Gedichten. Deel 1: 1607-1623

[1611]

Strena¹⁾.
Vtrique parenti, totique familiae, felix anni exorientis initium optat Constantinus Huygens f.

Nox erat, et claro fulgebant sidera coelo,
Lunaque nidentem produxerat aurea vultum,
Cum mihi carpenti dulces per membra sopores
Nescio quae placidam recrearunt somnia mentem.

Collis erat, collemque super planissima campi
Area, quam viridem faciebant graminis herbae,
Et nemus umbrosum, secretaque sylva tegebat;

1) Aan de ommezijde van den titel is met andere hand, misschien die van Dedel, geschreven:

Constantine, piis ineunte parentibus anno

Plenis ut manibus munera grata dares,

Castalia madidum lympha, divina Camoenae

Somnia Parnassi te docuere sui.

Docte puer, patrio poterasne rependere amori

Gratius obsequium, vel pia vota magis?

Aspicimus majora fide et puerilibus annis,

Et tua miramur carmina, docte puer.

Ipso nempe canis Musarum et Apollinis ore,

Ore tuo Musae Phoebus et ipse canunt.

[p. 27]

 

Hic ego dum tacitis solus secessibus errans

 

Pignora securae meditarer carmina mentis,

10

Dulcibus insonuit subito concentibus aether,

 

Contremuit nemus, et sylvae intonnere profundae;

 

Gaudebam, suavique soni dulcedine captus

 

Fusus humi patulae recubo sub tegmine fagi,

 

Floribus et suavi protectus gramine vultum:

15

Ecce nouem ducens forma praestante puellas

 

Ante oculos Iuvenis, forma praestantior illis,

 

Stabat (ut in castris sequitur quem tota caterva

 

Dux in fronte sagax ad caedem et bella paratus)

 

Os humerosque deo similis, citharamque sinistra,

20

Arcum humeris pharetramque gerens, dextraque sagittas;

 

Obstupui, ancipiti mentem formidine pressus.

 

Tum vero accedens (quisqnis fuit ille Deorum)

 

Talibus affatus dimouit corde timorem.

 

Constantine puer charo dilecte parenti,

25

Constantine puer Musarum dulcis alumne,

 

Constantine tuis longe sapientior annis,

 

Constantine puer doctus qui pollice chordas

 

Pellere, quodque tibi studiorum dulce levamen

 

Adiunctum tremulo modularis gutture carmen,

30

Surge age, et ex animo pauidos depelle timores:

 

Sum Deus, et magni cretus de stirpe tonantis,

 

Et genitrix Latona mihi, mihi Delphica tellus,

 

Et Claros, et Tenedos, Pataraeaque regia servit;

 

Est mihi Mercurius frater, soror aurea Luna,

35

Luna gubernatrix tenebrarum et mobilis umbrae:

 

Ille ego sidereas qui lustro lumine sedes,

 

Ille ego qui primus resonum componere carmen

 

Mortales docui, cytharaeque intendere nervos,

 

Ille ego qui dubys oracula Delphica signis

40

Suscito, et ex adytis arcana revello profundis.

 

Iam puto cognosces audito nomine phoebi

 

Quis chorus hic: novit qui me bene, novit et illas:

 

Liquimus Aonios campos, vestrasque venimus

 

En puer in terras, mortales visere Divi,

45

Vt tecum Aonides celebrent tua gaudia Musae,

 

Vtque novum patri Strenas cantemus in Annum.

 

Sic ait, et iungens cytharae modulamina vocis,

 

Talibus insonuit. Reboant nemora ardua cantu

 

Acceptos geminatque sonos in vallibus Echo.

 

Apollo.

50

Eia nunc Musae, simul eia Musae

 

Poscimus, si quid vacui sub umbra

[p. 28]

 

Lusimus, vivat quod et hunc in Annum,

 

Psallite Musae.

 

 

 

Psallite, ac tristes animo dolores

55

Pellite, hic nullus locus esto curis,

 

Has sed in fluctus rapidos proteruis

 

Tradite ventis.

 

 

 

Edite et cantus fidium canoros,

 

Vos novem quales deceant Sorores,

60

En redit rursus novus annus, omnes

 

Dicite strenas.

 

Calliope. 1.

 

Ceu Vndam unda premens, haec premitur quoque,

 

Ceu lux luce premens, haec premitur quoque,

 

Ceu horam hora premens, haec premitur quoque;

65

Sic sic diffugiunt tempora lubrica:

 

Sic currunt pariter, sic fugiunt simul;

 

Et semper noua sunt, quod fuit antea

 

Iam non illud erit, Iamque relinquitur,

 

Nec cras illud erit quod fuit hoc die,

70

Sic sic diffugiunt tempora lubrica.

 

Clio. 2.

 

Ecce iterum nouus annus adest, gratissimus annus,

 

Redire saepe cuius est.

 

Nunc omnes cantate viri, pueri, atque puellae,

 

Et omnis orbis hoc agat.

75

Nunc age, nunc resonas impellite pectine chordas

 

Et eia voce dicite.

 

Ecce nouae rursus Iani rediere Kalendae,

 

Dies amica gentibus;

 

Festa dies, Iucunda dies ad gaudia nata,

80

Redire saepe cuius est.

 

Thalia. 3.

 

Ergo nunc ad nos redit ordo vocum,

 

Nostrum dicere iam quoque.

 

Est quid in laudem Patris, atque Nati,

 

Illis carmina pangite.

85

O puer felix Patre, tuque Nato

 

Felix qui ter et amplius

 

O parens, annum hunc precor atque plures

 

Ducas omine prospero.

[p. 29]

 

Evterpe. 4.

 

Huc ades omnis

90

Quisquis amoena

 

Incolis arva,

 

Quisquis amoena

 

Tempe batavam

 

Incolis Hagam.

95

Huc ades inquam, et

 

Corde dolores

 

Pellito, non te af-

 

Fligere mentem

 

Lux sinit ista.

100

En tibi curru

 

Qui properante

 

Praeterit annus

 

Iam redit idem,

 

Moxque redibit,

105

Hunc age cantu, et

 

Carmine laeto

 

Ora resolve.

 

Erato. 5.

 

Mecum meae sororculae,

 

Omnesque ubique gentium,

110

Quos solis ambit orbita,

 

Cantate laeta carmina

 

Seu voce, sive barbitis;

 

Nec haec quidem vulgaria, ast

 

Inusitata carmina,

115

Quae saxa, quae moveant feras,

 

Sistantque aquas volubiles,

 

Vt mitigare scilicet

 

Possimus his parcas Deas.

 

Polymnia. 6.

 

Si potuit sylvas remouere Threicius Orpheus,

120

Dulcique ditem mitigare carmine,

 

Tergeminique canis compescuit ora canendo,

 

Imique movit incolas manes Stygis,

 

Vocis ad arbitrium traxit si hominesque ferasque

 

Et fluminum lyrae sonu cursum stitit,

125

Et nostras audite preces, audite puellae,

 

Audite quid totus roget noster chorus.

 

Melpomene. 7.

 

O quibus arbitrium est rerumque hominumque sorores,

[p. 30]

 

O quae post summum fata Iovem regitis,

 

Quêis exordiri vitam certo ordine, certis

130

Arbitrys, certo solvere fine datum est.

 

Haec vos carminibus (quid enim non carmina possunt),

 

Sola ego Musarum nomine Musa rogo.

 

Hugonidem servate patrem, servate benignae,

 

Et sua longaevo rumpite fila viro.

135

Nestoreos etiam Mater rogo compleat annos

 

Incolumis dulci pignore iuncta viro.

 

His natos Patris, Matris natasque levamen

 

Conseruate py pignora coniugy.

 

Terpsichore. 8.

 

Sic vos diva potens diu,

140

Sic Clotho et Lachesis servet et Atropos,

 

Omnes tuque senex tuam

 

Vt longam aspicias progeniem Pater

 

Sic sic quaeque tibi, precor,

 

Producat teneros nata nepotulos,

145

Qui, cum decrepito tibi

 

Vxorique tuae sera dies venit,

 

Incurvi seny sient

 

Mellitae proavis blanditiae suis.

 

Vranie. 9.

 

Accipe parve puer, promissas accipe strenas,

150

Quas tibi Pieridum

 

Dedicat iste chorus, tu postea singula chartis

 

Carmina pone tuis.

 

Cumque bifrons rapidum Ianus renovaverit annum,

 

Tradito scripta Patri.

155

Sic sic opto tibi semper sit fautor Apollo,

 

Aoniaeque Deae.

 

Sic possis Phoebo semper dictante venustos

 

Scribere versiculos.

 

Sic sic opto puer crescas crescentibus annis

160

Semper honore. Vale.

 

 

 

Dixit, et avertens rosea ceruice refulsit

 

Musarumque abiens totam sectata catervam est

 

Vltima, praecedit quo venerat ordine Phoebus.

 

Iamque dies aderat, fugiunt tenebraeque soporque.

165

Excutior somnis, iterumque iterumque rependens,

 

Dicta quoad potui mandavi carmina chartis,

[p. 31]

 

Quae tibi nunc mandata, Pater charissime, trado,

 

Et simul opto novem praesagia vera Sororum.

 

Dij mihi dent multas possim tibi scribere strenas,

170

Dy tibi ut accipias multas. His vive valeque.

 

1611.

Ioanni Dedel,
felix anni exorientis initium optat Constantinus Huygens. annor. 14.

Ceu adamas auro, varysque stat ornamentis

Summo micans in annulo,

Heic circumcurrens ubi desinit et redit orbis,

Et unde rursus incipit:

Sic etiam ista (licet parvis componere magna)

Summo micans anno dies,

Quo circumcurrens redit, atque ubi desinit orbis,

Et unde fit rursus novus:

Ista dies, inquam, redit in quo desyt orbe,

Annumque nunciat novum.

O quam grata dies, o aurea, carior auro,

Ipsisque gemmis carior!

Ast ego quid faciam? strenae cum dentur ubique

An non etiam dabo tibi?

Omnino. quodcumque etenim tibi mittimus, omne

Laboris hoc puta tui.

Has igitur faustas Iani, tibi Iane, Kalendas,

Annumque deprecor. Vale.

Luciani dialogus Menippi et Tantali¹⁾.

Menippus.

Cur ita? cur medys adeo lacrimaris in undis?

Quid defles casum Tantale moeste tuum?

Tantalus.

Scilicet, hocne rogas? Iam iam mors occupat artus

Et iam iam morior, care Menippe, siti.

Menippus.

Sic es iners, ut non libeat procumbere pronus,

Aut haurire cava flumina tanta manu?

1) Vertaling van de 17de der Νεκρικοὶ διάλογοι.

[p. 32]

 

Tantalus.

 

Non profecto piget. Sed enim labor omnis inanis,

 

Procumbamque licet non minus unda fugit;

 

Et simul interdum summum os adiungere sensit

10

Diffluit ante ego quam labia summa rigem:

 

Atque ita per digitos subito dum labitur illa

 

Nescio quo pacto fit mihi sicca manus.

 

Menippus.

 

Prodigium narras. Verum hoc age Tantale quaeso

 

Iam quid opus potu est corpore quum careas?

15

Antea namque fuit quod in orbe famique sitique

 

Subiectum, servat Lydia terra sibi:

 

Tu cum tantum anima, et levior sis spiritus aura,

 

Qui potare dehinc sive sitire queas?

 

Tantalus.

 

Spiritus iste tamen sitiat corpus velut ipsum,

20

Impositum genus hoc est mihi supplicy.

 

Menippus.

 

Credo equidem, nec vana fides, credo hanc tibi poenam,

 

Hoc esse impositum Tantale supplicium,

 

Plecteris, esto, siti. Sed dic mihi, quid tibi possit

 

Accidere hinc? metuis-ne ut moriare siti?

25

Quo remees nihil est, nec enim altera tartara novi,

 

Et moriare licet, quo remees nihil est.

 

Tantalus.

 

Vera quidem loqueris, verum haec mihi poena Menippe

 

Imposita, ut sitiam cum mihi nil sit opus.

 

Menippus.

 

Desipis, et nullo mihi potu opus esse videtur

30

Quam solo (ut fatear vera) tibi Elleboro.

 

Tantalus.

 

Imo nec Elleborum quicquam potare recusem,

 

Hoc avidam possim si relevare sitim.

 

Menippus.

 

Tantale crede mihi nunquam ut potes fore, nec quos

 

Nigra sub imperio regia ditis habet.

35

Non etenim potis est, quamquam non omnibus illud

 

Supplicium, ut flumen praeteriens sitiant.

[p. 33]

In Psalmos Davidis a Theodoro Beza et Clemente Marot Gallico carmine translatos Constantini et lectoris dialogus¹⁾.

L. Fare age, quodnam opus hoc? C. Psalmorum Davidis. L. At quis.

Versibus ornavit? C. Beza Maroque viri.

L. Beza Maroque viri? Sed quis Maro, num vetus ille

Qui cecinit Phrygy carmine facta viri?

C. Non. sed et ille Maro, qui quantum versibus alter

Hexametris, tantum praestitit ille suis;

Totum equidem solus iam perfecturus, at illi

Fregêre inceptum (heu!) fata sinistra suum.

L. Mira refers. Sed Beza quis est? die hoc quoque. C. Talis,

Cui nec habent, nec sunt Saecla habitura parem.

L. O opus egregium, cedris et pumice dignum,

Dignum ut tollatur nomen ad astra tuum,

O labor eximius, Regis, Bezae atque Maronis,

Tres poterant melius iungere fata viros?

1) Marot († 1544) vertaalde 49 Psalmen, Beza 41, die niet te gelijk werden uitgegeven. In 1562 verscheen de eerste volledige uitgave der Psalmen van Marot en Beza.

Rondeau²⁾.

Passé trois iours, Mere tres debonnaire,
(C'est de despit que ie ne le puis taire,)
Tu nous promis la piece du iardin
Qui aussy bien ne sert à aultre fin
Qu'à se iouer, or tu dis le contraire.

Voudrois tu donc ce qui est faict defaire?
Voudrois tu donc rompre si bonne affaire?
Si bon contract? que tu fis sans termin

Passé trois iours.

Penses y bien, s'il te plaict chere Mere
Pour euiter la langue populaire
Qui meslera³⁾ tousiours de son venin
Et se rira d'un coeur si feminin
Changeant si tost ce qu'il a voulu faire

Passé trois iours.

2) Het vers is niet gedateerd, maar zal wel ongeveer uit dezen tijd zijn.

3) Andere lezing: tirera.

Luciani dialogus Iovis et Ganymedis⁴⁾.

Forte puer patulae recubans sub tegmine fagi
Sylvestri resonans Ganymedes carmen avena,

4) Naar de 4de der Θεῶν διάλογοι.

[p. 34]

 

Dum patrias custodit oves, pascitque per arva,

 

Hunc, oculos summa deflectens Iuppiter arce,

5

Aspexit, magnoque statim pueri arsit amore;

 

Nec mora, percussis mendacibus aera pennis,

 

Arripit e medio, et superas devexit ad auras.

 

Et tali flentem compellat voce puellum.

 

Iuppiter.

 

Nunc age parve puer, metam pervenimus altam,

10

Nunc age, fer labys basia mille meis.

 

Aspice, non mihi iam rostrum, non unguis aduncus,

 

Non alae, nec sum qui modo visus eram.

 

Ganymedes.

 

Hei! quid ais? non tu modo avis volucrisque fuisti?

 

Non aquila e medio me grege surripiens?

15

Dic mihi, qui rostrum ac alae quinam unguis ademptus?

 

Vt te mutatum protinus aspiciam?

 

Iuppiter.

 

Non homo sum nec avis, dulcissime, at ille Deorum

 

Maximus, ad nutum qui me ego muto meum.

 

Ganymedes.

 

Tun' Pan es bone vir? sed enim non hispida crura,

20

Cornua nulla tibi, fistula nulla tibi est.

 

Iuppiter.

 

O formose puer roseo spectabilis ore,

 

Nullum usquam credis praeterea esse Deum?

 

Ganymedes.

 

Praeter eum novi nullum, nec enim esse putarem,

 

Quod magis est soli sacrificamus ei.

25

Tu vero nobis plagiarius esse videris,

 

Et non, quod dicis, Maximus ille deum.

 

Iuppiter..

 

Dic mihi, non unquam vestras pervenit ad aures

 

Fama Iovis, numquam sacrificastis ei?

 

Non umquam tibi nota fuit Iovis ara tonantis,

30

Et contorquentis fulmina saeva manu?

 

Ganymedes.

 

Illene tu, tantam copiam qui nuper in almos

 

Grandinis atque nivis praecipitavit agros?

[p. 35]

 

Et cuius toties hirco pater imbuit aram,

 

Quemque homines supra nos habitare ferunt?

35

Obsecro, Rex, superas curnam me tollis ad auras?

 

Me miserum. forsan dilaniantur oves.

 

Iuppiter.

 

Scilicet, anne etiam est ovium tibi cura miselle?

 

Cui datur ut reliqui degere caelicolae?

 

Ganymedes.

 

Hei mihi! quid dicis? non rursus mittar in Idam?

40

Non potero carum rursus adire Patrem?

 

Iuppiter.

 

Frustra igitur nactus rostrum pennasque fuissem,

 

Frustra ungues, frustra denique totus avis.

 

Ganymedes.

 

At Pater inquiret surreptum, erransque per arva

 

Si non inveniat verbera certa feram.

 

Iuppiter.

45

Verbera nulla feres promitto, parvule, nam te

 

Conspicere in summis nubibus ille nequit.

 

Ganymedes.

 

Atqui ego migrare hinc mallem, desidero Patrem,

 

Et mallem lictos pascere rursus oves.

 

Quod si me referas, alium promittimus hircum

50

Praepinguem e multis, Lytrum erit ille tibi.

 

Iuppiter.

 

Tu vero ista sine, obliviscere ovilis et Idae,

 

Qui bona iam facies multa Patri et Patriae.

 

Non tibi lac potus, nec erit tibi caseus esca,

 

Proque his vesceris Nectare et Ambrosia.

55

Non mortalis eris, sed in omnia saecula divus,

 

Atque tuum in coelo cernere sidus erit.

 

Ganymedes.

 

Ludere si cupiam, quis erit collusor, in Ida

 

Mille mihi similes, mille mihi socy.

 

Iuppiter.

 

Hic collusor erit tibi parvulus iste Cupido,

60

Hic mille astragali. Tu modo laetus age.

[p. 36]

 

Ganymedes.

 

Quodnam erit officium? quid vobis utilis usquam

 

Esse queam? hicne etiam pascere oportet oves?

 

Iuppiter.

 

Absit. at hic nobis convivia procurabis,

 

Infundesque mihi Nectar et Ambrosiam.

 

Ganymedes.

65

Perfacile. hoc etenim iam dudum calleo munus,

 

Et memini quinam fundere lac deceat.

 

Iuppiter.

 

Ecce memor rursum lactis, vitaeque peractae,

 

Inter mortales se putat esse puer.

 

Non hic est mundus, sed quod videt omnia coelum,

70

Hic bibimus, dixi, nectar, ut ante tibi.

 

Ganymedes.

 

Credo, sed hoc Nectar quod tam mihi, Iuppiter, inquis

 

Dulce, an lacte etiam dulcius esse queat?

 

Iuppiter.

 

Immo cum summis tantum gustare labellis

 

Incipis, haud lactis tunc memor esse voles.

 

Ganymedes.

75

Nocte ubi decumbam? uum parvulus iste Cupido

 

Quem dixisti aderit nocte dieque mihi?

 

Iuppiter.

 

Non. sed ego ut mecum noctu concumbere posses,

 

Haec causa est quare huc, parvule, te tulerim.

 

Ganymedes.

 

Saepe pater dixit, qui lectum nocte revolvens

80

Trusissem calces calce, pedes pedibus:

 

Saepe etiam obstrepera experrectus voce loquentis

 

In somnis Matrem iussit adire meam.

 

Tuque ideo si me ad coelum, bone Iuppiter, altum

 

Vexeris, ut reddas tempus erit patriae.

 

Iuppiter.

85

Atqui erit hoc gratum, si me traducere noctes

 

Insomnes, tecum si vigilare voles;

[p. 37]

 

Interea roseis dabo basia mille labellis

 

Interim eris collo sarcina grata meo.

 

Sed tu, purpureo imbuerit cum nectare corpus,

90

Mercuri, eum pulchris moribus imbuito.

 

 

 

Talia Rex dixit Superum, traditque docendum

 

Mercurio puerum, qui nunc quoque pocula miscet.

Ode Constantini Huygens in analem suum¹⁾ ad tempora celeriter fugientia.

Heu! quo diffugitis Tempora, Tempora?
Quae vos tam volucris, quae fuga sic agit?
Pauca audite precor. Iam mihi parvulo
Et vixdum genito tertia Olympias
Improvisa venit. Iam mihi. Quid loquor?
Discurrunt pariter verba nec audiunt,
Nec me cunctantem respiciunt quidem,
Transcursasque semel non remeant vias.
Sic qui iam Pueri mox Iuvenes sumus,
Et qui nunc Iuvenes mox erimus Senes.
Post Rerum veniet Meta novissima,
Post Clotho, et Lachesis, post etiam Atropos,
Quae nos ad Stygios deiicient lacus,
Per tristes tenebras perque nigras vias;
Quae nobis, Procul hinc Cedite, Cedite,
Dicent, Tempus adest, vestraque iam Dies.
Sic qui nunc Homines, mox erimus Nihil.

Annorum 15

Prid. Non. (4) Septemb.

1) Den 4den September 1611 vierde Constantijn zijn 15den verjaardag. Op dien dag schreef hij het gedicht.

Aurem quaeso tuum mihi inclina dominans Deus exaudique preces meas, cum sim pauper inops quoque²⁾.

Custodito animam meam
Sanctus sum quoniam tuus,
Salvum fac famulum tuum
Qui in te spem posuit suam.

Oro respice Me Deus
Totas qui voco te dies,

2) Het vers is niet gedateerd; slechts staat onder aan de bladzijde het cijfer 11. Vermoedelijk is het dus in 1611 gedicht.

[p. 38]

 

Servum laetifica tuum

 

Ad te pectora qui levat.

 

 

 

Clemens tu quoniam deus,

10

Mitisque et bonus omnibus,

 

Illis qui precibus tuum

 

Nomen tristibus invocant.

S.P.D.¹⁾.

Immemor vestri, licet et remotus,
Qui fuit numquam, nec erit vel unquam;
Haec tibi mittit monumenta fidi

Carmina fratris.

Iam puto nosti quis, et unde vobis
Occupet doctas inopinus aures.
Frater est, toto tibi quo nec orbe

Carior alter.

Frater est, qui non potuit, vel a te
Frater, heu! longo spatio remotus,
Inter externos tamen ecce vestri

Immemor esse.

Antequam vestrae mihi traderentur
(Vt scias non immemorem fuisse)
Litterae, iam nunc mihi crede versus

Hosce pararam.

Forte, cur versus referam? rogabis
Cum mihi prosa prior ipse scribas,
Curque non prosa tibi sempiternum

Testor Amorem?

Frater. Intentum bene te sciebam
Litteris, et quod magis est poësi.
Nunc enim Iani redeunt Kalendae,

An meministi?

Haec dies est perpetuo reuertens
Circulo, Patri dare qua solemus
Strenulam, si quam facilis favensque

Dictet Apollo.

Talequid te nunc agitare ratus,
Ne tibi intento fierem molestus,
Absonum nil a studio volebam

Dicere coepto.

1) Het gedicht is gericht tot Maurits Huygens, den broeder van Constantijn. Den 25sten November 1611 was Constantijn met zijn vader naar Brussel gereisd; zij bleven daar tot den 30sten Januari 1612 (vgl. Dagboek, blz. 8).

[p. 39]

 

Absonum forsan fuerit valere.

 

Et meum non sic erit expolitum,

35

Quam Patri quod tu prior obtulisti

 

Credo Poëma.

 

Sed mihi si deficiat potestas,

 

At tibi saltem sat erit voluntas.

 

Parvus effectus mihi sed voluntas

40

Magna. Valete.

 

 

 

Bruxellis 8^o. Kal. Ian. CIƆIƆCXI (25 Dec. 1611).