Stede-stemmen en dorpen

[p. 38]

Leiden

't En ware 't nijdigh Duyn, of 't Rhijnsch verdwaelde sogh¹
Ick waer, spijt andere, de grootste Rhijnstadt noch;²
Om nevens Katwijck uyt mijn' wraecke te gaen haelen³
Van 't Arragonsch geweld. Hoe souden sy 't betaelen⁴
Die, op mijn aller weeckst, voor 't stuyvende gerucht⁵
Van een' verrotten muer verstoven in de vlucht!⁶
Nu doen ick 's meer van verr, nu doen ick oock te Roomen⁷
Mijn' ware wetenschap, mijn' wijse Waerheit schroomen;^7/8
Krabt, kloeckste Phariseên, van alle die ick ken,⁹
't Zijn scherpe nagelen die 't meer zijn dan mijn' Pen.¹⁰

Aant. Huygens in de marge

5

1574.

1 't En ware ... sogh: Als het vijandige duin (evt. collect. duinen) er niet geweest was, of (als) het verdwaalde waterspoor van de Rijn (er niet geweest was) ... nijdigh: vijandig (WNT nijdig, 1998, 2) en 4)).
Opm. De mond van de Rijn was nl. verzand in het duin bij Katwijk. Een verbinding met de Noordzee bestond derhalve niet. In 1571 en 1572 liet men een kanaal graven, dat sindsdien bekend zou staan als ‘het Mallegat’. Op 4 april 1572 werd de definitieve doorsteking tot stand gebracht. Maar reeds in de winter van 1572 is ‘het Mallegat’ dicht geraakt. (W. 't Hart, Rijnlands bestuur en waterstaat rondom het beleg en ontzet van Leiden (1570-'80). In: Leids Jaarboekje 66 (1974) 13-33, blz. 14 en 22).

2 Ick waer ... noch: dan zou ik nog, ondanks andere (Rijnsteden), de grootste Rijnstad zijn (Leiden was de hoofdstad van Rijnland met een bloeiende laken-industrie en een universiteit).

3 Om ... haelen: om (dan) langs Katwijk uitvarend mijn wraak te gaan halen.

4 Van ... geweld: vanwege het (mij) door de Spanjaarden (aangedane) geweld (waaronder Leiden te lijden had gedurende de beruchte belegering van 1573, 1574).
sy: sylleptische verwijzing naar de Spanjaarden.
't betaelen: ervoor boeten.
't: verwijst naar ‘'t Arragonsch geweld’.

5 stuyvende gerucht: snelverspreidende rumoer (WNT stuiven, 312, 2: zich met grote snelheid voortbewegen).

6 verstoven in de vlucht: al vluchtend uiteenstoven.
Opm.: In de nacht van 2 op 3 oktober 1574 stortte de muur tussen Koepoort en waltoren Bourgondië met donderend geraas in.

7 's: genitief object: des; heeft betrekking op ‘mijn' wraecke te gaen haelen’ (vs. 3).

7/8 Vert.: Nu doe ik het meer van een afstand, nu doe ik ook in Rome vrezen voor mijn ware wetenschap, mijn wijze waarheid (tegenover de valse van de roomsen).
Opm.: bedoeld wordt de reformatorisch gerichte theologie, gedoceerd aan de Leidse universiteit.

9 Krabt: Krab maar (gebruik uw nagels ter verdediging).
kloeckste Phariseên: wakkerste Farizeeën (= roomse godgeleerden).

10 't meer: meer scherp, scherper.
Huygens bedoelt met vs. 10: mijn pen is scherper (want) mijn (reformatorische) theologen weerstaan u, roomse godgeleerden, met gemak.