Gedichten. Deel 1: 1607-1623

[1612]

S.P.D.¹⁾⁺.

Te quoque Iane meae cupidum satis esse salutis
Non dubito, quanquam non illum carmine tantum,
Qui tibi tam facilis stylus est, testeris amorem.
Verum ego quo tendas video. et hortarier a me
Tu prior ipse studes, idque ut cognoscere possis
Immemores memoresue tui vivamus amici?
Ante levis fluctus transcurret cerva marinos,
Ante madens saltus piscis tranabit acutos,
Ante diem mundo Phoebus lucemque negabit,
Ante suos sistet vaga Delia circumcursus,
Ante suos aestas mittet jucunda calores,
Ante carebit hyems glacie, niue, grandine, ventis
Quam te Iane meo possint e pectore tempus
Diversiue loci, vel edax abolere vetustas.
Haec equidem praesens poteram dixisse, sed absens
Dicere malebam litteris ut cernere posses
Disiunctos non posse locos disiungere mentes
Praecipue fraternus amor quas vinxerit ambas.
Dicere plura quidem vellem, si dicere plura
Tempus et hora levis vellet, sed nuncius instat.
Ergo vale, matremque meo fratremque saluta
Nomine nec sponsam nec praetermitte sorores.

Bruxellis.

In het voorjaar van 1612, toen zijn vader te Middelburg ziek lag, reisde Constantijn met zijne moeder naar Zeeland. Hij vertaalde toen de Batrachomyomachia in het Latijn; zijn vader las het gedicht, toen hij herstellende was (vgl. Dagb., blz. 8, en de Vita). Het handschrift dier vertaling schijnt verloren te zijn.

1) Het vers is aan Joan Dedel gericht. Het is niet gedateerd, maar blijkbaar uit denzelfden tijd als het vorige, dus van December 1611 of Januari 1612.

+ [krit] vs. 7. levis. Andere lezing op den kant aangeteekend: tamen.

[p. 40]

Epitaphium charissimae sororis Elisabethae Huygens quae obyt 8^o. idus May 1612¹⁾.

Heus tu! qui faciles hac illac flectis ocellos,

Nobilium spectans busta superba virûm,

Quos decorant generis tabulae monumenta capaces,

Splendidaque Artificis marmora sculpta manu,

Hospes ades. nec te fragilis multumque caducae

Detineat tantus nobilitatis honos.

Hosce etiam tumulos, haec haec loca plena Paternis

Plenaque Maternis inspice lactymulis.

Quae licet haud stirpis tabulis ornentur avitae,

Non minus aspectu credito digna tuo.

Scilicet hic tetro cubat Elisabetha sepulchro,

Ille puellaris flosque decusque chori.

Amissam cuius deflet Venus aurea formam,

Amissam cuius flent Charites charitem.

Quam nuns Parca ferox, et vah! nimis invida fata

Cernere maturos non voluere dies.

Atque ita primaeva vixdum florente Iuuenta

Ceu immaturus flosculus interyt.

Ergo hoc exemplo quisquis Vir, sive Puella es,

Dum tibi concessum vivere, disce mori.

Nullam crede tibi degi feliciter horam

Quam non invideat Parca maligna tibi.

Moestus Posui.

1) Elisabeth Huygens, geboren 26 Maart 1598, was de oudste dochter van Christiaan Huygens en Susanna Hoefnagel. Zij stierf op. 14jarigen leeftijd den 8sten Mei 1612.

Epitaphium charissimae sororis Elisabethae Huygens.

O quae per tumulos proterva nostros
Lascivo properas Puella gressu,
Ne te poeniteat stetisse paullum,
Et ter foemineo ingemisse fletu.
Hic hic Elisabetha condor, illa
De vestra modo quae fui caterva:
At nunc nil nisi putridum cadaver
Quod foedum exigua tenetur Vrna.
Ne me despicias tamen, sub atra
Quamvis turpiter hic homo iacentem,
Verum hinc disce tuae Puella sortis
Et fati esse memor, tuâ propinquum
Quod forsan magis est opinione.

[p. 41]

Epitaphe de ma tres-chere soeur Elisabeth Huygens,
traduit du Latin¹⁾.

Fillette, qui nonchalamment
Par dessus mon tombeau passant
Ne te soucis guerre de moy,
Ie te supplie Arreste toy,
Et de tes larmes pitoyables
Mouille ces lieux tant execrables.
Ie dors icy Elisabé,
Moy qui nagueres ay esté
De ta troupe, (O Parque quel tort!)
Asteur un infecte corps mort:
Et dans la fosse soubterraine
Rien que pourriture vilaine.
Toy toutefois, fillette, tant
Ne me vitupere pourtant,
Laide quand bien ie couche icy:
Ains plustost appren par cecy
De ton sort au bas territoire
Et de ta mort avoir memoire.

1) Het H.S. is te vinden bij No XXXIXa.

Constantini Huygens carmen in diem natalitium, ad patrem²⁾.

Dum mihi supremam Lachesis festinat ad horam,

Et nimium propero et texit iniqua dies,

Demiror, stupeoque, et, me mihi subtrahis, inquam,
Me mihi furaris, quo fera Parca ruis?
Siste tuos saltem tantillo tempore cursus,

Ferque moram dictis dum loquor esse meis.

Tela nihil remorata suas (heu ferrea!) telas,

Subiicit haec verbis, quamlibet aegra meis.

Sicne miselle puer, cui iam tria lustra superque

Vnus adhuc nostra volvitur annus ope,

Hasne refers grates? his dictis ora repressit,

Responsisque animum reddidit ambiguum.

Nec minus abruptis stupuit mens anxia dictis,

Quam solet oraclis Delphice turba tuis.

Sic tamen explicui caecis oracla latebris,

Evolvens animo terque quaterque meo.

Nempe has lanificam grates petysse sororem

Pro mihi pertextis tam cito temporibus.

2) Het gedicht is dus van 4 September.

[p. 42]

 

Quid mirare, Pater? fateor debere, sed illo

20

Quo quisvis illi nomine debet homo.

 

Namque ego (quod vitium commune est omnibus) vnam

 

Cum mihi vix Lachesis nesset Olympiadem,

 

Aspiciens me forte aliquos aliquando sodales

 

Maiores annis, viribus, ingenio,

25

Hei! quoties dixi, quoties fera Parca quid haeres?

 

Quid mihi producis tempora temporibus.

 

Nunc ubi nil horum facilis mihi diva negarit,

 

Nec quidquam votis dempserit aequa meis,

 

Quid censes genitor, non est iniuria fantis

30

Propitiam probris insimulare Deam?

 

Annuis. et certe memet condemno, sed ictus

 

Piscator posthac, sero licet, sapiam.

 

Non ego te quicquam Lachesis festina rogabo,

 

Non volo currenti subdere calcar equo,

35

Perge tuos solito, satis est, ex ordine cursus,

 

Dum tua te soror hoc Atropos atra vetet.

 

Anno aetatis XVI^o.

Ad Aeolum de curru velifero¹⁾.

Aeole, qui domitos aeterno carcere ventos

Claudis, et horrendo subiicis imperio:

Hactenus a solis venerate et cognite nautis,

Hactenus in fluctus viribus use tuis.

Aspice iam duplici gaudebis numine, iam te

Agricolae, nautae quod soluere, colent.

Carbasa currus habet, Scythica quibus ille sagitta

Ocyus inflatis littora sicca secat.

Nec volat expansis per arenam segnius alis,

Quam solet in vasto puppis adunca mari.

Quaque solet lentos aegre producere gressus,

Quaque solet binis repere tractus equis,

Hac volat, et celeres cursu praevertitur Euros,

Adiiciant flatus dummodo pone suos.

Aeole, sic duplici veneratus numine, semper

Cultus eris nautis, cultus et agricolis.

1) Dit vers is met de beide volgenden op hetzelfde blad geschreven.

Epitaphium strenui militis, qui dum suos in armis exercet, subita paralysi correptus, paulo post obyt.

Qui nimis elato resupinus pectore, Miles,

Cuncta putas manibus subiicienda tuis;

[p. 43]

 

Et teris hos tumulos quasi non meriturus, et ipsum,

 

Si potis est, mortis respuis imperium.

5

Quaere quis hac iaceat, sed nunc putre corpus, arena?

 

Qui bona pars vestro de grege nuper erat.

 

Non fuit hoc quisquam rigidis praestantior armis,

 

Non fuit hoc quisquam fortior aut melior.

 

Et tamen, en, fati, quod fortius omnibus unum est,

10

Quam facile occumbit tantulus imperio.

 

Scilicet hunc, dum forte suos exercet in armis,

 

Abstulit e medio mors inopina virum.

 

Non aliter quam si medio foret e grege pastor

 

Praeda lupo, pecori dum timet ipse suo.

15

Sic nimium confisi animis, sic discite, quantum

 

In res humanas mors inopina queat.

Ad patrem.

Quod si forte roges, Pater colende,
Hos cur versiculos diu retentos
Clarum noluerim videre Solem?
Excitare tuam, fatebor, illis
Tentabam mihi liberalitatem;
Cum vero prior occupâris ipse
Gratitudinis ergo nunc habeto.

(Ad Berckel)¹⁾.

Quarta dies abyt, cum te, dulcissime rerum,

Per sanctum veteris numen amicitiae

Et precor, et iubeo, (quid non licet inter amicos?)

Ne concessa tibi reddere scripta neges.

Interea (tantus fidi neglector amici es)

Nulla domum Logices, littera nulla redit.

Siccine condecuit surdas opponier aures?

Siccine Amicorum spernere iussa, preces?

Quin, rogo nunc iterum, redeant aliquando vocata

Scripta, vetusque fides; Haec tibi, ut illa mihi.

1) Het gedicht is niet gedateerd. Op hetzelfde blad, waarop het versje is geschreven, staat het klad van twee briefjes in het Latijn. In het eene wordt gesproken van een boek over logica, evenals in ons vers. Nu begon Constantijn in Juli 1612 logica te leeren en stel ik dus het versje in dat jaar. Het andere briefje diende tot begeleiding van het vers en is gericht aan Berckel, misschien dus - deze famielje was zeer uitgebreid - aan den Hagenaar Clemens van B., die 14 Sept. 1616 in het Leidsche album is ingeschreven. Aan de ommezijde van het blad staat een gedicht In Martialem castratum, met andere hand dan die van H. geschreven; ik neem het dus niet op.

[p. 44]

 

Attestor Musas. Aliquando vocata redibunt

 

Scripta, vetusque fides; Haec mihi, ut illa tibi.