Stede-stemmen en dorpen

[p. 74]

Ryswyck

Myn Rijs en wijckt voor geen, soo langh Castilien wijckt¹
Voor Nassaus hooger hand, die 't dagelicks verrijckt.²
Men moght my op de ry van mijns gelijcken tellen;³
Maer Maurits is te verr voor sijns gelijck te stellen;⁴
Die luyster hanght my aen. Men noeme my dan stof,⁵
Ick noeme my sijn Hof, ten minsten sijnen Hof.⁶
't Viervoetige gebroed, sijn' liefste Hovelingen,
Zijn aen mijn' borst gespeent; waer Spagnen is te dwingen,^7/88
Daer worden sy met Hem ten voorsten uytgesett,⁹
Verdien ick niet wat lofs in 's Vaderlands ontsett?¹⁰

1 Rijs: hout.
wijckt: doet onder.
Rijs en wijckt: zinspeling op de naam van de plaats. Opm.: Huygens heeft, lijkt mij, in deze vershelft niet in de eerste plaats de bedoeling gehad met ‘Rijs’ de betekenis ‘hout’ of ‘takken’ aan te geven, maar vooral om met ‘wijckt’ de plaatsnaam tot uitdrukking te brengen.
Castilien: Spanje.

2 hooger: machtiger.
die ... verrijckt: die (= Maurits' machtiger hand) Rijswijk dagelijks rijker maakt; 't verwijst naar ‘Rijs’, Rijswijk. Opm.: 't is hier geen object bij verrijckt, zoals men zou verwachten, maar subject. Immers: de machtiger hand van Maurits wordt blijkens de regels 7-10 gesteund door paarden uit Rijswijk, die daar worden gefokt. Deze paarden zijn belangrijk in de strijd tegen Spanje (8b-10), zodat terecht kan worden gezegd, dat Myn Rijs (= Rijswijk) Maurits' hand verrijkt, door paarden te leveren.

3 moght: zou kunnen.
op de ry ... tellen: tot de rij van mijn gelijken (= andere dorpen) rekenen.

4 Maer ... te stellen: maar Maurits moet zeer ver boven hetgeen hem gelijk is gesteld worden (‘primus inter pares’).

5 Die ... aen: die luister straalt op mij af.
Men noeme ... stof: ‘noeme’ is hier een concessieve conjunctief: Laat men mij maar ‘stof’ noemen.

6 Ick noeme ... sijn Hof: ik zou mij zijn hof (lusthof vanwege vs. 1a, door het vele hout) kunnen noemen.
ten minsten sijnen Hof: althans zijn hof, zinspeling op het ‘hof’ (de verblijfplaats) van de ‘hovelingen’ (= de paarden van Maurits), waarover m.n. in vs. 7 gesproken wordt.

7/8 't Viervoetige gebroed ... gespeent: Het viervoetige gedierte (de paarden), zijn liefste ‘hovelingen’, zijn door mij gevoed en groot gebracht. Opm.: Maurits bezat dicht bij de oude kerk in Rijswijk een paardenfokkerij.

8 is te dwingen: bedwongen moet worden.

9 ten voorsten: in de voorste linie.
uytgesett: opgesteld.

10 lofs: partitieve genitief, afhankelijk van ‘wat’.
ontsett: bevrijding.