Stede-stemmen en dorpen

[p. 36]

Delf

'k Ben tweemael dat ick ben, sints dat ick 't eenmael was,¹
En eens mijn' mueren heb sien wentelen in d'as:²
Maer danck hebb' 't Vaege-vyer; ick bend'er door geresen,³
Mijn selven dubbel waerd; Het overkoolde wesen⁴
En komt my niet van daer; soo moet de kuype sien⁵
Die Vriend en Vreemdelingh moet laeven en bezi'en.⁶
'k Heb grooten Wilm gehuist, soo lang 't de Moorder dooghde,⁷
Die my en mijn' gebuert verraderlick ontvooghde;⁸
Maer, Spagnen, 't baett' u niet, ick heb de scha geboet,⁹
En voor alsulcken Vaer alsulcken Soôn gevoedt.¹⁰

Aant. Huygens in de marge

2	1536. (vgl. o.m. L. Guicciardijn, Beschryvinghe ... 1612. Blz. 203a)
8	1584.

1 'k Ben ... ick ben: m.i. twee mogelijkheden:

a.

ik ben twee keer (geworden) wat ik ben (nl. stad Delft). Deze interpretatie sluit aan bij vs. 1b en 2;

b.

ik ben twee keer (zoveel waard geworden) wat ik ben. Deze verklaring sluit ook aan bij vs. 3b en 4a.

sints ... was: bedoeld wordt: toen ik stadsrecht kreeg in 1246.
't: heeft betrekking op ‘dat ick ben’.

2 En ... in d'as: wijst op de brand van 1536. Zie Huygens' aant.

3 't Vaege-vyer: hier gebruikt in de eigenlijke betekenis van zuiverend vuur. Is hier sprake van een zinspeling op de zuivering (door de brand) van veel dat herinnerde aan het middeleeuwse, roomse verleden van de stad? Geen onwaarschijnlijke toespeling van een calvinist uit de 17e eeuw.
geresen: in omvang, eer en aanzien toegenomen.

4 Mijn ... waerd: bepaling van gesteldheid, type: resultatieve werkw. bep.: twee keer zoveel waard (als wat ik was).
overkoolde: lett. door en door verkoolde, in verband met de bierbrouwerijen (vs. 5b en 6) geef ik de voorkeur aan: door houtskooldeeltjes overdekte (i.v.m. stoken t.b.v. het brouwproces).
wesen: uiterlijk.

5 van daer: daarvan (nl. van die brand).
soo: nl. beroet.
de kuype: a. de (bier)kuip; b. Delft (metoniem).
sien: er uit zien.

6 bezi'en, uit: be-zieden, in de betekenis: van kooksel, brouwsel, bier voorzien; ‘sien’ (vs. 5) rijmt wel op ‘bezi'en’, want blijkens het metrum bestaat bezi'en uit twee lettergrepen.
Opm.: Delft was één der bekendste bierbrouwerssteden van Holland.

7 grooten Wilm: Prins Willem I.
soo lang: nl. tot 10 juli 1584.
de Moorder: Balthasar Gerards.

8 mijn' gebuert: mijn omgeving of de andere steden van Holland en West-Friesland.
ontvooghde: van hun landvoogd, heer beroofde.

9 't: heeft betrekking op ‘ontvooghde’ (vs. 8).
geboet: hersteld.

10 voor: in plaats van.
alsulcken Soôn: = Maurits.
gevoedt: opgevoed. Opm.: M. werd vanaf 1572 in het Prinsenhof te Delft opgevoed.