Stede-stemmen en dorpen

[p. 32]

Dordrecht

In mijns gelijcken Schaer besit ick 't eerste woord;¹
Al waer 't mijn' waerde niet, dat geeft my mijn' geboort,²
En 't planten van de kroon op onser Vooghden hoeden.^2/3
Doe sat ick in de kley, die oock mijn' bueren voedden:⁴
Sints heeft mij eene nacht Venetien gemaeckt,⁵
En all' mijn' wandelingh in handeling gestaeckt.⁶
Maer of de Spaensche keel na mijne Stapel-mosten,⁷
Na mijn' Munt dorsten dorst; het soud' haer 't swemmen kosten,⁸
Dat 's menigh natten voet, en waeter in haer' Wijn:⁹
Is 't niet de Land-scha waerd soo veil begracht te zijn?¹⁰

Aant. Huygens in de marge

3	De Graven van Holland plegen ter verschijninge der Staten van den Lande te Dordrecht gehult te worden.
5	In 't Jaer 1421. door den hoogen water-vloed die 72 Dorpen wegh nam. (vgl. voor aant. bij r. 3 en 5 o.m. L. Guicciardijn, Beschrijvinghe ... 1612; blz. 194).

1 In mijns gelijcken Schaer: in de schare (groep) van mijn gelijken (de andere stemhebbende steden; hier voorgesteld als personen, vandaar de slot -n ook in het mod. Ned.).

2 Al waer ... waerde niet: al zou het (recht op het eerste woord) niet mijn verdienste zijn (die kan nl. door andere betwijfeld worden, maar om de volgende redenen heb ik er toch recht op).

2/3

a.

mijn' geboort: ik ben de oudste stad van Holland en West-Friesland;

b.

't planten ... hoeden: het planten (zetten) van de kroon op de hoeden van onze gebieders (graven, vorsten). Huygens doelt op het recht van inhuldiging van de graven van Holland (= hulde brengen bij ambtsaanvaarding). Zie Huygens' aant. Opm.: mijn' geboort ... hoeden = onderw., dat (r. 2) = lijd. vw.

4 Doe: toen (de tijd vóór 1421).
sat ick in de kleij: lag ik te midden van kleigronden.
die oock ... voedden: die (subject) ook mijn naburige plaatsen voedde(n): de -n kan op tweeërlei wijze verklaard worden: deze duidt op meervoud (constructio ad sensum) of de vorm is enkelvoud en heeft een -n om het rijm met hoeden.

5 Sints ... gemaeckt: Sindsdien heeft één nacht (de St. Elisabethsvloed van 1421) mij tot Venetië (= doorsneden door wateren, omringd met water) gemaakt. Zie Huygens' aant. Opm.: In de 17e eeuw begon men door bedijking het land te herwinnen.
mij eene nacht: vooropplaatsing van het voornw. object, vrij veel voorkomend in het 17e-eeuws.

6 En ... gestaeckt: en aan al mijn wandelen een einde gemaakt en dat omgezet in handelen. M.a.w. mij van een landstad, waar gewandeld kon worden, gemaakt tot handelsstad.

7 of: indien.
de Spaensche keel: metonymisch voor de Spanjaarden; ‘keel’ hier gebruikt i.v.m. ‘Stapel-mosten’ (r. 7) en ‘dorsten’ (r. 8).
na: naar.
Stapel-mosten: opgetaste hoop jonge wijnen. Opm.: houdt verband met het stapelrecht voor Rijn- en Moezelwijnen, die vanuit Duitsland over de Rijn, de Lek en de Merwede werden aangevoerd en in Dordrecht ter markt moesten worden gebracht. Dordrecht was een middelpunt van de wijnhandel.

8 Na: naar.
Munt: plaats waar geld geslagen wordt. Opm.: Reeds in de 13e eeuw was de Hollandse munt te Dordrecht gevestigd. Sedert 1418 was Dordrecht de muntstad van Holland en Zeeland.
dorsten dorst: (uit drankzucht en gouddorst) zou durven verlangen naar ...
het ... kosten: dit (nl. dit verlangen) zou hen dwingen te zwemmen.

9 Dat: nl. het moeten zwemmen.

10 Land-scha: verlies van land.
veil: veilig.
begracht: omgeven door water: niet grachten in de letterlijke zin, maar al het omringende natuurlijke water diende als begrachting.