Gedichten. Deel 1: 1607-1623

[1608]

Psalmus XXIIJ.

Sicut pastor oues pascit, me pascit Iova, } 13 January 1608³⁾.

Nunc pascor placide, non ego iam vereor. } 13 January 1608³⁾.

In viridi campo stabulat pater omnipotens me, } 14 January.

Atque ad tranquillas me capit Ille aquulas. } 14 January.

Et quoque nunc animi recreat pater Ille vigorem, } 14 January vesperi.

Me per Iustitiae iam capit Ille vias. } 14 January vesperi.

Nec tunc horrerem quamvis tenebrosam ego vallem }} 15 Jan.

Ingrediar, quoniam me tua virga levat. } 15 Jan.

Tu mihi componis mensam nitidam hoste vidente } 16 Janua.

Nec non exunguis tempora trunca mea. } 16 Janua.

Nec me destituet favor omnipotentis Iovae, } 17 Janua.

Ast ego templi eius perpetuo incola ero. } 17 Janua.

Finis.

3) De beide eerste versregels komen ook afzonderlijk voor met den datum: 12 Ja.ry 1608.

3) De beide eerste versregels komen ook afzonderlijk voor met den datum: 12 Ja.ry 1608.

Psalm. CXVII.

Omnibus a populis laudetur conditor orbis
Eiusque o gentes cognitam habete fidem.

18 January.

Ad patrem.

Non igitur potero sacrum componere carmen?

Hei quid obest genitor dicito quaeso mihi.

Irritus ergo meus labor est et inaniter actus?

Hei quid componam? carmina non faciam;

Tu quî corrumpant cernis pigrum otia corpus.

Antiquus sermo est Otia dant vitia.

Const. Huygonides e Alemano⁴⁾ s.d.

Alemane tibi merito sit gloria dicta,

Nam quid componam vel mea musa canet!

Me superabis tu tua me quoque gloria vincet,

Me deridebunt Castalidesque tuae.

4) Blijkbaar een oudere speelkameraad van H. en misschien een zoon van den ‘Raedt van State’, Ferdinand Aleman, die in 1599 namens de provincie Zeeland peet was over Constantijn's zuster, Geertruyd (zie Dagboek, Bijlage A, blz. 4).

[p. 3]

5

Vix mihi vis animo est repetitum reddere carmen,

 

Sed postquam repetas accipe molle tibi.

Const. Huygonides patri s.d. *

Gratiae amabunt me genitor sic musae et Apollo,

Vt me semper ament perpetuo hos ego amo.

Const. Huygens patri s.d. *

Mene putas Leydae pigrum desidemve¹⁾ fuisse?

Mira putas genitor, carmina composui.

Non cum cognato didici prae frigore Petro.

Tu ne forte mali, composui haec, referas.

24 Ia.^ry2).

1) Eene andere hand heeft zeker het woord desidem onderstreept en op de fout gewezen.

2) De datum staat onder het afzonderlijk afschrift.

Const. Huygonides I. Dedel³⁾ s.d.

Tu mihi componis mentis tua pignora Dedel,

Reddere non potero talia pignora ego.

Versibus alternis vix audeo ludere tecum,

Ast ut corrigeres hos lege versiculos.

3) Joan Dedel, in 1589 te Delft geboren, werd 14 Mei 1604 als student in de rechten te Leiden ingeschreven. Van 6 November 1606 tot 13 Aug. 1613 was hij gouverneur der beide zoons van Christiaan Huygens (Vgl. Dagboek, blz. 1, 7, 8). Den 5den Jan. 1623 huwde hij Isabeau de Vogelaer, eene nicht van Constantijn's moeder (t.a.p., blz. 5). 16 Febr. 1621 deed hij den eed als Raad in den Hove van Holland en 28 Oct. 1653 werd hij geinstalleerd als President van dat College. Hij is altijd zeer bevriend gebleven met zijn leerling Constantijn tot zijn dood op 22 Maart 1665 (t.a.p., blz. 69).

Const. Huygonides fratri⁴⁾ s.d.

Non durus labor est versus componere frater,

Cur non vis igitur ludere carminibus?

Non te delectant dulces Heliconis Alumnae?

Neve mihi exoptas scribere versiculos?

Macte animo frater, ne sit locus ullus inerti

Pigritiae, sed fac sit tibi dictus honos.

4) Maurits Huygens, geb. 12 Mei 1595, † 24 Sept. 1642. Hij was de oudste zoon van Christiaan Huygens en Susanna Hoefnagel en anderhalf jaar ouder dan Constantijn.

Psalm. XV.

Sancte opifex rerum quis erit sacri incola templi?

Quem supra montem constituesque tuum?

[p. 4]

 

Qui bene semper agit, qui non mendacia dicit,

 

Qui non corrumpit pectora chara sua,

5

Qui non vult vanas pro veris fundere voces,

 

Qui veneratur eos qui coluere Deum,

 

Quique malum temnit, miserum quoque foenore perdi,

 

Qui servat pactam tempus in omne fidem.

 

Haec si quis faciat meaque haec si verba sequatur,

10

Is sacri montis perpetuo incola erit.

Ad fratrem.

Iam te delectant, video, charissime frater,

Pierides, miror versiculosque tuos:

Si studiosum te dicam non mentiar ergo.

Sic tandem frater pergito, doctus eris.

Non semper oleum unde dictum.

Lampadis ex oleo cum quidam aedituus esset
Qui caperet quando sua phaecasia unguere vellet,
Quondam hominem daemon fallens in lampade merdat.
Ille putans solito sua phaecasia unguere more,
Falsus erat quoniam videt esse in lampade merdam.
Non oleum semper, tum daemon callidus inquit.

In Philippum quendam.

Saepe mihi dicis non vivere tempore longo
Ingenium praecox, sed si mihi vera Philippe
Narras, ut fatear, longo tu tempore vives.

De Socrate philosopho¹⁾.

Sedibus ex patrys me captum cogitis ire,
Hostes, meque ipsum grassante necare veneno.
Non tamen id paveo, nescit mens conscia recti
Turbari, quamvis caderent et mundus et Astra.
Mox aliud, spero, patrium penetrale fovebo,
Ast aliam effigiem nullam vos Socratis unquam.

1) Een afschrift van dit vers bevindt zich op het Amsterdamsch Archief.

De Demea *.

Quare adeo tristis, quaeris, sit Demea: causam
Vis dicam, fratris fortunam moeret Amicam.

[p. 5]

De scurra *.

Saepe Menalcae illud dictum usurpare solebat

Scurra ioco, et ludens hoc recitare modo:

Efficiam post hac ne quenquam voce lacessas¹⁾.

Hic sermo scurrae garrulus eius erat.

Sed cum iam foedum scelus admisisset, amara

Carnificis dextra morte necandus erat,

Cum quoque iam furcae foret affigendus, eodem

Bucolico ludens carmine tortor ait:

Efficiam post hac ne quenquam voce lacessas,

Atque statim morti scurra dabatur ita.

1) In marg.: Virg. (Nl. Ecl., III, vs. 51).

In Aemilium pauperem *²⁾.

Pauper es et semper sic Aemiliane manebis,

Divitibus tantum distribuuntur opes.

2) In pauperem quendam is de titel van het afschrift.

De malis libris *.

Abstergere nates dicuntur quando cacarunt
Quidam, quam, Plini, dixisti vera diserte;
Doctis est usus suus indoctisque libellis.

In argum quendam pauperem *.

Centum oculi postquam tibi non sint, Arge, sed unus,
Cyclopis potius deberes nomine dici.

In Iannettam *,
Iamb. quatern. acatal.

Digitis tuas quare mihi
Monstras inanes capsulas?
Gazas tuas ut conspicer?
Iannetta maioris puto
Asses tuos, quam asserculos.

Idem quod supra *,
alio genere versuum.

Arcas ostendis digitis quid semper inanes?
Gazas et census possim ut Iannetta videre?
Asserulos vanos magni non duco, sed asses.

[p. 6]

De prodigo *.
Iambici quatern. acatal.

Furem videbat Prodigus,
Suam petebat qui domum,
Capere ut suas domesticas
Res posset; ast huic Prodigus
Quaerere, meae quid vis domi
De nocte? ego ipse nil queo
Medio videre ubi die.

De pisce iocus *.
Dactylicus, Archilochius dimeter hypercatal.

Quo modo ne fundum gustet quaerisne liquetur

Piscis? aqua nitida

Purum repleto cacabum.

Tunc impone prius piscem stercusque deinde,

Flammigeroque foco

Suspende ahenum concavum;

Atque satis piscis sit qualiscumque liquetur,

Nonque vadum sapiet,

Impura vero stercora.

In Bassum quendam *.

Merdas (neve pudet Basse eius) nobili in auro

Et bibis ex vitro, carius ergo cacas.

De Marcolpho¹⁾.

Multi homines soliti sunt dormire ore patenti,

Quidam Marcolphus sic solitus quoque erat.

Nocte volens eius media uxor mingere, habere

Se scaphium aegroti mingit in ore putans.

Excussus somno conansque loqui, capit omnem

In ventre urinam coniugis ille suo:

Litigat uxori valde Marcolphus, at illa,

Quod decrevisti non erit inquit opus.

Consilium quoniam cepisti sumere potum,

Haec urina tuo potio corpori erit.

1) Afschrift daarvan op het Amsterdamsche Archief, onder den titel: De Marcolpho et eius uxore.

Ad patrem *²⁾.

Saepe pater dicis magnis licitum esse Poetis,
Vt sine caesura componant carmina, sed si
Vera pater dicas magnum te dico Poetam.

2) Afgedrukt door Prof. Boot, De Latijnsche Brieven van C. II., blz. 8.

[p. 7]

De fure.

Quidam Gallus habebat
Campanam coopertam
Auro: Tollio quidam
Nortmannus sequebatur
In bello hunc, et ab illo
Campanam capiebat
Furto illam, imposuitque
Thoraci. Sed in aulam
Cum venisset, aperte
Coepit parva sonare
Campana, atque modo illo
Fur deprehenditur atrox,
Et sic crimina summo
Sunt detecta sonanti.

Ad Cinnam, Phaleucia *.

Nolo, Cinna, tibi placere recte,
Quando te dominum voco iocose;
Servum quando volo, voco meum sic.

Ipsis calend. (1) May¹⁾.

1) De datum staat onder het afschrift.

Inscriptio superioris carminis.

Accipe, chare pater, parvi lege carmina vatis,
Qui primum primis hanc labris attigit artem.

Ipsis calend. (1) May.

Diogenes cynicus.

Diogenes Cynicus comedens in vase trahentem
Mucorem panem, Mortalia pectora festum
Cum gaudere diem valde audivisset, eum²⁾ eius
Taedebat miserae vitae atque relinquere ratus,
Cum vero mures advertit carpere micas,
Cur tibi Diogenes arrides tam male? dixit,
Magnificus satis es, parasitos nutris in aede.

2) Diogenes Cynicus, vs. 3: eum? Het woord is onleesbaar door een klad.

In polemologum *.

De bello semper narras, cum dicere quid vis,

Et contra in pacis tempore mutus eris.

[p. 8]

Ad patrem *.

Miraris genitor quod mittam carmina nulla,

Desine mirari, iam tibi mitto, Vale.

XII^o die Juny¹⁾.

1) De datum staat onder het afschrift.

In Euclionem *.
Iamb. Senar.

Cum me vocas o Euclio ad coenam tuam,
Properare me semper iubes, en gratias
Has inde ago tibi, tuum convivium
Aures replet, stomachusque ieiunus manet.

De Caio Mutio Scaevola *.
Iamb. Senar.

Cum Mutius satellitem pro Porsena
Necasset, Vt scias, ait, quam vile ys,
Qui gloriam magnam petunt, corpus sit, et.
Dextram foco iniecit suam, verum pius
Hostis pati miraculum hoc saevissimum
Nequivit atqui liberavit Mutium.

Nemo potest dominis pariter servire duobus²⁾.

2) Deze versregel staat onder het afschrift van het vers: De Caio Mutio Scaevola.

In cruciarium *.

Aurea crux, propter celeberrima dona parentis

Actaque, donata est flagitiose tibi:

Furcarum vero, si merces iusta daretur,

Lignea deberet crux tibi plena dari.

In Dentonem *.
Iamb. Senar. acatal.

Cum Dento avare adeo bibis, causam tibi
Vt litigem praebes mihi, et basim scyphi
Teneam manu, utque ori tuo apponam manus,
Vorare an aureum scyphum sinerem tibi?

Hi si, chare pater, non sint versus bene scripti,

Ieiuna scriptos esse putato manu³⁾.

3) Dit versje staat onder het afzonderlijke afschrift van In Dentonem.

[p. 9]

In cognatum *.

Quid Cognate vocas, quid pectora mortua clamas?

Quid corpus repetis quod semel interyt?

Anne putas ad te rediturum quando ita clamas?

Desine (non fiet) quaeso vocare, Vale.

Dialogus Luciani de venere et cupidine *¹⁾⁺.

Armatum flammis compellans tristis Amorem

Talia visa fuit dicere verba Venus.

Venus.

Qui fit cum cuncti timeant tua tela Cupido

Imperium fugiat sola Minerva tuum?

Iuppiter ipse quidem, Neptunus captus amore

Fatidicusque tuas sensit Apollo faces;

Evacuata tua est, o Degener, ergo pharetra

Telis, cum Pallas sola petenda tibi?

Cupido.

Desine mirari quaeso charissima Mater,

Hanc mea cur nequeant tela ferire Deam:

Nam quando tantum vultu aspicit illa severo

Me, subito magnus pectora terror habet.

Saepe etiam aggressus non casside Pallada tectam

Ignea celavi tela facesque meas.

Attamen insidias cognoscens callida nostras

Et vibrans hastam me fugat illa statim.

Venus.

Quid galeam metuis, quid et hastam cuspide acuta?

Vanos corde metus excute nate tuo.

Quid tibi Marte fuit crudelius? attamen illum

Victum vicerunt arma facesque tuae.

Cupido.

Imo Deus belli me captus amore recepit,

Et se sponte sua transdidit ipse mihi.

Ah quoties oculis me torvis improba Pallas

Aspexit, quibus est saepe secuta minis!

Hastam terrificam concussit terque quaterque,

Talia verba mihi rapta furore refert.

1) Het afzonderlijke afschrift heeft tot titel Dialogus de Venere et Cupidine. Het vers is naar de 12de der Θεῶν διάλογοι.

+ [krit] vs. 22. Voor ipse in het afschrift: ultro.

[p. 10]

 

Ne scelerate puer mihi tela mineris, aberras

 

Plane, nam minime nos tua turba sumus.

 

Si tamen accedis, nec me sinis esse quietam,

30

Vah quam terrificis te lacerabo modis!

 

Aut pede te trudam tenebrosa ad Tartara Ditis,

 

Transfigetve tuum lancea nostra latus.

 

Audiat hoc Pluto, cunctorum rexque Deorum,

 

E cuius capitis vertice prosily.

35

Quae quando irato dicit mihi pectore verba,

 

E manibus nostris illico tela cadunt.

 

Haec quoque causa mihi est verear cur Pallada, monstri

 

Namque Medusaei guttura torva gerit,

 

Quae cum praetendit, videoque ego, cerva leonem

40

Vt fugit, auffugio, corque timore micat.

 

Venus.

 

Esto Iovis natae metuis gestamen, ut inquis,

 

Qui tamen offensi non Iovis arma times.

 

Cur non in Musas celeres molire sagittas?

 

Cur tuta est iaculis turba Novena tuis?

45

Anne etiam galeas et acutae cuspidis hastas

 

Vibrant, an saevae Gorgonis ora gerunt?

 

Cupido.

 

Thespiades Musas vultu video esse pudico,

 

Atque ideo divas has Cythereia colo;

 

Praeterea studys aut arte tenentur honesta,

50

Vel querula chorda carmina grata canunt.

 

Semper agunt faciles vel cantant voce choreas,

 

Iuris in his Musis quid meus arcus habet?

 

Quin etiam assisto captus dulcedine cantus,

 

Saepe voluptates, gaudia saepe fero.

 

Venus.

55

Curnam casta manet, cur non iaculare Dianam,

 

Illa quoque ostendit Gorgonis ora tibi?

 

Cupido.

 

Illa manet nusquam, sed per nemora avia currens,

 

Insectans lepores spicula nostra fugit.

 

Hunc quoque per montes fugitat, nunc abdit in antris

60

Sese, nunc alibi retia tendit apris.

 

Epilogus.

 

Talia de laetis musis, castisque deabus

 

Arcitenens matri verba Cupido dedit.

 

Quisquis amore tamen liber volet esse, Dianam, aut

 

Pallada debebit Pieridesve sequi.

[p. 11]

Psvlli fabula¹⁾.

Cum valide in terra flavisset frigidus Auster

Psyllorum, ut fierent flumina sicca et aquae:

Psylli Austro irati, quod ys tum flumina deerant,

Ab rapido Austro omnes flumina resque petunt.

Sed velox contra magno agmine fluminis Auster

Pugnat, eosque omnes montibus ille tegit.

Blande pater quem gratiae amant quem Musa et Apollo,

Hos vt perpetuo tu redameris ama.

Vt longo liceat patuli esse tibi incola mundi

Tempore, honorato semper tuum utrumque parentem.

1) De Dialogus is het laatste gedicht van het boven genoemde cahier; de nu volgende verzen staan op afzonderlijke bladen geschreven.

Ad Gallum.

Pauper es, et cristas vis semper tollere, quare?

Vt tibi, queîs debes, credere Galle velint.

annor. XII²⁾

2) De volgende verzen schreef Huygens, toen hij 12 jaar was, dus na 4 Sept. 1608. Evenals vroeger wordt de onderteekening verder weggelaten.

Epigramma ad patrem.

Carmina saepe, pater, rogitas, epigrammata saepe,

Nos petimus nummos, iam sumus ergo pares:

Sed tu promissos numquam vis reddere nummos,

Nec tibi nos versus; iam sumus ergo pares.

Ex Graeco bionis de cupidine³⁾.

Auceps forte puer dum venaretur avesque
Per densas sylvas insectaretur, Amorem
Cernebat volucrem in buxo frondente sedentem.
Ille putans magnam se conspexisse volucrem
Protendit pharetram calamosque recolligit omnes
Et varias technas fugitivo tendit Amori.
Sed tandem moerens cum cerneret esse laborem
Nequicquam factum, calamos abiecit et arcum,
Conspiciensque senem scindentem vomere terram,
Narrat ei factum, volitantem ostendit Amorem.
Ille caput quassit ridens et talibus infit:
Ne puer huic praedae noceas, nam noxia praeda est,
Tuque beatus eris, si non acceperis illam.

3) Naar εἰδύλλιον β.

[p. 12]

 

Verum ubi iam firmata virum te fecerit aetas,

15

Qui nunc te fugitans, nunc huc nunc transilit illuc,

 

Sponte sua veniens in te dominabitur ipse.

Psalm. XLII.

Vt cervus liquidas mugit defessus ad undas,

Sic ad te mugit cor, Deus alme, meum.

O optata dies, niveum qua cernere vultum

Et potero Domini templa videre mei.

Noctes atque dies lachrymis me pasco, rogatus

Cur nunc te Dominus deserit iste tuus.

Sed tua cum bonitas subyt mihi rursus, imago

Temporis illius pectora moesta levat,

Sacrificaturus magna stipante caterva

Limina cum peterem relligiosa Dei.

Quid me sollicitis mens aegra doloribus angis?

Solve metum et Domino fidere disce Deo.

Fidere disce Deo patriam quo vindice nactus

Incolumis laudes tempus in omne canam.

O Deus, o hominum divumque aeterna potestas,

Mens mea sollicito victa dolore iacet,

Proptereaque latens in saxis Hermonis exul

Iordanaque tui sum regione memor.

Non ita per vastos grando sonat horrida monteis,

Vt parte ex omni me mala saeva premunt.

Tu vero placido si me respexeris ore,

A me decedent nubila tristitiae.

Non aegrae impedient laudes mihi dicere curae,

Quin etiam noctu magnificabo Deum.

Quare ludibrium me deseris hostibus inquam,

O Pater, o columen praesidiumque meum.

Dirumpor, dum turba malis rogat obvia nostris,

Cur nunc te Dominus deserit iste tuus.

Quid me sollicitis mens aegra doloribus angis,

Pone metum et Domino fidere disce Deo.

Fidere disce Deo patriam quo vindice nactus

Incolumis laudes tempus in omne canam.

Amor fugitivus¹⁾.

Perdiderat volucrem quondam Cithereïa natum,

Quem quaerens altâ talia voce refert:

1) Het gedicht is naar de Ἕρως δραπέτης van Moschus. Het vers is uitgegeven door Dr. J.C.G. Boot in de Verslagen en Mededeelingen der Kon. Academie van Wetenschappen, Afdeeling Letterkunde, 3^de Reeks, dl. II, 1884, blz. 103, 104.

[p. 13]

 

Illi, qui monstrat mihi quonam filius ivit,

 

Meque ad eum ducit, basia blanda dabo:

5

Atque ut commodius puerum cognoscere possis,

 

Indicia haec tibi, quae sunt retinenda, dabo.

 

Non saltem est albus, sed totum exaestuat igne

 

Corpus et ardescunt lumina mensque mala est:

 

Vox suavis, superans dulcore Hybleïa mella,

10

Nec quod ait sentit vox aliquando quidem.

 

Si puer in subitam forsan convertitur iram,

 

Tum prorsus mens est illius indomita;

 

Fallere vult semper, semper vult fundere voces

 

Pro veris vanas, callidus estque puer:

15

Interdum ludit, sed semper seria conans,

 

Demissae pendent et sine lege comae:

 

Brachia neve manus longas habet, attamen illis

 

Moliri in Ditem fulgida tela potest.

 

Est equidem nudus, vario vero eius amictu

20

Ornatur prudens mens, volat instar avis.

 

Nymphas, inde viros feriens, parvumque habet arcum,

 

Qui tamen ad coelum spicula ferre potest.

 

Praetereaque humeris pharetram fert, telaque in illa,

 

Queis ipsam matrem me quoque saepe ferit:

25

Fertque facem dextra, qua solem accendere posset,

 

Omnibus est multo saevius illud ys.

 

Illum si poteris loro constringere, ducas

 

Ad me constrictum, ne misereris eum.

 

Si flentem videas, ne decipiare caveto,

30

Sed si ridentem, vincula necte magis.

 

Si tibi forte volet dare basia, tu fuge, nam sunt

 

Illius in saevis multa venena labris:

 

Sin vero tibi vult arcum dare, tangere noli,

 

Nam sunt illius noxia dona tibi.