Gedichten. Deel 1: 1607-1623

[1622]

Ad D. Thorium, responsio ad carmina quibus initium,
Est ergo mendax Thorius, et Quoscumque incipies imitabor^2)+++++.

Pugnabo, quia Thorius uocavit,
Despectâ modo turgidus senectâ,
Turgenti modo feruidus iuuentâ,
Feruenti modo nixus aequitate
Erupi, calamumque, et ipsa moui
Quae furor dedit arma; nec ruenti
Credas ocijus euolasse tecto,
Cum flammas bibit Ilion Pelasgas,
Et se Pergama nocte, sed supremâ,
Viderunt mediâ, facemque victis
Idem contulit ignis et ruinam;
Nec nocturna viros ad arma, ad arma
Credas ocijus euocasse, qui, se
Saluo vix ratus exsulem Parente,
Pressit pondere verticem senili,
Dignum perpete verticem coronâ.

Mox ut pressius usque concitatae

Occurrit furor insolens senectae;

2) Ot., I, 38; M.D., 313. Opschrift in beiden: Ad eundem. Ook in klad. Titel en datum zijn naar het klad genomen.

+ [krit] vs. 4 nixus klad eerst eveneens, dan: fretus

+ [krit] vs. 5 moui klad eerst: sumpsi

+ [krit] vs. 11 contulit klad eerst eveneens, dan: praestitit

+ [krit] vs. 15 verticem klad eerst eveneens, dan: bajulus

+ [krit] vs. 17 usque concitatae klad eerst: hinc et inde laesae

[p. 240]

 

⁺⁺

 

(Naturae placuit rapi quod usquam est

20

Vicinâ uiolentius quiete)

 

Vt formis neque Proteo latere

 

Mentitis animum viri manumve

 

Infensi pote, nec Ioui latere

 

Sperandum, subeatne vel Iuuencum

25

Obtrusisse, uel Alitem, vel Imbrem;

 

Vt sicâ nihilo uel ense tutus

 

Occurras magis, huic parem vel illi

 

Nacturo clypeum vel arma telo;

 

Hem! dixi, pede pallidus regesto,

 

Pugnarem, nisi Thorius uocasset.

 

Londini. Cal. (1) Ian.

+ [krit] vs. 25 Obtrusisse klad eveneens, dan: Induisse

+ [krit] vs. 27 Occurras klad: Obsistas

[At tu parce minis in meritos minus]

At tu parce minis in meritos minus¹⁾⁺,
Poenarum dedimus sic quoque plus satis:

Desint verbera verbis,

Iam iam polliceor fidem.

Quotquot Mundus habet corpora, si jubes,
Vmbras credidero; denique, si iubes,

Vel te, lucide Thori,

Ni Phoebi nimium tenes.

Cal. Ian.

1) Ot., I, 39; M.D., 314. Ook in klad.

+ [krit] vs. 2 plus satis klad eerst: quod sat est

Ad D.C. Huginum²⁾.

Jacta est alea; poenitere serum est,
Cum tuba insonuit, micatque ferrum.
I puer; Venusina ab officina
Et binas pete Bilbili machaeras,
Detersis bene sordibus nitentes.
Festina: en video gradu citato
Pyrrhum incedere flammeis ocellis
Spectandum, et patrijs ferocem in armis
Ensem fulmineum manu rotane.
Nunquam isthaec erit incruenta pugna.
Eho! cur genua et cutis tremiscunt?
Non est hic metus, vt puto, sed imis

2) Ot., I, 39; M.D., 314. In 3 HSS. Ander opschrift: Ad Constantinum Hyginum, cum certamen primo accepisset, post detrectasset. In Ot.: Ad me Thorius.

[p. 241]

 

⁺⁺

 

Sic feruet mihi spiritus medullis,

 

Dum se colligit impotens in iras.

15

At morae nimis et nimis minarum;

 

Leges ponere tempus est duello.

 

Caesim, nec liceat ferire punctim,

 

Sed tusim in latus ense varicato.

 

Ante ictum moneant vterque amicum,

20

Totis nec chalybem vibrent lacertis:

 

Quod si longius euagantur irae,

 

Bellum finiat Arbiter Bruartus,

 

Haerentesque cuti duos poëtas

 

Fuso diuidat affatim Falerno.

25

Tutae haec poscimus aequa iura pugnae,

 

Leges condere nam decet senectam.

 

Ergo Marte bono: hem tibi caueto,

 

Hygine optime: prorsus efficacem

 

Paro in brachia verberationem,

30

Illa brachia, quae mihi senile

 

Nodosa caput obtudere claua.

 

Iam feri ordine quos libebit artus,

 

Iucundum fuerit modo loquaris.

 

 

35

Quid fingis trepidos voce humili metus?

 

Anne vt laetificis excutias iocis

 

Splenem et pectus amicum

 

Armati ad speciem Senis?

 

Viso sic Priamo, cum galea caput

40

Et vinctum gladio deprimeret latus,

 

Illudebat Achillis

 

Natus non melior patre.

 

Sed fortes animos flectere nescius

 

Contemptis Senij nixibus irritis

45

Tristes misit ad Vmbras

 

Cassum robore militem:

 

Tu cedente magis compositus luto

 

Audacem temere canitiem vides,

 

Imbellesque tumultus

50

Et vento similes minas;

 

Aetatis vitium dissimulas tamen,

 

Et nudo lateri parcere prouidus

 

Bellum vmbratile vitas,

 

Non me, sed metuens mihi.

 

 

 

(R. Thorius.)

+ [krit] vs. 24 In een HS. staat daarnaast: Fusi diuidat impetu Falerni.

+ [krit] vs. 44 Contemptis 1 HS.: Derisis

[p. 242]

Conclusio ad d. Bruartium¹⁾⁺⁺.

Ohe! minarum fulmineus modo
Qua fidit aethram detonuit fragor,

Et nubis horror Thorianae

Decidit in pluuiam Falerni.

Adsta Bruarti. perplacet, arbitro
Tali, duellum tale; sed ut nouis

Quam saepe flammis concitati

Saepe nouo dirimamur imbre.

Lond. 3^o. Id. (11) Ian.

1) Ot., I, 41; M.D., 316. In 3 HSS. Ander opschrift, als in Ot.: Meus ad D.I. Bruartium D.M. Receptus. De datum staat onder het klad.
Zie over Brouart hier boven, blz. 25.

+ [krit] vs. 4 Decidit klad eerst eveneens, dan: Desijt

+ [krit] vs. 7 flammis klad eerst: pugnis

Foedus firmatum ad D.C. Huginum²⁾.

En acquiesco; quippe mihi decus
Redintegratum est; non ego sum sitim,
Salesque mentitus, meraci

Quando opus est fluuio Falerni,

Ferrum recondo: da mihi et accipe
Manum quieti pectoris indicem

Ferrumen hae lites honesti,

Qui bene coepit, erunt amoris.

O si Indiarum sic querimoniae
Componerentur! sic Capitolium

Iunctum Lemanno, Hispanus acres

In Batauos aboleret iras!

(R. Thorius)³⁾.

2) Ot., I, 42; M.D., 316. In 3 HSS. Ander opschrift: Eidem in reconciliatione.

3) Onder zijn afschrift van het vers schreef H.: Sic nos seruauit Apollo.

Sur les pseaumes meditez, du baron d'Asperen⁴⁾.

Si jadis du Laurier la branche fut indigne
(Elle le fut de vray) des sublimes effortz
Qui du Roy, du Berger, du Poëte, du Cigne
Imiterent premiers les simples-sainctz accordz;

4) Ot, II, 59; het jaartal is daar verkeerd opgegeven.
In 1622 gaf de Heer Van Asperen uit: Meditations Chrestiennes sur trois Pseaumes du Prophète David, composées en rime Françoise, à la Haye, 4^o. (Vgl. M. Beekman, Beschreiving van .... Asperen, blz. 258). Huygens dichtte dus op dat werk, dat ik niet heb kunnen opsporen, een lofdicht.

[p. 243]

5

D'Aspre, le bel honneur de l'espée lettrée,

 

Est il tant de Lauriers que plus ne t'en deuions,

 

Qui roules, à la fois tout Chrestien, tout Orphée,

 

Sur des Airs si sacrez de si doctes fredons?

 

Lond. Feb.

Κερκτραια μαστιξ.
Dat js 'tcostelijck mall. Aenden heer Jacob Cats, pensionaris van Middelburgh¹⁾.

Een opgesnoeyde broeck, een hangende bragoen,
Een holle harnas tip, een doorgecapte schoen,
Een averechte Teyl, Dack-decksel vande luysen
Een opgekrulde strop om ratten jn te huysen,
Een omgetrocken hemd, spijt Wasschters blooten arm,
Een omgeworghde kuyt, spijt Beulinghmaecksters darm,
Een over-lintte voet, spijt doffers ruijghe pooten,
Een steyle stelten hiel, spijt Satyrs spitse cooten,
Een swaeyende Cappoot, meer hinderlyck als nut,
Meer vlagghe dan verdeck, meer ballast als beschut.

Ghij lacht, geleerde Cats, jck gunn' v dat vermaecken,

Die milte-kittelingh, die oeffening van caecken,
Maer siet wat achter om, deyst eens tot opden dach
Die ons' ghemeene Vaêr eerst besien eerst besach.
O! die dien Niewelingh, dien onbedreven²⁾ spitter
Dat maecksel had getoont; hoe dwars, hoe wrang, hoe bitter^3)++++++++++
En hadd' hij 't niet beloert; hoe hadd' hem 'tniewe hooft
Gedraeyt jn 'toverslaen wat beter waer gelooft,

1) Ot., IV, 1; K.b., I, 75. Vgl. over de uitgaven de Inleiding. In Ot. luidt de titel van Cats: ‘Pensionaris van Dordrecht’, in K.a. ten onrechte: ‘Doemael Pensionaris der Stadt Dordrecht’. Het is bekend, dat Cats den eersten druk van het gedicht heeft bezorgd. De lofdichten worden hier achter in eene Bijlage meegedeeld. Boven het HS. - het is een moeilijk leesbaar en zeer klein geschreven klad - staat de datum: 24^o. 10b. (Dec.) 1621. H. begon dus toen met het gedicht, om het 8 Maart 1622 te voltooien. Den 30sten Maart schrijft hij uit Londen aan zijne ouders, dat, in weerwil van allerlei drukte ‘ay-ie eu soin de complaire à Cats d'un autre Poëme Flamen d'assez d'estendue, sur un sujet qui ne vous desplaira point, ni ne sera mal a propos à la Haye’. (Lettres Françaises). Aan het HS. zijn eenige losse papieren toegevoegd, op welke de noten staan geschreven zonder bepaalde volgorde, zoodat niet eens alle noten, die in de uitgaven zijn opgenomen, daarin terug waren te vinden.

2) Gen. 3. 23.

3) Quid diceret ergo, vel quo non fugeret, si nunc haec monstra videret? Iunen.

+ [krit] vs. 1 hangende 1ste uitg.: sackende

+ [krit] vs. 2 doorgecapte HS. eerst: doorgehackte

+ [krit] vs. 5 omgetrocken HS. eerst: omgeslaghen dan: omgeworpen als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 6 om geworghde HS. eerst: halff geworghde

+ [krit] vs. 8 steyle stelten HS. eerst: Moscovijtschen

+ [krit] vs. 9 als 1ste uitg.: dan

+ [krit] vs. 10 als 1ste uitg.: dan

+ [krit] vs. 13 deyst 1ste uitg.: deynst

+ [krit] vs. 14 eerst besien eerst besach. Ot.: ons besjen eerst besach. K.a.: eerst aengesien, eerst sagh.

+ [krit] vs. 18 waer HS. eerst: was

[p. 244]

 

Off dat het syns gelijck den zeste was geboren¹⁾,

20

Off met het zee-gediert een zonne-reys te voren²⁾.

 

Waer hadd' hij 'twoordt gesocht (hij diese al cost vinden

 

Om al dat voor hem quam aen tong en tael te binden)³⁾

 

Waer had' hij 't achterhaelt en jn wat herssen-hoeck,

 

Om dit herschapen dier jn 't aller dingen boeck

25

Te plaetsen op syn rij? En ghij, ontleende lenden,

 

Gebroken Adamin uyt die u sach, en kenden⁴⁾,

 

En keurden voor sijn vleysch, en noyt en hadt gekent;

 

Grootmoeder, die ons al gebaert hebt en geschent,

 

Die u naer 'tongeval van 'tsondich appel-slocken

30

Voor ooghen hadd' gestelt twee opgetoomde locken,

 

Een' over-meelden top, spijt molenaren cruyn⁵⁾;

 

Een dubbel backhuys-vel, spijt spijtigen ajuyn;

 

Twee sierelijcke niet maer sinnelijcke, brauwen,

 

Een uyt-gewortelt paer, trots 'tconstige benauwen

35

Van d'oudt-beroemde streep, (is Grieckenlandt gelooft)

 

Die eens getrocken wierdt en andermael geclooft;

 

Een overladen Oor met⁶⁾ oude-moeders beenen,

 

Met verr' en⁷⁾ diep gesocht en daerom waerde steenen,

 

Een⁸⁾ omgebanden hals, trots eenich brack-gespan;

40

Een schuynsche rimpel-craegh, trots aller boeren wan;

 

Een rond-om-stalen arm, trots aller Crychsluy vonden,

 

Een open memmen-hol, trots windt en winters wonden,

 

(Treft'⁹⁾ eener niet te recht dit onbeschaemde moy,

 

Zyn d'hoenders niet te coop, wat doen sij uyt de koy?)

45

Een steghe walvisch romp, platt achter, spits van voren;

 

Een opgetrosten trans, trots eenigh kercken-toren;

 

Een om-gehoepte pack, trots eenigh keeren-vat,

 

Een¹⁰⁾. 'kweet niet langher hoe, al wist jck langher wat;

 

Hadd' u dit werelt-spoock, dit schielyckst aller dinghen

50

Niet wel u huyden-rock off uw' huydt doen ontspringen^{11)++++++++++},

 

Hadd' ghij niet wel geschreewt met een verschrickte keer

1) Gen. 1. 26.

2) Gen. 1. 21.

3) Gen. 2. 19.

4) Gen. 2. 23.

5) Psilotro nitet, aut arida latet abdita cretà. Mart. lib. 6. ep. 93. 9.

6) Induitis collo lapides Oriente petitos, et quantos onus est aure tulisse duos. Ouid. de Medic. fac.

7) Imus in viscera terrae, et in sede Manium opes quaerimus; eonsque penetrat luxuria. Plin. lib. 33. c. 1.

8) Mihi quidem videntur sua sponte vinculis alligatae. Clem. Alex. l. 2. c. 12. Vt hoc utimur maxume more moro Molestoque multum. Plant. Men. 4. 2.

9) Hisp. in Britan. Legatus.

10) Nec mihi tot positus numero comprendere fas est; Adjicit ornatus proxima quaeque dies. Ouid. 3. de Art.

11) Gen. 3. 21.

+ [krit] vs. 22 quam 1ste uitg.: stont

+ [krit] vs. 24 't aller dingen HS. eerst: 'tgroote werelt-

+ [krit] vs. 30 gestelt 1ste uitg.: gebrocht

+ [krit] vs. 32 spijtigen HS. eerst: eenighen

+ [krit] vs. 33 1ste uitg.: Twee sinnelicke meer dan sienelicke brauwen,

+ [krit] vs. 38 waerde HS. eerst: diere

+ [krit] vs. 46 trans 1ste uitg.: Crans

+ [krit] kercken-toren 1ste uitg.: Clocken-toren

+ [krit] vs. 47 keeren-vat HS. eerst: karren-vat dan: keernen-vat als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 48 wist HS. eerst: weet

[p. 245]

 

Wech Sielen-moorder, wech, jck eet gheen appels meer?

 

Maer oock verleyde schaep, Stieffmoeder aller Wijven,

 

Stondt kinders kindren toe met Bestemoer te kijven,

55

Mij dunckt jck v voor al jn rechtelijck beclach,

 

De cladd van onse schult licht op te pleyten sach.

 

‘Wie toond' u 'tvijgen-bladt¹⁾? de schaemte. wie het schamen?

 

‘Ervarentheyt van quaet. wie leerd' u 'tquaet beramen?

 

‘Een soet-getongde beest. wie bond' u aen haer woordt?

60

‘Mijn ongebonden keur.²⁾ O smettelijcke moort!

 

O! struyckel die met dij soo menigh eewen-erven

 

Geruckt hebst jn 'tverdriet van wordden, zijn, en sterven,

 

Uyt d'aller heylen hooghd, jn 'taller qualen dal,

 

Daer galle groeyt jn 'thert, en 'thertte broeyt jn gal!

65

Vervloeckte snoepperij naer dijn verboden beten

 

³⁾ Besueren wij de straff van 'tgulsich Willen-weten,

 

Die worttel heeft jn ons bij tacken voort-gebracht

 

⁴⁾ Cou, schaemte, Cleederen, begeerlyckheyt, en pracht.

 

Die 'tlecke Schip beschreyt zeylt daerom niet te dichter,

70

Die onder 'tpack versucht draeght daerom niet te lichter:

 

Leent schouders al dat leeft, elck lyde voor syn deel,

 

Noyt sach ick zeer jn sucht, noyt wond' jn tranen heel.

 

Mijn's deels, vernaemde Catz, ick swicht en duyck, en draegh 'et,

 

Zoo veel een ander draeght, jck sie, belach, beclaegh 'et;

75

'Tbeclach is broederlijck;⁵⁾ en 'twaer te herdden hertt,

 

Dat gheen ghevoel en trock van syns gelycken smertt:

 

'Tbelachen lichtelijck sal yemandt min genoeghen

 

Als off verdriet en vreucht jn een gespan te voeghen,

 

Onhebbelijcker leeck dan den henxt bijde meer,

80

Onlydelycker neep dan een knip op een sweer;

 

Die hoore mijn verschoon; Van duysent ongevallen

 

Die jck doordelven zie gesontheyts teere wallen,

 

Comt mijder een te voor, dat bey' stadt en Casteel,

 

Des Cleyne-werelts treft, bey' neer en opperdeel;

85

De Sieckte^6)+++++ die 'tgedruys van haer versufte toonen

1) Itaque vestium amictus continuum nobis sit monumentum, quo memores simus, quantis bonis exciderimus, et discamus, quanto supplicio humanum genus, ob inobedientiam sit affectum. Chrys. Tom. 2. Hom. 18. in Genes.

2) Illo magno peccato primi hominis, natura ibi nostra in deterius commutata, non solum facta est peccatrix, verum et genuit peccatores. Aug. de nupt. vt concupisc. c. 34.

3) Peccatum quod ex peccato oritur, non jam peccatum tantummodo, sed et peccatum est, et poena peccati. Gregor. l. 24. moral.

4) Vestis vsus necessitate, utilitate, honestate, introductus est; abusus vanitate, dispendio, turpitudine culpandus. Io. Fr. Pic. Mirand. ep. lib. 2.

5) Natura hominum prona est ad clementiam, et in alieno peccato sui quisque miseretur. Ambr. in epist.

6) Phrenitis.

+ [krit] vs. 58 quaet 1ste uitg.: 'tquaet

+ [krit] vs. 64 'thertte broeyt in gal! K.b.: 't hert broeit in de gal!

+ [krit] vs. 66 straff 1ste uitg.: doot

+ [krit] vs. 79 den henxt K.a.: 't Henxt-peerd

+ [krit] vs. 80 dan een knip K.b.: als 't knippen

[p. 246]

 

Can opwaert stijgen doen tot daer de zinnen woonen,

 

Wat apelijcker partt, wat spottiger gelaet

 

Zien wij niet dagelyckx aen dit gemeene quaet?

 

(Ghemeen? meer als ghemeen, als 't allesins geweten

90

En niet vermomt en wierdt bij die het heeft beseten)

 

Sulk stelt sich boven reyck van aller staten top,

 

Spreeckt hooge, treedt niet laegh, spant borst, en buyck en crop;

 

Is dunckend-heer van al, maeckt van 'tOost synen zetel,

 

Syn voetbanck van het West, noemt de Zee synen ketel,

95

Het Zonne-licht syn Vijer, 'Tgevogelt syn gebraet,

 

Het Mane-rondt sijn Toortz, den Sterre-padt syn Straet,

 

Den donder-draff sijn woordt, de winden syn versuchten,

 

Den Reghen syn gequijl, den blixem syn verluchten,

 

Wijst Princen uyt haer goet, praet Vorsten vande banck,

100

Velt Keysers met een wenck, brenght Coningen jn dwanck.

 

Wat is hij inder daet? vraeght die hem zien en hooren,

 

Een broodeloose bloet, een bedelaer geboren.

 

Sulck schept sich eenen schrick van alle dat hem naeckt,

 

Wat lett hem? 'tjs gelas al datmen aen hem raeckt;

105

De stoelen zyn syn doodt, het bedde doet hem beven,

 

Daer vreest hij voor den bil, hier sal hem 'thooft begheven;

 

[Daer grouwt hem voor een' soen, daer trilt hy voor een' knip,]

 

[Als een verlegen schip voor 't stooten vande klip.]

 

En noch meer; (ô die 't saegh aen 'tmeerendeel der menschen!)

110

In die doorluchticheyt, sal sijn wil, sal syn wenschen,

 

Wat hij hoopt, wat hij haet, wat hij mindt, wat hem quelt,

 

Voor al dat ooghen heeft ten toone syn gestelt.

 

Sulck laedt syn aengesicht met een versierde snevel,

 

Daer hem noch boom, noch staeck, noch mast, noch spriet, noch gevel

115

Bij te verlijcken dunckt. Een ander, die jck gis

 

Van allen menichmael minst buyten gissing is^1)++++++,

 

Buckt waer hij staet off sitt; vreest Kercken-stijlen leeghde;

 

Want off syn hoornen-cruyn de welffselen beweeghde,

 

'Tgebouw mocht struyckelen. Een leste (mogelijck

120

Niet altydt buyten twist van recht off ongelijck)

 

Liep liever eewich bloot, dan nae den hoet te hooren;

 

Hoe soo? bedeckt hij 'thooft wat raet met d'esels-ooren?

 

'Tzijn droeve teeckenen van een gequetste geest,

 

Toegangen, soo het schynt, des mensche tot de beest,

1) Furentem dicere verum quid vetat?

+ [krit] vs. 96 Sterre-padt eerst: Sterre-gang

+ [krit] vs. 98 gequijl eerst: gespouw

+ [krit] vs. 100 dwanck eerst: swanck

+ [krit] vs. 104 gelas K.a.: van glas

+ [krit] datmen 1ste uitg.: watmen

+ [krit] vs. 107 en 108 niet in het HS. noch in de 1ste uitg. en in de Ot. Zij komen eerst in K.a. voor.

[p. 247]

125

Verdrieten sonder paer:¹⁾ dat opper-stuck der leden,

 

Dat edle Redenhuys soo leegh te sien van reden.

 

Wie isser evenwel soo kittel-dooff, soo steegh²⁾,

 

Dien al dit mijmeren niet eens aen 't lacchen creegh?

 

Die kycker van dit spel sich niet en liet ontvallen

130

Wat drolligher verdriet, wat droeffelijcker mallen!

 

Hier leyt de reden, Catz, waerom mij dunckt jck mach

 

Noch altydt syn vercnocht aen d'eene Wysens lach,

 

Noch aen des anders traen, jn 't aensien off vertalen

 

Van 'sWerelts siecke Vreuchts belachelycke qualen.

135

Hoe menigh lippen-beet en heeft mij niet gecost

 

'Tontmoeten van een dier dat jck ontmoeten most

 

Met een geboghen hooft, om dat het corts syn leden

 

Met dier-gedoopte wol, met versche linnen-sneden,

 

Met niewe wormen-web versierlijck had bevracht!

140

³⁾ En als jck somtijdts dan mijn stralende gedacht

 

Door die gewaten drijff, en stelle mij aen 't tellen

 

De stucken die jck weet met die gevoeghde vellen

 

De Const verborghen heeft, wat hatelycker lucht,

 

Wat schandiger gesicht, wat dompiger gerucht

145

Daer onder syn gehuyst, (vergeeft mij joffer-dieren,

 

Ick ken mijn hertte vrij van schimpelyck versieren)

 

Het Lachen berst mij wel tot seeverens toe uyt,

 

En heeft mij menichmael doen spreken over-luydt,

 

⁴⁾ O mensch-gelijcke list, ô dicht-doortrapte trecken,

150

Hoe verr-voorsichtelijck gaeft ghij den raedt van decken

 

Dat mogelijck ontdeckt noch oor, noch handt, noch mondt,

 

Noch oogh, noch neus belust om te genaecken vondt,

 

En nu als ongesien, bij 'tmeerendeel gepresen,

 

Bij velen word geacht een heylichdom te wesen!

155

⁵⁾⁺ 'Tnootsaeckelyck verdeck waer noch verschoonens waerdt,

1) Est hoc siderum excelsissimum, proximumque caelo; hanc habent sensus arcem, hic culmen altissimum, hic mentis est regimen. Laurent. Caput humanae mentis arx, rationis sedes, sapientiae domicilium, memoriae, cogitationum (quibus humanum genus intelligentiis est simillimum) officina editissimum locum obtinens, an non supremam illam et angelicam mundi partem pulchre refert? Id.

2) Quis tam ferreus ut teneat se? Iunen. Sat. 1.

3) Inter sericum et linteamina, quibus tibi uideris fulgidus et formosus, intellige te nudum, conscissum, sordidum, mendicantem. Hieron. in epist. Hoc laboramus errore, sic nobis imponitur, quod neminem aestimamus eo quo est, sed adjicimus illi et ea quibus adornatus est. Atqui, cum voles veram hominis aestimationem inire, et scire qualis sit, nudum inspice. Sen. 10. Ep. 77.

4) Si interdicta petes, vallo circumdata (nam te hoc facit insanum) multae tibi tum officient res: Ad talos stola demissa, et circumdata palla: Plurima quae inuideant pure apparere tibi rem. Horat. Serm. 1. 2. Multa viros nescire decet: pars maxima rerum offendit, si non interiora tegas. Ouid. 3. de Art.

5) Propterea ista nobis tribuit Deus ut operiamus nuditatem. Chrys. Hom. 28. in cap. 12. ad. Hebr. Verbera ventorum vitare imbresque coactos. Lucr. lib. 5.

+ [krit] vs. 131 leyt K.b.: licht

[p. 248]

 

De Winter leert zoo wel de kleeren als den haert,

 

Bloot Indien den buyck, wie sal het Hollandt verghen?

 

Dat ghinder oorber js waer hier de sieckte terghen;

 

Maer, Hollandt, oude roem van slechte defticheyt,

160

Waer haelen wij een schilt voor uw' gerechticheyt

 

¹⁾ In 'tsmettelijck behael van d'Overzeesche prachten,

 

Die uwen kindtschen reuck jn haren stanck versmachten,

 

Vw mannelijcke sweet jn haer geschrabde²⁾ smeer,

 

Schaemd' haer mijn Penne niet jck noemden uyt wat leer?

165

Den tweeden opper-voocht van 'tmachtich Seven-berghen,

 

³⁾ Den grooten Werelt-Vorst, die Middernacht en Merghen,

 

Middach en Avontstondt jn eenen Lauwer vlocht,

 

En drijmael d'ijsre deur aen 'tvredigh sluyten brocht

 

⁴⁾ Des achter-ooghden Gods, Waer syn de Wewers-touwen

170

Die hij door-sleten heeft? Syn' huys Syn' Zuster-Vrouwen

 

Syn e'el verwantte bloet besteden hem den dach

 

Daer hij de vruchten van syn lenden decken sach,

 

En anders gheen en sach. Hoe maecken 't onse tijden?

 

Gebreeckt ons decksel-stoff,⁵⁾ daer moet de Turk voor lijden,

175

De Perss, den Indiaen, en al dat spinnen can:

 

Heel⁶⁾ vlack-Italien beslommert Vrouw en Man,

 

Ontlommert wijn en terw, ontbladert struyck en boomen

 

Om 'tijdel altydt-niew van ons' versierde zoomen.

 

⁷⁾ (Verfoeyich cleet nochtans, sints eene die het sleet

180

Naer d'hoogste levens vreucht het leechste sterven leedt)

 

'Tonschuldich wolle-vee van 'tmachtigh Engel-eylandt

 

Besuert ons' hoovaerdij; daer groeyt gebreck van weylandt

 

In ons' begheerlyckheyt. Nu spreeck jck jn mijn geest,

 

⁸⁾ Hoe dickmael raeckt de woll van 'teen op 'tander beest!

185

⁹⁾⁺⁺⁺ Het opper-schepsel mensch, het wonderlyckxte wonder

 

Van die den Hemel deckt, daer voor, daerom, daeronder

 

Al dat leeft, leven heeft, daelt van dien hooghen trap,

1) Ita fit postquam sapere Vrbi cum pipere et palmis venit nostrum hoc Maris expers. Pers. 6. Quid memorem pretiosorum aromatum, quae ex India, ex Arabia et ex Perside convehunt? Chrys. Tom. 4. Hom. 2. in 1. ad Timoth.

2) Ciuett.

3) Octau. Augustus.

4) Sueton.

5) Nonne vides Mercatores ad extremas barbarorum partes mille periculis pervenire, propter serica haec licia? Chrys. Tom. II, Hom. 50. in Math. Feruntur quidam ex India vermiculi hujusmodi facere vestes. Idem. Tom. 4. Hom. 2. in 1. ad Timoth.

6) Lombardia.

7) Quod si culpa non esset, nequaquam sermo Dei tam uigilanter exprimeret, quod diues qui torquebatur apud inferos, bysso et purpura indutus fuisset. Gregor. Hom. 40. in Euang.

8) Qui itaque admirantur, sunt stupidissimis ouibus stupidiores. Herv.

9) ϑαῦμα ϑαυμάτων. Plat. Gen. 1. 28. Psal. 8. 6, 7.

+ [krit] vs. 158 is 1ste uitg.: heet

+ [krit] vs. 165 tweeden eerst: eersten

+ [krit] vs. 181 'Tontschuldich eerst: 'Tonnosel

[p. 249]

 

¹⁾ Cruypt onder 'twolle warm van een gevilden lap,

 

Verçiert sich metten buyt van een gestolen pis-ziel

190

Daermet den eyghenaer zoo onlancx jnde Miss viel,

 

Zoo onlancx hoornen droegh, zoo onlancx hooren dé,

 

Dat al syn griecksche tael was voor en achter B.

 

Doch 'tdecksel van die vleck js byde Const gevonden,

 

Help sap en cruyderen, het bloet van uwe wonden

195

Moet onsen dorst verslaen, de tobben van uw natt

 

Syn onses overdaets behaechelycxte badt.

 

²⁾ De nootdruft staet van cant, de coude met de schaemte

 

En syn geen reden meer;³⁾ ons stinckende geraemte

 

Vereyscht ijet meer als warm; wij sperren 't oogh om hoogh,

200

'Tverheuchelycke licht van 's Hemels Water-boogh

 

Bekittelt onsen lust. Zou daer het root staen blaecken,

 

En 'tgeel en 'tblauw, en 'tgroen; en jn ons mantel-laecken

 

In onse rocken min? neen, mensche lydt het niet;

 

Waer voor heet ghij den aep die al maeckt dat hij ziet?

205

Knoopt de daet aenden naem. Daer moet de woll verdrincken,

 

Daer moet de zijd' jn 'tsop, daer moet het lijnwaet stincken

 

(Men pleyt noch op't geschil welck schoonst te noemen zij)

 

Off nae den gheelen rijs, off nae den blauwen brij.

 

Wie zou' sich in 'tgewaet met Een verw laten paeyen,

210

Daer 't zoo breedt weyen js? een Aexter by de Craeyen

 

Is veel te schoonen dier: Wat js 'tswart van een Cauw

 

Bij 'tglimpen van een Specht, by 'tvlammen van een Pauw?

 

Siet suerer die mij leest; 'tzijn grouwelijcker sweeren

 

Die jck ontplaestren gae: De Schilders vande kleeren

215

Verstouten op het werck; men valtter aen de huyt;

 

Die drinckt verw en vernis meer als een niewe Luyt.

 

‘^4)++++++++++ Die wanghen sien te doodts, sij mosten anders leven,

1) Nos tamen sumptuosas vestes redarguimus, dicentes, vos estis pili ovium Clem. Alex. Paed. lib. 2. c. 12. Ἂν εὐιματῇς, ταῦτα πρό σου προβάτιον εἶχεν. Stob. ex Sotad. 200.

2) Dico ego hominem non aliâ de causâ opus habere vestimentis, quam ut tegatur corpus ad maxima frigora et vehementes aestus propulsandos; hic est vestis scopus. Clem. Alex. Paedag. lib. 2. c. 10. Ipsi quidem ad nullam utilitatem, neque necessarii usus gratia, sed tantum ut vulgo et forensibus admirationi sint, talibus induuntur. Chrys. Hom. 37. in Gen. Habitus faeminae duplicem speciem circumfert, cultum et ornatum. Cultum dicimus, quem mundum muliehrem vocant: ornatum, quem immundum muliebrem convenit dici. Tertul.

3) Quid de habitu dicam? in quo jam non calor sed color requiritur, magisque cultui vestium quam virtutum insistitur. Bernard.

4) Quasi Plasmator illum non bene fecerit vultum. Orig. Displicent illis nimirum plastica Dei: in ipsis redarguunt, reprehendunt artificem omnium. Tertull. lib. de cultu faemin.

+ [krit] vs. 188 Cruypt eerst, als in de 1ste uitg.: Duyckt

+ [krit] vs. 196 behaechelycxte eerst: betamelijcxte

+ [krit] vs. 202 1ste uitg.: In tgeel, in 'tblauw, in 'tgroen

+ [krit] vs. 204 al K.b.: na

+ [krit] dat K.b.: wat

+ [krit] vs. 205 de daet aenden naem K.a.: aenden naem de daed

+ [krit] vs. 207 eerst: 'Tgeschil wordt noch bepleyt

+ [krit] vs. 211 van een 1ste uitg.: vanden

+ [krit] vs. 216 als 1ste uitg.: dan

+ [krit] vs. 217 sien 1ste uitg.: zijn

[p. 250]

 

‘En wat raedt, Pieternel? Me vrouw,¹⁾ 'tpinceel sal gheven

 

‘Dat de Natuer vergatt; weest meester van vw vell,

220

‘Wat zoud' v hinderen?²⁾ die, die, die doet het wel.

 

‘Die tanden sien te gheel, wie soude het decksel soenen

 

‘Van sulcker peerlen doos? Wat raet? Men moetse boenen.

 

‘Dat waer den moor gezeept, 'tjs aengeboren vuyl,

 

‘De verw js doorgeweyckt. Ruckts' uyt den worttelkuyl.

225

‘Neen, beter gheel als gheen. Hoort, zonder mij te melden,

 

‘Een niew ijvoorgebit sal d'oude scha' vergelden;

 

‘Bij Venus, dats een const die Venus waerdigh is.

 

‘Maer wat raedt met dit³⁾ haer, des' sweeterighe klis?

 

‘Hoe raeck aen 'tlieve blondt, dat mijn' misdeelde tuyten

230

‘Van boven js benijdt? De drooghe koeye-cluyten

 

‘Daer Cijpers loosen boer syn weyden van ontmest,

 

‘⁴⁾ Verstuyven jn een stoff, daervan de fijnste rest

 

‘De trouwe toevlucht js van wangeschapen vlechten,

 

‘Doorsaeytse met dat meel, men sal hem noch bevechten

235

‘Dies' anders keurt als blont. Oh! 'tjs te laet gesaeyt

 

‘Daer 'tlanghe jaren mes zoo vinnich heeft gemaeyt,

 

‘Ben jck niet voorhooft schier van d'ooghen tot den neck toe?

 

‘Verwt eens daer niet en js. Swijght, daer 's een niewen treck toe;

 

‘^5)++++++++ Daer groeyt niet te vergeeffs; dats wijsheyts eerste les:

240

‘En daer uyt dit besluyt, Behelpt v met de bles

 

‘Van uw' Nicht, van uw' Snaer, van uw' meyt, van uw' kennis,

 

‘Die 'tdoncker-droeve padt van d'algemeene schennis

 

‘Te vroegh betreden heeft, en met die blonte kuyff

 

‘De werelt js ontruckt gelijck een suere druyff:

245

‘Ist waer dat d'eene mensch tot voordeel vanden andren

 

‘Het leven js vergunt, hoe souden sij malcandren

 

‘Een gifte weygeren die d'eene nae syn doot

 

‘Can missen sonder scha', de locken van syn hoot?

 

‘O wettelycke const, die met der dochtren sterven

250

‘De moeders menichmael haer naeste goet doet erven!

 

‘Const aller consten bluff, die d'eewicheyt beduyt,

 

‘En eewich leven doet een sterffelijcke tuyt!

1) Desinit esse remedio locus: ubi, quae fuerant vitia, mores sunt. Inter causas malorum nostrorum est, quod vivimus ad exempla, nec ratione componimur, sed consuetudine abducimur. Quod si pauci facerent, nollemus imitari, quum plures facere caeperunt, quasi honestius sit, quia frequentius, sequimur; et recti apud nos locum tenet error, ubi publicus factus est. Senec.

2) Cura dabit faciem. Ovid. 3. de Art. Sanguine quae vero non rubet, arte rubet. Id ibid.

3) Quid, crinibus vestris quiescere non licet, modo substrictis, modo relaxatis, modo suscitatis, modo elisis. Tertull.

4) Poudre de Cypres.

5) Aristot. de Anim.

+ [krit] vs. 221 sien 1ste uitg.: zijn

+ [krit] vs. 225 Neen, 1ste uitg.: Hout,

+ [krit] vs. 228 des' 1ste uitg.: die

+ [krit] vs. 229 Hoe eerst: Waer

+ [krit] vs. 238 daer niet 1ste uitg.: dat niet

+ [krit] vs. 239 eerste eerst: eygen

+ [krit] vs. 246 vergunt 1ste uitg. gegunt

+ [krit] vs. 247, 248 K.b.: die maer aen 't Graf gerooft De doo mist - hoofd!

[p. 251]

 

Die pop is opgetoijt; wie salse nu geleyen?

 

Vier henghsten nae de kerck. wat salsij daer doen?¹⁾ schreyen.

255

Wat lett haer? 'tsonden-pack. O Schepper die dijn Kerck

 

Vervuylt ziest metten hoon van dijn²⁾ verfoeyde werck,

 

³⁾ Straelt het genadich oogh van dijn barmherticheden

 

Door dese grouwelen? slaest du acht op de reden

 

Van dijn'⁴⁾ Verachteren? becommert Dij de traen

260

Van⁵⁾ een verbastaert oogh? gaen dij de clachten aen

 

Van een geverwde lipp? beweghen dij de slaeghen

 

Die een verhoerde borst berouwich schijnt te draghen

 

Van soo vervloeckten handt⁶⁾, die dagelycx dijn macht,

 

Dijn onbegrepen const⁷⁾ begrijpende veracht?

265

Mijn reden js verhuyst, of 't stinckt voor alle reden

 

Gebreck en overdaet gelidt-gelijck te treden

 

Als mede-bedelaers. Wat doet ghij Hemel-spijt,

 

Schandtvlecke van 't geslacht js 't ootmoet of verwijdt

 

Dat u lipp davren doet? off syn sij 't bey te gader?

270

⁸⁾ Verworpens-waerde kindt,⁹⁾ eyscht ghij broodt van u Vader,

 

¹⁰⁾ En smart syn heyligh oogh met uw' vermetelheyt,

 

Behangen met den¹¹⁾ rooff van die daer leyt en schreyt

 

Voor u verstockte deur¹²⁾, en over 'tjaer sou teeren

 

Op den versnoepten cost van uw' lint en uw' veeren,

275

Die uyt uw' lobbe-crull twee hembden schudden sou,

 

¹³⁾⁺⁺⁺ Vier mantels uyt uw rock, drij broecken uyt uw' mouw.

1) Quo pacto ingemiscere potes et lachrymas fundere, quae ejusmodi ornatu compta procedis? Chrys. in 1. ad Tim. c. 2. Hom. 8. in Moral.

2) Impugnatio haec est divini operis. August. Tom. 3. lib. 4 de doctr. Christi.

3) Etiam contra istam aperias oculum tuum? Job. 14. 14. Non tibi sufficit diuina formatio, an vero veluti excellentior opifex diuinum opificem corrigis? Chrys. Hom. 4. in 1. ad Timoth.

4) Cedite benedictae, quomodo praecepta Dei custodietis, lineamenta non custodientes? Tertull.

5) Deum videre non poteris, cum oculi tibi non sint quos Deus fecit, sed quos diabolus infecit. Cyprian. lib. de Hab. virg.

6) Foeminae manus Deo inferunt, quando id quod ille formauit, reformare, et transfigurare contendunt, caet. August. lib. de Serm. Diu. Deles picturam Dei, mulier: si vultum tuum materiali candore oblinias: si exquisito rubore perfundas. Ambr. in Hexam.

7) Reprehendunt enim cum emendant. Tertull.

8) Nonne metuis, ne te ad sua promissa venientem remoueat et excludat Deus, dicens, Hoc opus meum non est? August. Tom. 10. Serm. 247. de tempore. Quod nascitur, opus Dei est: ergo quod fingitur, diaboli negotium est. Tertull.

9) Matth. 6. 11.

10) Ad exacerbandum oculos gloriae illius. Jesai. 3. 9.

11) Esurientis est panis, quem tu retines, nudi est vestis, quam in arca custodis, discalceati calcens, qui apud te marcescit, egentis argentum, quod tu possides. Basil. 1. Hom. 6. in 12. cap. Luc. Cum inedia multi laborent, cum esuriens Christus et nudus in medio vestri versetur, vos sericum calceis inseritis. Chrysost. tom. 2. Hom. 50. in Math.

12) Quot pauperum ventres possent inde pasci? et quot corpora nude agentium contegi? Chrysost. Hom. 37. in Genes.

13) Hiantibus manicis et patulis, adeo ut mediocres inde vestes confici quirent. I. Fr. Pic. Mirand. ep. lib. 2.

+ [krit] vs. 264 const 1ste uitg.: werck

+ [krit] vs. 274 den versnoepten cost 1ste uitg.: 'tCostelicke mal

+ [krit] vs. 275 schudden 1ste uitg.: recken

[p. 252]

 

Die uyt het¹⁾ oor-gewicht van uw' gereckte lellen

 

Drij renten, eenen coop, vier hueren sagh te tellen,

 

Die met het ringh-geraes dat uwe handt begraeft

280

Sijn uyt gequijlt gesinn van spinnen saegh ontslaeft?

 

Ey! cant geen schaemte meer, laet reden u verstommen.

 

Hier sit ghij voor 'tgerecht daer dicht-bedochte mommen

 

Doorluchte glasen zijn, daer een alwetenheyt

 

Siet datmen niet en hoort, hoort datmen niet en zeyt.

285

Daer ghij die clachten seyndt, staet voorde school geschreven

 

²⁾ Leent daer de nootdruft maent, houwt nemmer op van geven

 

Zoo langh der eysschers zijn,³⁾ ontgrendelt handt en hart,

 

⁴⁾ Mij stickt der armen dorst, mij steeckt haer honghersmart,

 

Ick zitter van haer cou', mij doen haer wonden bloeyen,

290

Ick ben de vreemdelingh, ick hincke van haer boeyen,

 

Ick druyp van haren traen, mij maeckt haer stenen mat;

 

Die hun de deure wijst, keert mij het schouderblat,

 

⁵⁾ Die hun het oore stopt, heeft zoo van mij te wachten;

 

⁶⁾ Leent, laeft, salft, huyst, verlost, stuyt suchten, hindert clachten,

295

⁷⁾ Ick spreke voor de schult, jck borghe voor 'tgelagh,

 

⁸⁾ Voor 'tdubbel woecker-loon op weynigh jaren dagh.

 

Wel op, berouwen ziel, laet dat berouw eens blaecken,

 

Gaet jaeght een milde scheer door all 'tverschimmelt laecken

 

Daer uwe kist af berst, ontlast u van 't verrot,

300

Versorght gheen tafels meer voor de muys ende mott,

 

Uw broeder vaster nae.⁹⁾ heb ghij vier niewe rocken

 

Het paer behoort hem toe.¹⁰⁾ beswaeren u de brocken

 

Van lecker overvloet,^11)+++++ verschoont uw' swacke maegh,

 

Een uytgehongherde, die mogelyck van daegh

1) Auribus extensis magnos commisit elenchos. Juuen. Vno lino decies sestertiûm inseritur. Saltus et Insulas revera cervix fert. Graciles aurium cutes calendarium expendunt: et in sinistra per singulos digitos de saccis singulis ludit. Hae sunt vires ambitionis, tantarum usurarum substantiam uno et muliebri corpusculo bajulare. Tertull. Quis pudor est census corpore ferre suos! Ovid. 3. de Art.

2) Matt. 5. 42.

3) Deut. 15. 7.

4) Matt. 25. vs. 35, 36.

5) Prou. 21. 19.

6) Luc. 6. 38.

7) Dicit tibi Christus, da mihi ex eo quod dedi tibi, de meo quaero: da et redde. Habuisti me largitorem, fac me debitorem, habeam te foeneratorem. August. 8. verb. Dom.

8) Prou. 19. 17. Caue ne inter loculos tuos includas salutem inopum: tanquam in tumulis sepelias vitam pauperum. Ambr. in Ps. 118.

9) Luc. 3. 11.

10) Absurdum est et turpe unum laute et luxuriose vivere, cum multi esuriant. Clem. lib. 2. c. 12.

11) Vtere cibis electis et pretiosis, sicut consueuisti, quia aliter non potes, quia si consuetudinem mutas, aegrotas; conceditur tibi, utere necessarijs, da pauperibus superflua, utere pretiosis, da pauperibus vilia. Augustin. de verb. Dom.

+ [krit] vs. 278 renten eerst: pachten

+ [krit] vs. 290 van haer eerst: naer de 1ste uitg.: naer haer

+ [krit] vs. 294 stuyt 1ste uitg.: breeckt hindert K.a.: lindert

+ [krit] vs. 300 Versorght eerst: En deckt K.a.: noch voor muys noch voor mot, K.b.: het zy voor muys of mot

+ [krit] vs. 301 heb 1ste uitg.: hebt

[p. 253]

305

Van u gehandtgift wordt sal 'toverschot vertieren

 

En leven van uw cruym: Bedroeven u de ghieren

 

Die om uw coortsigh bedt den laesten adem-tocht

 

Van uw verrotte longh van avont uyt gecrocht

 

Verlangen wel soo lief als uytgestelt tot merghen,

310

En achter uw' gordijn een lachend' oogh verberghen,

 

Daer 'tander over 't uw' weemoedich hangt en druypt

 

En met een scheeven swier uw' kisten overluypt

 

¹⁾ Ontcommert uw gemoet,²⁾ gunt hoeffelijcker Erven

 

Den onbespieden buyt van uw geruster sterven;

315

³⁾ Schudt pack en ballast uyt ghij die op 't vliegen staet.

 

⁴⁾ Gheeft dat onhouwbaer js,⁵⁾ gaert schatten daer ghij gaet:

 

⁶⁾ En spreeckt dan opwaert aen met ongeveynsde voncken,

 

Croon Heer, Dijn eyghen werck, schenck heer jck hebb geschoncken!

 

Hoe hebb' jck 't, waerde Cats, hoe raeck jck hier om hoogh?

320

Wat heeft mij dus vervoert uyt aller ooghen oogh,

 

⁷⁾ Daer d'ooghen schemeren,⁸⁾⁺⁺⁺⁺ daer wasch en wiecken smelten?

 

Of loert mij weer ter handt, off cortt mij dese stelten;

 

Ick struyckel op het landt, wat maeck ick jn de lucht?

 

Het cruypen js mij const, wat maeck ick jnde vlucht?

325

Siet noch een vrolijck padt staet mij met u te treden,

 

Door 'tdickste vanden drangh van 'swerelts ijdelheden,

 

Om eene boven all' die jck te noemen plach

 

Het redelijcxt waerom van ongeveynsde Lach.

 

Waer noch de Broecken-vorm, de Rocken-maet gevonden

330

Daer oud' en jongher eew voor eewich aen gebonden

 

Voor eewich onder-croop; stond noch de capp, de craegh,

 

Off nu als ghisteren, off merghen als van daegh,

 

Cost noch de niew' April syn buermaent Mey beweghen,

 

‘De Hoeden die jck vorm staen emmers soo ter deghen,

1) Cuncta manus auidas fugient haeredis, amico quae dederis animo. Hor. 4. Carm. Od. 7.

2) Laudent te viscera esurientium, non ructantium opulenta convivia. Hier. in epist. Erga fratres calamitosos beniguus esto. Quod ventri substrahis tribue esurienti. Exaequet omnia justus Dei timor: duas inter se contrarias affectiones, tuam videlicet satietatem, et fratris famem modestâ continentiâ tempera atque moderare. Chrysost. in orat. de paup. amand.

3) Cursores qui in agone currunt, vestimenta et pene necessaria abjiciunt. Ita iturus in Coelum, ut expeditior sit, diuitias pene omnes pauperibus distribuat. Chrysost. Hom. de poenit.

4) Eccles. 14. vs. 13, 17. Da quod non potes retinere, ut recipias quod non poteris amittere. Augustin. in epist.

5) Quae stultitia est, illic relinquere, unde exiturus es: et illuc non praemittere, quo iturus es? Illic ergo substantiam tuam colloca, ubi patriam habes. Chrys. in Math. 6. Qui collocat thesauros in terra, non habet quod speret in Coelo. Vt quid respiciat Coelum, ubi nihil habet repositum? Id. ibid.

6) Dan. 4. 27.

7) A diuinorum contemplatione quoties ad humana recideris, non aliter caligabis, quam quorum oculi in densam umbram ex claro sole rediere. Sen. Nat. quaest. lib. 3. Praef.

8) Rapidi vicinia solis Mollit odoratas, pennarum vincula ceras. Ouid. Metam. 8.

+ [krit] vs. 307 coortsigh eerst: crancke

+ [krit] vs. 310 lachend' 1ste uitg.: vrolick

+ [krit] vs. 311 't uw 1ste uitg.: u

+ [krit] vs. 323 ick is in het HS. weggelaten.

[p. 254]

335

‘De Mutsen die jck plooy soo onbecommert nett

 

‘Mijn Mantels soo besnoeyt, mijn schoenen soo besett,

 

‘Aenveert eens goet voor goet,¹⁾ weest eens met Wel te vreden,

 

‘Eens reden js 't altydt, eens goet js altydt reden;

 

‘Staet twaelef Broederen van een gelycke staet

340

‘Yet loffelijcker toe dan een gelyck gewaet?

 

Noch waer 't dan lydelyck 'tzy men de Poolsche lutzen,

 

'Tzij men den Fransche Pott, 'tzij men de Zweetsche mutsen

 

'Tzij men off 'tEngelsch geel, off 'tHollands blauw verkoos,

 

'Twaer maer halff sotticheyt, die't eens waer voor altoos.

345

Maer verr van dese strandt verseylen onse lusten,

 

Dat geest heet jnde mensch vindt ongemack jn 'trusten,

 

²⁾ Rust jn 't veranderen, lust jn de niewicheyt,

 

Drij daghen syn de maet van ons' gestadicheyt:

 

'Tschynt ons de maenloop leydt, off (sall jck 't naerder raecken)

350

³⁾ 'Tschynt ons het maenlicht terght, en ons versnippert laecken

 

Met sijn verscheppinghen gelijck verscheppen doet.

 

Nu prijst sij Cap en Rock, nu looft hij Broec en Hoet;

 

Besoeckt eens beyde weer, eer thien mael Hoet off Rocken

 

Eer thien mael Cap of Broeck, des Avonts uytgetrocken

355

Des Merghens aengedaen, syn meester hebb gedeckt.

 

Begeckt mij eewelyck soo hij u niet begeckt,

 

Zoo sy u niet verfoeyt, en beyd' u liegen heeten,

 

Dat emmer haer vernuft, die lenghte, met die breedten,

 

Die ploy, die pluys, die planck, dat snoer, die sne, die snebb,

360

Dien tuyt, dien tip, dien top voor fraey gekoren hebb.

 

Dus, hadden wij te deel den onverdienden seghen

 

Des wreveligen volcx, dien Broodt en Quackel-regen⁴⁾

 

De lasterighe lipp tot swygen brengen most,

 

Waer 't onse wollen-draet het slijten niet en cost^5)++++++++,

365

Waer 't onse webben oock jn drijmael vijftien jaren

 

Altydt niew, altydt oudt, en beyde noyt en waren,

 

Wij smoorden onder 'tpack van stadicheyts ellend,

 

Wij stickten jn 't verlang van 40. jaren end,

 

Den Hemel liep gevaer van averechts beclaghen,

370

Dat daer ghenade was waer hier den hals vol plaghen;

1) Cum omnis vitae humanae mutatio periculosa est, tum qui in praesenti statu nihil quod desideret habet, is usitatam sibi vitae rationem, nulla aliá re quam stultitia adductus mutat, atque a consuetis alio transfert. Plut in Numa.

2) Assolent humanae mutabilitati omnia sordere praesentia. Paul. Oros. Cunctarum nouitas gratissima rerum. Ouid. 3. Pont. 4.

3) Stultus sicut luna mutatur. Eccles. 27. 11.

4) Exod. 16.

5) Deut. 29. 5.

+ [krit] vs. 339 twaelef K.a.: oock twaelf

+ [krit] vs. 352 looft eerst: prijst

+ [krit] vs. 355 aengedaen 1ste uitg.: aen-gepast

+ [krit] vs. 356 u 1ste uitg.: se

+ [krit] vs. 357 sy u 1ste uitg.: syse

+ [krit] vs. 360 gekoren 1ste uitg.: vercoren

+ [krit] vs. 361 den Ot.: dien

+ [krit] vs. 370 den hals eerst: sen huys

[p. 255]

 

Dan, danck hebb' scheer en cuyp, verslijtens taeyen stondt

 

Vergolden wij te minst met menigh schoonen vondt

 

Van schilderijen-vreucht,¹⁾ van hackelen, van kerven

 

Tot opden laesten draedt: want dexsel-loos te sterven

375

Is op gheen thiende mijl genaeckelijcke smett,

 

Bij 't lecker kittelen van niewicheyts versett.

 

Staet dan vw reghel vast getrouwe Princen-hoeder,

 

Misloonde Keyser-vooght, die met uw meesters moeder,

 

Onnoosel, onbehaelt getuyghe zijt geweest

380

Wat een onmenschlyck mensch gemeens heeft mette Beest

 

²⁾ Heeft dan uw leere grondt, dat wijsheyts eyghen wesen

 

In d'altydt eene will en weerwill staet te lesen,

 

Wat roey verdienden wij jn dijne Scholen niet,

 

Die voor en achter-noen de selve niet en siet?

385

Hoe buyten ongelyck hadt ghij van ons besloten

 

^3)++++++++++ Wat gaet het rader-werck van binnen uyt de coten,

 

Daer buyten om de handt soo wispelturich wijst:

 

Wat poelen moetent zijn daer sulcken schuym af rijst!

 

Dan, Luystert, groote man, noch wilmen met u dinghen,

390

‘Noch vindt het seer syn salff; Wat reden sal mij dwinghen,

 

(Dus vraegt eens Coninckx wijff, dus pleyt eens Vorsten Vrouw)

 

‘Wat wettelijcke wett sal mij mijn muts, mijn mouw,

 

‘Mijn harnas, mijnen hoep, mijn tuyte-crull beletten

 

‘Leegh, los, langhs, overdwers, Noord Oost, Zuyd West te setten,

395

‘En anders alle daegh? De minst vanden hoop

 

‘Daer jck bij 'tjaren-tall den joffer-dienst aff coop,

 

‘Stroopt mij de hielen schier, treedt soo dicht op mijn' treden,

 

‘Dat licht een vreemdelingh sijn opgepronckte reden

 

‘Onrecht besteden sou, en buyten onderscheyt

400

‘Bestuypen voor mijn hooft het backhuys van mijn meyt.

 

‘Besnoeyt mij nu de hulp van niewicheyts vercuypen,

 

‘Waer vind' jck noch een padt om desen hoon t'ontsluypen?

 

De Vrouw heeft schier gelijck. Maer leent eens 't ander oor

1) Frequentes et affectati limbi, crebrae fenestrae, quae vulnera sunt vestium, intempestivae et peregrinae fimbriae et earum dispendia condemnanda sunt sane. I. Fr. Pic. Mir.

2) Quid est sapientia? semper idem velle atque idem nolle. Sen. Epist.

3) Vanum cor vanitatis notam ingerit corpori. Exterior enim superfluitas interioris uanitatis indicium est. Mollia indumenta animi molliciem indicant: non tantum curaretur corporis cultus, nisi prius neglecta fuisset mens inculta virtutibus. Bernard. in Apol. Qui tantopere monstruosâ veste delectantur, animos etiam monstruosos habent. Guicc.

+ [krit] vs. 371 cuyp eerst: verw als in de 1ste uitg.

+ [krit] vs. 373 hackelen 1ste uitg.: snipperen

+ [krit] vs. 375 genaeckelijcke smett 1ste uitg.: genaeckelick verlet

+ [krit] vs. 383 dijne 1ste uitg.: uwe

+ [krit] vs. 384 niet en 1ste uitg.: selden

+ [krit] vs. 387 om 1ste uitg.: op

+ [krit] wispelturich 1ste uitg.: wispel-uerich

+ [krit] vs. 391 vraegt eerst: praet als in de 1ste uitg.

+ [krit] vs. 397 dicht 1ste uitg.: naer

+ [krit] vs. 401 hulp eerst: macht als in de 1ste uitg.

[p. 256]

 

‘Aen 't Meyskens weder-clacht: De slechste joffer-sloor

405

‘Die over straetsteen treedt pronckt met mijn niewe vonden,

 

‘Verduystert mijn gewaet, behangen en bebonden

 

‘Al waerse mijns gelyck, die met mijn edlen bill

 

‘Een princelijcke Coets dus daghelyck bedrill:

 

Wel soete joffer-sloor, waer haelt Ghy vw verschoonen?

410

‘De lompste Borgher-deer, die oyt van melck en boonen

 

‘Te gader wierdt gepapt, siet sondaeghs als een, Ick,

 

‘Die aen Patrijsen-bout die aen faisanten stick,

 

‘Die beu segh vande Snep, en haer bedreckte soppen,

 

‘Die selden anders swelgh als Spaensche Druyve-droppen;

415

‘(Getuygh 't geluckigh vat daer jn jck mij ontlast,

 

‘Daervan de soete gheur op 'tlecker voetsel past)

 

‘En sal mij ijemand noch onstadicheyt verwijten,

 

‘Off costelycker boord verbieden te verslijten

 

‘Dan hier een schele Truy, dan daer een leepe Trijn,

420

‘Die soo verr vanden trap van myn' meriten zijn?

 

Waer 'tvlees de wortels waert, noch luste mij 'tverweeren

 

Van die Trijn, van die Truy geduldich te vereeren

 

Met een vernedert oor. Maer Vrouwen-pleyterij

 

Loopt op te langhen roll, en ongeluckich hij

425

Die tuschen hanghens-keur off Wijven-rechter-wesen

 

Vertwijffelt staet en beeft, en drijmael valt aen 'tlesen,

 

En drijmael 'tworghen kiest, en drijmael 'trechter-ampt

 

En drijmael opde doodt en weer op 'tleven vlamt.

 

Soo diep doorgrond' jck 'tpitt van al die holle reden,

430

Dat die den Dagheraet van ghisteren en heden

 

Te samen had gecnoopt, en al den middeltydt

 

Aen dit gecraey besteedt ('tgenuchelyck verwijtt

 

Van eertydts houd noch sté,^1)+++++++ dat naer den Spraken-toren

 

Noyt tongeloose Vrouw van Vrouw en wierdt geboren)

435

Noch stond hij halver wech, en buyten allen schijn

 

Van noch de naeste weeck ten enden pijns te zijn.

 

Wat middel middeltydts? waer salmen 'tvonnis strijcken

 

Van 't overdadich niew? Elck weet den slach t'ontwijcken,

 

Elck deckt sich met de huyck van min en minders Dwangh;

440

Dats 'toude Vijgenbladt van Man, en Vrouw, en Slangh.

 

Daer dan een volle vloet van opgejaeghde baren

 

Den acker overstelpt, en schielijck 'tschip doet varen

1) Nec mutam profecto repertam ullam esse Hodie dieunt mulierem ullo in saeculo. Plant. Asin.

+ [krit] vs. 406 Verduystert 1ste uitg.: Verbijstert

+ [krit] vs. 407 mijns gelyck 1ste uitg.: mijner waerd

+ [krit] vs. 413 beu segh 1ste uitg.: walge

+ [krit] vs. 418 Off 1ste uitg.: En

+ [krit] vs. 423 Vrouwen- 1ste uitg.: Wijven-

+ [krit] vs. 425 Wijven- 1ste uitg.: Vrouwen-

+ [krit] vs. 428 doodt 1ste uitg.: strop

[p. 257]

 

Daer noch de versche clauw van 'tgreppel-ijser staet,

 

Wat golve, seggen wij, doet hier het meeste quaet,

445

Off die de voorste loopt, off die de voorste voor-dout,

 

Off die de tweede stoot, off die de derde door-stout?

 

Hadd' jck stem jn 'tgerecht, dus tradd' jck tusschen tween,

 

De schult hoort allen toe, en 'tongelyck aen geen.

 

Maer jocken buyten boort. Om 'twijse woordt te spreken,

450

De Reden comt te laet om 'tongelijck te wreken

 

Dat haer gewoonte doet¹⁾, en eertydts ijdlen toij,

 

En eertijdts overdaet js nu gedwonghen moy:

 

Is doch het ydel oogh met ydelheyt te locken,

 

²⁾ Ryst doch de menschen-marckt naer 'trijsen vande rocken,

455

Wordt doch 't Schip naer de vlagh, 'tpitt naer de schell gelooft,

 

³⁾ Wie sal een Volcker-vorst, zoo veler hoofden hooft,

 

Off 't crakende geblick van door-gegoude zijden,

 

Off 'tflickerend' behang van Steenen-schatt besnijden?

 

Wie can hem opde leest van alle-man beslaen?

460

Hoe past een reusen-voet jn 'tschoentgien van een Naen?

 

Wie sal een Pleyter-voss syn hooch geleerde mouwen,

 

Wie sal een Rechter-heer syn Tabbaert-eer onthouwen

 

Een spytich Spies-gesell sijn schrickelycke Veer,

 

Syn wreede Sluyer-lap; syn leewelyck geweer?

465

⁴⁾ O uer, plaets, en waerom, omstanders aller saecken,

 

Die steets syn ghissinghen op uw getij can maecken

 

Wat leeft hij boven 'tpeyl van 'tmenschelyck gemeen,

 

Wat scheelt hem luyster-eer en hoovaerdij van een,

 

⁵⁾⁺ Hoe scheyt hij wijsselyck met ver-verscheyden namen

470

'Tlichtveerdich poppen-fraey van 'tstaetelyck betamen,

 

Hoe stelt hij over 't stuer van syn genegentheyt

 

Een altydt evenstreeckx bewogen stadicheyt!

 

O Welcom waerde Deucht, helpt mij de stengh bedwinghen

 

Van jonckheyts weder-will, laet mij noyt mij ontspringhen;

475

Blindt mij 'tbegheerigh oogh jn 'swerelts vodden-kas,

1) Vestium consuetudo probatur: ut quae olim damnatae fuerunt, progressu temporum laudentur. Io Fr. Pic. Mirand. ep. lib. 2. Talares et manicatas tunicas habere, apud Romanos flagitiosum erat: nunc autem honesto loco natis, non eas habere, flagitium. August. Tom. 3. lib. 3. de doct. Chr. cap. 12.

2) Cultus concessus atque magnificus addit hominibus authoritatem. Quint. lib. 8.

3) Illi qui in dignitatibus constituuntur, pretiosioribus vestibus quam caeteri induuntur; non propter gloriam, sed ad significandam excellentiam sui ministerij. Aquin. 1. 2. 4. 169. art. 1. ad 2. Matth. 18. 8.

4) In vestitu hominum, caeteroque vitae cultu loco ac tempori apta sumuntur. Symmach. lib. 7. ep. 9.

5) Ut sunt flumina quaedam, quae cum eadem sint, diversis locis diversa sortiuntur nomina: Ita quaedam res in alio homine variis nominibus mutantur: Velut fastus in principe splendor appellatur: in privato superbia. Erasm. Simil.

+ [krit] vs. 473 stengh Ot.: streng

[p. 258]

 

Geleydt mij drooghe-voets door prachten modder-plas

 

Daer d'eew aff overloopt.¹⁾ En sullen oyt mijn daghen

 

'Tuytmuntende gewaet²⁾ nootsaeckelyck verdraghen,

 

Strempt altydt mijnen lust; laet nemmermeer 'tgemoet

480

Becladden mette gist die 'tlichaem swellen doet.

 

Laet selver dese huyt³⁾ vermarmren onder 'tstreelen

 

Van 'tlecker Syden-sacht van vleyende fluweelen,

 

En draghen vreuchdeloos het op gedrongen pack

 

Van 'tnoodighe soo veel als onnut ongemack.

485

Dat zoo mijn vrije ziel van slijckerigh beslommer,

 

Haer selven om haer selfs jn haer alleen becommer,

 

⁴⁾ Besorgh haer eyghen pronckx behoeffelyck gewaet,

 

Hoop-wiecken, Scheydens-lust, Zond-grouwel, Werelt-haet,

 

En altydt even graech om⁵⁾ 'twitte cleedt te gordden,

490

Om tsamen desen romp vereewight te sien wordden

 

Met haer vereewighen, den lesten⁶⁾ Dieven-nacht

 

Bestendelijck bedenck', verlangende verwacht'.

 

Lond. 5^o. Id. (11) Mart.

 

Te langh misbruyckte Cats, wacht naer gheen voorder, Ende;

 

Al duerden uw gedult, mijn wijsheyt js ten ende:

495

En js 'tschier niet genouch van s werelts droom verhaelt

 

⁷⁾ By die noch selfs zoo diep jn 't droombedd leyt en maelt?

 

Lond. Postrid. Id. (16) Mart^8)+++++.

1) Ornatus vestium cuicumque est licitus juxta condecentiam status. Abul. in Math. 11. 8.

2) Tenetur homo se ornare, ne offendat oculos proximorum, per vilitatem quam ostendit foris, considerata intentione sui status. Tostat. Tom. 10. in Matth. c. 11. 24.

3) Statuae vestes holosericas ac purpureas non sentiunt: tales oportet esse qui eas induunt. Thriuer. in apoph. 125.

4) Non ut candidum corpus efficias, et splendores adjicias: sed ut animam tuam aureis reddas virtutibus decoratam. Chrys. Hom. 28. in ep. ad Hebr. Vestite vos serico probitatis, byssino sanctitatis, purpura pudicitiae. Taliter pigmentatae, Deum habebitis amatorem. Tertull. Habes ornatum satis illo majorem. Habes aliud spectaculum, ad illud te spectaculum compone. Quod ergo tibi est spectaculum? Coelum, Angelorum innumera multitudo. Chrysost. Hom. 28. in c. 2. ad Hebr.

5) Apoc. 3. 5.

6) Apoc. 3. 3. Horam ultimam idcirco dominus noster nobis voluit esse incognitam, ut semper possit esse suspecta: ut dum illam praevidere non possumus, ad illam sine intermissione properemus. Gregor. in Homil.

7) Quare vitia sua nemo confitetur? quia etiam nunc in illis est; somnium narrare uigilantis est. Sen.

8) In de 1ste uitg. staan onder het gedicht de versregels:

Haec ego mecum

Compressis agito labris, ubi quid datur oti
Illudo chartis. Hor. (Sat. I, 4, vs. 137).

In K.a. ook nog: Aliquid de moribus ausus. Juv.

+ [krit] vs. 478 nootsaeckelyck eerst: vereyschen off

+ [krit] vs. 479 nemmermeer 't 1ste uitg.: nemmer mijn

+ [krit] vs. 486 om 1ste uitg.: in

+ [krit] jn 1ste uitg.: om

+ [krit] vs. 496 noch selfs 1ste uitg.: selfs noch

[p. 259]

Aende ioffrouwen Anna ende Tessel-schade Vischers ende de heere P.C. Hooft, drost van Muyden^1)++++++++.

Van over 't Noorder Nauw, daer Roomen buyten slingher
'Tvervloeckende gedreygh van sijn gelasen vingher
Voor doove deuren sendt; daer aenden Heyl'gen dis
On-overlichaemt Broodt der zielen voetsel js,
Besoeckt v dese groet; vereert haer met den opslagh
Van een goetwillich oogh; al waert dat Roemer op sagh,
Getrouwer vrienden-handt en reyckten hij v niet
Dan daer ghij jn dit witt het pennen-spoor af siet.
Is v den jnct ontkent, vertwijffelt v de schrijver?
'Tjs Huygens die 'tgeswell van lang-vergaerden ijver
Comt perssen daer hij gist van sijn gedachtenis
Off weynich overschots, off gheen gedacht en js.
Die Huygens, die 'tgeluck van metgenoot van jaren
Groot, Heins en Cats te zien niet all end all derft paren
Met uwer vrientschaps gunst; Die Huygens, die de print
Van uw drij-waerdicheyt affwesende bemindt,
Affwesend' bij sich draeght, affwesende doet vieren
Door all dat nae de doodt soeckt leven jn Laurieren.
Die Huygens die den topp van 'tconstigh hoeven-vocht
Soo menichmael besucht, soo selden heeft besocht,
Soo menichmael den randt van uw' verheven pluymen
Verslaghen heeft staen sien het wolcken-water schuymen,
En mogelijck het vier ontleenen van een sterr,
Wt aller veeren reyck, uyt aller ooghen sperr,
Terwijl hij, worm gelijck, met sijn gewicht verleghen,
Neerlastich, wieckeloos, de diepe slobber-steghen
Van 's Werelts slijck doorcroop, en bij uw vlijtich hoogh
Niet wist te naerderen als met een spijtich oogh.

Heeft noch vergetelheyt jn gheene van uw' borsten

Het vriendelijcke murw soo dick-diep doen vercorsten
Off 'tvragen naer uw' Vriendts hoe, wat, waer en wanneer,
Verstreckt u noch een vreucht; Hij leeft; en, vrij noch meer,
Hij voert een rappe ziel, een onverlemde reden
In 't onverroest gespan van lemteloose leden:
Besitt sijn volle jeught, en midden jn 'tgedrangh
Van jeughts verdorventheyt, en midden jn 't gesang

1) Ot., IV; K.a., I, 441. Voor het eerst gedrukt achter 't Voorhovt in de 1ste uitgave (1622); de titel luidt daar: Groete aen de Ioffrouwen Anna ende Tesselschade Visschers; mitsgaders de Heere P.C. Hooft, Drost van Mvyden.

+ [krit] vs. 2 gelasen K.a.: verachten

+ [krit] vs. 10 vergaerden 1ste uitg.: verspaerden

+ [krit] vs. 11 sijn 1ste uitg.: u

+ [krit] vs. 12 Off 1ste uitg.: Daer K.a.: Of

+ [krit] vs. 13 van 1ste uitg.: in

+ [krit] vs. 17 bij sich eerst: met hem

+ [krit] vs. 21 randt 1ste uitg.: boort

+ [krit] vs. 22 heeft staen sien 1ste uitg.: aen-gesien

[p. 260]

 

^+++++++++

 

Van menighmalen meer betreckende mallooten

 

Dan daer de Griecksche Vos jn 't oor van syn pilooten

 

Het stopsel voor bedocht, en selver jn een bast

40

Sijn wanckelmoedicheyt ded' steunen op syn mast,

 

Doet stadigh dat hij doet, streeft stadigh door het stooten

 

Van Ebb' en Vloets gemoet, en als de minder Booten

 

Gecabelt metten rugg van die haer vorens gaen,

 

Beslaet als metgesleept een eerlijck achter-aen

45

Bij 's Vaderlandts pinas, dat aende Teemsche stranden

 

Drij en twee reysen nu den maenringh sien ontranden

 

Vijff reys sien vullen heeft, en onverduldich wacht

 

Op 'teyntelyck en wel ontladen van sijn vracht.

 

O 'sGravesander spits, ô Brielsche boet en baecken,

50

Wat soeter Aeols kindt zal syn beleefde caecken

 

Ontswellen op dit zeyl, en jn uw Mase-mondt

 

Doen kiesen opde Ree den ouden ancker-grondt?

 

O Schevelingher duyn, ô Haeghsche boter-weyen,

 

O Voor en achter-hout, mijn mijrt, mijn lauwer-meyen,

55

Wanneer sal Huygens weêr ontballast van 'tgewicht

 

Van hooffs-becommeringh, jn uw gewenscht gesicht

 

Sijn sorgeloos gemoet doen baden jn gepeynsen

 

Daer van wraeck, van bedroch, van dubbelsin, van veynsen

 

De smett niet aen en cleeft, maer vré, maer eerbaerheyt,

60

Maer jock, maer gulden eews herboren slechticheyt?

 

Wanneer sal wederom 'tgerammel van syn snaren

 

Verdommelt met syn keel tot over Haerlems baren,

 

Tot over 't prachtich Veen, tot voor de blauwe poort

 

Van Hollandts Zuyder-diep te Muyden syn gehoort?

65

Te Muyden daer hij weet de Meer en min der boden,

 

Het schuymende gevolgh van Wint en Water-goden

 

Soo menighmael om herr te luyster syn geweest

 

Om Floris droeve spoock en Velsens wrevel-geest,

 

Op Amstel-landts thooneel gevoordert en beschreven

70

Door Hoofts geleerde cracht, van niews te sien herleven

 

Van niews te sien betrapt, beticht, beloont, geslacht,

 

Den eenen jn syn cuyp, den and'ren jn sijn gracht.

 

Te Muyen daer de Gheest van Hoofts gesoghen lessen

 

Gevatt wordt en gegaert jn suyvre Roemer-flessen,

75

En Anna toebetrouwt, die 'tgeestelijcke nat,

 

Vermaeghdt, verlieffelyckt, de wereldt over spatt:

+ [krit] Bij vs. 69 in marg.: Adjourné. citatus. gedreven, ob ambiguitatem.

+ [krit] vs. 40 wanckelmoedicheyt 1ste uitg.: wanckel-willicheyt

+ [krit] vs. 42 gemoet K.b.: ontmoet

+ [krit] vs. 43 metten K.a.: aen den

+ [krit] vs. 45 Bij 1ste uitg.: Aen

+ [krit] vs. 47 Vijff reys 1ste uitg.: Vijff-mael

+ [krit] vs. 61 'tgerammel 1ste uitg.: 'tgherommel

+ [krit] vs. 71 te sien betrapt 1ste uitg.: betrapt te sien

+ [krit] vs. 72 cuyp eerst: ton

[p. 261]

 

⁺⁺⁺⁺⁺

 

Te Muyden, soet vernacht, daer op de dické dijcken

 

Die Goeylandt borghe staen voor 'twijcken en beswijcken

 

De jongher Visscher-meyt het drijvende gedruys

80

Van menich Amsteldamsch van huys gesonden huys

 

Beseghent en bewenscht, en, Vaert wel, vlugge rompen,

 

Vaert, seyt, gevareloos; van kerven en van pompen

 

Houd' u den Hemel vrij, en merghen off van daegh

 

Van 'tschadelijck gevall daer jck den naem af draegh.

85

Drij zielen, drijmael drij, en noch drij drijmael waerdigh,

 

Die 't wijs en 'taengenaem, die 'tletter-rijck en 'taerdigh

 

Te trouwen hebt gebrocht, en selver hand-gemeen

 

V drije hebt verwandt met all' end' ijeder een,

 

Dit's d'opgehoopte som van uws Vriendts t'achterheden;

90

Boogh uw medooghen oyt voor ongeveynsde reden,

 

Buyght, soete Willen, buyght, rept uw rotz-roerens cracht,

 

Vw steenen slepens const, uw Orpheus-lycke macht,

 

Hij kneede 'tharde hartt van d'emmer onbewoghen

 

Besitters vande ziel, en 't onder-aerdts vermoghen

95

Vermocht gheen weygeringh op 'tsmeecken van syn snaer,

 

Wat can v hinderen de milder Goden-schaer

 

Van't hoogh' en middel-huys naer uwen toon te draeyen;

 

Die 'twinden windaes dwinght, mijn zeyl te doen bewaeyen

 

Met een West-achter-in; die 'tWater-werck beleyt,

100

En al dat boven drijft en al dat onder leydt,

 

Mijn kielen gae te slaen, mijn ancker-tandt te hechten,

 

Mijn roer te redderen, mijn baren-baen te slechten;

 

Gheen onversiene golff, gheen onbetrouwich slijck

 

Te rollen daer jck vlot, te schuylen daer jck strijck.

105

Die 't Wapenhuys bestiert, mijn vlagghen te verschoonen,

 

Mijn laecken en mijn touw, Oostende niet te croonen

 

Noch met mijn's packs gewin, noch met mijns levens buyt,

 

En al om 'tsoet gewelt van uw geleert geluyt?

 

Wat can v hinderen 't vreedsamighe begheeren

110

Des Britschen Israels tot Hollandts baet te keeren,

 

Tot Hollandts vrienden vré, tot Hollandts haters trots?

 

O murruwt ons dit stael, ô roert ons dese Rots.

 

De Griecksche hoeren-zoon die singhende den steen dwongh,

 

En 't Vrolijcke gebouw van Thebaes muer aen een songh,

115

Sal eewelijck den loff verdienen van sijn liedt

 

Maer boven den laurier van uw' verdiensten niet.

 

Londini. Id. (15) Maijs¹⁾.

+ [krit] vs. 82 seyt Ot.: zeylt K.a.: seght

+ [krit] vs. 96 milder K.a.: minder

+ [krit] vs. 103 onbetrouwich 1ste uitg.: o(n)vertrouwich

+ [krit] vs. 107 packs HS. eerst: goets

+ [krit] vs. 110 Israels eerst: Onder-Godts als in 1ste uitg.

1) Onder het vers staat: Odit valde patriam qui sibi bene putat, cum peregrinatur. Augustin sup. Psalm. 39.

[p. 262]

Proeve op 't beghinn der klachten Ieremiae¹⁾⁺.

Hoe sitt die Heylighe, die prachtighe, die schoone,
Die borgher-machtighe, die aller Steden Stadt,
Die aller Landen eer en Vorstelijcke Croone
Verwoest, verweduw-lijckt haer' hateren ter schatt?

Hoe sitt sij, troosteloos van die haer oyt beminden,

Den langhen droeven nacht haer wanghen overweent?
Hoe vindt sij om end om haer eertijdts trouwe vrinden
In ontrouw affgesackt, jn ongevoel versteent?

Haer' borgherij ontvlucht haer' onderslaefde muren,

En Juda loopt om rust en vrijicheyts geniet
Daer gheen te vinden js; haer' spijtighe geburen
Betrappen haer te will jn 'tnauw van haer verdriet.

Verdriet en eenicheyt deckt Zions leghe straten,

Zij viert noch Autaer-dienst noch Tempelfeesten meer,
Haer' Priesters sitten flauw, haer' poorten staen verlaten,
Haer' maeghden uytgeweent verbitteren haer zeer.

Sij siet sich overheert van die sy placht te dwinghen,

Haer Vijanden jn vré (soo straft des Heeren arm
Haer menigh sondighen) haer' teere suygelinghen
Gevanckelijck ontruckt der Moederen gekarm.

Der Dochter Zions glans js heel van haer verscheyden,

Vervallen en verplett; haer' Vorsten overmant,
Gelijcken 'tmatte wild dat niet en vindt te weyden,
En vlieden sonder weer des overwinners hand.

Jerusalem herdenckt jn dese kommer-daghen

Tvoorspoedighe geniet van haer' verleden tijdt,
Terwijl sij hulpeloos haer' borghers siet verslagen,
Haer' vijanden rondom ter spott sitt en ter spijt.

1) Ot., III, 74; K.b., I, 8. Onder het vers staat alleen het jaartal.

+ [krit] vs. 3 eer eerst: hooft

(Academiae Oxoniensi perpetuum florere)²⁾⁺.

Oxonii colles, et quae neglectius olim

Praepropero pueri pressimus arua pede;

2) Ot., I, 15; M.D., 294. Het opschrift en eenige versregels van het HS. zijn gedeeltelijk afgescheurd. Het vers kwam eerst afzonderlijk uit op 2 bladzijden folio (een exemplaar er van bevindt zich in den bundel Prosa Anglica) met den titel; Constantinvs Hvghenius, Illustrissimae Confaederatarum Belgii Provinciarum Legationi à Secretis, Academiae Oxoniensi perpetuum florere.
In 1618, toen H. voor het eerst Engeland bezocht, had hij een tochtje naar Oxford gemaakt (vgl. Serm., I, vs. 402, vlgg.); zijne vrienden in die stad lieten thans zijn gedicht bij den drukker der Academie het licht zien. (Brief van 2 Maart 1623 aan Heinsius; Epist. Lat.).

+ [krit] vs. 2 Praepropero HS. eerst eveneens, dan: Festino als in Ot.

[p. 263]

 

^{++++++++++++++}

 

Credite (si qua tamen fidei faex licta Batauis,

 

Nec uel apud Musas perfida turba sumus)

5

Credite Musarum uirides habitacula syluae,

 

Credite numinibus vota sacella meis,

 

Credite, qui quot onus gestat paritura Britanno

 

Viximus, inuiti viximus orbe dies:

 

Viximus inuiti; quia nam quae summa uidendi

10

Vos fuit, et tantum spes fuit, illa fuit:

 

Nec reditura fuit; ita nunc procliuis adegit

 

Praecipiti pronam Cynthius axe rotam,

 

Et modo multa nimis coelo bacchata Noti vis

 

Eripiet coecas imbribus aucta vias;

15

Nec si summa quidem placeant incommoda, vel nunc

 

Annuat officijs blandior aura meis:

 

Carcere torpendum est (sic Dij uoluistis) eodem,

 

Sola nec exilij credita plaga satis,

 

Bis miserum jubet esse, cui semel esse Batauo

20

Sors dedit, et geminae mortis obire necem.

 

Sic ego Brutiadum pariter summotus Athenis

 

Summoueor Tempe, dulcior Haga, tuis;

 

Sic patrijs vicinus agris, sic proximus idem

 

Oxonijs, isthinc exul et inde vocor.

25

Qualis ad Euxinos (proh Caesaris ira) Tomitas

 

Perdidit in Scythicas irrita uerba niues,

 

Qui Patriâ voluit Vates ubicumque carere,

 

Ne modo non gelidis fas caruisse Getis.

 

Da ueniam ueneranda tamen, da summa Britanni

30

Londinum Imperij gloria, summe decor,

 

Da ueniam immensi, quantus patet, Orbis imago,

 

Da ueniam Regni Regia congeries,

 

Non ego Sauromatas Tamisi compono paludes,

 

Non ego vel celebres quas vehit Ister aquas,

35

Non ego Ponticolûm demens tua marmora caulis,

 

Non ego tam populis, barbara terga, tuis.

 

Sanius insanimus, et unus taedia (si fas)

 

Oxonius vestri mouit et auxit ager:

 

Illa meis unquam si non occurrat imago

40

Sensibus, immemorem quo sinat esse sui,

+ [krit] Bij vs. 5 in het HS. in marg.: nemorosa palatia. Ouid.

+ [krit] vs. 3 faex and. lez.: spes

+ [krit] vs. 4 Nec uel eerst: Si nec Ot.: Nec Musis etiam

+ [krit] vs. 5 habitacula eerst als Ot.: palatia

+ [krit] vs. 6 Credite Ot.: Syluae

+ [krit] vs. 12 axe eerst: orbe

+ [krit] vs. 14 Eripiet eerst als Ot: Eripuit

+ [krit] vs. 20 necem eerst: diem

+ [krit] vs. 23 patrijs Ot.: patriae

+ [krit] vs. 25 ad Euxinos eerst: apud rigidos

+ [krit] proh Caesaris ira andere lezingen: pudeat Romane en rubuisti Roma? als in Ot.

+ [krit] vs. 29 summa andere lez.: magna als in Ot.

+ [krit] vs. 30 summe decor andere lez.: magna domus als in Ot.

+ [krit] vs. 31 Ot.: Maxima majoris

[p. 264]

 

^++++++++

 

Forsitan esse tuas aliquid tum turbida turbas

 

Aula minus dubiâ suspicione rear,

 

Et tenerâ necdum demulsi fruge palati

 

Emicet ad glandes mota saliua tuas;

45

Nunc mihi tam memori tam blandas undique circum-

 

-gestanti mecum pectore relliquias,

 

Et modo Woolseias recolenti coepta-ruinas,

 

Marmora de domini sorte notata sui,

 

(Quam bene quam subito quantum vaesana leuarat

50

Gratia, contriuit Caesaris ira caput!)

 

Et modo Bodleias congesta uolumina gazas,

 

Rufe tuis pariles, vel Philadelphe tuis,

 

Pulpita Lutetijs tam nil debentia capsis,

 

Quam Vaticano proxima Roma tuo;

55

Quaeque superba nouo stringens laquearia crusto

 

Pergula Bodleiam poscit et ipsa manum.

 

Et modo lustranti tot in illo lucida coelo

 

Sidera, tot limo de potiore viros;

 

Illustres animas, deductos aethere ciues,

60

Reddendum stellis (tarda sit hora) genus,

 

Palladij Mystas, quorum se tota reclusit,

 

Tota sinum votis Virgo-virago dedit;

 

Quorum si totidem tollas oracula linguas,

 

Intuitus quiddam quo doceamur habet:

65

Et modo Woodstochios peragranti mente recessus,

 

Et loca Virgineo carcere nota nimis,

 

Heu! indigna tamen, (quis enim te vincula Minos,

 

Quis te diua ferat Elisabetha pati;

 

Vt tulerit Soror, illa Soror, nisi fata vetassent,

70

Non male supplicijs credita digna tuis?)

 

Denique nunc vicina uagos per caedua saltus,

 

Nunc Vada peruecto, nunc iuga summa, mihi,

 

Oxonijs obuersanti per somnia cliuis,

 

Oxonij pleno quantus ubique feror,

75

Quis plateae turbas, subigentes saxa couinos

 

Objiciat, Rhedas, plaustra, pilenta, trahas,

 

Calcar agasonis, gemitum obrudentis aselli,

 

Hinnitum stabulo profugientis equae.

 

Causidicûm turmas, spumantes jura patronos,

+ [krit] Bij vs. 75 in het HS. in marg.: luctantia funera plaustris. Hor.

+ [krit] vs. 52 pariles eerst: aequas

+ [krit] vs. 56 ipsa and. lez.: illa als in Ot.

+ [krit] vs. 58 potiore eerst: meliore

+ [krit] vs. 63 tollas - linguas and. lez.: sileant - linguae als in Ot.

+ [krit] vs. 70 and. lez., als in Ot.: Supplicijs post te dan: a te dan: olim

+ [krit] credita eerst: sed mage

+ [krit] vs. 76 Rhedas eerst: Carros als in 1ste uitg.; and. lez.: esseda ingeschoven na Rhedas en pilenta weggelaten.

[p. 265]

 

^{+++++++++++++}

80

Effusa in pauidos nomina dura vades;

 

Chrysidis ante fores extinctâ cum face carmen,

 

Ante diem surdas Chrysidis ante fores;

 

Importuna popinales in prandia bombos,

 

Fercula clamores singula nacta suos;

85

Compita pestiferis passim consepta cloacis,

 

Fusa per angustas vasa pudenda vias;

 

Contiguas quoquo versum quot tecta, tabernas,

 

Murmura, stridorem, sibila, flagra, minas?

 

Quis populi phaleras, torto uelaria bysso,

90

Pocula de Tuscis gemmea facta scyphis,

 

Interfusa per augustas aulaea fenestras,

 

Iamque graues auro non elephante toros,

 

Balsama, pastillos, stacten, diapasmata, fumos,

 

Cinnama, odoratas, Persica jura, dapes.

95

Coccina, pelliceas, strictos adamante capillos,

 

Et vario semper more, colore, peplum?

 

Quis rerum salebras, ciuiles jurgia spinas,

 

Aurea perpetui semina dissidij,

 

Indigno Batauis commissos Marte Britannos,

100

In sua fraternas signa reuersa manus,

 

Praelia retrorso longe contermina Gangi,

 

Eoö tristes litore naumachias,

 

Et piper et palmas, et adusto cinnama libro,

 

Et laser, et calidas, ignea pruna, nuces?

105

Singula certatim, nec iniquâ lance pependi,

 

Multa nec aetatem non subiere meam;

 

Aetatem, nisi uana fides, cui non male rerum

 

Exacuant iuuenem splendida quaeque sitim,

 

Oxonii fontes, sic vos tamen una videndi

110

Decollet nullo spes rediuiua die,

 

Sic modicos inter Patriae meruisse poëtas

 

Notus, abhinc nullo, nec nouus, ore legar,

 

Ni vestris habitare jugis, ni vestra supremos

 

Ad Vada praetulerim consenuisse dies,

115

Lassa super vestro componere tempora musco,

 

Esse soporiferas murmura vestra dapes;

+ [krit] Bij vs. 81 in het HS. in marg.: Pers. 5.

+ [krit] vs. 80 Effusa eerst: Illapsa als in Ot.

+ [krit] vs. 82 Ante diem surdas and. lez.: Limen ad obscaenum

+ [krit] vs. 90 Tuscis eerst: Samijs als in Ot.

+ [krit] vs. 93 stacten eerst: thalami als 1ste uitg.

+ [krit] vs. 94 jura M.D.: thura

+ [krit] vs. 100 In sua Ot.: In se

+ [krit] vs. 104 ignea eerst, als in 1ste uitg.: lignea dan: barbara

+ [krit] vs. 105 certatim and. lezingen: discretim en sejunctim

+ [krit] vs. 109 sic and. lezingen: et en ut 1ste uitg.: et

+ [krit] vs. 110 Decollet eerst als 1ste uitg.: Deficiat

+ [krit] vs. 111 Sic 1ste uitg.: Et

+ [krit] vs. 112 Notus eerst: Dictus als in 1ste uitg.

[p. 266]

 

^+++++++

 

Nesciri Mundo, Mundum nescire; latere

 

Perpetuum instabiles, turbida fata, vices;

 

Me quoque qua fas est; nec quas collegerit angi

120

Quando resoluendas quisque Cometa minas;

 

Quid moueant Reges; quid ab Hesperio Hymenaeo

 

Sidera portendant hinc spei et inde metus;

 

Quatenus esse nouerca suos, sua viscera, ciues

 

Perget, et insanum Gallia posse nefas;

125

Summane inabrupto ferient impune uolatu

 

Sidere Pannoniae signa gemella Ducum

 

Victrices Aquilae, nec erit cui longa superbi

 

Prosperitas môrit nominis inuidiam,

 

Vel, patrio procul orbe, alieno proxima Regum

130

Posteritas exul jussa latere solo;

 

Vllane pacato post tot discrimina Belgae

 

Luxerit haud socio sparsa cruore dies,

 

An Batauas iterum, tam culta noualia, ripas

 

Barbarus infando Marte reuiset Iber,

135

Et lacrymis iterum et sanie turbatior ibit

 

Rhenus, et infames deuehet ater aquas.

 

Sed uirides uariare toros, prosternier umbris,

 

Languida fragranti condere membra thymo,

 

Hic uiolas amplecti, hic perpetuos Amaranthos,

140

Hic crocon, exuuias hic Hyacinthe tuas:

 

Hic Satyros Dryadesque et alacria numina Faunos

 

Concutere ad Batauam, qua patet umbra, fidem:

 

Securos inhumare dies, destertere noctes,

 

Sidera Phoebaeae nectere sera faci;

145

Otia deglutire: horum si largior olim

 

Suaserit alternas copia delicias,

 

Tum tua, tum vero Bodlaee in fercula ferri,

 

Aethereos animi, mella meraca, cibos;

 

Ambrosiam saecli, monumenta tot ultima tecum

150

Peruicturorum saecula semideûm,

 

Palladios, totidem cerebrorum semina, partus,

 

Mille sui versos in simulacra viros.

 

Heu! mea continuis aeternum saucia plagis

 

Belgium, et aerumnis nunc quoque strata nouis,

155

Si bene natales quisquam contemnere cunas

+ [krit] vs. 122 andere lez.: Concipiant Britones als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 131 tot discrimina and. lez.: longa incendia als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 136 deuehet eerst: euomet als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 137 prosternier and. lez.: uelarier

+ [krit] vs. 139 perpetuos and. lez.: purpureos

+ [krit] vs. 149 saecli and. lez.: Charitum

+ [krit] vs. 157 fines and. lez.: cunas als in 1ste uitg.

[p. 267]

 

⁺⁺⁺⁺⁺⁺

 

Sustinet, et patriae vix memor esse suae,

 

Hac Batauas mercede queam contemnere fines,

 

Hac patriae ualeam vix memor esse meae.

 

Sed pudor hoc et fata vetant; crudelia fata,

160

Ingenuus, pueri gloria prima, pudor;

 

Iste domum vocat, illa foris impune morari

 

Et placido Batauum claudier orbe vetant,

 

Dum totus furit ungue Leo, dum proximus ardet

 

Guelder, et ancipiti sternitur ense Brabas.

165

Audi Brutiadum Pater, audi, maxime Regum,

 

Improperant longas fata pudorque moras;

 

Si satis Hesperios imbelli Marte cachinnos

 

Mouimus, et calami strinximus arma satis,

 

Solue tuo Belgas Tamisi, post pene quot anno

170

Constituit menses Romulus ire suo;

 

Poscimur altrouersum. et, quae nunc nubila nigrent,

 

Exulibus miserâ non uacat esse domo.

 

Oxoniae valles, en quam discordia votis

 

Obuia conueniunt undique vota meis;

175

Quam tristes Patriae simul aspectare ruinas

 

Eminus, et ciui non datur esse pio.

 

Auehor, opto, tremo, feror in contraria, findor,

 

Quo decet ire piget; quod libet esse, vetor;

 

Bellorum pacisque Dij laurique potentes

180

Omnis in hoc unum turba voluta caput.

 

Arma citant, pietas urget, spes, vota reclamant,

 

Par agit in partes ardor utrimque pares;

 

Praeualeat pietas, fuge spes, ignoscite Musae

 

Vestra minus quassae gaudia mentis erunt.

 

Londini. 15^o. Cal. Octob. (17 Sept.)¹⁾.

+ [krit] vs. 160 pueri eerst: Iuuenum and. lez.: Candidus ingenui als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 161 morari and. lez.: morantem als in 1ste uitg.

+ [krit] vs. 162 Et placido and. lez.: Pacato als in 1ste uitg.

+ [krit] vs 166 longas 1ste uitg.: nimias and. lez.: ferre negat nimias

+ [krit] vs. 183 fuge spes, ignoscite Musae eerst: et vos ignoscite Syluae dan: et nunc dan als boven.

+ [krit] Musae 1ste uitg.: syluae

1) In de 1ste uitgave staat onder het gedicht van H. een zesregelig Lat. vers: Ad Musas Oxonienses, onderteekend E.M., dat in de latere uitgaven werd weggelaten. Toen werden echter de volgende woorden onder het gedicht gedrukt:
Carminum amoibaeorum, quibus humanissimi aliquot ab illa Academia Iuuenes, vario idiomate, indignum hospitem exceperunt, tanta moles est, ut inserenda hic non videretur, ne si omnia apponerem, aliorum opera volumen inflare arguerer; sin pauca excerperem parum honeste cum caeteris agi videretur, quorum omnium ut supra meritum humanitas, supra censuram meam eruditio est.

[p. 268]

Ad D.R. Thorium, cum elegiam hanc illi mitterem¹⁾⁺⁺.

Si, Thori, curare uoles Emericus Athenis

Offerat. Oxonijs ut mea verba suis;

Tanti erit. et mihi natalem mea carmina lucem

Debebunt, illi gratiam, utrumque tibi.

1) Op hetzelfde blad geschreven als het gedicht op de Oxfordsche Academie. Emericus is misschien de E.M. van de vorige noot.

+ [krit] vs. 1 Athenis and. lez.: amoris

+ [krit] vs. 2 mea verba suis and. lez.: monumenta mei

Berga^2)++++++++++.

Area magna ducum, furias frustrata facesque
Vna ter Hesperias, et quam damnare supremae
Ter uoluere Dij ter non voluere ruinae,
Post tantas immota vices, interrita persto.
Tertia Luna ruit, toties concussimus hostem,
Concussi toties, non est sine sanguine cespes,
Saeuit atrox per summa, per ima, per infima fulmen.
Et minimum profecit Iber, praestantior illi
Eripuit metator agrum. Fortuna, peractum est:
Saepius hac illude; tuus vix hoste perempto
Qui tenet hos complexus Iber cum funere muros,
Saepe sit ut non sit sterili de puluere victor.

Londini Idib. (15) Octob.

2) Ot., I, 28; M.D., 305. Een ander HS. is op het Amsterdamsch archief, met den titel: Mimesis Grotiana. Berga-ad-Zomam, als in Ot.
Het versje is eene navolging van Grotius' gedicht: Ostenda loquitur (Poem., 1639, blz. 293). H. schreef zijn vers, nadat Spinola den 2den Oct. het beleg van Bergen op Zoom had moeten opbreken.

+ [krit] vs. 1 furias eerst: fastum

+ [krit] facesque eerst: manumque

+ [krit] vs. 4 immota eerst: nec mota

+ [krit] interrita eerst: nec territa

+ [krit] vs. 5 concussimus eerst: delusimus

+ [krit] vs. 6 Concussi toties eerst: Vndique concussi

+ [krit] vs. 7 atrox als M.D., Ot.: atrum

+ [krit] vs. 8 Et eerst: Sed

+ [krit] vs. 9 metator and. lez.: bellator

+ [krit] peractum est andere lez.: quid angar?

In albo de Glarges³⁾.

Audi Patria, totus exulanti
Te pro te modo non abiuit annus:

3) Voor het eerst gedrukt in de Nieuwe Reeks van Werken van de Maatsch. v. Nederl. Letterk. te Leiden, dl. VII, 2de stuk, 1856, blz. 105. Een ander HS. van het vers met den titel In Albo N(obilissimi) de Glarges bevindt zich op het Amsterdamsch Archief.
Corneille Montigny de Glarges, oudste zoon van Gilles de Glarges (1559-1641) heer van Eslemmes, Schildknaap, Raad en Pensionaris van Haarlem, Curator der Leidsche Hoogeschool, en van Wilhelmina Cooper († Juli 1640), werd 12 Juli 1599 te 's Gravenhage geboren, studeerde te Leiden en koos de diplomatieke loopbaan. In 1622 was hij met het gezantschap te Londen, in 1629 secretaris van het gezantschap te Parijs. Later werd hij Agent van Hun Hoog Mog. in Frankrijk, Resident te Calais en ridder der orde van St. Michiel; hij huwde in den Haag Sara Parret († 2 Juli 1681), woonde sedert 1672 te Haarlem en stierf daar 10 April 1683. (Mededeeling van den Heer C.J. Gonnet en Werken van de Maatsch. v. Nederl. Letterk., t.a.p., blz. 103, 104).

[p. 269]

 

Pergis exilio diem diesque,

 

Pergis nectere lustra, pergis aevum?

5

Audi Patria, non reluctor; At tu

 

Tam lectos lepidosque, tam Batauos

 

Ne subduxeris exuli sodales;

 

Et post mille dies, diesque mille,

 

Et tot saecula, non videbor unum

10

Retro linquere, qualis exulanti

 

Te pro te modo non abiuit, annum

 

Lond. XII^o. Cal. 9b. (21 Oct.).

 

Contubernij annalis, amicitiae perennis M.P.

Klucht uyt de vuijst, van 't ridder slaen¹⁾.

Een Ridder was te paerd geraeckt

Vol ridderlijcken Torens,

En hadd' sijn wijff wat opgecaeckt

Voor d'eere van twee horens;

'Twijff docht sij was te wel betaelt

En anders als 'tbehoorden,

En hadd sij straffbaerlijck gefaelt

Men straftese met woorden.

Wijff, zeyd den Ridder onbegaen

Met ridderlijcken sinne,

Een Ridder mach gheen ridder-slaen

Maer wel een ridderinne.

Non. (5) Nouemb. Londini.

1) L., 118. Het HS. is bij de Latijnsche gedichten.
Eenige dagen te voren was H. door Jacobus I tot ridder geslagen; 22 Oct. teekende hij in zijn dagboek aan: ‘diploma equestre’, en 27 Oct.: ‘l'Accollade’. Het diploma is afgedrukt bij P. Hofman Peerlkamp, Annotatio in vitam C. Hugenii. Harlemi, 1821, blz. 152, en als Bijlage B. achter het Dagboek.

De uytlandighe herder.
Aenden heere Daniel Heins, ridder etc.²⁾.

Aende blancke Britter stranden,
Daer de Son ten Zuyden blaeckt,
Daer de vlacke Vlaender-landen

2) Ot., III, 99; K.b., I, 27. In K.a. is aan den titel nog toegevoegd: Over het Belegh en Ontset van Bergen op Zoom.

[p. 270]

 

⁺⁺

 

Eertijds laghen aengehaeckt,

5

(Kan de ghissing over weghen

 

Vande leeper letter-liên,

 

Die van voorden grooten reghen

 

Indes werelts wieghe sien:)

 

 

 

Onder aen die krijtte rotsen

10

Die den heeten water-draff

 

Vande Noorder golven trotsen

 

En haer siltich op en aff,

 

En haer lochte vochte spronghen,

 

En haer kabbelend' gewelt,

15

Lagh een Hollandtsch Herder-jonghen

 

Droeffelijck ter neer gevelt.

 

 

 

'Tjeughden-pack van minne-perten

 

Hadd' syn Ziele niet gelâen,

 

Onder duysend jonghe herten

20

Hadd' hij altijdt vrij gegaen,

 

En het oogh was noch onschapen,

 

(Emmers noch te vinden was 't),

 

Daer hem 'tsijn' aen sou vergapen

 

Eer 't den Hemel hadd' gepast.

 

 

25

Scherper oorsaeck dan genuchten,

 

Dan vermakelijck verdriet,

 

Kapte sijnen aêm in suchten,

 

Smolt syn' ooghen in een' vliedt.

 

Die de weeld' haer' tranen leenen

30

Proncken garen met haer' pijn,

 

'Tjs quaet mallen en met eenen

 

Stilleswijgens droeve sijn.

 

 

 

Klachten van verijlde koppen,

 

Stenens-kunst, verweende sangh,

35

Tranen van gemaeckte droppen

 

Soecken allesins 'tgedrangh:

 

Hij was rijckelijck te vreden

 

Met de tuyghen die hij vond,

 

Van sijn' ongeveynsde reden;

40

Son en hemel, zee en grond.

+ [krit] vs. 8 Indes Ot.: In de

+ [krit] vs. 21 K.a.: En 't oogh was noch ongeschapen

[p. 271]

 

⁺⁺

 

Ebbe, seyd' hij ('tghingh van ebbe)

 

Dubbeldaeghsche water-beurt,

 

Die ick lieff en liever hebbe

 

Om de kielen die ghij beurt

45

Met de Westelijcke vlaghen

 

Naer de deuren vanden Rhijn,

 

Die nu zes mael zestich daghen

 

Mijnes onbevaren zijn;

 

 

 

Als ghij daer mijn' overburen

50

Naeste reys genaken sult,

 

En haer' bancken overschuren

 

Die de droochte nu vermult;

 

Seght hun, Ebb', op myn bevelen

 

Hoe 't haer balling-borgher gaet,

55

Hoeder in syn' vochte schelen

 

Stadich 't volle springh-Tij staet:

 

 

 

Hoe syn' sorghen altijdt wacker,

 

Hoe syn' suchten altijdt vers

 

's Vaderlandts bebloeyden acker

60

Overwandelen van verrs;

 

Hoe syn' rusteloose nachten

 

Mijmeringhen sonder end,

 

Knoopen zyn van werr-gedachten,

 

Schilderijen van ellend:

 

 

65

Hoe de Son hem dunckt te grijsen

 

Die van over 'tSchelde komt,

 

Met gevaren en affgrijsen

 

Droeffelijcken overmomt;

 

Hoe hij in haer wolckigh wesen

70

Op het Suydste vanden dach

 

All' de grouwelen kan lesen

 

Die sij rijsende besach;

 

 

 

Hoe de donder hoe het weerlicht

 

Daer sijn Vaderlandt aff beeft

75

Daer hij over zee ter neer light

 

In syn' herssenen herleeft;

 

Hoe hij all' die eere-graven

 

Met sijn tranen overtelt,

 

Hoe sijn ziele wordt begraven

80

Daer een borgher wordt gevelt.

+ [krit] vs. 74 Vaderlandt and. lez.: Vadererf als in Ot.

+ [krit] vs. 77 die Ot.: de

[p. 272]

 

Seght hun Ebbe. Maer de platen

 

Laghen meest te zeewaert blick.

 

Soo besnoeyden hij sijn praten

 

Met een opgekropte snick:

85

'Tsnicken brocht hem weer aen 'tsteênen,

 

Dat hij weer betranen most,

 

Soo voleynden hij met weenen

 

Die met schreyen hadd' begost.

 

 

 

Doen hem 'tredelijck beschamen

90

Achterhaelden onbedacht,

 

En het mannelijck betamen

 

In bedencken hadd' gebracht,

 

Viel hij schielijck aen 'tbeduchten

 

Aen 'tbesichten langs het gras

95

Offer van sijn vrouwigh suchten

 

Gheen getuygh' om herr en was:

 

 

 

Eenicheyt hadd' alle paden

 

All om dubbel veyl besett,

 

Stilte doock in tack en bladen,

100

All' de winden in haer bedd,

 

Die drij vredighe gesellen

 

Die hij vond en niet sagh

 

Porden hem aen 't overspellen

 

Van sijn onvollendt beklagh.

 

 

105

Over sijn' gekruyste kuyten

 

Lagh sijn' Haechsche Herder-tromp,

 

Sijn' volmaecktheyt van geluytten,

 

Sijn' beruchte rammelromp,

 

Sijn' bespraeckte schapen-darmen,

110

Sijn' van oudts verechte bruydt,

 

Sijn behaechelijckxt omarmen,

 

Sijn bevall, syn' boel, sijn' Luyt.

 

 

 

Speelgenoot, mijn soet bekommer,

 

(Sprack hij 'tdoove klinck-hout aen,)

115

Die met mij in Son en lommer

 

Soo veel ganghen hebt sien gaen,

 

Soo veel hielen hebt sien lichten

 

Daermen op uw' maten sprong,

 

Moglick snaren hebt sien swichten

120

Daer ick door uw' ribben song:

[p. 273]

 

Doet die vrolickheyt vertragen;

 

Kleedt die toonen inden rouw,

 

Tempertse met langhe slaghen

 

Soo ick voor met suchten houw.

125

'Tzyn de konstelijcke grillen

 

'Tzyn de krabbel-grepen niet,

 

Die mij lust te zien bedrillen,

 

'Kvergh u heel een ander liedt.

 

 

 

Hebben oyt mijn' drooghe longhen

130

Heeft mijn schrale gorghel oyt

 

Hemel-yverich ontspronghen

 

En uw hulp te baet genoyt,

 

Om den Schepper aller wesen

 

In sijn dreyghende gerecht

135

Met het smeecken te belesen

 

Van sijn Herder-Coningh-knecht;

 

 

 

O! beleydt noch nu de schichten

 

Die ick derwaert steygren doe,

 

Vleugelt mijn' ontleende dichten,

140

Swiertse tot de vierschaer toe,

 

Daer het ziel-berouwigh karmen

 

Noyt vergeeffs en wierd gestort,

 

Daer het loonrecht en 't erbarmen

 

Pondsgelijck gemeten wordt.

 

 

145

Moglijck off wij 'toore boorden

 

Dat den uytgepersten sangh

 

Vande balling-harpers hoorden,

 

Daer sij onder vijandts dwangh

 

Aenden Babijlonschen oever

150

Trage snaren deden gaen,

 

Hoe bevallijcker hoe droever,

 

Opden dropp van Sions traen.

 

 

 

Moglijck off die groote Goetheyt

 

Dat oneyndigh Over-all,

155

Dien mijn ziele voor de voet leydt,

 

Sijn genadigh welgevall

 

Quam te willen laten dalen,

 

Op Sijn' waerdeloosten worm,

 

En mijn treuring te bestralen

160

Door Sijn' heetsten toren-storm:

[p. 274]

 

⁺⁺

 

Moglijck off 't dien Eewich-trouwen

 

Sijner kudde heughen mocht,

 

En der geesseling berouwen

 

Die se t'onder heeft gebrocht,

165

Moglijck off hij langher 't stortten

 

Sijner weesen niet en droegh,

 

En Sijn' lemmer quam te schortten

 

Metten vré-roep, 'Tjs genoegh.

 

 

 

Luystert dan bewoghen wolcken

170

(Met ontschorden hij sijn keel

 

Om sijn handen te vertolcken)

 

Naer mijn waterigh gequeel;

 

'Ktapp het uyt veel dieper' gronden

 

Dan van onder tongh en tand,

175

'Tzijn de wiecken uyt de wonden

 

Van mijn seerigh Vaderland.

Haec est consolatio mea in afflictionibus meis, psallendi argumenta esse mihi statuta tua, in loco peregrinationum mearum. Psal. 119.

Hoe lijdelijcker leedt voltraenden onse ooghen
Doe 's Werelts blinder deel sijn bijtende gebas
Op sijn's gelijcken sleet, en 't menschelijck medooghen
Het sorgeloos verdriet van onse zielen was;
^(a) Hoe smettelijcker smert verettert nu de leden
Van dijn' gesalfde, Heer; nu die gespreyde wolck
Dijn erve, dijn besitt, dijn lot, dijn eygenheden
Verstolpet met een zee van Mis-geloovigh Volck!
^(b) Dijn Heyligh Heylighste, dijn Heylicheyts vertooningh,
Dijn Zielen-offer-huys leyt op en over-smett
Van hare grouwelen;^(c) dijn uytverkoren wooningh,
Dijn hooftstadt steen met steen te morselen verplett.
^(d) De wraeckeloose moord van dijne dienaer-vrinden
Verslaet den heeten dorst van haere wreetheyt niet,
Sij werpense ter proy den vogelen te slinden,
En dijn' beghunstighde den dieren te geniet.
^(e)+ De bloed en etter-beeck getapt uyt hare wonden

+ [krit] Bij vs. 163 staat in de uitgaven in marg.: 2. Sam. 24. 16.

+ [krit] Bij vs. 167: Ibid.

(a) Ps. LXXIX. I. O deus. Ingressae sunt gentes in possessionem tuam;

(b) Polluerunt Templum sanctitatis tuae;

(c) Disposuerunt Ieruschalaima in cumulos.

(d) II. Dederunt cadauer seruorum tuorum cibo uolucribus coeli; carnem eorum quos benignitate prosequeris bestijs terrae.

(e) III. Effuderunt sanguinem eorum velut aquam circa Ieruschalaima nec erat qui sepeliret.

+ [krit] vs. 188 met K.a.: op

[p. 275]

 

Stroomt om de vestinghen als waert een water-runn,

195

En onder allen een en wordt'er niet gevonden

 

Die hun het laeste bedd van onder aerden ghunn'.

 

^(f) Wij eertijdts dijnen roem, wij leden dijner eeren,

 

Wij sitten spottelijck den schimperen te praet,

 

^(g) Wij zijn der bueren jock, en waer wij 'tvoorhooft keeren

200

Wij zien, wij hooren niet dan vingheringh en smaed.

 

^(h) Hoe langh, gestoorde God, hoe langh verachtst du 't schreewen

 

⁽ⁱ⁾ Van dijner kindren onuytschreewelijck ellend'?

 

Bewaerst du dijnen toorn voor aller eewen eewen,

 

En vlamt dijn yver-vijer van nu aff sonder end?

205

^(k) Laet liever dese brand de Volckeren verslinden

 

Die dijn' Almachticheyt al siende niet en sien,

 

Die aen dijn' wille-keur haer willen niet en binden,

 

^(l) En d'eere dijnes naems haer' plichten niet en biên.

 

^(m) Soo hebben sij verdient, met Jacobs achter-erven

210

Trots dijn' bekommeringh, te smelten in verdriet,

 

Met sijne wooninghen ten gronde te verderven,

 

Met sijn' besittinghen t'on-timmeren tot niet.

 

⁽ⁿ⁾ Laet dijn' gedachtenis dijn' wraeck niet vergelijcken

 

Met onser Vaderen misdadighe wel-eer,

215

^(o) Maer dijn' bermherticheyt voorkomen ons beswijcken,

 

^(p) Ons' krachten leggen toch wanhopelijck ter ne'er.

 

^(q) O onser salicheyts hoop, heul en heylandt, Heere,

 

Reijckt ons dijn' hand en hulp in desen harden stuyt;

 

Wij hebbense verbeurt, maer, om dijns names eere,

220

Wasch ons het swartte vuyl van overtredingh uyt.

 

^(r) Waeromme soudst du ons de smaetheijt laten draghen

 

Van de versmaderen van dij en dijn gebod,

 

En waerom ongestraft ons laten achter-vraghen,

 

^(s)Waer is haer' toevlucht nu, waer is nu hare God?

225

^(t) Laet sulcke lasteraers dijn all-om-zijn ontmoeten

 

In dijne wraeckx te-recht-bestede vinnicheijt,

 

^(u)+++ Zoo dat zij voor het bloed in ons gesichte boeten

(f) IV. Sumus opprobrio uicinis nostris;

(g) sannae et ludificationi circumstantibus nos.

(h) V. Quousque Iehoua?

(i) irasceris in aeternum? ardebit velut ignis zelus tuus?

(k) VI. Effunde aestum tuum in eas gentes quae non agnoscunt te,

(l) et super regna quae nomen tuum non inuocant.

(m) VII. Nam consumptor consumsit Iahakobum, et habitaculum ejus desolauerat.

(n) VIII. Ne recorderis aduersus nos iniquitates praecedentium temporum.

(o) Festinantes praeueniunt nos miserationes tuae,

(p) nam attenuati sumus valde.

(q) IX. Auxiliare nobis deus salutis nostrae propter honorem nominis tui: et eripe nos, expiationemque fac de peccatis nostris propter nomen tuum.

(r) X. Cur dicturae essent istae gentes,

(s) vbinam est deus istorum?

(t) innotescat in istis gentibus ante oculos nostros,

(u) ultione sanguinis seruorum tuorum effusi.

+ [krit] vs. 197 K.a.: Wy, wy wel eer Dijn

+ [krit] vs. 216 toch Ot.: doch

+ [krit] vs. 224 K.b.: en waer is nu haer God?

[p. 276]

 

Dat dijner dienaren door hun vergoten leyt.

 

^(x) Laet der gevanghenen versuchten uyt haer' banden

230

Tot voor dijn aengesicht door wolck en hemel slaen,

 

^(y) Laet dijnen grooten arm behouden en omhanden

 

Die opden dorpel-tré van doods-verhuysen staen.

 

^(z) Tell onse buren toe de sevenvoud vergeldingh

 

Van 'tghene zij ons, Heer, oyt hebben aengedaen;

235

^(a) Vull hun de schooden op met all' de selve scheldingh

 

Die dijne heylicheijt van hun heeft uytgestaen.

 

^(b) En wij dijn eijghen volck, de kudde dijner weijden,

 

Wij sullen dijnen naem de Wereld maecken kond:

 

^(c) Ter eewen eewicheijt dijn roem-gerucht verbreijden

240

En stadich leven doen in kinders-kindren mond.

 

13^o. 9b. (Nov.).

Op het uyterst oversnaren
Van sijn heyligh-droeve lied
Docht hem (wat gedaente baren
Omgeroerde Herssens niet?)
Dat den Hemel witter lachte,
Dat de Sonn die klaerer scheen
Ongehoôpter maren brachte
Dan syn' wielen lang bereên.

Spreeckt, beleefden all-verwarmer,
Riep hij 'tsnelle Dagh-oogh toe,
Troost een' troosteloosen karmer;
Isser troost? en waer? en hoe?
Hoe, en waer, en offer troost was,
Gheen en werd hem kond gedaen,
'Tlicht dat schier in 't over-oost was
Weygerden hem 'tstille staen.

Dus voll vreesens, voll genoeghens,
Voll beduchtens, voll besluyts,
Voll verdeelens, voll vervoeghens,
Voll bedarens, voll gemuyts,
Schongel-vlotich van gemoede
Trad hij arme herder-guyt
Soo hij naer sijn' mackers spoedde
Ruggelingh te veldwaert nyt.

(x) XI. Perueniat ante faciem tuam gemitus vincti;

(y) pro magnitudine brachij tui, fac ut reliqui sint qui jam traduntur morti.

(z) XII. Redde ergo vicinis nostris septuplo in sinum ipsorum:

(a) opprobrium ipsorum quo affecerunt te, Domine.

(b) XIII. Et nos populus tuus, et grex pastus tui celebrabimus te in saeculum,

(c) in quamque generationem enarrabimus laudem tuam.

[p. 277]

265

Grooten Heins, mijn hoogst verwondren,

 

Soet besitter van mijn hertt,

 

Die 't van bijs hebt hooren dondren,

 

En de dreuningh uytgeherdt

 

Van uw' aengerandde buren,

270

Als het Spaensche solpher-schutt

 

T'samen hun bedoodde muren

 

En uw' bolsters heeft geschudt,

 

 

 

Oordeelt, wat verhaeste brieven

 

Dese voerman hadd' gelaên,

275

Die hem tot des knechts gerieven

 

Konden weeren te verstaen:

 

Was het dat hem 'thertt herlusten

 

En syn' posten dubblen hiet

 

Nae de Lauwer-waerde kusten

280

Die hij 'smerghens achter liet?

 

 

 

Off verijlden hij sijn' stralen

 

Nae de Wester slapens uer

 

Om sijn boden-brood te halen

 

Bij der Mooren over-buer,

285

Om hem 'tniews te gaen verkonden

 

Vande vroom geberghde Stadt,

 

Hoe sijn heir met neus en monden

 

Hare wallen hadd' gevatt.

 

 

 

Off soud' ijemandt derven raden

290

Op 't verhitten van sijn ass,

 

Op 't verschem'ren van syn' raden

 

Datter kans van wedding was,

 

Dat hem winnens-lust te luchter

 

Over vier-voet dede vlien

295

Om een' Genoueeschen vluchter

 

Vliedende den hiel te biên?

 

 

 

Amen, Heins, op all dit ghissen

 

Heeft den Hemel jae geseyt,

 

D'ondersoecker der gewissen,

300

D'eewigh-een-almachticheyt,

 

God den onomvanckelijcken,

 

God in Israël gelooft

 

Zij voor eewich danckelijcken

 

Sijner wonderen geloôft.

[p. 278]

305

Sijnder luyder Trommel-dichten,

 

Isser langher Nassau-lied

 

Uyt te roepen, op te dichten,

 

Wacht het van mijn' handen niet:

 

Waer' mijn' ziel, van vreughden holler,

310

Weynich lochter over-tasst,

 

Moglijck waer' mijn tong en voller

 

En bequaem tot sulcken last:

 

 

 

Waer' mijn hert gevrijdt van sticken

 

'Twaer' luydruchtigher verheught,

315

Maer nu kroppt het aen het slicken

 

Van een' onvoorsiene vreughd;

 

Over-voll belett te leken,

 

Over-droeff druckt tranen in,

 

Over-blij verbiet te spreken,

320

Schielickheyt stremt sangh en Sinn.

 

 

 

Lust v doch dit vlies te scheuren

 

En onttoovren mijn gemoet,

 

Lust u blij te hooren neuren

 

Die nu vrolijck swijghen moet,

325

Vriend, alleen aen uw gevallen

 

Hangt het quicken van mijn hertt,

 

Wilt ghij aenden voor-sang vallen

 

'Ksie mijn' herssenen ontwerrt.

 

 

 

Op, geluckigh Reij-geleijder

330

Vande Christen letter-jeughd,

 

Op, triomfelijck verbreijder

 

Van des Hemels barens-vreughd,

 

Die ons vanden heylgen Jonghen

 

Van 'tgesalfde Maeghden kindt

335

'Tbaecker-lied hebt voorgesongen

 

Dat syn' gade niet en vindt.

 

 

 

Roert noch eens die soete Trommel

 

God en Englen te gevall,

 

En wij sullen haer gerommel

340

Voederen met snaren-schall,

 

Spreyt noch eens die helle galmen

 

Over Son en onder Maen,

 

Achter uw' victori-Psalmen

 

Sullen wij ten autaer gaen.

[p. 279]

 

⁺

345

Daelt dan oock uw overdencken

 

Uyt den Hemel Werelt-leegh,

 

Op een ooghenblicks herwencken

 

Staen wij u ten dienste dweegh,

 

Vlecht Oragnen in Laurieren

350

Om de horens vanden Rijn,

 

Onse Luyten, onse Lieren

 

Sullen uw' gespelen zijn.

 

 

 

Onder duijsend metgesellen

 

Rondom herr te hoop gehaelt

355

Sult ghij oock den Balling tellen

 

Even dus door mij vertaelt:

 

Komt hij sijn gevolgh te weygren

 

Vreemdeling van 's Vaders Kust,

 

'Ksall sijn' weerwill oversteygren

360

En doen deynsen daer 't mij lust.

 

 

 

'Ksall hem Hollandsch doen herworden,

 

'Ksall hem in mijn' boeyen doen,

 

In mijn' eyghen gorddel gordden,

 

Gespen in mijn' eyghen schoen;

365

'Ksall hem door mijn eyghen ooghen

 

Waer hij uyt en henen moet

 

Met mijn' eyghen vingher tooghen,

 

Draghen op mijn' eyghen Voet:

 

 

 

'Ksall hem mijnen âem doen halen,

370

Spreken heeten door mijn' stem;

 

'Ksall syn' wandelingh bepalen

 

Met de zoomen van mijn hemm;

 

'Ksall hem doen sijn' handen recken

 

Op mijn' eyghen snaren-rij,

375

En mijn' rechter sal niet trecken

 

Off syn' slincker stopter bij.

 

 

 

Vraeght mij niet te weetbegeerich

 

Waer ick dit gesach op bouw,

 

Hoe ick mij dus over-heerich

380

Op mijn' even landsman houw.

 

Vraeght niet waer ik aen 'tgehoor in

 

Syn' geheymenissen rocht,

 

Daer hem geen geschapen oor in

 

Vreese van verklicker brocht.

+ [krit] vs. 380 even HS. eerst: eyghen

[p. 280]

 

⁺⁺

385

Yeder Mensch van Vrouw genomen

 

Schijnt een erffelijck gequell

 

Metten adem aengekomen

 

Voor syn' dagelijcksche hell;

 

Tanden-dollicheyt, graveelen,

390

Zenuw-slaghen, swijmel-vall,

 

Gichten hopeloos van heelen

 

Zijn van 'tschrickelijck getal:

 

 

 

Desen is te deel gevallen

 

'Tongeluck van mijn versell,

395

Daer hem niet en schort met allen

 

Is mijn bijzijn sijn gequell,

 

Sitt hij, 'ksitt hem in 'tgesichte,

 

Spreeck ick, hij beroert sijn' tong,

 

Swicht hij wederom, ick swichte,

400

Singh ick, hij verhaelt sijn' long,

 

 

 

Wandelt hij, ick reck mijn' beenen,

 

Overgaen ick, hij wordt moe,

 

Warmt hij hem, ick sengh mijn' scheenen,

 

Spiegel ick, hij wenckt mij toe,

405

Eet hij, ick verslijt mijn' kaken,

 

Drinck ick, hij spoelt keel en tand,

 

Kust hij, mijne mond moet raken,

 

Vrij ick, 'tjs tot sijnent brandt.

 

 

 

Krijt hij tranen, ick schrey stoopen,

410

Schetter ick, hij seevermondt,

 

Wordt hij oud, mijn' jaren loopen,

 

('Tjs ten naesten een verbondt

 

Als ten eersten was gebonden

 

Tusschen d'eerste man en wijff,

415

Eer sij in sijn' ribb gevonden

 

Wierd ontschakelt uyt sijn lijf.)

 

 

 

Droomt hij, ick verwerr' mijn' sinnen,

 

Schrijv' jck, hij verkladt sijn' int,

 

Mommelt hij, ick praet van binnen,

420

Zeyl ick, hij vervangt den windt,

 

Peylt hij trappen, jck schiet sterren,

 

Ancker ick, hij stopt syn tij,

 

En, wat drolligher verwerren!

 

Vaer ick voor, hij vaert voor mij.

+ [krit] vs. 407 K.a.; mijn mond moet het raecken,

+ [krit] vs. 418 sijn' K.a.; mijn

[p. 281]

 

⁺

425

Heet ghij mij het raedsel uytten,

 

Vraeght ghij noch wie is dit? Heins,

 

'Ksall 't u met den grondt ontsluyten

 

Van mijn ernstigher gepeins,

 

Helpt mij 's hemels less' toe wenschen

430

Daer ick noch soo rauw in ben,

 

'Tjs de mensch van alle menschen

 

Dien ick 'taller minste ken:

 

 

 

'Tjs het hertt dat in mijn' aêren

 

In mijn geesten leyt en stooft;

435

'Tjs de knoop van 't zenuw-garen,

 

'Tjs het onbevallijck hooft,

 

Daer mijn' herssenen in woonen,

 

'Tjs, off ik en ben het niet,

 

 

 

Die hem eewich rap sal toonen

440

Onder 'tspoor van uw gebied.

 

Londini. Prid. Id. (12) Decemb.

+ [krit] Bij vs. 429 in marg.: F. coclo descendit Nosce te ipsum. Iun.

Klachten¹⁾⁺.

Vrinden
In den
Haegh,
Staech
Klaegh ick,
Laegh' ick
Weer
Neer
Inden
Linden,
Die
'Ksie
Waer ick
Vaer, ick
Gae,
Stae,
Handel',
Wandel',
Blijff,
Lijff,
Tanden,
Handen
Roer',
Voer'!

Sou' de

Koude
Vorst
Korst
Zee en
Ree' en
Weer
T'eer
Sluyten,
Buyten
Tijd,
Spijt
Menschen
Wenschen
En
Den
Armen-
s'Karmen,
Met
Het
Vleyich
Schreyich
Traen
Slaen,
Daer ick
Swaerlick
Aff
Laff?

Och Heer,

Noch eer
Ick
Stick,
Off ver-
stoff, verr
Van 't
Land,

1) Ot., VI, 160; K.b., I, 485. De titel was eerst: Singultus.

+ [krit] vs. 37 Ot.: 's Menschen

[p. 282]

 

Daer de

 

Aerde

 

Mijn'

 

Pijn

65

Soeten

 

Moet, en

 

All

 

Sal

 

Sluyten,

70

Huyt en

 

Haer,

 

Naer

 

Langhe,

 

Banghe

75

Klacht,

 

Lacht

 

Weder

 

Neder,

 

Schort

80

Kort

 

Vwe

 

Ruwe

 

Roe,

 

Moe

85

Treffens;

 

Zeffens

 

Sal

 

'tAl

 

Sonder

90

Wonder

 

End'

 

End,

 

Singhen,

 

Springhen,

95

Wat

 

Dat

 

Gaende

 

Staende

 

Leeft,

100

Beeft

 

Binnen

 

Sinnen,

 

Le'en,

 

Been,

105

Van dijn'

 

Mann, dijn'

 

Knecht,

 

Recht

 

Houwen

100

Trouwen

 

Hals;

 

Vals,

 

Steeligh

 

Heeligh

115

Loos,

 

Boos,

 

Sluypigh,

 

Luypigh,

 

Snood

120

Noot.

 

Londini. moestiss.^us Decembri.