Briefwisseling. Deel 1: 1608-1634

83. Aan zijne ouders. (K.A.)*

Na eene reis van 50 dagen zijn wij te Venetië aangekomen; bijzonderheden over onzen tocht kunt gij hooren ten huize van den heer van Aerssen. Ik ben volkomen gezond, heb niets geen last van de verandering van lucht en geniet van al het moois, dat ik zie. Ik was van plan, vader mondeling verslag te doen van mijn onderhoud met de Keurvorstin-Moeder te Heidelberg, maar wil ook wel, volgens mijn reisjournaal, meedeelen, dat ‘ayant presenté en particulier ma lettre à Mad.^e l'Electrice³⁾, elle me recent d'une façon tres benigne et amiable, s'enquesta cordialement apres mon pere, sa disposition, son mesnage, ses enfants, le faisant remercier de la bonne affection qu'il continuoit de porter aux descendants de feu Monseigneur le Prince, son pere, avec offres et asseurances de toutes sortes de faveurs et bienvueillances envers touts les nostres. Me dit aussi que desja s'estant informée que le fils d'un tel estoit de la suite de Mons.^r l'ambassadeur, son dessein avoit esté de ne le laisser partir sans le veoir en particulier; me lona d'avoir prins la resolution d'un si beau voyage, pour avoir occasion de veoir ce qu'il y a de plus beau en tant de divers païs, avec plusieurs autres discours. Je prins congé de Son Altesse et ensemble baisay les mains à dame Catherine, sa fille⁴⁾, qui estoit aupres’.

3) Louise Juliana (1576-1644), dochter van Prins Willem en Charlotte van Bourbon, was gehuwd met Frederik IV (1574-1610), Keurvorst van de Palts. In 1610 werd zij regentes voor haar minderjarigen zoon, Frederik V, den Winterkoning. Later is zij uitgeweken en heeft geleefd aan het hof van den Keurvorst van Brandenburg, haar schoonzoon.

4) Er waren verscheidene dochters.

[p. 48]

Te Heidelberg heb ik veel gehad aan den beroemden Dionysius Gothofredus¹⁾, een aardig man. Te Rotenburg en te Stuttgart is mij persoonlijk weinig bijzonders overkomen; ‘bien ay-je trouvé des gents sçavants et honestes partout, qui ont esté autant aises de mon accointance que peut estre d'aucun des nostres, qui sont gents de peu de curiosité ou diligence pour la pluspart, et qui se contentent prou d'avoir bien beu et mangé et passé outre’.

Te Schaffhausen en te Zürich zijn wij erg aardig ontvangen, maar bij de Grisons heeft men in het openbaar niets geen werk van ons gemaakt. De ridder Hercole Salice²⁾ te Ciavenna was heel beleefd en ook de ridder Sprecherus³⁾, dezelfde, die onlangs met de hulp van Cluverius⁴⁾ eene kaart van Rhaetië heeft uitgegeven; aan Salice had ik een aanbevelingsbrief van den heer Carleton. Van Tusano uit hebben wij den Splügen beklommen en later den Morbegno; het is zonder ongelukken afgeloopen en wij kwamen plotseling in het paradijsachtige Lombardije. Overal werden wij met vele eerbewijzen ontvangen. Te Bergamo vond ik neef van Eyck⁵⁾ en anderen, te Brescia den heer de Rocquelaure⁶⁾, die vader laat groeten. Te Padua zijn wij tot mijn grooten spijt maar heel kort stil geweest en ik weet niet, hoe ik den tijd zal vinden, om daar mijne zaken te behartigen. Misschien kan ik mijn terugweg over Frankrijk nemen, in het gevolg van de Prinses⁷⁾ eenigen tijd te Parijs blijven en dan even naar Orleans gaan⁸⁾. Vader moet daar eens over denken en mij

1) Dionysius Gothofredus (geb. 1549), een beroemd jurist, was van 1604 tot 1620 professor in de rechten te Heidelberg. Huygens, die hem een bezoek bracht, genoot zeer van zijn onderhoud (vgl. Reisjournaal, t.a.p., blz. 80, 81).

2) Huygens noemt hem, ‘personage de grand credit et authorité en ces quartiers’. Hij sprak hem nog eens op de terugreis (t.a.p., blz. 101, 102, 140).

3) Fortunat Sprecher (1585-1647), geboren te Davos-Platz, promoveerde in 1606 te Orleans, vervulde rechterlijke betrekkingen, schreef historische werken en was meermalen gezant. Huygens sprak hem een paar keeren (t.a.p., blz. 102, 138) en bleef een tijd lang met hem in briefwisseling.

4) Philip Cluver (1580-1623), geboren te Dantzig, heeft veel gereisd. Hij was een vriend van Scaliger en werd in 1616 benoemd tot geographicus academicus te Leiden. De titel van het werk is: Alpinae seu foederatae Rhaetiae subditarumque ei terrarum nova descriptio; het kwam in 1620 te Amsterdam uit.

5) Misschien Gaspard van Eyck († 1643), die in 1625 drossaard van Heusden werd. Zijn broeder Jacob van Eyck († 1657), de musicus, was blind en zal dus niet eene zoo verre reis ondernomen hebben. Zij stonden met de familie Huygens in familiebetrekking door de Bax'en. (Vgl. J.H.W. Unger in Oud-Holland, I, 1883, blz. 101.)

6) In 1616 nam de Republiek Venetië Nederlandsche troepen in dienst, die onder bevel stonden van Graaf Johan Ernst van Nassau-Siegen. (Vgl. Brieven van Lionello en Suriano uit den Haag aan Doge en Senaat van Venetië in de jaren 1616, 1617 en 1618 ..... in Werken van het Historisch Genootschap, Nieuwe Serie, N^o. 37, Utrecht, 1883, blz. 90, 136, en Relazioni Veneziane. Venetiaansche berichten over de Vereenigde Nederlanden van 1600-1795, verzameld en uitgegeven door Dr. P.J. Blok, 's-Gravenhage, 1909, blz. 97, vlgg.). Eén der officieren bij die troepen was kolonel de Rocquelaure (zie Brieven, enz., blz. 169, 190), die in 1607 en 1608 hier te lande een vendel voetknechten aanvoerde. (Volgens vriendelijke mededeeling van Luitenant-kolonel W.R.H. Wakker.) Na den dood van Graaf Johan Ernst in 1617 werd hij bevelhebber der Nederlandsche troepen. (Vgl. Mr. J.C. de Jonge, Nederland en Venetië, 's Gravenhage, 1852, blz. 76).

7) Louise de Coligny was toen in Frankrijk.

8) Huygens wilde te Padua of te Orleans promoveeren.

[p. 49]

dan bericht zenden te Bazel of te Genève. Er zijn menschen, die mij mijne betrekking benijden en die, als ik wegging, er zich meester van zouden maken, maar de gezant is zeer tevreden over mij en klaagt over de ongelukkige keuze van zijn gevolg. Het is hier niet de gewoonte, de gezanten dadelijk bij hunne komst plechtig te ontvangen, en wij zijn hier dus als het ware incognito.

‘Le lendemain de nostre arrivée j'ay esté envoyé parler au Prince¹⁾ pour demander la reception et l'audience à quoy les ambassadeurs d'ordinaire employent leurs secretaires. Je l'ay trouvé en son siege ducal au palais de S.^t Marco - je vous donne à penser si la langue italienne me vient à point - et luy ayant fait mon message, il me repondit en une petite harengue - comme il est personage bien parlant et reputé pour tel - qui me seroit longue à reciter, bien qu'en aye tenu note. Tant y a que pour la feste de S. Vito il assigna le jour de l'entrée sur Mardi le 16^e. Iceluy venu nous nous sommes retirez hors de la ville à S. Georgio d'Aliga, monastere, d'où tost apres 22 senatori du Pregadi nous sont venus prendre un pour un dans sa gondole et nous baillerent touts la main droitte, gents aagez à la barbe grise, vestus de robes rouges de tafetas. En cet arroy nous fumes menez au logis, où les tambours, trompettes et violons nous receurent. C'est ici le premier acte. Le lendemain ces messieurs s'en sont revenus au nombre de 62, environ les 7 heures du matin, qui sont 11 par ici, et ont mené Mons.^r l'ambassadeur avec nous touts en mesme ordre que devant jusque dans le college avec grandissime presse du peuple. Le Prince l'y attendit avec ses conseigliers, savii, etc. et apres la reverence faite luy bailla audience publicquement et en face de tout le monde y accourant; cela dura un bon ¼ d'heure - car aussi bien ces propositions ne consistent qu'en compliments et termes generaulx - quand nous nous advançames touts à baiser les mains à Sa Serenité. Mon tour estant venu, le bon Prince me recogneut encores. J'entendis qu'il dit a Mons.^r l'ambassadeur: Questo è suo secretario, giovane discreto è savio. Mais - à ce que depuis Mons.^r l'ambassadeur m'a rapporté - il adjonsta bien autre chose, c'est que passé 2 jours je luy avoye fait mon message si modestement, si sagement et en si bons termes italiens, qu'il en avoit esté grandement estonné, etc. Ceci sont des comptes qui convienent mal à mon propre rapport, mais le contentement que je m'asseure vous en recevrez me fait parler librement’.

De gezant is steeds zeer vriendelijk en goed voor mij, maar ik heb het druk met officieele brieven en bezoeken; daardoor is deze brief op verschillende dagen geschreven; laat hem dus maar aan niemand lezen. Aan vader's hand kan ik zien, dat hij nog niet geheel hersteld is. De Venise, ce 18^e de Juin.

Vandaag is de groote processie van het corpus Domini, morgen de tweede audientie van den gezant bij het college. De heer Carleton mag wel eens bedankt worden voor zijne vele aanbevelingen; ook die van den heer Nicquet blijken geholpen te hebben. De gezant zorgt voor mijne financies. De heer Melander²⁾, die te Verona zeer gezien is, laat vader groeten.

1) Antonio Priuli († 1623) was van 1618 tot zijn dood Doge van Venetië.

2) Milander was een Hollandsch officier in dienst der Republiek van Venetië; in 1630 was hij kolonel (vgl. De Jonge, t.a.p., blz. 191).

[p. 50]

pour mon pere¹⁾.

De quelque commission pardeça nihil. Je sçay que Mons.^r. l'ambassadeur a charge de leur bailler le choix ou d'agent ou d'ambassadeur, qui sera pris de fort bonne part ici, mais aussi ilz ne verroyent rien plus volontiers qu'un ambassadeur ordinaire de part et d'autre, qui ne tiendra à eux. Tellement que voila de la nouvelle brigue en nostre païs, comme ici il s'en fait et fera du broglio assez. Je feray encor quelques ouvertures à Mons.^r l'ambassadeur par forme de discours et je supplieray mon pere de m'aider à songcr si, en cas d'ambassade ordinaire, il y auroit quelque apparence d'avancement ou proufit pour moy en l'une ou l'autre qualité. Je trouve que c'est une belle chose d'avoir la main à la paste. D'un Pau²⁾ on ne sera pas trop content ici, car ce n'est pas pour contrepeser à un Nobile Venetiano, qui sera de la. Sans doubte qu'il faudra un gentilhomme, et à mon advis ceux de Gueldres l'emporteront.

1) Het is niet zeker, of dit kleine briefje bij den brief van 18 Juni behoort.

2) Zie blz. 47.