Gedichten. Deel 1: 1607-1623

[1609]

Psal. XLVI.

Rebis in adversis nobis fiducia certa
Est Iova; non igitur metuemus, non licet alti
In freta praecipites montes spumosa ferantur,
Non inquam tanto licet aequora turbine vertant,
Vt motu undarum monteis et terra tremiscant.
Vrbs Divina quidem Domini oblectabitur amni
In qua quando Deus versatur, neve moveri,
Nec labefactari poterit, nam protinus illi
Auxilium oppressae Dominus feret, atque levabit.
Regna fremant, turbent populi, terra ipsa liquescet,
Quando ille emittit vocem, cunctique silebunt,

[p. 14]

 

Nobiscum armipotens Deus est, defensio nostra.

 

Huc contemplatum Domini admiranda venite,

 

Vsque ad postremas regiones proelia placat,

15

Igne cremat currus, arcus perfringit, et hastas

 

Detruncat, dicens: Desistite, meque colendum

 

Ac extollendum in terris, populisque videte.

 

Nobiscum armipotens Deus est, defensio nostra.

 

XIIJ^o Kal. mart. (17 Febr.) 1609.

Vidua quaedam ex Petronio arbitro¹⁾.

Laude pudicitiae celebris matrona sepulchro
Cum morte extinctum vellet mandare maritum,
Non tantum est sparsis funus sectata capillis,
Verum etiam in tumulo coepit deflere cadaver
Nocte dieque viri; nec eam potuere parentes,
Neve Magistratus, nec amici abducere; quintam
Iam lucem in tumulo mulier ieiuna trahebat.
Aegrae assidebat fidissima serva, simulque
Commendans viduae lachrymas. It fama per vrbem.
Suspensi interea tumulum prope forte latrones,
In quo defunctum flebat matrona maritum:
Proxima nox aderat, Crucium custodia miles,
Lumen ut in tumulo vidit, gemitumque dolentis
Audivit viduae, cupidusque videre quid esset,
Ingreditur, viduamque videns vultusque decorem,
Constitit attonitus, totoque expalluit ore;
Postea defuncti cum cerneret ora mariti,
Et sectam viduae faciem, sparsosque capillos,
Attulit in tumulum coenam, coepitque dolentem
Hortari his verbis: Lachrymas quid fundis inaneis?
Fata manent omnes, sedem properamus ad unam;
Stat sua cuique dies. Nihilo minus illa capillos
Extrahit, extractos ponit super ora mariti;
Non tamen abcessit miles, sed vocibus ysdem
Exhortans escam tentat dare, donec odore
Corrupta ipsa cibum, vinumque ancilla petivit;
Coepit et hortari dominam potione refecta,
Et si te vivam tumules, si fata priusquam
Poscant excedas vita, quid proderit? inquit,
Id cinerem aut manes credis curare sepultos?²⁾
Tune reviviscat vis contra fata Deorum

1) Vgl. Petr., c. III. Het gedicht werd uitgegeven door Dr. J.C.G. Boot in de Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Academie van Wetenschappen, Afdeeling Letterkunde, 3de Reeks, dl. VI, 1889, blz. 151, 152.

2) Deze versregel van Vergilius (Aen., IV, 34) is ook bij Petronius aangehaald.

[p. 15]

 

Defunctus? debent te coniugis ora monere.

 

Tandem igitur frangi passa est matrona, sed aegre,

 

Duritiem, viresque cibo revocavit inaneis.

35

Porro blanditys, quibus impetravit ut esset

 

Miles, connubium viduae poscebat ysdem,

 

Nec contra dixit mulier, dicente subinde

 

Ancilla, placitone etiam pugnabis amori?

 

Nec venit in mentem quorum consederis arvis?

40

Quid multis? victor miles persuasit utrumque.

 

Ergo istic una taedas fecere iugales,

 

Praeclusis foribus monumenti, ut quisque putaret

 

Tristitia extincti viduam expirasse mariti.

 

Ergo ut laxatas latronis nocte parentes

45

Videre excubias, tacite abripuere cadaver

 

Ex furca pendens, et mandavere sepulchro.

 

At circumscriptus miles dum desidet, vnam

 

Vt vidit furcam sine corpore luce sequenti,

 

Vxori narrat veritus persoluere poenas,

50

Pigritiamque suam gladio se velle punire,

 

Si modo fatalem tumulum concedere vellet.

 

Dixit, at illa, nec hoc permittant numina, furcae

 

Figere defunctum quam vivum occidere malo:

 

Tolli ergo ex arca defunctum morte maritum

55

Et vacuae affigi furcae matrona iubebat.

 

 

 

Corde quidem parvus, fateor, sum corpore parvus,

 

Sed latet in parvo corpore magnus amor¹⁾.

1) Afgedrukt door Prof. Boot, De Latijnsche Brieven van C.H. (blz. 8). Geschreven in het album van Brouart (vgl. den Latijnschen brief van Constantijn aan zijn vader van XVII^o. Kal. April. [16 Maart] 1609). De brief is in de Bibl. der Kon. Acad. (N^o XLIV der MSS.).

Ethopoeia
Illustriss.^mae principis Louisae interfecto marito²⁾.

Proh dolor infelix! venit lacrymabilis hora,
Venit quod semper tempus miseranda timebam!
Ah facinus! tantumne ducem, quo maior in armis
Numquam miles erat, scurrae succumbere dextra?
Huc huc, o cives, lachrymas effundite mecum,
Huc Coelum, huc tellus, fluvyque, huc aequor, et amnes,

2) Geschreven in het begin van April. Het vers wordt vermeld in een brief van Constantijn aan zijn vader van IV Id. (10) Aprilis; het was toen bijna af. De brief is op de Bibl. der Kon. Academie (N^o XLIV der MSS.).
Zie over de verhouding tusschen Louise de Colligny en den kleinen Huygens Serm. de vita propria, I, vs. 267-282.

[p. 16]

 

Et qui per Batavos leni fluis agmine Rhene,

 

Huc inquam et lachrymis vestras adiungite nostris.

 

Nam iacet a scurra victus numquam antea victus.

10

At nunc desistat, si quis temeraria dicit

 

Somnia, namque meo didici verissima casu.

 

Ah quoties coniux, coniux charissime, dixi,

 

Sis cautus, struit insidias tibi saevus Iberus;

 

Ah quoties nostros terrebant somnia visus!

15

Nox erat et terris animalia somnus habebat,

 

In somnis ecce ante oculos mihi visus adesse

 

Territus, et subiti distillans sanguinis imbres,

 

Et quater ingenti moestus clamore vocare,

 

Ah coniux, coniux, coniux, solve ultima, coniux,

20

Munera, nam retro trahor atras noctis ad umbras.

 

Talia saepe quidem narravi tristis, at ille, ut

 

Militis est animus, quid tandem nescia somno

 

Credis? ait, sunt, crede mihi, sunt somnia vana.

 

Hei mihi nunc credor, sed quid iam proderit? eheu!

25

Quam mihi sera fides! Ah quantos aethere vecte

 

Phoebe dolos coelo, scelerum quot nomina spectas!

 

Bis miseranda virum amisi, semel orba parentem,

 

Nunc rursus viduor. Quid demens prisca recordor?

 

Sufficit hoc quod nunc factum est nunc flere, sed istos

30

Quis possit lacrymis tantos aequare dolores?

 

Ah iacet egregium patriae caput, et decus aevi:

 

Ardua cui toties tribuit Victoria palmam,

 

Qui numquam victus toties superaverat hostes,

 

Nunc scurrae est victus, et eum quia vincere bello

35

Numquam quivisti, superasti fraude, Philippe.

 

Ast ego quid frustra lacrymor? quid nocte dieque

 

Luctibus indulgere iuvat? quid pectora pugnis

 

Foedare? et vanos iactare ad sydera fletus?

 

Scilicet ista semel, semel omnibus ista petenda

40

Est via. Quin hos ergo etiam tot passa labores

 

Pepetior miseranda? Dabit Deus his quoque finem.

Q. Horat. Flac. Ode XVI. lib. 2 Ad Grosphum, nemini non otium gratum esse, atque optabile. Otivm divos.

Deliciosa deos rogat otia, prensus in amplo
Aegeo, simul ac fluctu nymbosus Orion
Oritur, aut niveam texerunt nubila lunam.
Otia praeclarus bello Thrax, otia Medi;
Non, Grosphe, argento, aut nitidis venalia gemmis,
Non etenim gazae molles, fascesque superbi
Depellunt curas mentis miserosque tumultus.

[p. 17]

 

Vivitur exiguo pretio recte atque beate,

 

Cui micat in tenui semper vas fertile mensa,

10

Nec placidos somnos timor, aut vesana cupido

 

Eripuit. Quid multa brevi iaculamur in aevo

 

Fortes, atque alio patriam sub sole iacentem

 

Quaerimus? Aeratas ascendit cura carinas,

 

Nec validas equitum turmas vitiosa relinquit,

15

Agilibus cervis volucrique citatior Euro.

 

In praesens animus laetus, curare quod ultra est,

 

Oderit, et cito permulceat aspera risu,

 

Corde premens cantus, ni hic omni ex parte beatu est.

 

Abstulit Aeacidem caput insuperabile bello

20

Immatura dies, Tithonum longa senectus

 

Abstulit annosum, et tibi quod fortasse negarit

 

Porriget hora mihi. Tibi centum armenta gregesque,

 

Aptaque quadrigis hinnitum equa tollit acutum,

 

Te deterunt tinctae Tyrio bis murice lanae.

 

mense August.

Ad Posthumum.

Posthume quid iactas numquam te vera locutum?

An iam non dicis Posthume vera mihi?

Ips. Kal. (1) Septemb.

Ad patrem¹⁾.

Pauca petis? do pauca, Pater, sed magna videntur

Quae mihi; plura petis? postea plura dabo.

1) Dit versje is op hetzelfde papier geschreven als het vorige.

In desidem.

Nolo nugari, nolo otia carpere tecum,
Si sic non placeo, nolo placere tibi.

3^o. Iduum (11) Septemb. annor. XIII.

In Gallam.

Saepius, o, me, Galla, rogas quaenam optima vina;

Accipe, do paucis, quae bibo Galla foris.

Gratiarum actio²⁾.

Gentis humanae Pater atque custos,
Cuncta qui solus regis et creasti,

2) Aan de ommezijde staat het Fransche gebed:
‘O Dieu et pere eternel nons te rendous graces treshumblement de ce qu'il ta pleu nous sustenter si benigment de tes dons. Veulles tousiours o bon pere continuer sur nous ta misericorde par les merites inenarrables de Jesu Christ ton cher fils nostre seigneur et saubueur. Amen.’

[p. 18]

 

Reddimus grates, Pater alme, quod nos

 

Foveris omneis.

5

Perge clementer, Pater, atque tali

 

Vtere in nobis bonitate semper,

 

Fily ob cari merita atque sanctum

 

Nomen Iesu.

 

9^o. Novembris.

Ad patrem.

Forte ut postremos, Genitor charissime, versus
Trado, Etiamne aliquos mi Constantinule versus
Condis? ais. Quid? mene, Pater, rellinquere credis?
Erras, non equidem semper facio, aut tibi trado,
Non etiam semper sua cornua curvat Apollo:
Sed veluti gyros domitor variare caballum
In campo docet, ac interdum frena relaxat,
Sic etiam nobis laxanda aliquando capistra.

X^o. Novemb.

Ad patrem.

Pauca rogaturus venio, tu pauca rogatus

Concede nobis, obsecro.

Appetit en genitor Christi natalis Iesu,

Grataeque nobis feriae:

Cum Joanne igitur concedas tendere Leydam,

Non longa erit nobis mora.

Tres vero tantum aut ad summum quatuor istic

Manebimus dies, Vale.

23^o. Decemb.