, Quae nunc primum prodeunt, ex Bibliotheca Jani Guilielmi Meelii J.C. Amstelaedami, Ex Typographia Halmiana, MDCCI, 147, en in Hooft's Brieven, IV, 392.

In viri doctissimi et humanissimi I. Smithii penum antiquariam⁴⁾.

Defuncti cinis Imperij, grandaeua supellex,

Parva peregrino relliqua Roma solo;

4) M.D., 27. In 3 HSS.; 1 is bij N^o. XLIIIa, een ander berust in de Keizerl. Bibl. te Weenen (HS. N^o. 10093); Dr. S.G. de Vries te Leiden is zoo vriendelijk geweest dit te collationneeren. In M.D. is de titel: In I. Smithii Ecclesiastae Neomagensis penum antiquariam instructissimam.
Johan Smith (Smetius) werd in 1590 te Aken geboren. Hij studeerde theologie, was predikant te Sittard, professor te Sedan en van 1618 tot zijn dood (1651) predikant te Nymegen. Hij was een verdienstelijk theoloog en Latijnsch dichter. Zijne verzameling van Romeinsche oudheden, later nog door zijn zoon uitgebreid, is zeer beroemd geworden.
Er zijn tal van brieven en gedichten van Smith aan H. in de Leidsche Bibl. en eenige van H. aan hem (Kon. Acad.).

[p. 294]

 

⁺

 

Frusta Deûm, putres Genij, fumose Penatum

 

Horror et ararum sic quoque sancte lapis;

5

Crinibus in nodum tortis, fera signa, Sicambri,

 

Quae deriserunt qui timuere Patres;

 

Fibula decepti toties jam fabula vulgi,

 

Annule quem fracto gemma nitore decet;

 

Arma virûm, phalerae, mage nunc deflebilis urnae

10

Testa frequens, lacerae lampades, ossa, stijli;

 

Vestigata diu pedis uncia, trita fritillo

 

Tessera, pertuso debilis aere lebes;

 

Gutte, triens, phialae, Setini cara lagenae

 

Vitra, Saguntino pocula ficta luto;

15

Ridiculi periamma Dei, bene nupta sigillo

 

Clauis, inassueti cijmbala fissa soni:

 

Numme situ praestans, vili venerande metallo,

 

Quem senium, rarâ sorte, virere facit,

 

Cara strues carie, regina pecunia certe

20

Quae Regum titulos reddis, et hos pecudum:

 

Vobis, thesauri, fumos et inania rerum,

 

Et maris et terrae viscera posthabeo.

 

Nec satior visis tamen; en, quicumque voracem

 

Creditis aspectu pascier, esurio.

25

Nec moueor tactis; nihili est tractata rubigo,

 

Sollicitâ nihili testa voluta manu.

 

Ardet ab amplexu totius auara metalli

 

Mens magis antiquae noctis inire specum,

 

In saecli penetrare sinus, in viscera veri

30

Ire juuat, te, te, Roma, priore frui.

 

Quis genij genius, quae Dys reuerentia, quae dos

 

Propria, quae lapidi victima, thura, merum;

 

Cur aurita siet rufi persona Bataui,

 

Quâ quondam, quâ nunc parte Sicamber aret;

35

Quâ lacerârit acu, qualem, cui fibula vestem

 

Vinxerit, unde sagum strinxerit, unde togam;

 

Annulus in dextra quando, quâ fulserit, in quâ

 

Fulmina non nocui sanguinis, arma virum;

 

Qua phaleras gestarit equus; quas flebilis urna

40

Relliquias trunco carmine muta notet;

 

Lampas ad humanos quae non descenderit usus,

 

Cui magis in cultu, cui minus apta Deûm;

+ [krit] Bij vs. 8 in marg.: Apophor. 176. - vs. 14: Mart. Apophor. 108.
vs. 25 tractata rubigo M.D.: rubiginis horror - vs. 38 Fulmina M.D.: Fulmine

[p. 295]

 

⁺

 

Vixerit aeternae, tantum se pasta, lucernae

 

Flammula, an inuisae larua sit illa rei;

45

Osseus argenteô num cesserit, hic aurato

 

Ipso vertendus sub Cicerone stijlus,

 

Rettuleritne parum cui se praeberet arandam

 

Nacta cedro dignam cera beata manum;

 

Unde sat inuenti constet pedis uncia, de quo

50

Non dubiam faciat marmore sumpta fidem;

 

Quâ se parte cubi damnosa canicula, quâ se

 

Felici dexter senio prodiderit;

 

Aretina quid antestent quibus inter amicos

 

Lautus erat Tuscis Porsena fictilibus;

55

Qui calices, qui non vili de pulvere nati,

 

Quod Surrentinae leue toreuma rotae;

 

Unde sit, exanguem Lemures timuisse Priapum,

 

Quem, puto, nec vivum tota Suburra timet;

 

Quae promi fuerit, quae durae densa nouercae,

60

Quae non morosi pandula clauis heri;

 

Aera Celoenaeos lugentia matris amores

 

Quanta Corinthiaci praeda sonora juuet;

 

Quis Nummo pretium Consul, quotus arroget annus,

 

Quid sibi serratus, biga, quadriga, velit,

65

Quis solidum, quâ parte crepet, cui lamina fucum

 

Fecerit, aut ferrum in viscera condiderit,

 

Qui referat rerum dominos, qui fronte Quiritem

 

Praeferat hesterno sordidus ille situ,

 

Quo spiret non falsus Otho, quot curta Tribunos

70

Puncta, quotum Imperium coeca litura probet,

 

Cur magis hunc illo firmet consulta Senatus

 

Gratia, an argenti pluris an aeris honos,

 

An pretium utriuis duplicârit miles inauri,

 

An proba missilium pondera, forma, valor:

75

Singula nosse juuat, juuat omnia: et omnia jam, jam

 

Singula perspiciens omnia percipio:

 

Erudit incautum prisci facundia Smithj,

 

Ambiguoque piam praestat ubique facem,

 

Inuisi Romae Smithj, quem Roma superstes

80

Si videat, ciuem non neget esse suum.

 

Nunc age, qui rerum tot ad haec portenta stupebas,

 

Omnibus hoc unum rarius hospes habe;

 

Largitur dominus quod non habet, integra mecum

 

Aufero quae lacera hic aut mutilata vides:

85

Exeo non satur, et satur exeo; Roma nequiuit

 

Auro, quam pepulit Smithius ore famem.

 

Drunae in castris 25. Sept.

+ [krit] Bij vs. 53: Apophor. 98. - vs. 55: Apophor. 102. - vs. 61: Apophor. 204.

[p. 296]

Annae Mariae à Schuermans unioni. ut minus lateat¹⁾⁺.

Quo te, Nijmpha, cui tam custodita, quousque

Subtrahis, et mutâ laude sepulta lates?

Celatae virtutis onus fit inertia, fit nox,

Fit grauis, aeternae noctis imago, sopor.

Prodi parca Venus, partuque Bataua marino

De tot virtutum nascere, diua, mari.

Sol in virgine plus satis est, in sole rogamus

Virgo sit, accendas orta fugesque diem.

Drunae in castris 2. Octob.²⁾

1) M.D., 92. In 5 HSS.; één daarvan bij N^o. XLIIIa, een ander in een brief aan Barlaeus van VI Non. (2) October. (De brief is bij N^o. XLIIb der HSS.) In M.D. is de titel: Ad Annam Mariam a Schurman, Vnionem. ut minus lateat.
Anna Maria van Schurman (geb. 5 Nov. 1607) woonde in dezen tijd te Utrecht.

+ [krit] vs. 2 mutâ 1 HS. en M.D.: multâ - vs. 4 aeternae 1 HS.: ignavae - sopor 1 HS.: quies

2) De datum staat onder het klad. 1 HS. heeft het jaartal 1636.

Ad occultum Apollinis cujusdam ad lucem me provocantis oraculum responsio³⁾.

Magnum Musa virum sonat; utque ego sim quoque vates,

Ingenium Constans da mihi Phoebe tuum.

Ast quo jure meum poscit clarescere nomen.

Cum pro me causam, qui latet, Autor agat.

(A.M. à Schurman.)

3) M.D., 92; Annae Mariae à Schurman Opuscula .... Editio tertia .... Trajecti ad Rhenum .... CIƆIƆCLII, pag. 297.
Met dit versje beantwoordde de geleerde jonkvrouw H.'s vers aan haar.

In (poetam quemdam) receptui canentem⁴⁾.

In populum coniecta fuga est; ignosco Poetae

Censor; habet speciem, nec fugientis habet:

Aufugit, et credi fugit aufugisse: quid ad me?

Dum fuga confessi sit fuga facta fugae.

Drunae in castris 3. Octob.

4) M.D., 97. De titel was eerst: C.B. fugam fugae gratulor C.H. In M.D.: In eundem receptui canentem.
Barlaeus had zich op den aanval (zie blz. 293) verdedigd met het gedicht: Ad Categoriam .... Constantini Hugenii, super ficto lapsu Casparis Barlaei Responsio (vgl. Barl. Epist., pag. 546), waarin o.a. de regel voorkomt:

Haec solum speciem res fugientis habet.

Zie ook zijne Epist., blz. 540-548.

Bruijloftlied van Tijs en Trijn.

Wie weet wat Trijn de Bruyd aen Tijs den Bruijgom dé?
Sy greep een lustigh mess, en gaf hem soo een sné?

17. 8b. (Oct.)

[p. 297]

Op een' schoone sachtsinnighe¹⁾⁺.

Wat heeft sij meer te wenschen

De Schoonste van de menschen,

Die voor een eewigh kleed van jongs te deele viel

Een witt satijne Lyf met een fluweele ziel?

Een meyd als Adam was, die voor behulp mocht strecken,
Om onder sulcken ziel het lijf wel aen te trecken.

17. 8b. (Oct.)

1) K.b., II, 149. Het versje staat op hetzelfde blad als het vorige en het volgende.

+ [krit] vs. 3 een eewigh kleed K.b.: haer eigen erf

[Iuris consulto nubit Sempronia Tito]

Iuris consulto nubit Sempronia Tito.
Actio quam instituet geniali nocte maritus,
Qualis erit? duplex: et personalis et in Rem.

17. 8b. (Oct.)

Statuae ad pictorem puerum.

Pinge puer, dum flamma fauet facis atque juuentae,

Dum sumus, et non est qui teret ista dies.

19. Oct.

Puer pictor ad statuas.

Pingite me viui lapides: me vita stupentem

Vestra necat: mirum est si petra non moueor?

19. Octob.

Op de sydelinge afbeelding van Brosterhuijsen²⁾.

Veel' willen voorwaerd uyt, en yeder een verbij;
Veel' drijven over stier, als tegen wind in tij:
Ia, Ia, seij Brosterhuijs', en trok sijn zeiltjen bij,

En wenden 't over zij.

6. Nouemb. inde Henmeer.

2) K.b., II, 151.

Noch³⁾⁺.

Quam de Paus in goud en sij,
En 'tscharlaken volck daer bij,
En tien Coningen in Lij,
En te Loef een Prins twee drij;
Quam'er alle rijck en blij;
Brosterhuijsen, still en vrij,
Stond gelijck sijn' schilderij,
Met sijn backhuijs over zij,
En saghs' allegaer verbij.

11. Nouemb. Hagae.

3) K.b., II, 152.

+ [krit] vs. 8 backhuijs K.a.: aensicht

[p. 298]

Noch¹⁾⁺.

Siet om. Wat isser? Ick. Wie? Vander Burgh van Leijden.

Dat mocht mij noch verleiden,

En door mijn' schilderij

Doen lacchen over zij:

Maer quam' all 's werelds moij, en all de blinde bollen

Die naer den wellust hollen,

En waer ick dat ick schijn, en mocht ick dat ick wou',
'K kroop in des' olyverw, en liet mij daer bestollen

Eer ick mij wenden sou'.

Of Tesselschae verscheen? Aij! dat 's te teeren zeer,
'K voel dat ick met panneel en verwen staen en keer.

En sagh all of sij Iae zeij?

O treedt mij daer niet weer,

'Kwaer d'eerste die 't haer na zeij.

11. Nou. Hag.

1) K.b., II, 152.

+ [krit] vs. 12 all K.a.: als

Au L. Coronel Calvart à Maestricht²⁾.

Francq soldat, amij du coeur,
Qui reçois à grand bon heur
Ce que la faineantise
Du commun fuit ou mesprise;
Il n'a point fallu d'effort
D'amitié ni de support,
Pour te moijenner la grace
De quitter un peu la place,
Ou la gloire te r'attend,
Ou l'Espagne qui pretend
D'ij retrouuer tout son compte
Doibt partie de sa honte
A ta prudente valeur:
Ta vertu et la chaleur
Fille ou soeur de sa lumiere,
Forte à fendre toutte pierre,
Forte à fondre tout glaçon,
A dispensé la façon
Du bien dire, que demande
Toutte moins juste demande.
Soit l'Infante Cardinal
(C'est le mot du General)
A venir, ou à Bruxelle,
Si sa volonté est telle,

2) Zie over Calvart dl. I, 61; II, 41.

[p. 299]

25

Mandez luij que je le veux,

 

Maintenant que tu le peux

 

Que tout homme et toute rue

 

Te promet la bien-venue,

 

Francq Soldat, Amij d'honneur,

30

Haste-nous ce grand bonheur.

 

cursim. Hagae 11. Nou.¹⁾.

1) Onder het vers staat: C'est à dire. Sijne Exc. consent^t. hiermede aenden L. Cor. Calvart dat hij sich uyt het garnisoen van Maestricht sal moghen absenteren voorden tyd van ... eerstkomende maenden. Actnm In 's Gravenhaghe den XI. Nonemb. 1634.
Ter ordonn.^e van S. Ex.
CH.

(Op de sydelinge afbeelding van Brosterhuysen)²⁾.

Kyck, kijck, de vrijers oogh staet snell of 't van een valck waer!
Dat denck ick wel, het siet van Leyden binnen Alckmaer.

Postridie. (12 Nov.)

2) Het versje staat op hetzelfde blad als de 3 vorige op hetzelfde onderwerp.

In effigiem Annae Mariae a Schuerman αὐτόχειρον, ἄχειρον ipsius versibus inscriptam³⁾⁺.

De facie gratum est: sed enim bis quinta Dearum,

Cur magis illustri parte stupenda lates?

Pingere se incertam nequijt, quae, mobilis usque

Et noua, non cessat se superare, manus.

Nec lateo quâ parte tamen, si coeperis esse

Lector, ubi inspector desinis esse mei:

Mente, manu vultum retuli; plus litera pinxit;

Scripta refert mentem litera, picta manum.

2. Dec.

3) M.D., 94; Annae Mariae à Schurman. Opuscula. 1652, pag. 324. Dit en de 9 volgende gedichten op hetzelfde onderwerp zijn afgedrukt naar een HS. op de Amsterdamsche Universiteits-Bibl. Het klad van deze verzen is bij de Lat. gedichten; de volgorde van het klad, waar al de verzen gedateerd zijn, is behouden.
Anna Maria van Schurman schilderde en teekende dikwijls portretten van haar zelve, die zij dan aan hare vrienden schonk (vgl. Dr. G.D.J. Schotel, Anna Maria van Schurman. 's Hertogenbosch, Gebroeders Muller. 1853, Aanteekeningen, blz. 67). Ook H. had zulk een portret gekregen, waarop echter hare handen niet waren afgebeeld.

+ [krit] vs. 1 Dearum klad: Sororum

(Op de print van ioffrou Anne Marie Schurmans, sonder handen uytgebeelt, ende door haer selver gesneden)⁴⁾.

Waerom berght de Maeghd die handen
Die noijt wedergaed' en vanden?

4) K.b., II, 150. In het HS. hebben de volgende Nederlandsche gedichten geen titel.

[p. 300]

 

'T koper om end om gesett

 

Heeft haer' vingeren gesmett,

5

En sij schroomtse soo te thoonen.

 

Leser, helpt de schuld verschoonen.

 

'Tis de schuld van d'eerste sné,

 

Die sij van haer' dagen dé.

 

2 Dec.

(De selve)¹⁾⁺.

Handeloos en sonder spraeck,
Uijt een' onbewogen kaeck,
Onbewogen als een baeck,
Dat de baren overblaeck,
Als een ancker voor een' kraeck,
Doof en ongevoeligh stae'ck:
Maer wie is soo sonder smaeck,
Die mijn' waerde niet en raeck',
Die van wilde weelde kraeck',
Die mijn' stomme stilte laeck',
Die ick niet genoegh en waeck,
Die mij van te grooten vaeck
Tot een' slappe slaepster maeck'?
Wie soo menscheloosen draeck
Die mij nijdelick genaeck'
Met een' onverdiende wraeck,
Die mijn' eer ten halven staeck',
Die kon lijden dat ick braeck
Of in vier en kolen staeck?
Is 't een' dagelixe saeck
Dat ick oor en oogh vermaeck
Handeloos en sonder spraeck?

2. Dec.

1) K.b., II, 150.

+ [krit] vs. 5 klad eerst: Als een Ancker in de braeck,

(Op de selve)²⁾.

Jammer, jammer, seij de Reden,
Daer dit Meisjen quam getreden,
Dat soo soeten schepsel lamm
Handeloos ter wereld quam:
Maer de waerheid sprack 'er tegen,
Weester weinigh in verlegen;
Als het Haeghje wandel-loos,
Als den Amstel handelloos,
Als de Duijnen strandeloos,

2) K.b., II, 150.

[p. 301]

 

⁺

10

Als den Oever sandeloos,

 

Als de tiger tandeloos,

 

Als de sonne brandeloos,

 

Als de minnaer bandeloos,

 

Als de Heide landeloos,

15

Als de kercken pandeloos,

 

Als de merckten mandeloos,

 

Als de doosen randeloos,

 

Als de boose schandeloos,

 

Soo is 't Meysjen handeloos.

 

2. Dec.

+ [krit] vs. 13 minnaer K.a.: Minne

(Op deselve)¹⁾.

Stoot af het nijdigh berd, en gunt mijn oogh de handen
Die 't lang van verre siet, en langhe dreight te vanden.

Stoot niet; all staet de planck 'er voor,

Ick sies'er in, en op, en door.

Bewaertse veil en vast, en van verongelucken.

Geraeckt'er een' in stucken,

Wanneer verhaeldemen de schad', en waer, en hoe?

Daer is geen' weergae toe.

2. Dec.

1) K.b., II, 151.

(In eandem)²⁾.

Anna, fatebor enim, poteras plus picta placere,

Formaque non sculpti gratior aeris erat:

Sed mage sculpta places. Ajunt venire puellam,

Picta cui multo mala colore nitet.

Quae, tantum virtutis amans, ignorat Amantem,

Cui specie, si fas, non placuisse, placet,

Quae paucis non dura viris si nupserit, unis

Ingenys uno nupserit ingenio,

Quae, mens tota, velit solâ se mente videri,

Membra supervacui ponderis instar habet,

Psilothro niteat, cretam ferat oblita? scalpi

Debuit, et scalpi debuit ungue suo.

5. Dec.

2) M.D., 94. Ook in hare Opuscula, blz. 325.

(In eandem)³⁾.

Hactenus una fuit; furto datur altera Phoenix:

Publica priuatum gratia crimen habet.

Quam bene non prodit, quae se, fugiendo, fatetur

Dextera Phoenicem surripuisse sibi!

5. Dec.

3) M.D., 94. Ook in hare Opuscula, t.a.p.

[p. 302]

(De selve)¹⁾⁺.

Is het aengesicht voll kerven,
Die en kost de kunst niet derven:
Leser, siet mij door de borst,
Des' en is maer koele korst.
Maghs' haer uijterst niet bederven
Die ten uijterst maeghd will sterven?

6. Dec.

1) K.b., II, 151.

+ [krit] vs. 4 koele klad: buyten-

[Visage faict comme ce qui l'anime]

Visage faict comme ce qui l'anime:
Masle beauté, dont la jalouse estime
Porte l'enuie au poinct de t'adorer;
Endures tu que toute main te touche,
Te souffres tu tous les jours reuerer
De front à front, d'oeil à oeil, bouche à bouche,
Et peux tu bien, merveille des humains,
Me refuser de te baiser les mains?

6. Dec.

[Ben tu sauia paresti]

Ben tu sauia paresti
Quando più d'ogni man mano eccellente,
Quando ti nascondesti,
Quando le luci spente
In te sola figesti, e non intente.
Come ti pingeresti?
Inuitta, inimitabil' man' dipinta
Saria come vinta.

15. Decemb.

In Barlaei epistolam elegantissimae ambiguitatis²⁾.

Iuppiter, Amphitruo, neuter vel uterque Menaechmus,

Quem tu cumque jubes esse, nec esse jubes,

Qui quod ais, nec ais, vis, non vis, asseris et non

Asseris, aedificat, Sexte, nec aedificat,

Te rogat et non te, dicas, nec dicere cures,

Miserit haec, an non miserit Hugenius.

Misit, ais? non misit, ais? nego, non nego: tantum

Hoc nego, quod nunc est, posse nec esse;

Tuum C.H.

Hag. 22. Dec.³⁾.

2) M.D., 96. In 2 HSS.; één daarvan is op de Amsterdamsche Universiteits-Bibliotheek.De titel was eerst: Sexto Empirico Barlaeo, Philosopho domestico C.H. incertior quam dudum, S, zooals in het andere HS.
Het vers heeft misschien betrekking op den brief, dien Barlaeus den 1sten Dec. aan H. had gericht (vgl. Barlaei Epist., blz. 554).

3) Het andere HS. heeft den datum: 10. Cal. Ian. (23 Dec.)

[p. 303]

In effigiem patris mei in bibliotheca Heinsij appensam¹⁾.

Hugenij libros inter mirate Parentis

Effigiem, caussa est quam, puto, Lector, ames:

Credidit esse librum, cuius quot supputat annos,

Tot virtutis ait Heinsius esse libros.

23. Dec.

1) M.D, 100.

Ad Heinsium²⁾.

Qui mitto Patris mortui umbram mortuam,

Hoc tantum, amari viua postulo,

Tuus.

23. Dec.

2) M.D., 100.

[Inerarrable Createur]

Inerarrable Createur
Qui du Herault de ta louange,
Ton Ange, fais ton seruiteur,
Faij de ton seruiteur ton Ange.

25. Dec.

[Non fuit haec Iani]

Non fuit haec Iani, quanquam bifrontis imago³⁾;

Si Caius fuerit, sic, puto Caja bifrons.

25. Dec.

3) In marg.: Si tu Caius ego Caja.

Constantino Hugenio sectae pyrrhoniorum novo candidato, incertiori quam dudum, C. Barlaeus certior quam unquam, S.P.D.⁴⁾

Amphitruo vis esse? miser fallere. vel esse

Iupiter? Alcmenae gratior hospes eris.

An mavis dici surrepto fratre Menaechmus?

Vah, foret haec titulis sors aliena tuis.

Non sinat hoc Zulechem, Vahali vicina; nec ista

Te credat Dominum conditione suum.

Quin potius fias dubiae pars magna palaestrae,

Aut saltem simula, Te dubitare mihi.

Et dubita, an dubites. dubita num talia dicas.

Postremum hoc etiam dicere te, dubita.

Et dubita, an possit domus aedificarier ulla,

Aut hanc quo possis aedificare modo,

Ut spatijs possint poni quadrata rotundis,

Et vanus nullis angulus esse locis.

Quin dubita, an mea sint, quae nuper ludicra scripsi,

An Pyrrho an Sextus scripserit illa prius.

4) Zie Oud-Holland, 1887, blz. 116. Het HS. is op de Leidsche Bibl. Het vers is het antwoord op het gedicht van H. aan B. (zie blz. 302).

[p. 304]

 

Et dubita, an sapiant, an sint de gente Menenj,

 

Qui tanta impugnant sedulitate domos.

 

Hinc dubita, an scribas, an scripseris, an nova scribes,

20

An stes, an sedeas, an potius iaceas.

 

Anne manus habeat pulchro formosior Anna,

 

Anne manus gremio absconderit illa suo.

 

Tunc mihi Sextus eris; vel maior habebere Sexto,

 

Tunc operis fies pars aliquando mej.

25

At tribus in rebus noli dubitare. penates

 

Si struis, in charta pingere ne dubita.

 

Cum vocat Auriacus, circumdare pallia, pontes

 

Tundere, deinde gradus scandere ne dubita.

 

Cum cortina silet, Veneris cum causa laborat,

30

Solvere, cui debes, basia ne dubita.

 

 

 

Hoc addam; seu sis Zeno, vel iniquior illi

 

Carneades; nobis vivere ne dubita.

 

 

 

(C. Barlaeus).

 

Amstelod. VIII Cal. Jan. (25 Dec.)

In virginem Ultrajectinam, sine manibus pictam, ad Constantinum Hugenium¹⁾.

Cur se privatam manibus depinxerit Anna,

Scire cupis? causas vatis et omen habe.

Quae vetitas pulchra decerpsit ab arbore fructus,

Facta rea est magni criminis Eva manu.

Quae petulans sterili quondam convitia Sarae

Dixit Agar, foribus vindice pulsa manu est.

Fallere cum patrem voluit, suadente Rebecca,

Jacobum hirsutas scis habuisse manus.

Cum patriam Rachel patriasque relinqueret aedes,

Supposuit vesti numina rapta manu.

Ille ferox, grandisque animi, nec segnis Ioël

Martia diffregit tempora, quassa manu.

Ipsa suo incumbens ferro Lucretia, fecit

Quod thalami crimen non erat, esse manus.

Peccat saepe manus raptu, certamine. peccat

Cum turpes format mobilis auriculas.

Peccat, cum stolidos aversa ciconia pinsit.

Peccat saepe sua Laodamia manu.

At tua mitis et a tantis alienior ausis

Annvla peccantes odit habere manus.

Forsan et illustris Senecae virguncula vultus

1) Oud-Holland, 1887, blz. 115. Het HS. is op de Leidsche Bibl.

[p. 305]

 

Vidit, et hic nullas marmoris esse manus.

 

Forsitan, Auriaci media dum parte notantur,

 

Auriacos nullas vidit habere manus.

25

Non opus in tabula manibus, cum prostat imago.

 

Signa bonae mentis frons dabit, anne manus?

 

Forsan et hoc voluit: se non textricis Arachnes

 

Tela sequi, atque ideo non opus esse manu.

 

Forsan in ingenio manus est, in vertice dextra,

30

Et digitos illic mens habet ista suos.

 

Nugamur. manibus, manibus cupit Anna carere,

 

Et causa est: non vult tangere virgo virum.

 

 

 

Barlaeus.

 

Amstel. VIII Cal. Jan. (25 Dec.)

Op de zydelinge afbeelding van mij en mijn huijsvrouw in een blad door I. van Campen¹⁾.

Heiligh zyn de trouwe stralen
Die sich echte Mann en Vrouw
Door de vreughd en door den rouw
Wederzyds ten oogh uyt halen:
Maer dit's heiliger belegg;
Mann en Vrouw sien eenen wegh.

25. Dec.

1) K.b., II, 149. In K.a. is de titel: Op de zijdelinghe afbeelding van my en mijn Vrouw in een blad.
Jacob van Campen is de schilder en bouwmeester, die den 13den Sept. 1657 te Amersfoort is gestorven.
Den 23sten Juli 1633 schreef Brosterhuisen aan H. (vgl. Hooft's Brieven, II, 322): ‘Mr. van Campen is seer belust om een witte te schilderen voor V E. tot de swarte van Lievens, dan hij versoeckt de schilderije selfs te hebben met lijst met al, om de grootte en de swier van de tronie en 't postuir te sien.’ En den 2den Mei 1634 (t.a.p., blz. 323, Noot): ‘Hier is de langh verwachte schilderie van van Campen. het langh draelen wijt hij alleen sijn aengheboren slofficheijdt, anders wil hij 't niet verschoont hebben; hij hoopt evenwel, dat V.E. hiermede enighsints vernoeght sal sijn.’
Misschien staan de versjes met deze briefjes in verband.

Noch²⁾.

Schilder, die ons voll genoegen
Soo getreft hebt in dit voegen,
Treckt 'er een vell over heen:
Man en Vrouw en zijn maer een.

25. Dec.

2) M.D., 92. Daar staat in den titel: amico, in plaats van: Calvarto.

Ensis Hispanus calvarto dono datus²⁾.

Pugnanti Batauo quisquis me cincte praeibis,

Arcanae quod ames artis acumen habe:

2) M.D., 92. Daar staat in den titel: amico, in plaats van: Calvarto.

[p. 306]

 

Durior Hispani quam quâ sum dextera fabri,

 

Durior Hispano sanguine tinctus ero.

 

30. Dec.